Elë “Élɛ̀ Mbë Yɔghɔnë bë Ele Ndɔnʋn”

1-3. (1) ?Bu ayɔghɔnë Ʒoova hɔ́ elënë nkpɔ ëë lɛ́ nkpɔca é? ?Élé ebë eba eɔsɛ ebɔ ëë apʋpʋ ghë é? (2) ?Élé ebë eba elɛ̀ mbë é?

DI AKƆNDA wu n’ye yikpe nkpɔ vé velo lɔ́ jɛnë lɛ́ casɔghɔje abasɔ. Sɛ eyɛyɛ ëë n’ye bë ebɔ bu yɔghɔ ntɔnë ehɔ jɛ. ?Ese àlɛ́ jejenë ata velonë apʋpʋ ghë, óó ace aki yiki, bu ntɔnë bë eyɛyɛ shìnë sɛ wú?

² Ʒoova ëë lɛ́ Ghɩnë ehɔ ‘bu yɔghɔ tetenë lɛ, bunë sheghënë lɛ powu’ (Jacques 1:17). Bu ayɔghɔnë në hɔ́ elënë nkpɔ ëë lɛ́ mbënë në lɔ́ elë eɔsɛ elɛ̀në. Mbëlɛnë elɔ elë ehɛ n’ye bu eba eci elë aba lɛ, akɔndanë elë edinë lɛ. Elë eɔsɛ ehɛ jɔnë eboka ngiki, ekpa elɔ ngiki ewu sɛyɛyɛ. Ese jɔnë elë ehɛnë bë ekpa eɔsɛ ehʋn ngiki sɛ, bë elɔ jɔ bë erɛrɛ kelë.

³ Mbënë elë elɛ̀në lɛ́ bunë ɔɔ mɛnsɩ dɔ́ tete; n’yonë, Ʒoova eyaya elë n’ye ebë eba elɛ̀ mbë eyɛsɛ. Në ehɛ elë kɔ: “Mbë pʋ nkpɔe gha épie eɲë ɲi gha ésɔ, ese élɛ̀ mbë yɔghɔnë bë ele ndɔnʋn esëkpɔ, álɛ bë elɔ aghɩnë kë ace ëënë, kebë ewu ayɔghɔ” (Éphésiens 4:29). Elë éwu n’ye ebë eba elɛ̀ mbë álɛ bë eyɛyɛ Ofo sɛ, bë ekpa ele ngiki ndɔnʋn.

DI MBËNË FË ELƐ̀NË AKƆNDA YƐSƐ

4, 5. ?Anagha mbënë nʋn Biblënë ghë, óó ehɛ mɛnsɩnë nʋn mbënë elë elɛ̀në ghënë jɔnë, mabu elë ehɔhɔ ëë ghë é?

⁴ Mbë lɛ́ bunë ɔɔ mɛnsɩ. N’yonë, ebë edi jɔnë elë ehɛnë lɛ, n’ye elë eba ehɛ ëënë lɛ powu akɔnda eyɛsɛ. Proverbes 15:4 ehɛ kɔ: “Mbënë lɛ́ bɛtɛɛnë nʋn fɛ tinë elɔ oohʋn mɩnɛn, ese jɔnë kë ehɛ efafa yikinë elɔ sɛ erɔrɔ yiki shi.” Fɛ n’ye àlɛ́ sɛ në emʋn, óó fë aso ti yɔghɔ oghoshi, sɛ enini fë shinë mɩnɛn, àlɛ́ elë alɛ̀ mbë yɔghɔnë, mbë ntɔnë enini ghɩnë ece ëënë opu shi. Ese mbë pʋ elɔ jɔ ehʋn ngiki sɛ, elɔ aa erɛrɛ kelë.—Proverbes 18:21.

⁵ Proverbes 12:18 ehɛ kɔ: “Àlɛ́ yiki gha di akɔnda gha lɛ́ mbë wunë, mbënë elɛ̀në nʋn fɛ dɛnginë kë ebɔ etutu yiki mɩnɛn.” Mbë pʋ bë eɔsɛ elɔ jɔ bë ehʋn yiki sɛ, bë ecɔghɔ fë lɛ ghɩnë ncɔcɔ. Kɔpɛ fë eghagha mícínë yiki lɛ́ fë mbë pʋ, óó hʋ́n fë sɛ dɔ́, kpa rɛ́rɛ fënë ghë o. Ese Proverbes abɩ ntɔnë ekpa ehɛ kɔ: “Ese aɛnshijighɩ mbënë elɔ sɛ eyɛ yiki.” Mbënë yiki elɛ̀ aɛnshiji ghënë bë eɔsɛ enini ghɩnë jɔ ehʋn ëë sɛnë opu shi, bë ekpa eɔsɛ elɔ cɛwuelë aɲʋnnë ghɛ cɔ́ghɔ kelë ncɔcɔnë, kebë ekpa edi cɛwu lapɔ (ka Proverbes 16:24). Àlɛ́ elë aghaghaghë n’ye mbënë elë elɛ̀në eci ngiki fuɔ abanë, ebë edi ëë akɔnda eyɛsɛ.

6. ?Mabughëwu ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë eɲi mbë shi é?

⁶ Bu fuɔnë ghëwu ebë ekpa edi mbënë elë elɛ̀në akɔnda eyɛsɛnë ëë lɛ́ n’ye elë powu lakwa nʋn elë sɛ. ‘Akɔndanë nʋn yiki oghorumɔn ghënë gha yɛsɛ,’ mbënë elë elɛ̀në ëë eya bunë nʋn elë oghorumɔnnë ghë (Genèse 8:21; Luc 6:45). Mici agheci, ekpɛkpɛ elɔ elë tete n’ye ebë eɲi mbë shi (ka Jacques 3:2-4). Ese n’ye elë eba elɛ̀ ngiki mbënë, ebë elele mɛnsɩ, álɛ ebë elɔ ëë bë eyɛsɛ eyi.

7, 8. ?Élé mbënë elë elɛ̀në bë eba eɔsɛ eci elë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë aba é?

⁷ Ebë ekpa edi mbënë elë elɛ̀në akɔnda eyɛsɛ noo Ʒoova bá enɩnɩ elë aa mbënë elë elɛ̀në lɛ, n’ye elë eba elɛ̀ ëënë lɛ powu ghëwu. Jacques 1:26 ehɛ kɔ: “Àlɛ́ yiki nkpɔ edi akɔnda n’ye esʋ Ofo, ese në ghe ɲi eyimbu shi wunë, në efafa në omu anɔnmunë, ghɩ ntɔnë ëë ofosʋnë lɛ́ ekpete.” N’yonë, àlɛ́ elë gha dí mbënë elë elɛ̀në akɔnda gha yɛsɛ wunë, bu ntɔnë bë eɔsɛ eci elë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë aba apʋpʋ ghë, bë ekpa eɔsɛ ecɔghɔ ëë bɔ́bɔ́ esë.—Jacques 3:8-10.

⁸ Teteghë, eɔ́ bu ayɔghɔ fannga ntɛnɩ ghëwu ebë edi mbënë elë elɛ̀në lɛ, n’ye elë eba elɛ̀ ëënë lɛ powu akɔnda eyɛsɛ. Bayɛ n’ye ebë emʋn mbë nfre ntɛnɩ ebë ekwa, álɛ mbëlɛnë lɛ́ bu ayɔghɔnë Ʒoova hɔ́ elënë nkpɔnë, ebë eɔsɛ ebɔ ëë eyɛsɛ.

MBËNË ELƆ JƆ EHƲN YIKI SƐ

9, 10. (1) ?Mbë nfre nkpɔca ngiki elɛ̀ edɔ tete amɛn maɛn ntɛnɩ ghë é? (2) ?Mabughëwu elë gha éhɛ sɛhɛ pʋpʋ jɔ wué?

⁹ Ngiki fannga nhɛn ehɛ sɛhɛ jɔ olopu, kë elɛ̀ mbë pʋ edɔ tete amɛn. Kë edi akɔnda kɔ kebë era ara, kebë ekpa elɛ̀lɛ mbë olopu álɛ ngiki bë ece kelë mbë. Aghɩnë kë elɛ miya bunë, kë ehɛ jɔ olopu, kë ekpa ehɛ sɛhɛ jɔ álɛ ngiki bë efi miya. Ese akoto Pɔlë hɛ́ kɔ: “Ese pëlɛ, élɔ bu ntɛnɩelë powu bë ekà eɲë miji: opujiji lɛ, opujiji pʋpʋ lɛ, opuvi lɛ, arara lɛ, sɛhɛ jɔ olopunë bë eɔsɛ epie eɲë ɲi esɔnë lɛ” (Col. 3:8). Në kpa hɛ́ kɔ: “Kë gha éru sɛhɛ pʋpʋ bu [...] eyi” kretiɛnnelë ncɔcɔ joʋn.—Éphésiens 5:3, 4.

¹⁰ Sɛhɛ pʋpʋ jɔnë kë ehɛnë ghe yɛyɛ Ʒoova lɛ, aghɩnë kë kolo ëënë lɛ sɛ joʋn. Jɔ ntɔnë gha ca. Biblënë ghë, “bunë gha ca” wunë lɛ́ “bunë sɛakɔ elɛnë” nkpɔ (Galates 5:19-21). Lakwa nfre nfre fannga nhɛn nʋn “bunë gha ca” wunë ghë. Lakwa ntɔnelë nkpɔ ése lafuɔ. Àlɛ́ yiki nkpɔ ehɛ sɛhɛ pʋpʋ jɔ, elɛ̀lɛ mbë olopu tete, óó ghe vivi n’ye bë eru epetè wunë, bu ntɔnë bë eɔsɛ eya n’ye ghɩ ntɔnë gha ɔɔsɛ bë ekpa enʋn ofokwanë ghë eyi n’ye.—2 Corinthiens 12:21; Éphésiens 4:19; kpɩ Jɔ eshi 23.

11, 12. (1) ?Mabu lɛ́ sayɛ jɔ é? (2) ?Mabughëwu elë gha élele yiki dɛ̀ wué?

¹¹ Ebë ekpa ele elë esë aɛn ghë, álɛ elë ghe ehɛ sayɛ jɔ. Bayɛ n’ye elë lɛ, elë cɛwuelë lɛ, elë shikwaghɩ lɛ bë ece elë esë nda, ebë erɩ eda kelë sɛ, elë lɛ kelë lɛ bë edidi jɔ. Lahɔ gbo, kretiɛn pidɛnelë brɛsʋ bɔ́bɔ́, kretiɛnnelë víɛ n’ye kebë emʋn bunë efɩ kelë nɔnjɛelë eyikpe lɛ, eyighɔ lɛ, alɛ bunë kebë eɔsɛ elɛ eboka kelë lɛ (Éphésiens 6:21, 22; Colossiens 4:8, 9). Ese ghe kpɛkpɛ ghe lɔ elë n’ye yiki fuɔ jɔnë elë ehɛ elë jɔdidi ghënë bë ekaci sayɛ jɔ. Àlɛ́ elë ace sayɛ jɔ, óó elë esë enë eka ëë edi ngikinë, ebë eɔsɛ ehɛ mpu aa, ebë ekpa eɔsɛ ehɛ jɔnë gha ba gha yɛ n’ye yiki fuɔ bë ece. Àlɛ́ elë gha lé elë esë aɛn ghë wunë, bu ntɔnë bë eɔsɛ ekaci yiki dɛ̀lele. Fariziɛnnelë léle Ʒezi dɛ̀ n’ye kë bá hɛ́ kɔ në lɛ́ bunë teteghë në gha lɛ́ wunë (Matthieu 9:32-34; 12:22-24). Dɛ̀lele ecɔghɔ yiki eyi, ése ghɛ lɛ ntɔ lɛ, elɔ jɔ ehʋn yiki sɛ, ekpa ecɔghɔ cɛwudi.—Proverbes 26:20.

¹² Ʒoova evivi n’ye ebë elɛ̀ mbënë eboka ngiki, ele kelë ndɔnʋn, ese gha lɛ́ mbënë elɔ cɛwuelë ewuwughë, kë ekaci kaɛnghɩnë ëë ebë elɛ̀. Aghɩnë kë “eji ghɛ enɛfu nɔnjɛelë ncɔcɔnë,” Ʒoova etu kelë tiɛ (Proverbes 6:16-19). Dɛ̀lelegho pidɛnë ëë lɛ́ Satan Kpalaghonë léle Ofo dɛ̀në (Révélation 12:9, 10). Amɛn maɛn ntɛnɩ ghë, ngiki fannga nhɛn edi mpu efu ngiki fuɔ sɛ. Ese bu ntɔnë gha éshu ofokwanë ghë wo (Galates 5:19-21). N’yonë, bayɛ n’ye ebë ele jɔnë elë ehɛnë aɛn ghë; mici powu ebë edi mbënë ebë elɛ̀në akɔnda eyɛsɛ. Àlɛ́ fë ace yiki sɛ jɔ nkpɔ, álɛ fë égbɔ ebɔ jɔ ntɔnë eka edi yiki fuɔnë, boepi vivi esë kɔ: ‘?Jɔnë më ɲá ehɛnë lɛ́ nahɔnrɛ wú? ?Yɛsɛ wú? ?Bá eboka ghɩnë wú? ?Bë eba më eyɛ n’ye ghɩnë bë ece ëë sɛ jɔnë më ɲá ehɛnë wú? ?Àlɛ́ yiki fuɔ aba nhɛn ahɛ më sɛ jɔ, bë eyɛyɛ më sɛ wú?’—Ka 1 Thessaloniciens 4:11.

13, 14. (1) ?Mabu ara bë eɔsɛ elɛ yiki é? (2) ?Mabu lɛ́ arara é? ?Mabughëwu kretiɛn gha érara ngiki ara wué?

¹³ Ɔɔ n’ye eshu, elë powu elë ehɛ jɔnë ekpa erɛrɛ elë. Ese ghɩrierie gha élɛ elë juman, elë gha éhɛ ngiki jɔ pʋ mici powu. Elë gha éra ngiki wu tata. Pɔlë hɛ́ kɔ: “Éghɔ opukwe nfre powu lɛ, opujiji pʋpʋ lɛ, opujiji lɛ, eenɛnɛ lɛ, ara lɛ énɩ eɲë ncɔcɔ” (Éphésiens 4:31). Mbënë kë bɔ́ hɛ́ kɔ “aranë,” Biblë jɔghɔ ghë, kë ebɔ ëë ehɛ kɔ “mbë pʋ” lɛ “yiki sɛ jɔ pʋ-hɛ” lɛ. Ara elɔ kë ewu yiki lopu, kë ehʋnhʋn yiki yɛ̀yɛ̀, elɔ ghɩnë edi akɔnda n’ye në gha pí bʋʋn. Aghɩnë ara ehʋn kelë sɛ edɔ tetenë ëë lɛ ngbɔjɛelë; n’yonë elë éle elë esë aɛn ghë, álɛ elë ghe elɔ jɔ ghe ehʋn kelë sɛ mbënë elë elɛ̀në ghëwu.—Colossiens 3:21.

¹⁴ Biblënë edamë ehɛ elë teteghë kɔ elë gha érara ngiki ara. Àlɛ́ kë ahɛ kɔ fë erara yiki aranë ëë eshi ëë lɛ́ n’ye fë ebɔ ara ekɩ ghɩ ntɔnë mici powu álɛ fë élɔ jɔ bë ehʋn ëë sɛ. Àlɛ́ yiki nkpɔ eba nhɛn elɛ kɔ́ ghɩnë vinë o, kɔ́ jɛelë onë, bu ntɔnë bë ése aarɛrɛ, gha yɛsɛ joʋn! Ghɩnë në enʋn ngiki arara ghënë, gha ɔɔsɛ bë ekpa enʋn ofokwanë ghë eyi n’ye (1 Corinthiens 5:11-13; 6:9, 10). Fɛ n’ye ebá wúnë mɩnɛn, àlɛ́ enë ehɛ sɛhɛ jɔ olopu, enë elɛ̀ mbë pʋ, enë edi mpu efu ngiki sɛnë, elë ecɔghɔ elë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë, elë ekpa ecɔghɔ elë elɛ ngiki fuɔ lɛ ncɔcɔnë esë.

MBËNË ELE NDƆNƲN

15. ?Mbë nfre nkpɔca ele elë lɛ ngiki lɛ ncɔcɔnë mɛnsɩ é?

¹⁵ ?Mbënë Ʒoova lɔ́ elë elɛ̀në, élé ebë eba elɛ̀ ëë fɛ n’ye në bá vívinë mɩnɛn é? Agbate, Biblënë ghe hɛ elë kɔ kpe jɔnë ebë eɔsɛ ehɛ, kpe ntɛnɩ elë gha ɔɔsɛ ebë ehɛ; ese në ehɛ elë kɔ ebë elɛ̀ “mbë yɔghɔnë bë ele ndɔnʋn esëkpɔ” (Éphésiens 4:29). Mbënë ele ndɔnʋnnë yɛsɛ, lɛ́ nahɔnrɛ, kpa lɛ́ opuyɛ mbë. Ʒoova evivi n’ye ebë ebɔ elë mbënë eboka ngiki, ele kelë ndɔnʋn. Bu ntɔnë bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elë mici aghɔ. Mbë yɔghɔ-lɛ̀ evivi n’ye yiki bë elele mɛnsɩ edɔ eshe mbë pʋ-lɛ̀ lɛ, mbë olopu-lɛ̀lɛ lɛ (Tite 2:8). Elë éwu bu nfre nfre jɔghɔ ghënë ebë eɔsɛ ele ngiki ndɔnë mbënë elë elɛ̀në ghë.

16, 17. (1) ?Mabughëwu bayɛ n’ye ebë ece ngiki bà orù é? (2) ?Ca ebë eɔsɛ ece ëë bà orù é?

¹⁶ Ʒoova lɛ Ʒezi lɛ powu kë ece ngiki bà orù, kë efufu kelë eyi shi. Elë evivi n’ye ebë eyɔyɔ kelë (Matthieu 3:17; 25:19-23; Jean 1:47). Álɛ fë éɔsɛ efufu yiki eyi shi álɛ bë ele ëë ndɔnʋnnë, bayɛ n’ye fë édi ghɩ ntɔnë lɛ, jɔnë fë éhɛ ëënë lɛ powu akɔnda eyɛsɛ. Proverbes 15:23 ehɛ kɔ: “Jɔnë kë ahɛ cibɩnë bayɛ ghënë, eyɛyɛsɛ tete!” Àlɛ́ elë alele mɛnsɩ adi juman, óó yiki afufu elë eyi shi, ghɩ ntɔnë aya n’ye bunë elɛ́në yɛ́yɛ ëë sɛnë, bu ntɔnë ele elë ndɔnʋn.—Ka Matthieu 7:12; kpɩ Jɔ eshi 27.

¹⁷ Àlɛ́ wɔ́wɔ́ fë elele mɛnsɩ eviɛ bunë yɛsɛ ngiki fuɔ ee gbonë, bë emɛn elɔ fë n’ye fë éce kelë bà orù, fë éle kelë eyi nahɔnrɛghë. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, kɔpɛ fë lé aɛn ghë wú n’ye nɔnjɛ nkpɔ ebaba ëë esë eyɛ tete egbagba mbë shi o, kɔ́ elɛ̀ mbë eyɛsɛ jɛmɛnnelë ghë o, kɔ́ jeje nkpɔ ehɛ ëë ntɩjinë jɔ eyɛsɛ nakwatɩ gbo o, kɔ́ ghɩ hɔ́hɔ nkpɔ eyi Ofo ndaka mici powu o; mʋn n’ye jɔnë fë éɔsɛ ehɛ ece kelë bà orùnë bë eɔsɛ elɛ bunë bë ele kelë ndɔnʋn tete. Yɛsɛ tete n’ye yikpe bë ehɛ ya kɔ në kolo ëë, bë eda ya nasɩ bunë elɛnë ghëwu (Proverbes 31:10, 28). Álɛ ayɔro bë edɔomunë, bayɛ n’ye bë ewu ngbù lɛ miji lɛ. Fɛ nhɛn mɩnɛn, bayɛ n’ye yiki esë bë emʋn n’ye kë kolo ëë. Ngbɔjɛelë ëë kë evivi bu ntɔnë edɔ. Viɛ n’ye fë éba ece kelë bà orù bu ayɔghɔnë kë elɛnë lɛ, mɛnsɩnë kë elelenë lɛ ghëwu. Àlɛ́ fë në ece kelë bà orùnë, bu ntɔnë bë elɔ kelë ebëlɛgba, kebë eji kelë esë ntɩ, bë ekpa elɔ kebë elele mɛnsɩ edɔ elɛ bunë sheghë.

18, 19. (1) ?Mabughëwu ebë elɛ bunë ebë eɔsɛ elɛnë powu ele ngiki ndɔnʋn, enini kelë opu shi é? (2) ?Élé ebë eba eɔsɛ elɛ bu ntɔnë é?

¹⁸ Àlɛ́ enë ele ngiki ndɔnʋn, enë enini kelë opu shinë, elë eyɔyɔ Ʒoova. Në ekpɩ “aghɩnë kë ése kelë esë eshinë” lɛ “aghɩnë jɔ dɔ́ she kelënë” lɛ ayɔghɔ nhɛn (Isaïe 57:15). Ʒoova ehɛ elë kɔ ebë ‘ele elë esë ndɔnʋn eyi,’ ebë ekpa ‘elɛ̀ mbënë enini aghɩnë jɔ dɔ́ she kelënë opu shi’ (1 Thessaloniciens 5:11, 14). Àlɛ́ enë eviɛ n’ye ebë elɛ bu ntɔnë, në ewu mɛnsɩnë elë elelenë, eyɛyɛ ëë sɛ edɔ.

¹⁹ Di akɔnda wu n’ye ofokwanë ghë, sɛ rɔ́rɔ yiki nkpɔ shi. ?Mabu jɔ fë éɔsɛ ehɛ eboka ëë é? Agbate, fë gha ɔɔsɛ fë élɔ jɔnë erɔrɔ ëë sɛ shinë bë erere, ese fë éɔsɛ elɔ ghɩ ntɔnë bë emʋn n’ye fë edi ëë akɔnda, fë ekoko ëë. Fë éɔsɛ ebɔ cibɩ je eso ëë sɛ. Fë éɔsɛ ebɔ Biblë abɩnë ele ndɔnʋnnë nkpɔ eya ëë, fë lɛ ëë lɛ bë ekpa eɔsɛ esɛrɛ Ofo aʋn-nkpɔ (Psaume 34:18; Matthieu 10:29-31). Lɔ ghɩ ntɔnë bë emʋn eyɛsɛ n’ye nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛnë kë nʋn ofokwanë ghënë powu, kë kolo ëë ayɔghɔ nhɛn (1 Corinthiens 12:12-26; Jacques 5:14, 15). Kpa lɔ ëë bë emʋn eyɛsɛ n’ye jɔnë fë ehɛnë epie fë oghorumɔn ghë agba, fë omunë fë ebɔ ëë ewu nahɔnrɛ.—Ka Proverbes 12:25.

20, 21. ?Mabu elɔ ngiki edisʋ ebɔ jɔo é?

²⁰ Elë ekpa ele ngiki ndɔnʋn àlɛ́ elë ao kelë jɔ esë. Noo lakwa nʋn elë powu sɛnë, bayɛ n’ye kebë eo elë jɔ mici agheci. Proverbes 19:20 ehɛ kɔ: “Ce jɔnë kë eo fënë, di rɔkɔnë kë erɩ fënë akɔnda álɛ aɛn bë eji fë shi ngbeɲi gbo.” Gha lɛ́ ofokwa ngɩmɛnnelë esëkpɔ ëë kebë eɔsɛ eo yiki jɔ. Bayɛ n’ye shìelë bë emimi kelë jɛelë aɛn (Éphésiens 6:4). Nɔnjɛelë eyighɔ bë eɔsɛ eo kelë esë jɔ (Tite 2:3-5). Noo ekólo elë nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛ powunë, elë gha vívi kɔ, n’ye ebë eba eo kelë jɔnë bë elɔ jɔ bë ehʋn kelë sɛ. ?Mabu bë eɔsɛ eboka elë é?

²¹ Kɔpɛ fë eghaghaghë kɔ mícínë nkpɔ, yiki nkpɔ óo fë jɔ yɔghɔ, n’ye në bá lɛ́në lɔ́ gha kpɛ́kpɛ gha lɔ́ fë n’ye fë édisʋ ebɔ jɔonë wo. ?Mabu lɔ́ në ɔɔsɛ lɛ́ bu ntɔnë yɛsɛ é? Kɔpɛ fë wú n’ye ghɩnë dí fë akɔnda, në kóko fë o. Kɔpɛ në lɛ́ fë mbë opuyɛ ghë lɛ kolo ghë lɛ o (Colossiens 4:6). Kɔpɛ jɔonë píe Biblënë ghë o (2 Timothée 3:16). Àlɛ́ enë eo yiki jɔnë, jɔ ntɔnë bë epie Biblënë ghë. Ebë eɔsɛ eghʋ̀ Biblënë shi eka ëë, ebë ekpa eɔsɛ ehɛ jɔnë nʋn ëë ghënë, ese elë ghe eka ëë. Ghɩʋn gha éviɛ n’ye yiki bë edisʋ ebɔ n’ye eba edi akɔndanë taa wo. Ghɩʋn gha élɛghɛ Biblë abɩnelë shi álɛ kebë etu ee akɔndanë àkpa. N’ye kë bá óo fë jɔ yɔghɔnë, àlɛ́ fë aghagha ëë ghënë, bu ntɔnë bë eɔsɛ eboka fë álɛ fë esë fë éo ngiki jɔ eyɛsɛ.

22. ?Élé fë evivi n’ye fë éba ebɔ mbënë Ofo lɔ́ fë eɔsɛ elɛ̀në é?

²² Mbënë elë eɔsɛ elɛ̀në lɛ́ bunë Ofo hɔ́ elë. Kolonë ekólo Ofonë bë eshu elë rupu álɛ ebë elɛ̀ mbë eyɛsɛ. Elë émʋn n’ye mbënë elë elɛ̀në ɔɔ mɛnsɩnë bë eɔsɛ elɔ yiki sɛ bë erɔrɔ ëë shi, bë ekpa eɔsɛ ele yiki mɛnsɩ. N’yonë, elë élɛ bunë ebë eɔsɛ elɛ powu, álɛ mbënë elë elɛ̀në bë ele ngiki mɛnsɩ, bë ekpa ele kelë ndɔnʋn.