Elë Édi Tɩnɩnɩ bu Powu Ghë

1, 2. ?Àlɛ́ Ʒoova awu n’ye elë elele mɛnsɩ álɛ ebë edi tɩnɩnɩnë, élé eba elɛ ëë é?

JEJE nkpɔ píe nakwatɩ nán ereni. Në wú Pɔrtemɔnnɛ nkpɔ rɛ́ eshipata, shigha shí ëë ghë. ?Mabu ná elɛ é? Në éɔsɛ ebɔ ëë eyi. Ese në bɔ́ pɔrtemɔnnɛnë cé ghɩnë lɛ́ eenë. Jejenë ëë nɔ̀nnë bë ece bunë jɛnë lɛ́në jɔnë, yɛ́yɛ ëë sɛ dɔ́ tete.

² Àlɛ́ ngbɔjɛelë në edi tɩnɩnɩ, eyɛyɛ kelë shìelë sɛ. Elë Shì Ʒoovanë nʋn oforunë lɛ́ “Ofo nahɔnrɛgho.” Àlɛ́ enë edi tɩnɩnɩnë, eyɛyɛ ëë sɛ edɔ tete (Psaume 31:5). Elë evivi n’ye ebë elɔ sɛ bë eyɛyɛ ëë, “bu powu ghë, elë evivi n’ye ebë edi tɩnɩnɩ fùnë elë etanë ghë” (Hébreux 13:18). Elë oohʋnnë ghë, elë éwu bu alɛ́në ghë bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë edi tɩnɩnɩ. Ebá ekpa ewu bu ayɔghɔnë ebë ewu àlɛ́ elë aɔsɛ adi tɩnɩnɩ.

EBË EDI TƖNƖNƖ ELË OMUNË SƐ

3-5. (1) ?Élé ebë eba eɔsɛ efafa elë esë é? (2) ?Mabu bë eboka elë álɛ ebë edi tɩnɩnɩ elë omunë sɛ é?

³ Álɛ ebë eɔsɛ edi tɩnɩnɩ ngiki fuɔ sɛnë, ebë eboepi edi tɩnɩnɩ elë omunë sɛ se. Bu ntɔnë gha mɛn lɛ́-ghë mici powu. Kretiɛn pidɛnelë brɛsʋ, nɔnjɛelënë kë nʋ́n Laodise ofokwanë ghënë kë fáfa kelë esë, noo kë dí akɔnda kɔ kë yɛ́ Ofo aɛn, amëlɔ mpu (Révélation 3:17). Elë esë, ebë eɔsɛ efafa elë omunë, n’ye ebá nʋn tetenë ghë.

⁴ Akoto Ʒakë gbágbashi hɛ́ kɔ: “Àlɛ́ yiki nkpɔ edi akɔnda n’ye esʋ Ofo, ese në ghe eɲi eyimbu shi wunë, ghɩ ntɔnë efafa omu anɔnmunë, ëë ofosʋnë lɛ́ ekpete” (Jacques 1:26). Ebë eɔsɛ edi akɔnda kɔ, noo elë elɛ bu ayɔghɔnë, Ofo ghe ebɔ elë sɛ opujiji àlɛ́ elë ara ngiki, elë afifi kelë miya, elë adi mpu. Àlɛ́ nhɛn ëë elë eba edi akɔndanë, elë émʋn n’ye elë efafa elë esë. ?Mabu bë eɔsɛ eboka elë álɛ elë ghe efafa elë esë wué?

⁵ Àlɛ́ elë akpɩ elë esë vɛ ghënë, elë ewu n’ye elë sɛakɔnë bá nʋn. Ese àlɛ́ enë eka Biblënë, elë ewu n’ye ebá nʋn nɛmbëlɛ gbonë. Biblënë bë eɔsɛ eboka elë álɛ ebë emʋn bu ntɛnɩ ghë eɔ́ mɛnsɩ lɛ, ntɛnɩ ghë elë gha ɔɔ mɛnsɩ lɛ. N’ye elë eba edi akɔndanë lɛ, n’ye elë eba elɛ bunë lɛ, n’ye elë eba elɛ̀ mbënë lɛ powu, elë emʋn bunë ebë epetè kelë ghë (ka Jacques 1:23-25). Ese àlɛ́ elë edi akɔnda kɔ elë gha ɔɔ bu pʋnë elë elɛ wunë, elë ghe eɔsɛ ghe eru ghe epetè. N’yonë, ebë ebɔ Biblënë ewɛsɛ elë esë nahɔnrɛ ghë (Lamentations 3:40; Aggée 1:5). Ofosɛrɛ esë eboka elë, álɛ ebë ewu n’ye ebá nʋn teteghënë. Ebë eɔsɛ esɛrɛ Ʒoova n’ye bë ewɛsɛ elë, bë eboka elë, álɛ ebë ewu bu pʋnë elë elɛnë, ebë ekpa ebaba ëë eyɛ (Psaume 139:23, 24). Elë éghaghaghë n’ye “ghɩnë elogho n’ye në bá nʋnnë shinë, Ʒoova etu ëë tiɛ, ese në lɛ aghɩnë kë sheghënë lɛ edi cɛwu tete.”—Proverbes 3:32.

EBË EDI TƖNƖNƖ ELË SHIKWAGHƖNË SƐ

6. ?Mabughëwu ca lɛ ya lɛ bë edi tɩnɩnɩ kelë esë sɛ é?

⁶ Bayɛ tete n’ye ebë edi tɩnɩnɩ elë shikwaghɩnë sɛ. Àlɛ́ ca lɛ ya lɛ në edi tɩnɩnɩ kelë esë sɛnë, kë ghe logho kelë esë jɔ shi, kë eji kelë esë ntɩ, opu ghe ji kelë. Tɩnɩnɩnë yiki ghe di vinë ghë wunë lɛ́ nfre nfre. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, ghɩnë ví dádánë bë eɔsɛ ebɔ aɛn eba ghɩ fuɔ ghë, bë ekpɩ pɔrnografi, bë eloghoshi ekolo ghɩ fuɔ. Le jɔnë Psaumes nakwanë ehɛ n’yenë aɛn ghë: “Më lɛ aghɩnë kë efafa ngikinë lɛ ghe soeshi aʋn-nkpɔ, më ekwa aghɩnë kë elogho n’ye kë bá nʋnnë shinë” (Psaume 26:4). Àlɛ́ fë gha dí ecele ghɩnë fë vínë sɛ, élɛ fë akɔnda ghë bɔ́bɔ́ o, bu ntɔnë bë eɔsɛ elɔ fë shikwanë bë epɛ.

7, 8. ?Élé fë éba eɔsɛ ebɔ Biblënë eyaya ngbɔjɛelë n’ye tɩnɩnɩdinë lɛ́ bunë ɔɔ alɔ dɔ́ é?

⁷ Bayɛ n’ye ngbɔjɛelë esë bë emʋn n’ye tɩnɩnɩdi lɛ́ bunë ɔɔ alɔ dɔ́ tete. Shìelë bë eɔsɛ ebɔ Biblënë eyaya kelë bu ntɔnë. Biblënë ehɛ aghɩnë kë gha dí tɩnɩnɩ wunë jɔ: Akanë (káci yʋghʋgho); Geazi (dí mpu álɛ kebë elɔ ëë shigha); Ʒida (yʋ́ghʋ shigha, bɛtɛɛ në vé Ʒezi dí shigha ogbo 30 ghëwu).—Josué 6:17-19; 7:11-25; 2 Rois 5:14-16, 20-27; Matthieu 26:14, 15; Jean 12:6.

⁸ Biblënë ekpa ehɛ aghɩnë kë dí tɩnɩnɩnë esë jɔ: Ʒakɔbë (hɛ́ jɛelë kɔ kebë ebɔ shighanë kë wú kelë tɔ̀lɔ̀nelë ghënë ekaka ece ghɩnë aji); Ʒɛfte lɛ jɛ yighɔnë lɛ (kpɛ́kpɛ lɔ́ kelë kʋra ese, kë dá lɛ́ bunë kë hɛ́ Ofo kɔ kebë elɛ elɔ ëënë); Ʒezi (dí tɩnɩnɩ cibɩ kpɛɛkpɛ ghë) (Genèse 43:12; Juges 11:30-40; Jean 18:3-11). Bunë ngiki ntɔnelë lɛ́në bë eɔsɛ eboka ngbɔjɛelë, álɛ kebë emʋn n’ye tɩnɩnɩdi lɛ́ bunë ɔɔ alɔ dɔ́.

9. ?Àlɛ́ shìelë në edi tɩnɩnɩ, ayɔghɔ nkpɔca bu ntɔnë bë eɔsɛ ése kelë jɛelë é?

⁹ Biblë mbratishi ntɛnɩ bë eɔsɛ eboka shìelë: “?Fënë fë eyaya ngiki fuɔ bunë, fë ghe yaya fë esë bu wué? ?Fënë fë ehɛ ngiki kɔ ‘eɲë gha éyʋghʋ mpʋ’ wunë, fë eyʋghʋ mpʋ?” (Romains 2:21). Àlɛ́ shìelë ehɛ jɔ nkpɔ, ese kë elɛ bu fuɔnë, ngbɔjɛelënë ele ëë aɛn ghë. Àlɛ́ elë ehɛ elë jɛelë kɔ kë édi tɩnɩnɩ ese elë omunë elë ghe di tɩnɩnɩ wunë, kë ghe emʋn nkpɔnë kebë enɩ ebɔ teteghë. Àlɛ́ ngbɔjɛelë ewu n’ye kelë shìelë edi mpu àlɛ́ bɔ́bɔ́ alɛ bu jɛelë ghënë, kelë esë kebë edi mpu (ka Luc 16:10). Ese àlɛ́ ngbɔjɛelënë ewu n’ye kelë shìelë edi tɩnɩnɩnë, bu ntɔnë bë eboka kelë álɛ eci, kelë esë kë adɔomunë, kebë eɔsɛ edi tɩnɩnɩ àlɛ́ kë ahʋnhʋn jɛelë.—Proverbes 22:6; Éphésiens 6:4.

EBË EDI TƖNƖNƖ OFOKWANË GHË

10. ?Élé ebë eba eɔsɛ edi tɩnɩnɩ elë lɛ elë nɔnjɛelë lɛ jɔdidi ghë é?

¹⁰ Bayɛ n’ye ebë edi tɩnɩnɩ elë nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛnë kë lɛ́ kretiɛnnë powu sɛ. Jɔdidi kpete bë eɔsɛ ekaci ghɩrierie lɛ dɛ̀lele lɛ. Àlɛ́ kɔpɛ ecé jɔ nkpɔ, ese elë gha mʋn kɔ́ lɛ́ nahɔnrɛ o, ese elë abɔ ëë ahɛ ngikinë, bë eɔsɛ elɛ n’ye elë eka mpu jɔ edi kelë. Bayɛ n’ye ebë ‘esasa elë eyimbunë’ (Proverbes 10:19). Àlɛ́ kë ahɛ kɔ elë edi tɩnɩnɩnë, gha lɛ́ ëë eshi ëë lɛ́ n’ye ebë eka ebɔ bunë elë edi akɔndanë lɛ, bunë emʋ́nnë lɛ, jɔnë ecénë lɛ eka edi ngiki wo. Àlɛ́ bɔ́bɔ́ jɔnë eɲá ehɛnë lɛ́ nahɔnrɛ o, bë eɔsɛ elɛ n’ye gha lɛ́ elë jɔ ëë lɛ́ ëë, gha ba gha yɛ n’ye ebë ehɛ jɔ ntɔnë (1 Thessaloniciens 4:11). Ngiki jɔghɔ ehɛ jɔnë gha ba gha yɛ hɛ-ghë, ese kë ehɛ kɔ: “Nahɔnrɛ ëë më hɛ́.” Ese elënë elɛ́ Ʒoova sʋghɩnë, elë evivi n’ye mbënë epie elë ɲi esɔnë bë eyɛsɛ, bë elɛ opuyɛ mbë.—Ka Colossiens 4:6.

11, 12. (1) ?Àlɛ́ yiki lɛ́ lakwa pʋpʋ, ese gha hɛ́ nahɔnrɛ wunë, élé bu ntɔnë bë eba eɔsɛ elɔ jɔnë bë ekpɛkpɛ elɔ ëë é? (2) ?Àlɛ́ elë awu n’ye elë cɛwu nkpɔ lɛ́ lakwa pʋpʋ nkpɔ, mabu jɔ ebë eɔsɛ evivi elë esë é? ?Mabughëwu é? (3) ?Élé ebë eba eɔsɛ edi tɩnɩnɩ Ʒoova omuonë sɛ é?

¹¹ Ngɩmɛnnelë bë eboka ofokwa ngikinë powu. Bu ntɔnë lɛ́ jumannë Ʒoova bɔ́ lé kelë mërɩ. Àlɛ́ enë edi tɩnɩnɩ ngɩmɛnnelë sɛnë, emɛn elɔ kelë n’ye kebë eboka elë. ?Mabughëwu é? ?Àlɛ́ sɛ gha yɛ fë, óó fë ayi awu dɔtɔrëghonë, fë élogho n’ye bunë eba elɛ fënë aghɔ shi wú? ?Àlɛ́ fë aba nhɛn alɛ, élé dɔtɔrëghonë bë eba eɔsɛ eboka fë é? Fɛ nhɛn mɩnɛn, àlɛ́ elë alɛ lakwa pʋpʋ nkpɔnë, elë gha élogho ëë shi, elë gha édi mpu ëë ghë wo. Elë éyi ewu ngɩmɛnnelë, álɛ ebë ehɛ kelë nahɔnrɛnë (Psaume 12:2; Actes 5:1-11). Pëlɛ, elë édi bu fuɔ akɔnda: ?Àlɛ́ fë awu n’ye më-cɛwu nkpɔ lɛ́ lakwa pʋpʋ nhɛn, mabu fë élɛ é? (Lévitique 5:1). ?Fë éhɛ kɔ: “Àlɛ́ më lɛ́ ëë cɛwu tetenë, më éti jɔ ntɔnë ni” wú? ?akɔ fë éghaghaghë n’ye ngɩmɛnnelë kë nʋn n’yo álɛ kebë eboka më-cɛwunë, álɛ në lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë bë esheghë, bë ekpa eɔ mɛnsɩ wú?—Hébreux 13:17; Jacques 5:14, 15.

¹² Kpa bayɛ n’ye ebë edi tɩnɩnɩ Ʒoova omuonë sɛ àlɛ́ enë eghɛghɛ bu efu elë rapɔrënë ghë. Ebë ekpa edi tɩnɩnɩ àlɛ́ enë eghɛghɛ bu efu Demande pour le service de pionnier lɛ nakwa fuɔnë ebë ebɔ edi juman elɔ elë omuonë lɛ ghë.—Ka Proverbes 6:16-19.

13. ?Àlɛ́ elë lɛ elë nɔnjɛ Ʒoova Adashɛgho lɛ edi juman, élé ebë eba eɔsɛ eya n’ye elë edi tɩnɩnɩ é?

¹³ Kretiɛnnelë bë ele kelë esë aɛn ghë, álɛ kë ghe ebɔ kelë juman jɔ ghe ecɔcɔ kelë ofosʋnë ghë. Àlɛ́ kɔ́ elë anʋn Shibatɩ gbo o, kɔ́ enë eka Ofo nda o, gha ba gha yɛ n’ye ebë ehɛ elë juman bu jɔ. Elë gha ébɔ elë alɔdi bunelë gha étiti elë nɔnjɛelë álɛ kebë eve ëë. Àlɛ́ më-nɔnjɛ Ʒoova Adashɛgho nkpɔ edi juman elɔ fënë, vɛ arere cɛɛ, ka nɛ ëë apɩnë fë hɛ́ kɔ fë énɛ ëënë. Bunë eɲë oo mbranë ehɛ kɔ fë élɔ fë jumanghɩnë, bɔ ëë lɔ më-nɔnjɛenë lɛ́ fë jumanghonë esë. Bu ntɔnë bë eɔsɛ elɛ n’ye fë élɔ ëë micinë bë ebɔ enɩ muru, fë ékpa elɛ ëë kpe (1 Timothée 5:18; Jacques 5:1-4). Àlɛ́ fë ëë fë edi juman elɔ më-nɔnjɛ Ʒoova Adashɛghonë, gha ékɩkɩ n’ye bë ebɔ fë fɛ aghʋsɔ mɩnɛn wo (Éphésiens 6:5-8). Di juman mɩɩ juman cibɩnë powu bë erere, di jumannë ghëwu kë enɛ fë apɩnë yɛsɛ.—2 Thessaloniciens 3:10.

14. ?Álɛ kretiɛnghɩ aɲʋn bë egbɔ eo-omu eso juman nkpɔ eshinë, mabu kebë eboepi elɛ é?

¹⁴ ?Ese àlɛ́ elë lɛ elë nɔnjɛ kretiɛn nkpɔ ɲá eo-omu eso juman nkpɔ eshi, mabu ebë elɛ é? N’yonë, àlɛ́ kɔ́ eɲë ésɔsɔ shigha o, kɔ́ fë épɩ ëë shigha o, Biblë mbratishi ntɛnɩ bë eɔsɛ eboka eɲë, bu ntɔnë ghë: Éghɛghɛ bu powu éfu nakwa ghë! N’ye Ofo agbagho Ʒeremi bá vé eriji nkpɔnë, kë lɛ́ erijinë nakwa aɲʋn. Aghɩnë kë bɔ́ kelë lɛ́ buve ntɔnë ëë adashɛnë, kë síɲe nakwanë nkpɔ. Ʒeremi bɔ́ nakwa aɲʋn ntɔnë powu báshi álɛ ngiki bë eɔsɛ ekpɩ ëë ngbeɲi gbo (Jérémie 32:9-12; kpa kpɩ Genèse 23:16-20 ghë). Ngiki aghɔ edi akɔnda kɔ, kelë lɛ kelë nɔnjɛ lɛ bë esoeshi elɛ nakwanë, elɛ kelë aɛn fɛ n’ye kë ghe ji nɔnjɛ ntɔnë ntɩ wu mɩnɛn. Ese teteghë, bu ntɔnë elɔ eɲë ece eɲë esë mbë, jɔ ghe hʋn ghɩʋn sɛ, ntɔ ghe nʋnghë. Juman jɔ bɔ́bɔ́ esë ghë, ghaghaghë n’ye bɛtɛɛnë bë enʋn ofokwanë ghënë ɔɔ alɔ she eɲë juman jɔnë.—1 Corinthiens 6:1-8; ka Jɔ eshi 30.

EBË EDI TƖNƖNƖ NGIKI POWU SƐ

15. ?Élé Ʒoova eba ewu nkɔnë ngiki edi buyiyi ghënë é?

¹⁵ Ebë edi tɩnɩnɩ ngiki powu sɛ, dá aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë esë. Ʒoova evivi n’ye ebë edi tɩnɩnɩ noo tɩnɩnɩdinë lɛ́ bunë ɔɔ alɔ ëë ngbeɲi. “Kilonë kë eda ëë shi eyʋghʋ ngikinë, Ʒoova etu ëë tiɛ, ese bunë kë aghale ëë asheghënë eyɛyɛ Ʒoova sɛ” (Proverbes 11:1; 20:10, 23). Lahɔ gbo, Israɛlë oo ghë, kë ebɔ kilo eghale bunë yiki eyiyi lɛ, bunë yiki eve lɛ. Ese buyiyighɩnelë aghɔ eda kelë kilonë shi eyʋghʋ ngiki, kë ekpa elɔ ngiki enɛ apɩ edɔ eshe ntɛnɩ kebë enɛnë. Fɛ lahɔ gbo mɩnɛn, amɛn esë ngiki edi nkɔ buyiyi ghë. Fɛ n’ye Ʒoova bá tú nkɔdi tiɛ lahɔ gbonë mɩnɛn, amɛn esë në etu ëë tiɛ.

16, 17. ?Bu nfre nkpɔca ghë, àlɛ́ elë gha lé elë esë aɛn ghë wunë, elë ghe edi tɩnɩnɩ wué?

¹⁶ Elë powu, ɔɔ bu jɔghɔ ntɛnɩ ghë, àlɛ́ elë gha mʋn-lɛ́ wunë, elë ghe edi tɩnɩnɩ. Bë eɔsɛ elɛ n’ye elë lɛ elë kpashi lɛ në edidi jɔ álɛ bë ebɔ elë juman ghë lɛ, enë eghɛghɛ bu eviɛ juman lɛ, enë ekpa epase bu lɛ. Ngiki fannga nhɛn edi akɔnda kɔ, àlɛ́ fë adi mpu je, fë ace jɔ mpu ghë jenë, bu ntɔnë gha lɛ́ bu kwa. Bu ntɔnë gha éji elë sɛ wo. Biblënë hɛ́ báshi kɔ mici fɛji ntɛnɩelë ghë, ngiki “bá ekolo shigha, [...] kë bá ekolo kelë esëkpɔ, kë ghe ekolo bu yɔghɔ.”—2 Timothëe 3:1-5.

¹⁷ Mici aghɔ, elɛ elë fɛ n’ye aghɩnë kë ghe di tɩnɩnɩ wunë, kelë ëë bu powu eyɛsɛ elɔ kelë mɩnɛn (Psaume 73:1-8). Kebë eɔsɛ ewɔ̀ kretiɛn nkpɔ juman ghë, kebë eɔsɛ efifi ëë miya, shigha bë eɔsɛ esa ëë sɛ noo në edi tɩnɩnɩ ghëwu. Ese bayɛ n’ye ebë elele mɛnsɩ edɔ tete álɛ ebë edi tɩnɩnɩ eyi. ?Mabughëwu é?

BU AYƆGHƆNË EBË EWU ÀLƐ́ ENË EDI TƖNƖNƖ

18. ?Mabughëwu yɛsɛ tete n’ye ngiki bë ehɛ elë jɔ yɔghɔ é?

¹⁸ Maɛn ntɛnɩ ghë, aghɩnë kë edi tɩnɩnɩ, óó ngiki bë eɔsɛ eji kelë ntɩnë kë ɔɔ alɔ, ese kë gha ɲɔ́nshi. Elë powu, ebë eɔsɛ elele mɛnsɩ élɛ aghɩ ntɔnë (Michée 7:2). Agbate, noo fë edi tɩnɩnɩ ghëwu, ngiki bë eɔsɛ efifi fë miya, kebë ehɛ fë kɔ fë dí kɛkë. Ese bë eyɛyɛ ngiki jɔghɔ sɛ n’ye fë edi tɩnɩnɩ, kebë eji fë ntɩ. Maɛnnë powu ghë, ngiki mʋn n’ye Ʒoova Adashɛghɩnelë edi tɩnɩnɩ. Juman kpashinelë aghɔ kolo n’ye kebë ebɔ Ʒoova Adashɛghɩ noo kë mʋn n’ye Ʒoova Adashɛghɩnë bá edi tɩnɩnɩ. Bu jɔghɔ ghë, kë wɔ́ jumanghɩ jɔghɔ noo kë gha dí tɩnɩnɩ, ese kë gha wɔ́ Ʒoova Adashɛghɩnë.

19. ?Àlɛ́ fë në edi tɩnɩnɩ, élé bu ntɔnë bë eba eci fë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë aba é?

¹⁹ Àlɛ́ fë në edi tɩnɩnɩ bu powu ghënë, fë éɔ akɔnda yɔghɔ, fë ékpa enʋn bɛtɛɛ ghë. Ebë eɔsɛ enʋn fɛ Pɔlë mɩnɛn. Në ghɛ́ghɛ kɔ: “Emʋ́n n’ye eɔ́ akɔnda yɔghɔ” (Hébreux 13:18). Ntɛnɩ kpa yɛsɛ dɔ́ tetenë ëë lɛ́ n’ye, më-Shì Ʒoovanë ɔɔ kolonë bë ele mɛnsɩnë fë elele álɛ fë édi tɩnɩnɩ bu powu ghënë aɛn ghë.—Ka Psaume 15:1, 2; Proverbes 22:1.