‘Lɛlɛ ngɩmɛnnelë’ álɛ kebë eboka fë

1. ?Élé Ʒoova bá yá n’ye në sʋghɩnelë ɔɔ alɔ në aɛn é?

ƷOOVA kolo aghɩnë kë esʋ ëënë kwapowu. Në ekpɩ kelë fɛ n’ye viaɲʋn sasagho eba ekpɩ ëë viaɲʋnnelë mɩnɛn. Në bɔ́ Ʒezi mpianë vé kelë, ë në bɔ́ kelë lé ngɩmɛnnelë mërɩ álɛ kebë ekpɩ kelë (Actes 20:28). Ofo vívi n’ye ngɩmɛnnelë kebë ebɔ ëë sʋghɩnelë opuyɛ ghë. Ʒezi eghʋ̀ ngɩmɛnnelë ghë ekpɩ Ofo viaɲʋnshinelë ayɔghɔ nhɛn, ekpa ebidi kelë shi Ofo shigbënë ghë.—Is. 32:​1, 2.

2. ?Ngiki nfre nkpɔca Ʒoova edi kelë akɔnda edɔ tete é? (Ézéchiel 34:​15, 16).

² Ʒoova edi ëë sʋghɩnnelë kwapowu akɔnda tete. Ese aghɩnë në ekpa edi kelë akɔnda edɔ tetenë ë lɛ́ aghɩnë kë epɛnë. Në eghʋ̀ ngɩmɛnnelë ghë eboka aghɩnë kë lɛ́ lakwa óó kë epɛ Ofo shigbënë ghënë. (Éka Ézéchiel 34:​15, 16). Ʒoova evivi n’ye àlɛ́ elë anʋn mian ghënë, cibɩ powu ebë eviɛ boka. Cibɩ ntɔnelë ghënë, bayɛ n’ye ebë esɛrɛ Ofo, ebë ekpa evivi “sasaghɩ lɛ buyayaghɩ lɛnë” kë nʋn ofokwanë ghënë n’ye kebë eboka elë.—Éph. 4:​11, 12.

3. ?Mabu ebá ewu mbë órò ntɛnɩ ghë é? ?Élé bunë ebá ewunë bë eba eɔsɛ eboka elë é?

³ Mbë órò ntɛnɩ ghë, ebá ewu n’ye Ʒoova eba eghʋ̀ ngɩmɛnnelë ghë eboka aghɩnë në lɛ kelë lɛ cɛwudinë jí wá eshinë. Ebá egbagba jɔ vivi ntɛnɩelë shi: ?Bu nkpɔca ghë, ebë evivi ngɩmɛnnelë n’ye kebë eboka elë é? ?Mabughëwu ebë eyi ewu ngɩmɛnnelë é? ?Élé ngɩmɛnnelë eba eboka elë é? Àlɛ́ bɔ́bɔ́ elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë sheghë yɛ amɛnnë, bunë ebá ewunë bá eboka elë àlɛ́ eci elë anʋn mian ghë Ofo shigbënë ghë.

?BU NKPƆCA GHË EBË EVIVI “NGƖMƐNNELË N’YE KEBË EBOKA ELË É”?

4. ?Mabughëwu ebë eɔsɛ ehɛ kɔ Jacques 5:​14-16, 19, 20 ehɛ ghɩnë sɛ gha yɛ ëë Ofo shigbënë ghë wunë jɔ é? (Kpɩ fotonelë esë.)

⁴ Ʒezi ejitigho Ʒakë yá n’ye Ʒoova eba eghʋ̀ ngɩmɛnnelë ghë eboka elë. Në ghɛ́ghɛ kɔ: “?Eɲë ghë, yiki nkpɔ sɛ gha yɛ wué? Ghɩ ntɔnë élɛlɛ ngɩmɛnnë kë nʋn ofokwanë ghënë.” (Éka Jacques 5:​14-16, 19, 20.) N’yenë, Ʒakë ehɛ ghɩnë sɛ gha yɛ ëë Ofo shigbënë ghë wunë jɔ. Ʒakë ehɛ kɔ ghɩnë sɛ gha yɛ́ ëë wunë, bë eyi ewu ofokwa ngɩmɛnnelë álɛ sɛ bë eyɛ ëë, ese gha lɛ́ dɔtɔrëgho ë bë eyi ewu. Ʒakë ekpa ehɛ kɔ álɛ sɛ bë eyɛ ghɩnë, bayɛ n’ye kebë eɲa ëë lakwanë shi ehɔ ëë. Fɛ n’ye ghɩnë sɛ gha yɛ wunë bë elɛ bu nfre nfre álɛ sɛ bë eyɛ ëënë mɩnɛnnë, nkpɔkpɔnë esë, ghɩnë sɛ gha yɛ ëë Ofo shigbënë wunë, bë elɛ bu nfre nfre álɛ sɛ bë eyɛ ëë. Àlɛ́ sɛ gha yɛ elë wunë, elë eyi ewu dɔtɔrëgho nkpɔ, elë ebɔ bunë elɛ elënë jɔ eka edi ëë, n’yonë në eya elë bu nfre nfrenë ebë elɛnë ë elë ekpʋ bu ntɔnelë. Nkpɔkpɔnë esë àlɛ́ sɛ gha yɛ elë Ofo shigbënë ghë wunë, ebë erɩ eda ghɩmɛn nkpɔ sɛ, ebë ebɔ bunë fɩ́ elënë jɔ eka edi ëë, álɛ ebë ekpʋ jɔnë ná eghʋ̀ Biblënë ghë eo elënë.

5. ?Élé ebë eba eɔsɛ emʋn n’ye elë lɛ Ofo lɛ cɛwudinë eji ewa eshi é?

⁵ Biblënë ele elë ndɔnʋn Jacques 5 ghë kɔ ebë eyi ewu ngɩmɛnnelë álɛ kebë eboka elë Ofo shigbënë ghë, àlɛ́ elë awu n’ye elë ntɩjinë eji ewa eshi. Bayɛ n’ye ebë elɛ bu ntɔnë api elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë bá ecɔghɔ. Àlɛ́ elë aba nhɛn alɛnë, elë eya n’ye aɛn ji elë shi. Biblënë eya elë n’ye àlɛ́ elë gha le elë esë aɛn ghë wunë, ebë eɔsɛ edi akɔnda n’ye elë lɛ Ʒoova lɛ edi cɛwu yɔghɔ amëlɔ gha lɛ́ nhɛn ëë bu eba eyi (Jacq. 1:22). Bunë fɩ́ Kretiɛn pidɛnë kë nʋn Sadë gbonë enë. Kë dí akɔnda n’ye kë yɛ́ Ʒoova aɛn, ese Ʒezi hɛ́ kelë kɔ kë gha kpa gha yɛ́ Ʒoova aɛn n’ye (Rév. 3:​1, 2). ?Mabu ebë eɔsɛ elɛ álɛ ebë emʋn kɔ́ elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë yɛsɛ é? Ebë eɔsɛ edi akɔnda ewu kɔ́ sɛyɛyɛnë elë ebɔ esʋ Ʒoova amɛnnë lɛ lahɔ gbo eenë lɛnë, lɛ́ nkpɔkpɔnë ebise o (Rév. 2:​4, 5). Ebë eɔsɛ evivi elë esë kɔ: ‘?Sɛyɛyɛnë më ewu eka Biblënë lɛ akɔndanë më edi ewɛsɛ ëënë lɛnë, jí wá eshi wú? ?Më ghe kpa ghe yi jɛmɛnnelë powu ghë wu an? ?Më ghe baba më esë ghe yɛ jɛmɛnnelë powu ghë wu an? ?Ebëlɛgbanë më ebɔ eka Ofo ndanë eji ewa eshi wú? ?Më ebɔ më cibɩnë elɛ gbegbe bu edɔ wú? ?Më ebɔ aɛn eba shigha ghë edɔ eshe lahɔ wú?’ Àlɛ́ nhɛn ëë bu eba eyi elë oohʋn ghënë, bu ntɔnë eya n’ye elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë eji ewa eshi. N’yonë àlɛ́ elë gha lɛ́ bʋʋn álɛ ebë ebaba ëë eyɛ wunë, bë eɔsɛ eru lakwa. Àlɛ́ kɔ́ elë esëkpɔ elë gha mʋn n’ye ebë eba elɛ álɛ ebë ebaba elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë eyɛ wo, kɔ enɛ́ píɛ Ofo Mbranë dádá o, bayɛ n’ye ebë eyi ewu ngɩmɛnnelë álɛ kebë eboka elë.

6. ?Mabu ghɩnë lɛ́ lakwa pʋpʋ nkpɔnë bë elɛ é?

⁶ Àlɛ́ yiki nkpɔ alɛ lakwa pʋpʋ nkpɔ óó lakwa ntɔnë ghëwu kebë eɔsɛ eghɔ ëë enɩ ofokwanë ghënë, bayɛ n’ye ghɩ ntɔnë bë eyi ewu ofokwa ghɩmɛn nkpɔ (1 Cor. 5:​11-13). Noo ofokwa ngɩmɛnnelë ëë kebë eɔsɛ eboka ghɩ ntɔnë álɛ në lɛ Ʒoova lɛ bë ekpa edi cɛwu lapɔ. Biblënë eya n’ye álɛ Ʒoova bë eghʋ̀ capɩnë ghë eɲa lakwa shi ehɔ elënë, ebë edisʋ “elɛ bu eya n’ye elë lakwanë erɛrɛ elë, ebë ekpa epetè eji etu ëë” (Actes 26:20). Bunë ebë elɛnë ëë nkpɔ ëë lɛ́ n’ye àlɛ́ elë alɛ lakwa pʋpʋ nkpɔnë, ebë eyi ewu ngɩmɛnnelë.

7. ?Aghɩ fuɔ nkpɔca bayɛ n’ye ngɩmɛnnelë bë ekpa eboka lapɔ é?

⁷ Gha lɛ́ ngikinë kë lɛ́ lakwa pʋpʋnë esëkpɔ ëë ngɩmɛnnelë kë eboka wo, ese kë eboka aghɩnë sɛ rɔ́rɔ kelë shi Ofo shigbënë ghënë esë (Actes 20:35). Aghɩ ntɔnë bë eɔsɛ elɛ ngiki ntɛnɩ kë elɛ bu apʋpʋ óó kë elele mɛnsɩ álɛ kebë eɲa ëë shi ese kë edi akɔnda n’ye kë gha ɔɔsɛ wunë. Álɛ eɲë égbɔ emʋn nahɔnrɛnë, agheci eɲë nɔ́n asëla pʋpʋ, eɲë kpɩ́ pɔrnografi, eɲë lɛ́ sɛhɛ pʋpʋ bu. N’yonë, amɛnnë, ekpɛkpɛ elɔ eɲë n’ye eɲë éɲa bu ntɔnelë shi. Àlɛ́ yiki gha boka eɲë wunë, eɲë esëkpɔ eɲë gha éɔsɛ eɲë érishi ekpɛkpɛ bu ntɔnelë ghë. Fë éɔsɛ ebɔ ëë eka edi ofokwa ghɩmɛn nkpɔnë fë ejì ëë ntɩ óó bë eɔsɛ ece fë mbënë. Ná eo fë jɔ yɔghɔ, ná elɔ fá emʋn eyɛsɛ n’ye mɛnsɩnë fë elele álɛ fë ghe kpa ghe ekaka ghe eja bu olopunë fë lɛ́ lahɔ gbonë ghë wunë, bá elɔ fá eyɛ Ʒoova aɛn (Eccl. 4:12). Àlɛ́ sɛ në erɔrɔ fë shi noo bu olopunelë ekpa epɛ fënë, ofokwa ngɩmɛnnelë bá eghagha fë ghë n’ye mɛnsɩnë fë elelenë, eya n’ye fë evivi n’ye fë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë bë eyɛsɛ, fë ekpa ejì ëë ntɩ, ese fë ghe jì fë omunë ntɩ.—1 Cor. 10:12.

8. ?Bu jɛelë jɛelënë elë enɛ epiɛ elɛnë powu ë ebë ebɔ eka edi ngɩmɛnnelë wú?

⁸ Gha lɛ́ bu jɛelë jɛelënë elë enɛ epiɛ elɛnë powu ë ebë ebɔ eka edi ofokwa ngɩmɛnnelë wo. ?Bu jɛelë jɛelë ntɔnelë bë eɔsɛ elɛ nkpɔca é? Bë eɔsɛ elɛ n’ye agheci, fë gha ɲí oghorumɔn shi jɔ nkpɔ ghë, agheci fë lɛ́ nɔnjɛ nkpɔ mbë mpʋ. Àlɛ́ nhɛnnë, fë éɔsɛ ekpʋ jɔnë Ʒezi óo elë, óó eya n’ye nɔnjɛelë kretiɛn aɲʋn bë eba ebaba àlɛ́ jɔ anʋn kelë ncɔcɔnë (Mat. 5:​23, 24). Eji ee ghë, fë ékpa eɔsɛ eviɛ bu elë Ofo nakwanelë ghë ewu n’ye fë éba elɛ bɛtɛɛ bu, fë éba efu opu shi, fë éba eɲi oghorumɔn shi jɔ nkpɔ ghë. Àlɛ́ fë lɛ́ bu ntɔnelë kʋra ese, fë ewu kɔ bunë ekpa epɛ fë eyinë, fë éɔsɛ eyi ewu ofokwa ghɩmɛn nkpɔ álɛ bë eboka fë ?Mabughëwu fë éɔsɛ elɛ bu ntɔnë esë é? Nakwanë akoto Pɔlë ghɛ́ghɛ cé kretiɛnghɩnë kë nʋn Filipë gbonë ghënë, në hɛ́ nɔnjɛ yikpe nkpɔ kɔ bë eboka Sɛntishë lɛ Evodi lɛ álɛ kebë ebaba. N’yonë, fë esë fë éɔsɛ eyi ewu ofokwa ngɩmɛnnelë álɛ kebë eboka fë, fë jɔnë ghë.—Phil. 4:​2, 3.

?MABUGHËWU EBË EYI EWU OFOKWA NGƖMƐNNELË É?

9. ?Mabughëwu àlɛ́ elë alɛ lakwanë, aɛnba gha éɲi elë n’ye ebë eyi ewu ngɩmɛnnëlë wué? (Proverbes 28:13).

⁹ Agheci kɔ́ elɛ́ lakwa pʋpʋ nkpɔ o, kɔ́ elë elɛ bu nkpɔnë gha yɛsɛ, elë elele mɛnsɩ álɛ ebë eɲa ëë shi ese elë ghe eɔsɛ wo, aɛnba gha eɲi elë n’ye ebë eyi ewu ofokwa ngɩmɛnnelë. Bayɛ n’ye ebë eɔ ebëlɛgba lɛ ntɩji lɛ álɛ ebë eyi ewu kelë. ?Mabughëwu ebë eyi ewu kelë é? Noo Ʒoova nɩ́ kelë álɛ kebë eboka elë Ofo shigbënë ghë, kebë eboka elë álɛ ebë ele elë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë mɛnsɩ. N’yonë, àlɛ́ elë abɔ bunë efɩ elënë jɔ aka adi kelënë, elë eya n’ye elë ejì Ʒoova ntɩ, elë ekpa ewu ëë ghɩ. Álɛ ebë elɛ bunë yɛsɛ eyinë, ebë emʋn kɔ bayɛ n’ye Ʒoova bë eboka elë (Ps. 94:18). Àlɛ́ elë abɔ lakwanë elɛ́në jɔ aka adi ofokwa ngɩmɛnnelë, elë akpa alele mɛnsɩ aɲa ëë shinë, elë émʋn eyɛsɛ n’ye Ʒoova bá ewu elë orɔhɔ eɲa lakwanë shi ehɔ elë.—Éka Proverbes 28:13.

10. ?Àlɛ́ elë alogho lakwanë elɛ́në shi, elë gha bɔ́ ëë gha ká gha dí ngɩmɛnnelë wunë, mabu bá eshu é?

¹⁰ Àlɛ́ elë abɔ elë lakwanë aka adi ofokwa ngɩmɛnnelënë, Ʒoova bá eɲa lakwa ntɔnë shi ehɔ elë, elë lɛ në lɛ bá ekpa edi cɛwu yɔghɔ. Ese, àlɛ́ elë alogho kelë ëë shinë, ebá epɛ edɔ tete. N’ye blengbi Davidë bá lógho lakwanë lɛ́në shinë, në pɛ́, në gha kpa gha wú Ʒoova shiyɔnë n’ye (Ps. 32:​3-5). Àlɛ́ órò agba elë óó elë gha yi gha wu dɔtɔrëgho mɛnsɩghë wunë, orogbanë bá eɔ mɛnsɩ. Nkpɔkpɔnë esë, àlɛ́ elë alogho elë lakwanë shi, elë gha bɔ́ ëë gha ká gha dí ngɩmɛnnelë wunë, ebá epɛ edɔ eyi. Ʒoova gha vivi n’ye bu ntɔnë bë efɩ elë, bu ntɔnë ghëwu ëë në hɛ́ elë kɔ ebë ebɔ elë lakwanë eka edi ofokwa ngɩmɛnnelë álɛ kebë eboka elë. N’yonë elë lɛ Ʒoova lɛ bë ekpa edi cɛwu yɔghɔ.—Is. 1:​5, 6, 18.

11. ?Àlɛ́ elë alogho lakwanë elɛ́në shinë, élé bë eba eɔsɛ eci aghɩnë gbe aba é?

¹¹ Àlɛ́ elë alɛ lakwa pʋpʋ nkpɔ óó elë gha bɔ́ ëë gha ká gha dí ofokwa ngɩmɛnnelë wunë, bë eɔsɛ elɔ aghɩ fuɔ esë bë epɛ. ?Mabughëwu é? Noo Ofo wawɛ celenë ghe kpa ghe enʋn ofokwanë ghë, bu ntɔnë bá elɔ bɛtɛɛ ghe ekpa ghe enʋn nɔnjɛelënë ncɔcɔ n’ye (Éph. 4:30). Lapɔ esë, àlɛ́ elë amʋn n’ye nɔnjɛ nkpɔ lɛ́ lakwa pʋpʋ nkpɔ ofokwanë ghënë, elë éyi ewu ëë, álɛ bë ebɔ ëë lakwanë eka edi ofokwa ngɩmɛnnelë.a Ese àlɛ́ elë alogho ëë shinë, Ʒoova ngbeɲinë, elë esë elɛ́ lakwa (Lév. 5:1). Kolonë ekólo Ʒoovanë bë eshu elë rupu álɛ ebë ebɔ jɔnë eka edi ofokwa ngɩmɛnnelë. Elë aba nhɛn alɛnë, bu ntɔnë bá ebidi ofokwanë shi, ofokwanë bá ekpa eca Ʒoova ngbeɲi; ghɩnë lɛ́ lakwanë esë, në lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë bá ekpa eyɛsɛ.

?ÉLÉ NGƖMƐNNELË EBA EBOKA ELË É?

12. ?Élé ngɩmɛnnelë bë eba eɔsɛ eboka ghɩnë lɛ́ lakwanë é?

¹² Biblënë eya n’ye Ʒoova bɔ́ juman nkpɔ lé ofokwa ngɩmɛnnelë mërɩ, ëë lɛ́ n’ye kebë eboka aghɩnë sɛ gha yɛ́ kelë Ofo shigbënë ghë wunë (1 Thess. 5:14). Àlɛ́ fë alɛ lakwanë, ngɩmɛnnelë bá evivi fë jɔ jɛelë jɛelë álɛ kebë emʋn akɔndanë fë edi lɛ, n’ye bu eba eci fë aba lɛ (Prov. 20:5). ?N’yonë, mabu fë élɛ é? Fɩ oghorumɔn bɔ jɔnë nʋn fë opunë powu ka di kelë àlɛ́ bɔ́bɔ́ mbë ghe yɛ fë lɛ́, àlɛ́ bɔ́bɔ́ aɛnba eɲi fë. Agheci fë edi akɔnda n’ye fá elɛlɛ mbë pu, ese ntɔnë gha éji fë opu (Job 6:3). Ngɩmɛnnelë ghe erɩ fë rɔkɔ kpa-npkɔ n’yo wo, ese kë bá efu opushi eje rɔkɔ shi ece fë mbë eyɛsɛ, álɛ kebë emʋn jɔnë kwapowu eshi. N’yonë, kë bá emʋn Biblë abɩ ntɛnɩ kebë eɔsɛ ebɔ eboka fë (Prov. 18:13). Ngɩmɛnnelë mʋn yɛsɛ kɔ álɛ kebë eboka ghɩnë lɛ́ lakwanë, bë eɔsɛ ebɔ cibɩ fannga nhɛn. N’yonë kë mʋn kɔ kelë lɛ lakwaghonë lɛ bë eɔsɛ edidi jɔ eki fannga nhɛn.

13. ?Élé ngɩmɛnnelë bë eba eɔsɛ eghʋ̀ ofosɛrɛ ghë lɛ Ofo Mbënë ghë lɛ eboka ghɩnë lɛ́ lakwanë é? (Kpɩ fotonelë esë.)

¹³ Àlɛ́ fë ayi awu ofokwa ngɩmɛnnelë, kë ghe ehɛ fë jɔnë bë ekpa elɔ aa bë erɛrɛ fë edɔ wo. Ese kë eba esɛrɛ Ofo elɔ fë. Ofo bá ece kelë sɛrɛnë, noo kelë ofosɛrɛnë “ɔɔ mɛnsɩ dɔ́.” Kelë ofosɛrɛnë bá eci fë aba edɔ tete. Ngɩmɛnnelë bá ekpa ebɔ “druvi eshogho fë sɛ Ʒoova eyi ghë” (Jacq. 5:​14-16). “Druvi” ntɔnë ëë lɛ́ nahɔnrɛnë nʋnnʋn Ofo Mbënë ghënë. Ngɩmɛnnelë bá ebɔ Biblë abɩ ayɔghɔ enini fë opushi elɔ akɔnda bë eba fë dɛɛn. N’yonë, fë lɛ Ʒoova lɛ bá ekpa edi cɛwu yɔghɔ (Is. 57:18). Jɔnë kë bá eghʋ̀ Biblënë ghë eo fënë, bá ele fë mɛnsɩ álɛ fë élɛ bunë yɛsɛnë eyi. Ʒoova bá eghʋ̀ ngɩmɛnnelë ghë ehɛ fë kɔ: “Kpe shigbënë. Kpʋ ëë.”—Is. 30:21.

14. ?Fɛ n’ye Galates 6:1 eba ehɛnë mɩnɛn, élé ofokwa ngɩmɛnnelë eba eboka ghɩnë tá “fù kwanë” é? (Kpɩ fotonelë esë)

¹⁴ Éka Galates 6:1. Àlɛ́ kretiɛn nkpɔ në eta “fù kwanë,” ëë eshi ëë lɛ́ n’ye në ghe kpa ghe lɛ́ bunë Ʒoova evivinë n’ye. Fù kwanë kë hɛ́ ëë jɔ Biblë abɩnë ghë n’yenë, bë eɔsɛ elɛ akɔndanë ghɩ edi bu nkpɔ ghë óó gha sheghë, bë ekpa eɔsɛ elɛ lakwa pʋpʋ nkpɔ. Kolo ghë ë ofokwa ngɩmɛnnelë eboka ghɩnë lɛ́ lakwanë álɛ “bë ebɩ fù kwanë etanë.” Grɛkë mbë jenë kë bɔ́ hɛ́ kɔ “bë ebɩnë,” Grɛkë mbë nkpɔkpɔnë ë kë ebɔ ehɛ n’ye dɔtɔrëgho eba ebɔ efienë wúshinë eshighë álɛ bë ekɩghënë. Àlɛ́ dɔtɔrëgho yɔghɔ nkpɔ ɲá ebɔ ghɩnë efie wú ëë shinë eshighënë, në efu sɛshi elɛ ëë álɛ ghe esʋsʋ ghɩnë ghe edɔ. Nkpɔkpɔnë esë, àlɛ́ ngɩmɛnnelë në eboka ghɩnë tà fù kwanë, kë ghe hɛ ëë jɔnë bë ekpa ehʋn ëë sɛ edɔ wo, ese kë efu sɛshi eo ëë jɔ opuyɛ ghë. Biblë abɩnë ekpa ehɛ kɔ ngɩmɛnnelë bë ‘ele kelë esë aɛn ghë’ àlɛ́ kë enë eboka ghɩnë tá fù kwanë. Àlɛ́ ngɩmɛnnelë në eghʋ̀ Biblënë ghë eo ghɩnë tá fù kwanë jɔnë, kelë omunë esë kë eghaghaghë n’ye kë lɛ́ lakwaghɩ, kebë eɔsɛ eta fù kwa. N’yonë, àlɛ́ kë enë eboka ghɩnë tá fù kwanë, kë ghe di akɔnda n’ye kë sheghë she ëë. Kë ghe bɔ lakwaghonë apʋpʋ ghë, ese kë ebɔ kelë esë eba ëë oku ekoko ëë.—1 Pierre 3:8.

15. ?Àlɛ́ elë alɛ lakwanë, mabu ebë elɛ ë?

¹⁵ Ebë eɔsɛ ejì ofokwa ngɩmɛnnelë ntɩ ayɔghɔ nhɛn. Noo Ʒoova yáya kelë bunë, kë mʋ́n kɔ Ʒoova gha kolo n’ye jɔnë kë ebɔ eka edi kelënë, kebë ebɔ ëë eka edi ngiki fuɔ. Kë kpa mʋ́n kɔ gha lɛ́ kelë omu akɔndanë ëë kebë ebɔ eo elë jɔ, ese Biblënë ëë kebë ebɔ eo elë jɔ. Ʒoova kpa yáya kelë n’ye kebë eboka elë álɛ ebë erishi ekpɛkpɛ bunë efɩ elënë ghë (Prov. 11:13; Gal. 6:2). Ofokwa ngɩmɛnnelë ghë, ɔɔ n’ye owu-nkpɔ ba nʋ́n, agheci kelë aghɔ kë lɛ́ ofokwa ngɩmɛn nʋnmɔn ese ebë eɔsɛ ebɔ elë jɔnë eka edi ghɩnë elë akolonë powu. Gha ba gha yɛ n’ye ebë eyi ewu ofokwa ngɩmɛnnelë powu álɛ ebë ebë ewu ghɩnë bë ehɛ elë jɔnë bë eyɛ elë rɔkɔnë wo. Àlɛ́ elë aba nhɛn alɛnë, elë elɛ fɛ aghɩnë kë eviɛ n’ye “kebë ehɛ kelë jɔnë kë evivi n’ye kebë ecenë” mɩnɛn, n’yonë elë ghe ece “buyaya celenë” nʋ́n Ofo mbënë ghënë (2 Tim. 4:3). Àlɛ́ elë ada ghɩmɛn nkpɔ sɛ óó elë abɔ elë jɔnë aka adi ëënë, bë eɔsɛ evivi elë jɔ ntɛnɩelë: ?Fë bɔ́ jɔ ntɔnë ká dí ghɩmɛn fuɔ nkpɔ dádá wú? ?Mabu jɔ në óo fë é? Eji ee ghë, eshise ghë, ghɩmɛn ntɔnë bë eɔsɛ ewu ofokwa ghɩmɛn fuɔ álɛ bë emʋn n’ye bë eba elɛ.—Prov. 13:10.

BUNË ELË POWU EBË ELƐ

16. ?Bu nkpɔca nʋn elë powu mërɩ é?

¹⁶ Agbate, ofokwa ngɩmɛnnelë kë eo elë jɔ, kë eboka elë àlɛ́ elë anʋn mian ghë. Ese gha lɛ́ kelë ëë kë eya elë bunë ebë enɩ ebɔ elë oohʋn ghënë wo, elë ëë nʋn elë mërɩ. Elë ëë ebë enɩ bu ebɔ eya n’ye elë edi ecele Ʒoova ngbeɲi mbënë elë elɛ̀në ghë lɛ, fùnë elë etanë ghë lɛ. Àlɛ́ Ʒoova esë aboka elënë, ebë eɔsɛ erishi ekpɛkpɛ edi ecele ëë ngbeɲi (Rom. 14:12). Bu ntɔnë ghëwu, àlɛ́ elë anʋn jɔ kpɛkpɛ nkpɔ ghë, ofokwa ngɩmɛnnelë eghʋ̀ Biblënë ghë eya elë akɔndanë Ʒoova edi jɔ ntɔnë ghë. N’yonë elë omunë elë eɔsɛ enɩ bunë bë eyɛ Ʒoova aɛnnë ebɔ. Àlɛ́ enë ekpʋ̀ jɔnë kë eghʋ̀ Biblënë ghë eo elënë, ebë eɔsɛ enɩ bu ayɔghɔ ebɔ aɛnshiji ghë. N’yonë ‘akɔndanë elë ebɔ ewɛsɛ bunë,’ ekpa eɔ mɛnsɩ eyi.—Héb. 5:14.

17. ?Mabu Ʒoova evivi n’ye ebë elɛ é?

¹⁷ Ʒoova ekpɩ elë eyɛsɛ tete fɛ n’ye viaɲʋn sasagho eba ekpɩ ëë viaɲʋnnelë mɩnɛn. Bu yɔghɔ tete! Ʒoova tʋ́ Ʒezi wá eshi n’ye. Në ëë në lɛ́ “Sasagho yɔghɔnë.” Në wá álɛ në énɛ capɩnë elɔ elë, álɛ ebë eɔsɛ ewu ananan oohʋnnë (Jean 10:11). Ʒoova kpa nɩ́ ofokwa ngɩmɛnnelë lɔ́ elë álɛ kebë ekpɩ elë fɛ n’ye në bá hɛ́ báshinë mɩnɛn. Në hɛ́ kɔ: “Má elɔ eɲë sasaghɩnë kë bá elɛ më opunishi bu, kë bá emʋn bu, kë bá ekpa ebɔ aɛnshiji ghë elɔ eɲë mpʋ eɲá edi” (Jér. 3:15). N’yonë kɔ́ sɛ rɔ́rɔ elë shi Ofo shigbënë ghë o, kɔ́ elɛ́ lakwa o, elë gha érie n’ye ebë eyi ewu ofokwa ngɩmɛnnelë álɛ kebë eboka elë wo. Ʒoova ëë evivi n’ye ebë eyi ewu kelë. Àlɛ́ elë ayi awu kelënë, ebá ewu n’ye Ʒoova eba eghʋ̀ kelë ghë eboka elë.