Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ

OCTOBER 2-8

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | DANIEL 7-9

“Imiịn phọ ADaniel Ighaạph Ni Eghol Mem Mọ aMesaya Phọ Kaganana Bọ”

it-2 902 ¶2

Oḍual-dị Asiwiki

Osạr owilhenhaạn ikarạph r’opiomạn. Oghiigh phọ oghiigh bọ Jizọs, oḅetenhu esi aḍuugh ph’odị, r’oḅilhẹ oḅula k’akẹ ph’odị, iḍighi ni iyaạr dị ‘osạr sipiomạn owilhenhaạn kụ ootol omhạr awe oḅaalhamhị esi ikarạph ph’abidị.’ (Da 9:​24) Olhogh Iyọ phọ ayegherọn ni buọ aJu phọ idiphọ abuḍighinhom ikarạph, kụ asighẹ itonyonhaan eruomhaan bidị idiphọ awe dị mokạ iyọ phọ. Kuolọ, mem lọ ikarạph phọ “ebụgh” kụ edị onmạ ighirigiir r’akuuḅi aghisigh phọ Enaạn rabụgh ghan kapu dị eego esi aMesaya phọ, idiphọ olhogh phọ aMozis aḍeenhaan bọ. (Rom 5:​20) Dị eego esi ekiạ aMesaya phọ, kụ edị kotue bọ osạr obilhenhaạn sipiomạn abuḍighinhom ikarạph phọ, r’iikpiạ phọ m’edaphạn bọ.

it-2 900 ¶7

Oḍual-dị Asiwiki

AMesaya Phọ Aganana Mem Dị Odiiny-dị r’Esugha Asiwiki Phọ Mesi Eekunha.’ Idị egbolhomaam ‘odiiny-dị r’iyạl asiwiki phọ’ edaphạn bọ siẹn (Da 9:​25), eḍighi aani bọ pakirị oḍual-dị asiwiki phọ, iphẹn phọ kemiigh mem dị ‘oḍual asiwiki’ phọ meten. Odaphạn iphẹn phọ, ‘emhiigh mem mọ koḅẹm bọ’ m’oḅilhẹ oghị olhọgh aJeruselem kụ eghị eteẹny mem mọ ‘aMesaya Oḍiemhiom mọ’ kaganana bọ, keḍighi bọ 7 asiwiki kụ oḅarạm 62 ‘asiwiki,’ iduọn phọ pọ 69 ‘asiwiki’​—483 asiạ​—emhiigh lhạ phọ 455 B.C.E. kụ eghị esi 29 C.E. Iduọn m’oghaạph bọ epẹ anyụ phọ, siphẹ osoor alhạ phọ 29 C.E., uḍiinye ni Jizọs muụm, osagharạn nyodị uwaloor iigbia, kụ odị amhiigh oḍighi ph’odị idiphọ ‘aMesaya Oḍiemhiom mọ.’​—Luk 3:​1, 2, 21, 22.

it-2 901 ¶2

Oḍual-dị Asiwiki

“Usoph ni osighẹ” mem dị awiki phọ maalemhi adi. AGabriel aghiọm nị ghisigh aḅenhị Daniel mọ: ‘Kosoph ni aMesaya phọ osighẹ mem dị odiiny-dị r’iyạl asiwiki phọ reten, bịn r’iyaạr ke/sughanhaan nyodị.’ (Da 9:​26) ‘Odiiny-dị r’esugha asiwiki’ phọ meminheen,’ mem dị iraạr r’egbem asiạ reten, kụ edị osoph bọ Kraist osighẹ, esi oghiigh odị siphẹ oreeny imhinhimhiịn phọ, bịn odị angọ oomo aghuḍum m’odị otagharanhạm omhạr awe. (Isa 53:8) Araraạr dị omhiịn eḍeenhaan m’aJizọs asighẹ eḅẹl egbem ‘awiki’ phọ aḍighinhom oḍighi omhạr phọ. Eniin amem, mem dị alhạ phọ 32 C.E. reminheen, odị adogh ḍidogh dị asighẹ eelhe abuọ aJu phọ atoomaạm oreeny afịg (poghom ipẹ ogẹ bọ siphẹ Mat 17:15-​20; 21:18, 19, 43) dị u/muum r’eniin eemhumha esi “iraạr asiạ.” Kụ opoghom ozo phọ aḅenhị uwo ozo phọ mọ: “Oye phọ, bilenaạn odị arọl lhạ phọ aḍiẹn bịn, mị kaguph ni akitonhom zin phọ odị atoph atopha ongoọm enuụm; kụ eḍighi maạr dị odị amuum nana, pọ enighẹ ni; kụ mughumọ o/muum, kụ ogbi oler.” (Luk 13:​6-9) Siẹn phọ, eeni odị aghaạph ghan aghol eelhe abuọ aJu phọ u/meera bọ u/naghạn dom m’odị, dom m’aḍiẹn odị magbeelhom bọ esi iraạr asiạ, dị rekị oḍighom inya asiạ.

it-2 901 ¶5

Oḍual-dị Asiwiki

‘Egbem awiki phọ’ keḍighi igbo oḍual asiạ phọ, obobọ mem dị iraạr r’egbem asiạ phọ reten ‘igbo awiki’ asiạ phọ. Tutụ eḍighi bọ idị ‘awiki’ ph’opọ amhunhenhiom bọ 70 amhiigh bọ mem dị alhạ phọ 29 C.E. remunheen, siphẹ amem mọ oḍiinye bọ Jizọs muụm ḅilhẹ osagharạn bọ nyodị uwaloor iigbia phọ oḍighi aKraist, ogbo awiki ph’opọ phọ (iraạr r’egbem asiạ) kesighẹ ni ekị eteẹny mem osoor alhạ phọ 33 C.E., obobọ mem Eyaạl Ophẹl Otenhe (Nisan 14) alhạ ph’aḍiphẹ phọ. Odaphạn akalandạ awe aRom mọ (Gregorian calendar), aḍio ph’aḍiphẹ phọ keḍighi April 1, 33 C.E., (Miịn LORD’S EVENING MEAL [Time of Its Institution].) Otelhedom mọ aPọl uḅenhị iyira m’aJizọs ‘aru oḍighi ipẹ Enaạn rawạ bọ,’ iduọn ph’opọ odị ‘maḅokorị iḅẹl phọ ogbạl [arikiạ phọ ḅilhẹ r’ingooghinheẹn ph’odaphạn olhogh phọ] pidị odị aphighi omhunhenhiom iyạl phọ.’ Odị aḍighi iphẹn phọ esi osighẹ aloor ph’odị ophighironhọm ekiạ.​—Hib 10:​1-​10.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

w01 5/15 27

Asipuru Dị Abuẹn Robạl Ghan Bọ Rinyạ Phọ Ayira Ropuru Ghan

Apụr amem kụ edị Enaạn esagharạn bọ uwaloor iigbia phọ siphẹ ‘esi iigbia phọ epelheghiom bọ’, oghol bọ siphẹ Daniel 9:​24?

ADaniel 9:​24-​27 eḍighi imiịn ilọ amem mọ “AMesaya Oḍiemhiom Mọ”​—aKraist, kaganana bọ. Osagharạn uwaloor iigbia phọ siphẹ ‘esi iigbia phọ epelheghiom bọ’, re/mạ ghan osagharạn uwaloor iigbia osoph igbia ph’opọ Apelheghiom bọ siphẹ otu iiḅereghị phọ arọl ghan bọ epẹ Jeruselem. Kparipẹ ghụn, oḅẹm mọ ‘Iigbia Opọ Iigbia phọ’ pọ remạ ghan otu iiḅereghị phọ Enaạn opọ k’akẹ phọ​—esi Iigbia dị Epelheghiom, epẹ k’ake​—siphẹ ogbogh otu iiḅereghị aruwaloor ph’aJihova.​—Hibru 8:​1-5; 9:​2-​10, 23.

Apụr amem kụ edị omhiigh bọ osighẹ oḍighinhom otu iiḅereghị aruwaloor phọ Enaạn? Omhiịn ophagharanhaạn phọ, p’ooḅeghiọn omhiịn ipẹ emite bọ mem mọ aJizọs aghị bọ m’oḍiinye nyodị muụm, lhạ ph’eḍighi bọ 29 C.E. Emhiigh mem m’opọ phọ kụ rekị, aJizọs amhunhenhi ikpo-onhụ phọ ogẹ bọ siphẹ Psalm 40:​6-8. Otelhedom mọ aPọl bịn aḅẹm aani ni mọ aJizọs aaḅereghị ni Enaạn kụ aḅẹm mọ: “Nạ ra/wạ ghan rikiạ r’ingooghineẹn, kụ nạ maakolobian ḍizu dị mị kangọ aseere.” (Hibru 10:5) AJizọs alhegheri ni mọ Enaạn “ra/wạ ghan” mun mọ oghiọm ghisigh ophinyọn rikiạ inhạm siphẹ otu iiḅereghị phọ epẹ Jeruselem. Kparipẹ ghụn, aJihova maakolhobian ophighironhọm ekiạ loor ph’aJizọs emhunhughan bọ. Oḍeenhaan aḍeḅeeraạn, aJizọs aḅẹm mọ: “Enaạn! Mị odi ni siẹn (siphẹ aḍikpooghineen aḍinyạ phọ, ogẹ ni ilọ amị) oḍighi ipẹ nạ rawạ bọ mọ mị  uḍighi phọ.” (Hibru 10:7) Kụ aJihova amhegheron ika? Aḍinyạ phọ aMatiu iḅẹm mọ: “AJizọs rasoghoronụ bọ pạ amuụm mọ, bịn amiịn ni okuaḍio phọ dị maghughuronu, r’Uwaloor iigbia phọ, dị aghịgh okuru-ghozọ, dị rasoorom nyodị. Kụ eḍọgh eḍuạ epẹ k’akẹ kụ eḅẹm mọ, ‘ophọn kụ ogina oọny phọ amị. Eḍighinhom iyaạr phọ odị kụ iḅeraạn imị iboom.’”​—Matiu 3:​16, 17.

Iduọn aJihova m’amheerạ bọ osighẹ aloor phọ aJizọs ophighironhọm ekiạ remạ ghan keḍeenhaan mọ enhọn ekpạn memite dị ebụgh epu nyephẹ erọl ghan bọ siphẹ otu iiḅereghị phọ aJeruselem. Ekpạn phọ ephẹn phọ eḍighi ‘ogbi’ phọ Enaạn, obobọ iikolhobian ph’odị osighẹ ekiạ aghuḍum mọ aJizọs. (Hibru 10:10) Osagharạn uwaloor iigbia phọ Jizọs reḍeenhaan ghan mọ Enaạn maphighi oomo iikolhobian otu iiḅereghị phọ odị eten aruwaloor. Odaphạn iphẹn phọ, amem mọ oḍiinye bọ Jizọs muụm mọ, kụ edị Enaạn ephighi bọ dọl otu iiḅereghị phọ ophọn epẹ k’akẹ, obobọ esaḅạr bọ idiphọ esi ‘Iigbia Opọ Iigbiạ phọ’ siphẹ ogbogh otu iiḅereghị aruwaloor ph’odị.

w07 9/1 20 ¶4

Oghaạph Ookaragh Aḍinyạ Phọ aDaniel

9:​27​—Ighẹn iyọ kụ irọl eteẹny eekunha 70 asiwiki asiạ phọ, obobọ lhạ phọ 36 C.E, dị awe aJu phọ oghelhọm? Iyọ Olhogh phọ isi eekunha lhạ ph’eḍighi bọ 33 C.E. mem mọ oghiigh bọ Jizọs. Kuolọ omheera mọ iyọ phọ Ebraham erọl lị eghị ghisigh eteẹny lhạ ph’eḍighi bọ 36 C.E., dị awe phọ Izrạl r’abuphẹ u/ḍighi aani bọ buọ Izrạl kokelhọm, aJihova o/siemhi aani eekunha iyọ Ebraham mọ loor esi idị awe phọ Izrạl oḍighi bọ nmụny Ebraham. Kụ iyọ Ebraham mọ edi ni k’aḍio phọ arodon dị eteẹny aani ni “Izrạl phọ k’Enaạn.”​—Galatia 3:​7-9, 14-​18, 29; 6:​16.

OCTOBER 9-​15

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | DANIEL 10-​12

“AJihova Agọ Ni Ruw-emhạ Dị Komiteghu”

dp 212-​213 ¶5-6

Iyạl Aruw-emhạ Dị Ozia

⁵ Iḅẹl iraạr aruw-emhạ phọ pọ aCyrus Ogbogh phọ, Cambyses II, r’aDarius I (Hystaspes). Eḍighi bọ edị aBardiya (obobọ oye iikelheghian phọ oghol bọ mọ Gaumata) atooghị bọ odiiny unwanyụ bịn, imiịn ph’iphẹn i/ḅarạm aani itooghị ph’odị. Lhạ ph’eḍighi bọ 490 B.C.E., omhunhenhiom iraạr uw-emhạ phọ, aDarius I, aghị ni ozuoghom aGreece omhunhenhiom iyạl amem. Kuolọ, aGreece ukpạr ri opu bidị aPersian phọ siphẹ Marathon, bịn abidị oḅula epẹ Asia Minor. Esi inya asiạ aDarius odi ni ranyaaghiạn oḅilhẹ oghị ozuoghom aGreece bịn aḍuugh esighẹ nyodị. Irọl ḍighaạgh oọny ph’odị Xerxes I, omhunhenhiom inya uw-emhạ phọ oghị ozuom aGreece. Odị kụ Uw-emhạ phọ Ahasuerus opọ aphin bọ Esther.​—Esther 1:1; 2:​15-​17.

⁶ AXerxes I akạr ri ‘aakoroghi oomo araraạr eghạm m’odị oghị ozuom itooghị phọ aGreece,’ momhooghạ bọ loor. “R’olhoghonhaạn aḍighaạgh abuphẹ rodạph bọ nyodị,” odaphạn ḍinyạ phọ oghol bọ mọ The Medes and Persians​—Conquerors and Diplomats, “aXerxes aphạm ni oolhoọgh awe eghạm anyụ ade r’umuụm oghị ozuom aGreece.” Oye iphirigba olọ aGreek dị oghol mọ Herodotus, siphẹ okuron asiạ phọ amhunenhiom bọ oogh phọ B.C.E., agẹ mọ “inhọn odọ iikolhobian dị melheeny ghan iduọn phọ ke/rọl ghan.” Igbiighi ph’odị iḍeenhaan mọ, abuọ eghạm umuụm mọ “umhạn 517,610 awe. Buọ owol ade uḍighi 1,700,000; budị oḍiku rusụ umhạn 80,000; kụ oḅarạm we Arab dị oḍiku inhạm adool, ḅilhẹ r’abuọ aLibya dị oḍiku rughuugh eghạm, omhạn bọ 20,000. Oḅạr buọ umuụm r’abuọ adẹ oḅophoghị, oomo awe eghạm mọ uḍighi 2,317,610 ilhephiri anmụny.”

dp 213 ¶8

Iyạl Aruw-emhạ Dị Ozia

⁸ Ookpaạny phọ aghaạph mọ ‘uw-emhạ dị amhoọgh iikpọ kamite ni r’itooghị dị ketarạ ni iboom, kụ atooghị ilọ edi olhoghi odị.’ (Daniel 11:3) Alexander ‘amhạn iyạl-dị asiạ mem m’odị aḍighi bọ’ uw-emhạ aMacedonia lhạ phọ eḍighi bọ 336 B.C.E. Odị aḍighi ni ‘ogbogh uw-emhạ’​—Alexander Ogbogh phọ. Dị igiḍi ipẹ odẹ ph’odị Philip II magbiighi bọ kụ esiịny nyodị, odị ayeenhe ozuom arokool itooghị ph’aPersia erọl bọ epẹ eerumhuḍio phọ remeel ghan bọ. Odị aphạm 47,000 awe eghạm aḅeenyọm ophiịny phọ Euphrate r’aTigris, kụ akpạr apu we eghạm mọ aDarius III omhạn bọ 25,000 siphẹ Gaugamela. Ekureriom mọ, aDarius asuma ni kuolọ ughiigh ni nyodị, bịn esiemhi eekunha ḍikoọl abutooghiạ ph’aPersia. Bịn aGreece aru aḍighi iikpọ itooghị oomo aḅirinhi phọ, kụ Alexander ‘amite r’itooghị dị erarạ ni iboom, atooghị ilọ edi olhoghi odị.’

dp 214 ¶11

Iyạl Aruw-emhạ Dị Ozia

¹¹ Alexander r’omhugh bọ bịn, itooghị ph’odị ‘udiemhi ni ongọ inya phọ oghim mọ.’ Igbogh awe eghạm m’odị uukonhoghiạn ni siphẹ igbo ph’abidị iduọn abidị rowạ bọ riisi otooghị. Oniin ogbogh oye eghạm, opọ Eniin ekpeḍien phọ Antigonus I awạ ni oponomaam oomo itooghị phọ bịn. Kuolọ ughiigh ni siphẹ eghạm mọ ee bọ epẹ Ipsus pạ Phrygia. Reteẹny bọ lhạ phọ 301 B.C.E., bịn inya abugbogh awe eghạm mọ Alexander odian eboom ekool itooghị ph’odị akpạr bọ apu. ACassander atooghị ekool aMacedonia r’aGreece. ALysimachus asighẹ Asia Minor r’aThrace. ASeleucus I Nicator amhoọgh Mesopotamia r’aSyria. Kụ aPtolemy Lagus asighẹ Egypt r’ Palestine. Bịn eru emhunhenhi ikpo-onhụ imiịn ph’eḅẹm bọ mọ, kodiemhi ni igbogh itooghị phọ Alexander, eḍighi inya itooghị aGreece.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

w13 7/15 13 ¶16, igẹ phọ opumhom bọ

“Ilegheri mọ! Mị Odianhaan Ni R’Anyinha Ḍio Etum Ḍio”

ADaniel 12:3 eḅẹm mọ “abuphẹ omhoọgh bọ orọph omhiịn [akristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ] komụ ni idiphọ okuaḍio phọ.” Mem dị bidị odi siẹn ade phọ, bidị roḍighi ghan iduọn phọ esi ophinhom aani ghan abin oḍighi oghaạph ilọ omhạr phọ. Toroboiperolbọ, aḍinyạ phọ aMatiu 13:43 ekaạph ni ekol mem mọ bidị k’omụ bọ idiphọ erumhuḍio, epẹ omhạr phọ k’akẹ. Eḅẹl amem mọ, yira uutughiạn ghan m’iyạl phọ ariisi phọ iphẹn rekaạph ghan ilọ oniin phọ oḍighi phọ​—oghaạph ilọ omhạr phọ.

dp 315 ¶18

AJihova Aguanhaan Ni Osẹph aDaniel

¹⁸ Aḍinyạ ph’aDaniel ekureriom r’oniin ookiạ oguanhaan dị Enaạn m’eguanhaan ghan ni oye. Ookpaạny aJihova aḅenhị Daniel mọ: ‘Siphẹ eekunha amem mọ, koḅeton ni nyinhạ n’akelhọm ḍisẹph ph’anạ.’ Siẹn phọ ookpaạny phọ raḅẹm ghan m’ee? Eḍighi bọ edị ‘ophooghian’ phọ odị aghaạph bọ aghol ramạ ghan bọ ḍuugh, pọ oguanhaan phọ aḅẹm bọ mọ ‘koḅeton’ Daniel oọny amem ghisigh remạ ghan eniin iyaạr bịn​—oḅetonhu esi aḍuugh! Okạr rokaạph, abuniin anmụny asukul uḅẹm mọ aDaniel emhụ phọ 12 kụ iphamhanhạm oḅẹl oghaạph oghol oḅetenhu esi aḍuugh dị omhiịn siphẹ igẹ-iigbia aHebrew phọ. (Daniel 12:2) Kuolọ k/iḍiphọ bidị oghaạph bọ. Loor esi dị aDaniel akạr kụ amhoọgh oḍuomolhoghi oḅetenhu esi aḍuugh.

OCTOBER 16-​22

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | HOSEA 1-7

“AJihova Amaghamhị Ni Maạr Ephomhoghiạn Oḅạr​—Nạ Oọ?”

w10 8/15 25 ¶18

Meera ‘Olhogh Ephomhoghiạn Onmạ-Ighirigiir phọ’ Kụ Aaḅakị Nem M’Anạ

¹⁸ Ephomhoghiạn oḅạr ph’anạ eganhanha ghan eten ph’epẹ nạ r’azoọm ghan bọ buẹn r’anạ eḅọph bọ iiseeny phọ. Ghalamọ r’amem dị ekpạr ri iboom bịn, ka/meera ephomhoghiạn Onmạ-ighirigiir eḍuạ siphẹ anem m’anạ. Olhoghi aJihova eeph ni iboom, mem mọ ephomhoghiạn onmạ-ighirigiir awe phọ Izrạl erọl ‘idiphọ ikpo ooto dị renuụn ghan kegharaghạr.’ (Hos. 6:​4, 6) Ḍierị phọ aḍighaạgh phọ, reḅaạl ghan ni ologhi aJihova mem dị awe ophamanhạm ephomhoghiạn onmạ-ighirigiir. Ooḅeghiọn omhiịn idị odị rasẹph ghan buphẹ ophamanhạm bọ ephomhoghiạn onmạ-ighirigiir.

w07 9/15 16 ¶8

Oghaạph Ookaragh Aḍinyạ Phọ aHosea

6:6. Mem dị yira omhoọgh eegharạ oḍighi ghan ikarạph, reḍeenhaan ghan mọ yira u/moọgh ephomhoghiạn oḅạr phọ k’Enaạn. Kụ ekiạ i/lo dị yira kopighirọn siphẹ arukumuan phọ ayira esi aJihova dị ketue egbuurogh ikarạph phọ.

w07 6/15 27 ¶7

AJihova Amaghamhị Ni Maạr Onhaghanhạn Phọ Anạ

⁷ Idị emhoọgh muuḅọph r’iphẹn phọ, tuutughiạn m’aJihova aganhanhamhi ni aḍeenhaan we ph’odị iḍiodi phọ m’onhaghanhạn kụ amhạn maạr apu rikiạ inhạm. (Proverbs 21:​3, 27; Hosea 6:6; Matiu 12:7) Uḍighi ika kụ oḅẹm bọ iduọn phọ, mem dị aJihova kụ angọ ni itọ mọ awe ph’odị ophinyọn ghan rikiạ inhạm? Eḅẹl esi phọ, oye phọ atuạn eeghe kụ rakị bọ ophighirọn ekiạ phọ? Atuạn oḍighi idị keḅeeraạn Enaạn ḍughụm? Obobọ atuạn mọ oḅẹm m’oḍighi bịn kụ raḍighi aani ḍughụm? Eḍighi maạr lọ onyọ oosenyom mọ akạr ri rawạ oḍighi ilọ eḅeeraạn Enaạn, pọ kamiigha ni loor anaghanhạn oomo ipẹ Enaạn m’atọ bọ. Enaạn i/moọgh maạr oḍighinhom arikiạ inhạm, odị amaghamhị ghụn maạr onhaghanhạn ph’ayira.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

w07 9/15 14 ¶7

Oghaạph Ookaragh Aḍinyạ Phọ aHosea

1:7​—Apụr amem kụ edị aJihova anmạ bọ ighirigiir aḅilhẹ aphẹl we phọ aJuda? Imiịn ph’iphẹn phọ imhunhughan lhạ ph’eḍighi bọ 732 B.C.E., siḍio Uw-emhạ phọ Hezikayạ. Mem m’opọ phọ, aJihova asiemhi ni eekunha ipaarọgh phọ Asiria opaarọgh ghan bọ aJerusalem esi orom oniin ookpaạny odị m’aghị azẹ we eghạm Asiria dị omhạn 185,000 ḍiniin aḍughul bịn. (2Ki 19:34, 35) AJihova esi iduophọ, atagharạn Juda dị ii/go esi “akumhụgh, elhool eghạm, eghạm, rusụ obobọ bukiilhom arusụ,” kuolọ dị eego esi ookpaạny.

w05 11/15 20 ¶16

Imiịn Phọ AHosea Kilhoghonhaạn Iyira Ḍighaạgh Orelhean r’Enaạn

¹⁶ Enaạn iḅilhẹ kẹn ni emhunhenhi oguanhaan ph’odị aḅẹm bọ mọ: “Ḍio ph’aḍiphẹ phọ, Mị kakạr ri akiranhaan bidị iyọ r’ilhom inhạm elhegheḍum mọ r’inhụn okuaḍio phọ, r’araraạr ph’ipẹ rekuura bọ siẹn ade phọ; Mị kasighẹ ni siphẹ ade phọ kumhụgh phọ r’elhool eghạm mọ ḅilhẹ r’eghạm, Kụ Mị aḍighi idị bidị kotọl dọl eborọph.” (Hosea 2:​18) Abusughenheen aJu phọ oḅula bọ epẹ ade ph’abidị ukạr kụ orọl dọl eborọph, dị ilhom inhạm bidị r’amem ii/ḅaghamhị. Imiịn ph’iphẹn phọ imhunhughan kẹn ni lhạ ph’eḍighi bọ 1919 C.E., mem mọ otagharạn bọ busughenheen Izrạl k’Enaạn aḍio arodon osighẹ ḍighaạgh ‘ABabilọn Ogbogh phọ,’ aḍighi bọ zịn ikarạph aruukụ iiḅereghị oomo aḅirinhi phọ. Nyiidiphọ bidị odi dọl eborọph kụ rokelhọm ghuḍum r’aḍierị ph’egu phọ, kotọl bọ siẹn ade phọ k’agee-pọ. Ro/miịn ghan reeghe inhạm igbo abugey aKristẹn ph’abuẹn phọ.​—Ogananami 14:8; Isaiah 11:​6-9; Galetia 6:​16.

g05 9/8 12 ¶2

Amem Dị Amuuḅọph Kaapaany Oomo Isiẹn Aḅirinhi Phọ

Okạr agey, torobọ iyaạr dị repooghu kekelhọm ni muuḅọph dị ko/mhiịn ghan siẹn ade phọ, loor esi dị Enaạn katughemhị ni we ph’abuphẹ oḅạr bọ nyodị idị bidị komaạr opogh de phọ. Odị ‘kakiran ni kẹn iyọ’ r’oomo ilhom inhạm mọ, kụ aḍighi idị bidị kotọl dọl eephọ r’omhạr awe.​—Hosea 2:​18; Genesis 1:​26-​28; Isaiah 11:​6-8.

OCTOBER 23-​29

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | HOSEA 8-​14

“Ngọ aJihova Ipẹ Ekạr Bọ Enhighẹ”

w07 4/1 20 ¶2

Ophinyọn Arikiạ Dị Eḅeeraạn Enaạn

Oghiọm aghisigh, aBaibul phọ uḍeenhaan iyira mọ aJihova rasighẹ ghan ni ikpo-onhụ iiseeny ph’ayira idiphọ arikiạ dị ophighirọn rongọ nyodị. Oyil phọ Hosea asighẹ aḍighinhom ikpo-onhụ ph’iphẹn eḅẹm bọ mọ osighẹ ‘iidoronhụ ph’ayira’ ophighironhọm ekiạ idiphọ asinạm, oḍeenhaan mọ Enaạn asighẹ ni iiseeny ph’ayira idiphọ arikiạ dị enhuụm. (Hosea 14:2) Otelhedom mọ aPọl aḅenhị Kristẹn phọ abuphẹ oḍighi bọ buọ aHibru phọ mọ: “Oboom ghan Enaạn oomo amem. Ephẹn phọ kụ ekiạ dị aJizọs ruloghonaạn ghan iyira ḍighaạgh ophighirọn. Ephẹn phọ bịn kụ ekiạ dị buphẹ osighẹ bọ iidoronhụ phọ abidị rokolom ḍien phọ odị ropighirọn ghan.” (Hibru 13:15) Ḍio arodon, aBugbaanhaạn aJihova olọgh ni inyaạm ḍio etum ḍio rogbeelhom ghan iiḅi iinhaghạn ilọ omhạr phọ, k’oḍighi we bumatuạn oomo areelhe. (Matiu 24:14; 28:19, 20) Bidị ropinyọn ghan rikiạ iidoronhụ kongọ Enaạn ḍughul r’ootaany oomo isiẹn ade phọ.​—Ogananami 7:​15.

w11 2/15 16 ¶15

Omhoọgh Ghan Akuuḅi Aghisigh Enaạn Rengọ Ghan Ghuḍum K’agee-pọ

¹⁵ Anạm mọ kụ aḍighi ghan enhạm dị emhạn ghan ḍighi iboom dị onyọ Izrạl katue apighironhọm ekiạ angọ aJihova. Esi iduọn phọ, ‘ipụgh asinạm iidoronhụ phọ ayira’ remạ ghan imạ ikpo-onhụ dị omhaạr oḅạ, kụ rooseenyom Enaạn. Kụ aJihova asighẹ ghan ikạ odọ arikiạ ph’iphẹn phọ? Odị aḅẹm mọ: ‘Mị kapomhoghiạn ni bidị esi ipẹ iḅeeraan bọ imhị.’ (Hos. 14:4) Buẹn ropinyọn ghan bọ odọ arikiạ iidoronhụ ph’iphẹn phọ, aJihova aguanhaan ni osạr asipiomạn abidị owilhenhaạn, r’oḍigh abidị righirị.

jd 87 ¶11

Daphạn Siigbu Phọ AJihova Eghị Bọ Ni Anyụ Iboom Kụ Akumu Nyodị

¹¹ AHosea 14:9 eḅilhẹ ni akaạph ilọ imạ araraạr dị keḍuạ emite eḍighi maạr lọ yira odaphạn ogey okol. Osianhaạn asiigbu phọ Enaạn rengọ ghan ḍisẹph. Idiphọ Olemiạ, odị alegheri ni emitenhom mọ ayira. Kụ iḍighi kụ araraạr phọ odị rawạ bọ ḍighaạgh ayira eḍighi ilọ asuọ ayira. Omhiịn asiya phọ edi bọ igbo Enaạn r’ayira, pọ osighẹ otoomaạm moto r’oye phọ alhẹm bọ. Oye phọ alhẹm bọ moto phọ kụ alhegheri raraạr ph’odị alhemhọm bọ. Opọ alhẹm bọ alegheri ni m’ewạ ni onme ghan izin-oyịl egbagbạ amem. Eeghe kụ kemite eḍighi maạr lọ odị awilhẹ onme ghan oyịl phọ, kụ raatughiạn ghan m’amoto phọ rakiil bọ ni pọ iiḅaghamhị i/lo? Ke/bia bịn kụ amoto phọ apụ amunheen. Iniin phọ kẹn ni r’ayira awe. Olemiạ ph’ayira ungọ iyira itọ kirokirọ. Keḍighi ni suọ ingọ iyira eḍighi maạr lọ yira odaphạn. (Isaiah 48:17, 18) Olhegheri mọ yira komooghọm ni suọ odạph asiigbu ph’odị, kinyu iyira odaphạn itọ ph’odị.​—Psalm 112:1.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

w05 11/15 28 ¶7

“Areten Phọ AJihova Eeleeny Ni”

⁷ Eḍighi maạr lọ iiseeny ph’ayira esi aJihova kụ i/ḅarạm ughelhe ḅilhẹ kẹn eeleeny, pọ yira komoọgh ni ephomhoghiạn oḅạr ph’odị. Uḅenhị ni Izrạl phọ abuphẹ momheel bọ oḍuạ mọ: ‘Iḅephenhaan siloor anyinha iḅeph elhiom eḍighinhom iyaạr; kụ ebugha idị eḅọph r’ephomhoghiạn igbiririph. Iḅeph de dị enhighẹ, siẹn nyinha emhoọgh bọ mem owạ aJihova, kụ egbi oteẹny amem dị odị katu ingọ inyinha iiḅakiọm elhiom eḍighinhom iyaạr.’​—Hosea 10:12.

w11 8/15 10 ¶10

Bidị Ukori Ni Amesaya Phọ

¹⁰ Idiphọ awe Izrạl phọ, komạgh ni aMesaya phọ omitenhom Ijipt. (Hos. 11:1) Kụ egbi bọ oteẹny amem mọ aHerọd alhọgh bọ olhogh aḍuugh-aḍuugh phọ, ookpaạny Enaạn aghị ni aḅenhị Josẹf, r’aMeri, m’osighẹ Jizọs osumanham ogheel Ijipt. Kụ bidị urọl li epẹ phọ ‘tutụ aHerọd amhugh, omhunhenhi ipẹ aJihova aghaạph bọ dị eego esi oyil phọ [Hosea], aḅẹm bọ mọ: “Mị kamạgh ni moọny phọ amị mọ aḍuạ eelhe Ijipt agheel.” ’ (Mat. 2:​13-​15) Okạr agey, aJizọs kụ oo/kolhobian bọ ipẹ araraạr kemite bọ ilọ emariạ ḅilhẹ r’adọl aghuḍum m’odị.

OCTOBER 30–NOVEMBER 5

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | JOEL 1-3

“Anmụny r’Anmanyaạn Phọ Anyinha Komiịn Ni Imiịn”

w02 8/1 15 ¶4-5

“Iboom Iiḍighi phọ Enaạn” Kụ Inyu Bidị

⁴ Iduọn uwaloor iigbia phọ asoorom bọ bidị, bịn abutelhedom mọ orọl bọ epẹ Jeruselem u/piemhi mem oḅenhị abunhọn iiḅi iinhaghạn apelieẹny phọ, bidị umhiighom ḍita phọ ookpomhoghan bọ ḍiroọr phọ aḍiphẹ phọ. Oḍighi iphelhegbeel ph’abidị amhunhenhi imiịn dị eḍighan ni elhegh, dị aJoel oọny phọ aPethuel agẹ esi ophaanyạ okuron asiạ epẹ omhạn, mọ: “Mị kaḍighi idị UwaIoor phọ amị kasoorom oomo awe, kụ anmụny anyina r’anmanyaạn anyina kokaạph ni ipẹ mị agananami bọ kụ ugheel-anmụny anyina komiịn ni uḍien. kụ ikumor awe anyina komalhạ yogh ni ramalhạ. Ii, mị kaḍighi ni dị UwaIoor phọ amị kasoorom nmụny phọ r’anmanyaạn-otu phọ amị siḍio phọ ipẹ, kụ bidị kokaạph ni ipẹ mị agananami bọ. . . kụ egbi oteẹny aḍio phọ Omoọgh-we phọ katu bọ, ḍiboom mọ aḍio phọ aḍiphẹ keḍighan bọ ni elegh.”​—Joel 1:1; 2:​28, 29, 31; Iiḍighi 2:​17, 18, 20.

⁵ Iduọn phọ pọ reḅẹm ghan mọ Enaạn kemiteom oghiil ariil lhepheri anmụny r’anmanyaạn, idiphọ aDavid, Joel, ḅilhẹ r’aDeborah, kụ asighẹ bidị akaaphọm raraạr dị kemite ghisigh ḍughụm? Eeye. ‘Anmụny r’anmanyaạn ḅilhẹ r’anmụny r’anmanyaạn otu dị oḍighi’ Kristẹn, koḍighi iduọn phọ reten dị uwaloor ph’aJihova kụ kanyu bidị ogbeelhom ‘iboom iiḍighi phọ’ aJihova maḍighi bọ kụ kaḅilhẹ bọ ni aḍighi. Iduọn phọ pọ bidị koḍighi we dị kokaaphanhaạn ghan Nyopọ Apelheghiom Bọ. Aḍita phọ umhegheron ika?​—Hibru 1:​1, 2.

jd 167 ¶4

“Igbeelhom Iphẹn, Ebenhị Reelhe phọ, Nyinha Awe phọ”

⁴ Nyiidiphọ, ophogh oghaạph ph’ophọn enhọn odọ eten. AJihova Enaạn phọ aḅenhị oyil phọ Joel ilọ amem dị odọ kirokirọ awe komiịn imiịn: “Mị kaḍighi idị UwaIoor phọ amhị kasoorom oomo awe, kụ anmụny anyinha r’anmanyaạn anyinha kokaạph ni ipẹ mị aganhanhamhi bọ kụ ugheel-anmụny anyina komiịn ni uḍien. Kụ ikumor awe anyinha komalhạ yogh ni ramalhạ.” (Joel 2:​28-​32) Siphẹ Pentecost 33 C.E., otelhedom mọ aPita aḅẹm mọ esi phọ isiẹn phọ remạ ghan ookuom m’opọ ookuom bọ uwaloor iigbia phọ esi abuẹn ookpomhoghan bọ siphẹ otu-anyụ phọ epẹ Jeruselem ḅilhẹ r’ogbeelhom mọ bidị ogbeelhom bọ “iboom iiḍighi phọ Enaạn.” (Iiḍighi 1:​12-​14; 2:​1-4, 11, 14-​21) Siẹn orụgh ph’ayira, imiịn phọ aJoel iphẹn phọ remunhughan ni eboom eten emhiigh k’oḅẹl okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ 20 phọ. Akristẹn ph’abuphẹ osagharạn bọ uwaloor phọ​—lhephiri r’anmariịr, ikumor awe r’iḍoọgh​—‘omhiigh omhiịn imiịn,’ iduọn phọ pọ, ogbeelhom ilọ “iboom iiḍighi phọ Enaạn,” eḅaramaạm bọ ni iiḅi iinhaghạn ilọ omhạr phọ, mophighi bọ epẹ k’akẹ nyiidiphọ.

w07 10/1 13 ¶2

Oghaạph Ookaragh Arinyạ Phọ AJoel r’Amos

2:​32​—Remạ ghan eeghe ‘omhạgh ghan aḍien phọ aJihova’? Omhạgh aḍien phọ Enaạn remạ ghan olhegheri aḍien phọ, olhọgh eegu dị eḍiinyan, ḅilhẹ r’obeḍenhọm ghan kụ oḅilhẹ oḍuomolhoghi oye phọ amheera bọ ḍien phọ.​—Rom 10:13, 14.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

w07 10/1 13 ¶5

Oghaạph Ookaragh Arinyạ Phọ aJoel r’Amos

2:​12, 13. Ogey okiton raḍuạ ghan k’epẹ ekpom kụ amite. Eḅaramaạm ‘ophaarạ ekpom’ olhoghi ph’ayira, ‘ko/phaạr asuomạ anyụ.’

w07 10/1 13 ¶3

Oghaạph Ookaragh Arinyạ Phọ aJoel r’Amos

3:​14​—‘Eḍiiny osopha’ phọ p’eeghe’? Eḍiiny osopha phọ otoomaạm esi dị Enaạn resoph ghan iiruẹn. Siḍio Uw-emhạ phọ aJuda Jehoshaphat, opọ aḍien phọ remạ ghan bọ mọ ‘aJihova kụ oogboom iiruẹn phọ,’ Enaạn itagharạn ni Juda esighẹ ḍighaạgh areelhe phọ ekitonhom bọ bidị esi olhọgh igbaragbarạ igbo awe eghạm m’abidị. Utuạn iduọn phọ, kụ oghol bọ esi phọ mọ ‘eḍiiny aJehoshaphat.’ (Joe 3:​2, 12) Rodon, eḍiiny phọ otoomaạm idiphọ esi dị aJihova kaakpomhoghi oomo areelhe phọ, kụ azeẹr aḅilhẹ amiim bidị idiphọ alhe.​—Ogan 19:15.