Asipuru Dị Abuẹn Robạl Ghan Bọ Rinyạ Phọ Ayira Opuru

Anhiạn kụ ‘anhịr phọ’ oghaạph bọ oghol siphẹ Isaiah 60:1, kụ ika kụ edị odị ‘aḅetenu’ aḅilhẹ ‘amhụ’?

Isaiah 60:1 eḅẹm mọ: “Ḅetenu nhịr phọ, mụ, idị eḍighi bọ aḍiḅaạl phọ anạ meru. Eghuan phọ aZihova mesoorom nyinhạ.” Igẹ phọ ekitonhom bọ ekpịgh aBaibul phọ epẹ phọ emạ emiteom mọ ‘anhịr phọ’ pọ aZayọn obobọ aJeruselem, ekpanhạ emhạ phọ aJudia mem mọ opọ phọ. (Isa. 60:14; 62:1, 2) AJeruselem ameerạ enye oomo eelhe phọ Izrạl. Ikpo onhụ phọ Aizaya siẹn phọ emiteom iyạl asipuru: Aḍiḅẹl phọ, apụr amem ḅilhẹ ika kụ edị aJeruselem ‘aḅetenhu’ bọ kụ aḅilhẹ amhụ eten aruwaloor? Edị etum pạ, ikpo onhụ phọ Aizaya emoọgh ni enhọn eten dị remunhughan ḍio phọ arodon ḍughụm?

Apụr amem ḅilhe ika kụ edị aJeruselem ‘aḅetenu’ bọ kụ aḅilhẹ amhụ eten aruwaloor? Uugulhemi ni Jeruselem r’otu iiḅereghị phọ, kụ awe aJu phọ orọl dọl arebenhẹ epẹ Babilọn esi 70 asiạ. Mem mọ itooghị aMedia r’aPesia okpạr bọ opu Babilọn oomo abuọ Izrạl phọ orọl bọ eeḍiạn itooghị aBabilọn umhoọgh ni eereẹgh oḅilhẹ oḅulha epẹ ade phọ abidị, kụ oḅulhemhi igey iiseeny. (Ezra 1:1-4) Emhiigh lhạ phọ 537 B.C.E., abusugheneen dị okpẹ oḍuomolhoghi dị oḅuạ siphẹ 12 arughunughun phọ Izrạl umhiigh ni oḅulha. (Isa. 60:4) Bidị umhiigh ni ophinyọn arikiạ ongọ aZihova, olhe arayaạl, kụ oḅilhẹ omhiigh olhọgh otu iiḅereghị phọ. (Ezra 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Emhiigh mem mọ amuphẹ phọ kụ rekị, bịn eghuan phọ aZihova eḅilhẹ emhiigh omụ pạ Jeruselem, iduọn phọ pọ esi awe phọ Enhaạn motagharạn bọ. Iduọn phọ iḍighi idị bidị oḍighi ḍiḅaạl esi areelhe phọ roo/ḅereghị bọ aZihova.

Toroboiperolbọ, imiịn phọ Aizaya ilọ oḅilhẹ ooḅulhemhi araraạr eten phọ epẹ erọl ghan bọ imhunhughan siphẹ Jeruselem kuolọ keḅilhẹ ni emunughan. Ibadị awe phọ Izrạl u/kiọm ghisigh unaghanhạn Enhaạn. (Neh. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Kụ mem mọ aMesaya phọ akạr bọ aru bidị ughel li nyodị. (Mat. 27:1, 2) Lhạ phọ 70 C.E., uḅilhẹ ni ophiemhi Jeruselem r’otu iiḅereghị phọ.

AZihova akạr ri aghaạph ilọ amuphe phọ. (Dan. 9:24-27) Dị eegholhaan ni, i/ḍighi ogbi aZihova mọ oomo imiịn oḅilhẹ oḅulhemhi yogh araraạr phọ oghaạph bọ siphẹ Isaiah emhụ phọ 60 emhunhughan siphẹ Jeruselem iḍiodi phọ bịn.

Ikpo onhụ phọ Aizaya emoọgh ni enhọn eten dị remunhughan ḍio phọ arodon ḍughụm? Ii, kuolọ idị egbolhomaam onhọn anhịr dị osighẹ omaaniọm—opọ phọ pọ “aJeruselem k’akẹ phọ.” Otelhedom mọ Pọl aghaạph ilọ odị mọ: “Odị kụ onhiin phọ ayira.” (Gal. 4:26) AJeruselem k’akẹ phọ pọ apakirị ookpomhoghan phọ Enhaạn opọ k’akẹ phọ, aḍighi bọ olhẹm aruwaloor. AZizọs r’144,000 phọ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ oḍighi aani pakirị anmụny phọ odị, kụ idiphọ aPọl bidị omoọgh aani ni oḍuomolhoghi ogheel k’akẹ. AKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ kuḅophoghạn oḍighi “eelhe abuọ [iigbia]” phọ—“Izrạl phọ Enaạn.”—1 Pit. 2:9; Gal. 6:16.

Ika kụ idị aJeruselem k’akẹ phọ ‘aḅetenhu’ bọ kụ aḅilhẹ ‘amhụ’ eten aruwaloor? Odị aḍighi iduọn phọ dị eego esi anmụny phọ odị osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ odi bọ siẹn ade phọ. Otomaạm raraạr phọ emitenhaan bọ bidị r’ipẹ imiịn phọ Isaiah emhụ phọ 60 eghaạph bọ eghol.

Iwạ mọ aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ ‘oḅetenhu’ loor esi dị bidị uḍigh dọl ufiri eten aruwaloor. Iphẹn phọ imhiigh omhunhenhiom iyạl okuron asiạ phọ mem mọ abutelhedom mọ momhuughu bọ omhạn, kụ itughemhị okpẹ phọ emhiigh bọ orarạ siphẹ igbo phọ abidị. (Mat. 13:37-43) Iphẹn phọ ilhọgh bidị dọl ikoli ḍighaạgh ABabilọn Ogbogh phọ, aḍighi bọ zin oomo aruukụ iiḅereghị okpẹ. Abuẹn osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ urọl dọl ikoli phọ iphẹn phọ tutụ eteẹny “mem eekuna aḅirini phọ.” Amem mọ amuphẹ phọ imhiigh lhạ phọ 1914. (Mat. 13:39, 40) Dị i/bia mun iboom, lhạ phọ 1919, utagharạn ni bidị dọl ikoli phọ iphẹn phọ, kụ mem mem mọ bịn bidị omhiigh omhụ aḍiḅaạl aruwaloor esi olhọgh iboom ikuph siphẹ oḍighi oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ.a Emhiigh k’amem mọ opọ phọ k’arodon, awe moḍuạ ni reelhe kirokirọ otu siphẹ aḍiḅaạl phọ, eḅaramaạm bọ ni buẹn osugha bọ siphẹ Izrạl phọ Enhaạn, iduọn phọ pọ “abudaạm” mọ oghaạph bọ oghol siphẹ Isaiah 60:3.—Ogan. 5:9, 10.

Epẹ ghisigh, aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ kotaramhị ni ḍiḅaạl phọ aZihova eten dị ebụgh epelheghiom. Ika? Mem dị oḍighi phọ abidị siẹn ade phọ amhunheen, bidị koḍighom aani ni pakirị “Omoom aJeruselem mọ,” obobọ Anhịr phọ aKraist oḍighi bọ 144,000 phọ kodạph bọ nyodị oḍighi raalạ r’abupinyọn rikiạ.—Ogan. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.

Omhoom aJeruselem mọ kaḍighi ni oboom oḍighi omhunhenhi ipẹ ogẹ bọ Isaiah 60:1. (Poghom Isaiah 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 r’Ogananami phọ 21:2, 9-11, 22-26.) Idiphọ aruw-emhạ phọ Izrạl orọl ghan bọ Jeruselem kụ otooghị ongọ oomo phọ Izrạl, kụ edị omhoom aJeruselem mọ r’aKraist kotooghị siphẹ omhoom aḅirinhi phọ. Ika kụ idị Omhoom aJeruselem mọ ‘aḍuạ k’Enaạn epẹ k’akẹ rasoor ude’? Kaḍuạ asoor ude esi okiririom ophogh awe phọ odi bọ siẹn ade phọ. Awe phọ abuphẹ rokiilhaan bọ Enhaạn siẹn oomo areelhe phọ “kotelheom ḍiḅaạl phọ odị.” Kotagharạn bidị esi ikarạph r’aḍuugh. (Ogan. 21:3, 4, 24) Eekunha phọ, ipẹ Aizaya r’abunhọn ariil phọ Enhaạn oghaạph bọ mọ koḅulhemhi ni oomo araraạr eten phọ epẹ erọl ghan bọ, kemunughan ni. (Iiḍ. 3:21) Oḍighi oḅulhemhi oomo araraạr phọ amhiigh mem mọ aKraist aḍighi bọ Uw-emhạ, kụ komadạn mem dị Itooghị Oniin Oonịr Asiạ phọ mesi eekunha.