LOK MA I POK NGEYE

Jami ma tugo miti me buto—Giber nyo Girac?

Jami ma tugo miti me buto onya mapol ata i lobo.a Jami magi gitwero nonge i kwena me cato wil, citail me ruk, filim, wer, magajin, telebijon, tuko me vidio, cim, ki dong intanet. Pol pa dano gineno jami ma tugo miti me buto calo gin ma pe rac. Dano mapol gitye ka neno jami ma tugo miti me buto i karewa-ni loyo i kare mukato angec.—Nen bok ma wi lokke tye ni “Lok Ada i Kom Jami ma Tugo Miti Me Buto.”

Jami ma tugo miti me buto gitye ka lokke gidoko rac mukato kare. Lapwony mo acel me univaciti ocoyo ni: “I kareni, cal ma tugo miti me buto kinenogi calo pe girac kun yam con onongo kinenogi ni gubedo cal maraco.”

In ineno gin meno ma tye ka timme-ni nining? Jami ma tugo miti me buto mono gubedo lagalwang, kwir marac nyo kece? Yecu owacci: “Yat maber nyako nyige mabeco, ento yat marac nyako nyige maraco.” (Matayo 7:17) Nyig ango ma jo ma gineno jami ma tugo miti me buto ginyako? Me nongo lagamme, kong dong wanenu lapeny mogo madok i kom jami ma tugo miti me buto.

Jami ma tugo miti me buto gudo dano nining?

LOK PA LUDIRO: Jami ma tugo miti me buto giweko wadoko opii, mumiyo lukwed lok giporo ki yadi calo jayigi-gu.

Brian,b ma onongo odoko opii me jami ma tugo miti me buto ki i intanet owacci: “Onongo pe tye gin mo keken ma twero genga. Onongo awinyo calo iwacci pe angeyo koma. Koma nongo myel amyela ci awinyo abar wic. Atute matek me wekone, ento amoko iye calo okwodo pi mwaki mapol.”

Jo ma gineno nyo giwinyo jami ma tugo miti me buto-ni pe gimito ni kingegi. Gin polle giling alinga dok gibwolo jo mukene. Pe tye me ur ni polgi gideno can pien gibedo kekengi, lewic makogi, par bwoyogi, cwinygi tur dok bene gibedo ki kiniga. I kine mukene gidongo miti me dene. Serge, ma okwanyo jami ma tugo miti me buto ki i intanet ci ogwoko i cimme owaco ni “Onongo aketo tamma ducu i koma keken ki dok onongo wiya pe opye mot. Onongo awinyo ni an konya pe, cwinya pida, atye kena, ki dong amoko i owic. Lewic ki lworo ma onongo atye kwede omiyo pe ayenyo kony.”

Kadi bed ni icom acoma ki jami magi ma tugo miti me buto-ni, pud twero keli adwogi marac. I kare ma tye ka miyo caden i nyim U.S. Senate komitti, Dr. Judith Reisman, lakwed lok i kom jami ma tugo miti me buto owacci: “Tek tutwal me kwanyo cal macilo ki i wiwa pien ka wanenogi litap ci gimoko i adamwa.” Susan, mwaka 19, ma ocomo i kom jami ma tugo miti me buto ki i intanet i kare mukato angec, owacci: “Calle omoko liking i wiya. Gibino i wiya cawa mo keken. Man miyo atamo ni obibedo matwal i wiya.”

NGEC MA PIRE TEK: Jami ma tugo miti me buto miyo wadoko opiigi ki dok kelo peko bot jo ma gineno.—2 Petero 2:19.

Jami ma tugo miti me buto gudo jo me ot nining?

LUDIRO GIWACCI: “Jami ma tugo miti me buto poko kin luot ki bene lupacogi.”—The Porn Trap [Jami ma Tugo Miti me Buto Gitye Owic], ma Wendy gin ki Larry Maltz aye gucoyo.

Jami ma tugo miti me buto balo wat i kin jo munyomme ki jo me ot kun

Miyo wat macok, mar ki dong genne bedo pe i kin luot.—Carolok 2:12-17.
Dongo cwiny me woro, ki dong miyo ngat moni pe yeng ki luotte ka odok i lok me buto.—Jo Epeco 5:28, 29.
Dongo miti me buto i yo ma pe opore.—2 Petero 2:14.
Bitogi me tic ki citail mogo me buto ma pe opore i kingi.—Jo Epeco 5:3, 4.
Weko ngat moni cako tam me buto ki ngat mukene nyo bene buto kwede.—Matayo 5:28.

Baibul waco bot jo munyomme ni myero gubed ki “gen” i kingi. (Malaki 2:16) Tim me abor pe nyuto gen dok twero poko kin jo munyomme ki dok keto keny. Tim magi kelo adwogi marac bene bot lutino ma gunywalo.

Jami ma tugo miti me buto bene kelo cwercwiny bot lutino. Brian, ma dong kiloko i kome-ni, otito ni: “I kare ma atye i kine ka mwaka apar acom i kom magajin pa babana i kare ma watye ka tuko tuko kanne, magajin man opong ki cal ma tugo miti me buto. Acako neno calli i mung labongo niang gin mumiyo atye ki miti me neno cal magi. Man oweko acako neno cal macilo ma tugo miti me buto paka wa i kare ma dong adoko dit.” Lok ma kikwedo nyuto ni jami ma tugo miti me buto twero cuko cwiny jo matino me donyo i tim me buto kun nongo pud gitino ki dok bene miyo gidonyo i tim me tarwang, buto ki mon tektek, ki dong weko ibedo ma wi pe tiyo maber tutwal.

NGEC MA PIRE TEK: Jami ma tugo miti me buto balo wat i kin dano ki dong kelo cwercwiny.—Carolok 6:27.

Biabul kono loko ningo i kom jami ma tugo miti me buto?

LOK PA LUBANGA WACCI: “Pi meno myero dong wunek gin ducu me lobo ma tye i iwu, ma gin aye abor, caro, mit me kom, ki par marac ma kelo lewic, ki woro me jami ma rom ki woro jogi.”—Jo Kolocai 3:5.

Ket i yo macek ni Lubanga Jehovahc dag jami ma tugo miti me buto. Pe ni pien lok me buto obedo gin ma winye malik ki tung bote. En ocweyowa ki kero me buto dok oyubo ni jo munyomme guti kwede me yomo cwinygi, nyikke cok kacel ki dong nywalo lutino.—Yakobo 1:17.

Ci dong, pingo watwero wacone ni Jehovah dag jami ma tugo miti me buto? Nen kong tyen lok mogo:

En ngeyo ni jami ma tugo miti me buto balo kwo pa dano.—Jo Epeco 4:17-19.
En marowa dok mito gwokowa ki gin marac.—Icaya 48:17, 18.
Jehovah mito gwoko jo munyomme ki dong lupaco wek pe gupokke.—Matayo 19:4-6.
En mito ni wabed leng dok bene wawor twero pa jo mukene.—1 Jo Tecalonika 4:3-6.
En mito ni wati ki kerowa me nywal i yo me deyo.—Jo Ibru 13:4.
Jehovah ngeyo ni jami ma tugo miti me buto kelo tam marac ma Catan tye kwede ka odok i lok me buto.—Acakki 6:2; Juda 6, 7.

NGEC MA PIRE TEK: Jami ma tugo miti me buto balo wat pa ngat moni ki Lubanga.—Jo Roma 1:24.

Ento, kica mako Jehovah i kom jo ma gimito bwot ki i opii pa jami ma tugo miti me buto. Baibul waco ni: “Rwot [Jehovah] lakica dok maro dano, kiniga pe make oyot, mar mere ma pe lokke dwong. . . . En ngeyo kit gin ma ecweyowa kwede; en po ni wan apwa mamwa.” (Jabuli 103:8, 14) En lwongo jo mamwol me bino bote ‘wek etimigi kica, dok gunong bene kica ma konyogi i kare ma mitte.’—Jo Ibru 4:16; nen bok ma wi lokke tye ni “Kit me Weko Jami ma Tugo Miti me Buto.”

Dano mapol guye kony ma a ki bot Lubanga. Tika gunongo adwogi maber ki i kony man? Nen gin ma Baibul loko i kom jo mogo ma guweko timo jami maraco: “Wun dong gityeko lonyowu me bedo jo maleng, gityeko kwanowu ni wun jo ma kitwu atir pi nying Rwot Yecu Kricito ki pi Cwiny pa Lubangawa.” (1 Jo Korint 6:11) Calo lakwena Paulo, joni giromo wacone ni: “Atwero jami ducu liweng pi Kricito ma miya teko.”—Jo Pilipi 4:13.

Susan, ma oweko bedo opii me jami ma tugo miti me buto-ni owacci: “Jehovah keken aye twero konyi me a woko ki i bedo opii me jami ma tugo miti me buto. Ka ipenye pi kony kacel ki tira, ci itwero yubo watti Kwede. En pe biweki.”

Kit me Weko Jami ma Tugo Miti me Buto

Tika ingeyo ngat mo ma tye ka yelle me weko bedo opii pa jami ma tugo miti me buto? Nen kong gin ma jo mogo gutimo me bwot ki i bedo opii pa jami ma tugo miti me buto.

1. Leg bot Lubanga.

“Gin ma pire tek loyo me weko jami ma tugo miti me buto aye lega bot Jehovah wek okonyi.”—Franz.

Jehovah mini ngat moni cwiny maleng wek obed ki “miti ki teko me tic.” (Jo Pilipi 2:13) Ka ngat meno oye kony pa cwiny maleng, ci en bilweny ki ‘par ki miti marac.’—Jo Galatia 5:16, 24.

2. Nong kony ki bot jo mukene.

“Jami ma tugo miti me buto kitimo i mung dok kelo lewic ma weko ngat moni pe twero penyo pi kony. Man miyo itamo ni pe itwero wekone. Ento man pe tye lok ada. Itwero wekone ka ce kikonyi. Pi man, a mwolle ci atito ki dakona. Apenyo bene pi kony ki bot larema mo ma ageno. Man pud dong obedo gin mo matek ma atimo i kwona, ento anongo kony ma amito.”—Yoshi.

Tito gin ma i cwinyi bot jo mukene mito tekcwiny. Ento man aye gin ma pire tek ma romo konyi wek ilweny ki bedo opii pa jami ma tugo miti me buto ki dok yubo watti ki jo ma imarogi. Susan, ma kiloko i kome malo-ni, owacci: “I ngeye, awinyo calo kikwanyo yec mapek ki i wiya. Pe obedo yot me tito pekona ki jo mukene, ento timone okela kuc.”—Yakobo 5:16.

3. Nge dok igwokke ki jami ma tugo miti man.

Gin ango ma tugo miti kacel ki tam maraco-ni? Tic ki Intanet? Neno telebijon wa i cwiny dyewor? Kwano magajin? Limo dog nam ka ma kigalo iye wang? Wang cwiny, kec, bedo keni keni nyo ma iol? Sven owacci: “Nge ka ma goroni tye iye, ci temme me gengogi.” Yecu owacci: “Ka ce wangi tung lacuc aye ma miyo ipoto i bal, kol ci ibol woko ka mabor.”—Matayo 5:29.

Franz owacci, “Ka atye ka neno dako ki cwiny me buto kwede, cutcut alego bot Jehovah ci atute ki teka me neno ka mukene.” Yubu owaco ni: “Atyeko cikke con, wan ki wanga; dok atwero neno nyako mo ningning i yo marac?”—Yubu 31:1.

4. Dong wati ki Lubanga.

Franz dok omedo ni, “Bed ka tam i kom jami mabeco, ki dok tim jami ma wek idongo i yo me cwiny.”

Baibul wacci: “Me agikkine, utmega, wuket tamwu i kom lok macalo magi: gin ducu ma tye ada, gin ducu ma romo awora, gin ducu ma tye atir, gin ducu maleng, gin ducu ma mwonya, gin ducu ma dano pwoyo, ki gin mo maber makato, ma myero apaka . . . , ci Lubanga won kuc bibedo kwedwu.”—Jo Pilipi 4:8, 9.

a “Jami ma tugo miti me buto” obedo gin mo keken ma kiyubo ma twero ywayo tamwa i miti me buto kun wok ki i jami ma waneno, wakwano, nyo wawinyo. Ki bene kwako cal ki coc.

b Nyinggi kiloko.

c Jehovah aye nying Lubanga kit ma kinyuto kwede i Baibul.