An Mono Aneno Jami ma Tye i Remo ki dok Tic pa Ludaktar ma Kubbe ki Remona Nining?
Baibul ciko Lukricitayo ni ‘pe gucam remo.’ (Tic 15:20) Pi meno Lucaden pa Jehovah pe giye medo remo arema-ni nyo jami angwen madongo ma gitye i remo—ma gin aye red blood cells, white blood cells, platelets, ki plasma. Pe bene gimiyo remogi nyo gikwanyo me agwoka pi kuro medone i komgi doki.—Levi 17:13, 14; Tic 15:28, 29.
Jami ma gitye i remo-ni gubedo ngo, dok pingo tic kwedgi obedo gin ma Lakricitayo acel acel myero omok iye tamme?
Jami ma gitye i remo-ni gubedo jami mogo ma kikwanyogi ki i kom remo. Me lapore, plasma ma tye i kin jami angwen madongo ma gitye i remo-ni, kiromo poko jami ma tye i iye kit man: pii tye iye pacen 91; proteins mogo calo albumins, globulins, ki fibrinogen gitye pacen 7; ka jami mogo calo moc cam, hormones, yamogi, vitamins, ki jami ma obedo cilo, kacel ki electrolytes, gitye pacen 1.5.
Cik ma gengo tic ki remo-ni mono kwako wa jami magi ma gitye i remo-ni? Pe waromo gamone atir. Baibul pe miyo gin me aluba atir i lok ma dok i kom jami ma gitye i remo-ni.a Gin ma tye aye ni, jami magi kikwanyogi ki i kom remo ma nongo dano gumiyo pi ot yat me tic kwede. Lakricitayo acel acel omyero omok tamme pire kene ka ce en biye nyo bikwero tic ki jami magi.
Ka itye ka moko tam ma kit man, tam pi lapeny magi: An mono angeyo ni kwero tic ki jami ma gitye i remo-ni, nongo tye ni omyero pe aye tic ki yat mogo ma gilwenyo i kom kwidi virus ki two mukene-ni nyo yat mogo ma konyo me twoyo remo woko ki i wang ret wek pe omedde ki mol? Tika atwero tito pingo akwero nyo aye tic ki jami magi ma kikwanyogi ki i remo, bot daktar?
Pingo an aye omyero amok tamma i kom yo mukene madok i kom tic ki remona i lok me ot yat,?
Kadi bed ni Lukricitayo pe gimiyo remogi nyo gikwanyo gigwoko ka mo me ameda i komgi, ento yo mukene ma kitiyo kwede nyo tic ki remo pa ngat moni me pimo twone, nongo pe turo cik me Baibul. Pi meno, ngat acel acel omyero omok tamme pire kene ka ce en ye nyo dag yo moni ma nongo gibikwanyone me tic ki remone-ni.
Ka itye ka moko tammi, penye kekeni ki lapeny magi: Ka kibikubo remona mukene kong mol wok ki ka mapat ma cawa mukene molle me dwogo i koma kong cot woko bene manok, tika cwinya ma ngolla kop-pi pud dok biye me neno remo man macalo dul koma, ma nongo pe mitte ni omyero ‘kiony woko piny i ngom’? (Nwo. 12:23, 24) Mono ka kikwanyo remona, kitiyo iye ka dok kikubo kidwoko cen i koma, ci pe abibedo iye ki poto cwiny mo ma lubbe ki pwony ma anongo ki i Baibul? Tika an angeyo ni kwero yo ducu ma daktar gitiyo kwede ma lubbe ki tic ki remona tere ni myero akwer wa ticgi mogo ma gitiyo ki macin ma kwanyo cilo ki i olang nyo angalura nyo macin ma tiyo ma kaka adunu nyo oboo? Tika kong alego ma peya amoko tamma?b
Tam ma amoko pira kena tye ningo?
Nen karatac aryo me moko tam ma tye i pot karatac ma lubo man. Karatac me 1 me Moko Tam ryeyo nying jami ma kikwanyogi ki i kom remo ma pol kare kitiyo kwedgi calo yadi. Pong kun inyuto jami ma in ibiye nyo ibikwero tic kwedgi. Karatac me 2 me Moko Tam ryeyo yo mapat pat ma kiromo tic kwede ki remoni pol kare. Pong kun inyuto yo ma ibiye nyo ibikwero woko. Karatac me Moko Tam magi pe obedo waraga ma iromo tic kwede i nyim kot, ento itwero tic ki lagam ma ipongogi i karatac me moko tam-mi wek okonyi me tyeko pongo kad me DPA (durable power of attorney) ma meri.
Mok tammi piri keni, pe iwek ojenge i kom tam pa ngat mukene. Dok ngat mo myero pe oca tam pa Lakricitayo lawote. I kop man, ‘dano acel acel omyero oting yecce.’—Gal. 6:4, 5.
[Footnotes]
a Tam mabeco i kom lok man nonge i Watchtower me Juni 15, 2004, pot karatac 29-31.
b Tam mabeco i kom lok magi nonge i Watchtower me Oktoba 15, mwaka 2000, pot karatac 30-1, ki vidio me Transfusion Alternatives—Documentary Series—Ma tye i DVD.
[Box on page 5]
Karatac Me 1 Me Moko Tam
JAMI MA LUKRICITAYO PE GIYE TIC KWEDGI
REMO AREMA
PLASMA
RED CELLS
WHITE CELLS
PLATELETS
JAMI MA MYERO IMOK IYE TAMMI PIRI KENI JAMI MA TYE I REMO Jami ma Myero In Iyer
ALBUMIN TYE 4% PA PLASMA
Obedo protein ma kikwanyo ki i kom plasma. Kit albumin mogo kinongo ki i kom jami ma gitwi atwiya, i kom jami acama calo cak ki tong gweno-gi, ki dok i cak kor megi litino. Albumin ma tye i remo-ni kitiyo kwede i jami ma obedo pii pii ma kimedo i kom jo ma guwille woko nyo guwang marac atikatika. Jami ma obedo pii pii magi twero bedo ki albumin pacen 25. Kitiyo ki Albumin manok me yubo yadi mapol, kadi wa yat calo erythropoietin (EPO).
IMMUNOGLOBULINS TYE 3% PA PLASMA
Obedo but protein ma kitwero tic kwede me yubo yat ma lwenyo i kom kwidi viruses ki two calo diphtheria, two odero nyo tetanus, two acwiny nyo imany, ki two tingwic nyo ngekongeko. Kitwero tic kwede bene me gengo two mogo ma keto kwo pa lutino ma pud gitye i ic ka mading ki me juko teko pa kwir pa twol ki pa oboro pyen maraco.
CLOTTING FACTORS - PE O 1% PA PLASMA
Tye wit proteins mapat pat i kom dano ma konyo me twoyo remo woko ki i wang ret weko pe medde ki mol. Mukene kimiyo bot lutwo ma nongo remogi maro cwer tutwal. Gitiyo kwede bene calo odok me mwono wang ret ki me juko mol pa remo i kare me ayango. Gin acel ma kirubo i clotting factors kilwongo ni cryoprecipitate. Nge ni: Clotting factors mukene i kare-ni dong kiyubogi ki i kom jami mukene mapat ma pe a ki kom remo.
HEMOGLOBIN TYE 33% PA RED CELLS
Obedo protein ma tero yamo mangic me oxygen i dul kom ducu dok gwaro yamo malyet me carbon dioxide tero i oboo nyo iwuku. Yat ma kiyubo ki i kom hemoglobin ma a ki i kom remo pa dano nyo lee, kitwero tic kwede i kom lutwo ma nongo gitye ki remo manok adada nyo jo ma nongo gurwenyo remo mapol atika.
HEMIN PE O 2% PA RED CELLS
Obedo enzyme inhibitor ma a ki i kom hemoglobin ma kitiyo kwede i kom lutwo ma gitye ki genetic blood disorders (ngene bene ni porphyria) ma balo gin ma miyo cam loo ki i iwa nyo tic pa ojoga, balo ler ma kubo tic pa adam ki komwa, kacel ki ler ma remo woto iye i komwa.
INTERFERONS - DUL MO MATIDI PA WHITE CELLS
Obedo proteins ma lwenyo i kom two ma kwidi virus kelo ki kanca-gi. Pol pa interferons pe kikwanyo ki i kom remo. Mukene kikwanyo ki i kom dul mo matidi me white blood cells me kom dano.
I kare-ni peya kicako kwanyo jami mogo ki i kom platelets me tic kwede calo yat me cango dano.
Aye tic ki albumin
nyo
Adeg tic ki albumin
Aye tic ki immunoglobulins
nyo
Adeg tic ki immunoglobulins
Aye tic ki blood-derived clotting factors
nyo
Adeg tic ki blood-derived clotting factors
Aye tic ki hemoglobin
nyo
Adeg tic ki hemoglobin
Aye tic ki hemin
nyo
Adeg tic ki hemin
Aye tic ki blood-derived interferons
nyo
Adeg tic ki blood-derived interferons
[Box on page 6]
KARATAC ME 2 ME MOKO TAM TAM MA MYERO IMOK PIRI KENI YO PA LUDAKTAR MA KWAKO TIC KI REMONI *Nge ni: Ma lubbe ki yo mene ma ladaktar moni obikwanyone i lok man, polle cung i kom daktar acel acel. Wek daktarni otitti yo ma en mito tic kwede ki gin ango ma man obikwako wek iniang maber ka ce rwatte ki cik me Baibul ki dok tam ma imoko inge tamo tam matut.
NYING KIT YO ME TIC I KOM DANO
GIN MA YONE KONYO IYE
Jami ma Myero In Iyer
(Lok kong ki daktarni ma nongo peya ikwero nyo iye tic ki yo mo keken i kin magi.)
Jwiko rwenyo pa remo. Kijolo remo ki i wang ret i kare me yango. Kiluro doko maleng ka dok kikubo kidwoko cen i kom latwo nyo labongo cot.
Jwiko rwenyo pa remo. I kare me yango, kikwanyo remo kun kikubo cito i gin mo ma tye calo kibego, ka dong kimedo gin ma obedo pii pii i kom dano moni-ni me leyo kawange. Pi meno i cawa me yango-ni, remo ma nongo odong i kom latwo nongo dong obedo pii pii, ma nongo tye ki red blood cells manok adada. I kare me yango nyo ingeye, kikubo dok remo ca kidwoko cen i kom latwo.
Weko remo medde mere ki wot. Kikubo remo wok ki i macin man ma tiyo ma kaka adunu-itawo nyo oboo-iwuku ka ma kimedo iye yamo oxygen ka dok kikubo dok cen i kom latwo.
Tiyo calo olang nyo angalura. I tic ki yo man, remo kato ki i macin ma luro remo doko maleng ka dong dwoko cen i kom latwo.
Juko mol pa spinal fluid ma bedo i ler ma lubo cogo cere ngewa. Kituco ka kinyeto remo pa latwo moni-ni manok ka ma nongo owanne ma miyo spinal fluid mol ki iye, wek omwon wange woko.
Cango two. Kiywayo remo ci kiluro plasma woko ki iye. Ci kileyo ka wange ki gin mo ma tiyo calo plasma ka dong kidwoko remo meno cen i kom latwo. Ludaktari mukene guromo mito ni giti ki plasma ma nongo oa ki i remo pa ngat mukene me leyo ka wang pa latwo-ni. Ka tye kumeno, ci Lakricitayo omyero pe oye.
Yenyo two ma tye nyo tiyo me miyo yat. Kikwanyo remo pa latwo, kirubo ki yat ka dok kidwoko cen i kom latwo. Cawa ma remo man tero woko ma nongo peya kidwoko cen i kom latwo romo bedo pat pat.
Mwono wang ret, juko cwer pa remo. Kikwanyo remo ci kidwono pii ma tye iye miyo doko mapek ma nongo opong ki platelet ki white cells ma konyo me twoyo wang ret. Ci dong kiketo i wang ret me yango nyo wang bwur. Nge ni: Mukene kiyubo a ki i remo pa dyang.
CELL SALVAGE
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
HEMODILUTION
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
HEART-LUNG MACHINE
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
DIALYSIS
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
EPIDURAL BLOOD PATCH
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
PLASMAPHERESIS
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
LABELING OR TAGGING
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg
PLATELET GEL; AUTOLOGOUS
(TE LOKKE NI “KIYUBO KI I KOM REMONI”)
Aye
Gwok aromo ye*
Adeg