Lok me Giko Buk Man
1. Kit me Ngeyo Babilon Madit
Wangeyo nining ni “Babilon Madit” cung pi dini goba ducu? (Niyabo 17:5) Nen kong jami ma moko:
En nonge wi i lobo ducu. Baibul waco ni Babilon Madit obedo i wi “dano ma i wi lobo, ki lwak rok ducu.” En tye “ka loyo luker ducu me wi lobo.”—Niyabo 17:15, 18.
En pe twero bedo dul me wibye nyo dul me biacara. “Luker me wi lobo” ki “lucat-wil” gibibwot i kare me jwero Babilon Madit.—Niyabo 18:9, 15.
En balo nying Lubanga. Baibul lwonge ni lakwele pien en tiyo macok ki gamente me nongo cente nyo jami mukene. (Niyabo 17:1, 2) En bwolo jo me rok ducu. Dok tye ki alii me remo pi neko jo mapol.—Niyabo 18:23, 24.
Dok cen i pwony me 13 wi lok me 6
2. Meciya Onongo Bibino Awene?
Baibul otito con ni onongo bitero cabit 69 nyo mwaki 483 ci dong Meciya bibino.—Kwan Daniel 9:25.
Cabit 69 meno ocakke awene? Ocakke i mwaka 455 K.M.P. I mwaka meno, Gabuna Nekemia oo i Jerucalem “pi roco ki pi gero” boma man odoco.—Daniel 9:25; Nekemia 2:1, 5-8.
Pingo wawaco ni cabit 69 rom ki mwaki 483? I lok pa lunebi mogo me Baibul, nino acel cung pi mwaka acel. (Wel 14:34; Ejekiel 4:6) Pi meno, cabit acel onongo cung pi mwaka abiro. Dong i lok pa lanebi man, cabit 69 rom ki mwaki 483 (69 x 7).
Cabit 69 nyo mwaki 483 meno ogik awene? Ka wakwano mwaki 483 cakke ki i mwaka 455 K.M.P. ci kelowa i mwaka 29 K.M.a Meno aye mwaka ma kibatija iye Yecu kikome ci odoko Meciya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Dok cen i pwony me 15 wi lok me 5
3. Tic pa Ludaktar ma Kubbe ki Remo
Tye jami mogo ma ludaktar gitimo kun gitiyo ki remo pa latwo kikome. Jami mogo ma gitimo pe opore pi Lakricitayo. Me labolle, jo mukene gimiyo remo. Nyo gigwoko remogi pi cabit mogo wek kiti kwede i kare ma nongo kitye ka yangogi. Ento Lukricitayo pe gitimo meno.—Nwoyo Cik 15:23.
Tye jami mogo ma kitimo ki remo pa latwo ma watwero ye. I kin jami magi tye iye pimo remo, hemodialysis, hemodilution, nyo tic ki macin ma tiyo me kaka adunu nyo oboo, nyo macin me cell-salvage. Lakricitayo acel acel myero omok tamme pire kene i kom kit ma kibitic kwede ki remone i kare me ayango, pimo two, nyo cango two. Daktar acel acel twero tic ki diro magi i yo mapatpat. Pi meno, ma peya Lakricitayo oye diro mo me ayango, yo mo me pimo two, nyo kit yo mo me cango, en myero oniang maber kit ma kibitic kwede ki remone. Tam kong i kom lapeny magi:
Ket kong ni kibikubo remona ni kong dok omol ocit ka mukene kun molle me dwogo cen i koma bene i cawa mukene cot woko. Tika cwiny ma ngola kop-pi pud dok biye me neno remo man macalo dul koma, ma nongo pe bimitte ni omyero kiony “woko piny i ngom”?—Nwoyo Cik 12:23, 24.
Ka kikwanyo remona, kitiyo iye ka dok kikubo kidwoko cen i koma kono? Tika pe abibedo iye ki poto cwiny mo ma lubbe ki pwony ma anongo ki i Baibul, nyo mono abiye?
Dok cen i pwony me 39 wi lok me 3
4. Pokke
Baibul waco ni laco ki dakone omyero pe gupokke dok tito ka maleng ni pokke pe weko gibedo agonya me nyomme odoco ki ngat mukene. (1 Jo Korint 7:10, 11) Kadi bed kit meno, ka ce jami ma kiryeyogi piny kany tye ka timme, ci Lakricitayo twero tamo pi pokke woko ki luotte.
Kwero konyo jo me ot akaka: Ka laco okwero miyo jami me kom bot jo me ode, mumiyo jo me ode gipe ki jami ma mitte me kwo.—1 Temceo 5:8.
Tim gero marac: Ka kitye ka uno laco nyo dako marac adada, ma yotkome nyo kwone tye ka mading.—Jo Galatia 5:19-21.
Keto wat pa ngat moni ki Jehovah ka mading: Ka laco nyo dako tye ka gengo luotte ki tic pi Jehovah i yo ducu.—Tic pa Lukwena 5:29.
5. Kwero Nino Madito
Lukricitayo pe ginywako i kwer ma pe yomo cwiny Jehovah. Ento Lakricitayo acel acel myero oti ki cwiny ma ngole kop me moko tam i kom gin ma myero etim ka jo mukene gitye ka kwero nino madito. Nen kong labol mogo.
Ka ngat mo omoti kit ma dano motte kwede i kare me kwer moni. Iromo gamone ni, “Apwoyo.” Ka ngat meno mito niang matut, ci itwero tite pingo pe ikwero nino meno.
Ka luotwu, ma pe obedo Lacaden pa Jehovah, olwongi me cito ka cam kacel ki wadine i nino mo madit. Ka cwiny ma ngoli kop oyeni me cito, ci itwero tito bot luotwu ni ka kibitimo tim mogo ma kubbe ki dini goba i ka cam meno, ci pe ibinywako iye.
Ka ladit ticci omini ayonga mo i kare me kwero nino madit. Tika omyero ikwer ayonga meno woko? Itwero gamone nyo pe. Ladit ticci tika neno ayonga meno calo but kwer man, nyo obedo mere yo me nyuto pwoc pi ticci maber?
Ka ngat mo omini mic i kare me kwero nino mo madit. Lami mic-ci twero waco ni: “Angeyo gire ni in pe ikwero nino man, ento pud amito mini mic man.” Oromo bedo ni ngat meno tye ka mini mic-ci ki cwiny me kica. Ki tungcel, tika itye ki tyen lok mo me tamo ni en tye ka temo niyeni nyo biti me kwero nino meno? I nge tamo i kom lapeny magi, in aye myero imok tammi ka ce ibigamo mic meno. I tam ducu ma wamoko, wamito ni wabed ma cwinywa pe pidowa kun bene wabedo lugen bot Jehovah.—Tic pa Lukwena 23:1.
Dok cen i pwony me 44 wi lok me 1
6. Two ma Kobo
Wagwokke adada pe me kobo two i kom jo mukene pien wamaro luwotwa. Watimo man ka waniang ni watye ki two ma kobo, nyo wabyeko ni watwero poko two mo. Watimo kit meno pien Baibul wacciwa ni: “Mar lawoti macalo imarre keni.”—Jo Roma 13:8-10.
Lubo cik man kwako gin ango? Ngat ma tye ki two ma kobo myero pe okwak kor nyo odot dog ngat mo macalo yo me nyuto mar. En myero pe owiny marac, ka ngat mo pe olwonge gange pien mito gwoko kwo pa jo me ode. Dok ma peya onongo batija, en myero olok ki lakub kin luelda wek kiket yub me gwoko jo mukene ma bene gubinongo batija i nino meno. Ma peya ocako winnye me nyom, ngat ma tamo ni etye ki two ma kobo myero oye cito ka pimme i ot yat. Ka itimo meno, ci inyuto ni iparo pi jo mukene dok ‘pe itamo pi gin ma konyi keken, ento itamo pi gin ma konyo jo mukene bene.’—Jo Pilipi 2:4.
Dok cen i pwony me 56 wi lok me 2
7. Lok i kom Biacara ki Jami ma Lubbe ki Cik
Watwero gwokke ki peko ka waketo lok ducu ma kwako biacara i coc—kadi bed wabitimo biacara man ki Lakricitayo lawotwa. (Jeremia 32:9-12) Ento i kine mukene, Lukricitayo gitwero bedo ki yoko wic mogo matinotino i lok me cente nyo lok mukene mapat. Ka meno otimme, myero gucob lok meno oyotoyot ki kuc, dok i kingi keken.
Omyero wacob lok madongo calo kwalo kwo i wi diro nyo balo nying dano nining? (Kwan Matayo 18:15-17.) Yecu ominiwa yo adek ma myero walubi:
Tute me cobo lok meno i kinwu keken.—Nen tyeng 15.
Ka meno pe onyako nyige, itwero penyo Lakricitayo acel nyo gin aryo wek gukonywu.—Nen tyeng 16.
Ka lok meno pud peya otum, ci dong wutwero tero lok meno bot luelda.—Nen tyeng 17.
Pol kare pe mitte ni water Lukricitayo luwotwa i kot, pien twero balo nying Jehovah kacel ki kacokke. (1 Jo Korint 6:1-8) Ento tye lok mogo ma mitte ni kicob ma lubbe ki cik pa gamente: me labolle, keto nyom, twero me gwoko latin, cente ma myero laco nyo dako ocul ki lawote i nge keto keny, lok kom incuareny ki dong wil pa lato. Ka Lakricitayo otiyo ki kot me cobo lok magi ki kuc, nongo en pe oturo cik me Baibul.
Ka ce bal madit otimme—me labolle buto ki dano tektek, nywaro lutino, lweny i kom dano, kwo i rwom ma lamal ki dong nek—ci Lakricitayo ma otero lokke bot luloc pa gamente nongo pe oturo cik me Baibul.
a Cakke ki i mwaka 455 K.M.P. me o i mwaka 1 K.M.P. tye iye mwaki 454. Cakke ki i mwaka 1 K.M.P. me o wa i mwaka 1 K.M. tye iye mwaka acel (mwaka me jero pe). Dok cakke ki i mwaka 1 K.M. me o i mwaka 29 K.M. tye iye mwaki 28. Ka kiribo 454, ki 1, ki dok 28 ci miniwa mwaki 483.