Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE
Hwɔɔmi Mɔ
INTANƐTI NƆ NITO HE
Dangme
Ɛ
  • ã
  • á
  • ɛ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ
  • ɔ́
  • í
  • ĩ
  • BAIBLO
  • WOMIHI
  • ASAFO MI KPEHI
  • cf yi 7 bf. 66-75
  • ‘Nyɛ Susu Nɔ Nɛ To E Tsui Si ɔ He Wawɛɛ’

Ngmami nɛ ɔ he video be amlɔ nɛ ɔ.

Wa kpa mo pɛɛ nyagba ko he je ɔ, video ɔ hí jemi.

  • ‘Nyɛ Susu Nɔ Nɛ To E Tsui Si ɔ He Wawɛɛ’
  • “Ba Nyɛɛ Ye Se”
  • Munyuyi Nyafinyafihi
  • Munyu Nɛ Ngɛ Kaa Enɛ ɔ
  • Mɛni Ji Tsui Si Tomi?
  • Kahi Nɛ Yesu To E Tsui Si Ngɛ A Mi
  • Nɔ́ Nɛ Ye Bua Yesu Nɛ E To E Tsui Si
  • ‘Nyɛɛ Nyɛɛ E Nane Ma He Ɔmɛ A Se Haa’
  • “Nyɛ Ha Tsui Si tomi Nɛ Gbe E Ní Tsumi Nya Kɛ Pi Si”
    Hwɔɔmi Mɔ E Ngɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ He Gɔgɔ Fiae (Nɔ́ Nɛ A Maa Kase)—2016
  • Moo Kase Yehowa Si Fimi ɔ
    Hwɔɔmi Mɔ E Ngɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ He Gɔgɔ Fiae (Nɔ́ Nɛ A Maa Kase)—2021
“Ba Nyɛɛ Ye Se”
cf yi 7 bf. 66-75

Yi 7

‘Nyɛ Susu Nɔ Nɛ To E Tsui Si ɔ He Wawɛɛ’

1-3. (a) Kɛ haomi nɛ Yesu hao ngɛ Getsemane abɔɔ ɔ mi ɔ nya wa ha kɛɛ, nɛ mɛni ha nɛ e hao jã? (b) Mɛni a ma nyɛ ma de ngɛ tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ he, nɛ mɛni sanehi wa ma nyɛ ma bi?

YESU ngɛ haoe wawɛɛ. E hɛwi nɛ e pee we yeyeeye jã hyɛ. E piɛ ngmlɛfia bɔɔ ko nɛ e si himi ngɛ zugba a nɔ ɔ maa ba nyagbe. E kɛ e bɔfo ɔmɛ ho Getsemane abɔɔ ɔ mi ya; a pɔɔ lejɛ ɔ yami. E kɛ mɛ pɔɔ kpe peemi ngɛ lejɛ ɔ. Se gbɔkuɛ nɛ ɔ lɛɛ, e suɔ kaa lɛ nɔ kake nɛ e hi he ko banee. E si e bɔfo ɔmɛ nɛ e sɛ abɔɔ ɔ mi kɛ ho tsitsaa ya, nɛ e ya kpla si nɛ bɔni sɔlemi. E je e tsui mi nɛ e sɔle, e hao wawɛɛ nitsɛ nɛ enɛ ɔ ha nɛ e he latsa po ‘tsle kɛ pue si kaa muɔloku.’—Luka 22:39-44.

2 Mɛni heje nɛ Yesu hao wawɛɛ jã? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e le kaa e be kɛe nɛ e maa na amanehlu, se pi lɔɔ heje nɛ e ngɛ haoe ngɛ. E ngɛ níhi nɛ a he hia kulaa pe lɔɔ a he susue. E Tsɛ ɔ biɛ ɔ he hia lɛ saminya, nɛ e le kaa si himi kpakpa nɛ adesahi ma ná hwɔɔ se ɔ daa si ngɛ anɔkuale nɛ e maa ye ɔ nɔ. Yesu le kaa e he hia nɛ e to e tsui si. Ke e nyɛ we nɛ e pee jã a, lɔɔ maa ngɔ he guɛ gbemi agbo kɛ ba Yehowa biɛ ɔ nɔ. Se Yesu nyɛ nɛ e to e tsui si. Pee se ngɛ jamɛ ligbi ɔ nɔ loko Yesu, nɔ nɛ to e tsui si nɛ e kɛ lɔɔ pee nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ hi pe kulaa ngɛ zugba a nɔ ɔ maa wo e nyagbe mumu ɔ, e kpa ngmlaa kaa nɔ nɛ ye kunimi nɛ e de ke: “A gbe nya!”—Yohane 19:30.

3 Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa ‘susu Yesu, nɔ nɛ to e tsui si ɔ he wawɛɛ.’ (Hebribi 12:3) Enɛ ɔ tle sane bimi komɛ nɛ a he hia si: Mɛni ji kahi nɛ Yesu to e tsui si ngɛ mi ɔ ekomɛ? Mɛni ye bua lɛ nɛ e to e tsui si? Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ nyɛɛ e nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se? Se loko wa ma ha sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ nɛ tsui si tomi ji ɔ he nɛ waa hyɛ.

Mɛni Ji Tsui Si Tomi?

4, 5. (a) Mɛni ji “tsui si tomi”? (b) Mɛni nɔ́ hetomi nɔ́ lɛ tsɔɔ kaa tsui si tomi biɔ babauu pe nɛ nɔ ko maa da haomi nɛ mi wa nɛ e be nyɛe maa pee he nɔ ko ɔ nya kɛkɛ?

4 E suu be nɛ wɔ tsuo wa ‘naa nɔ́ ngɛ ka slɔɔtohi’ a mi. (1 Petro 1:6) Ke wa ngɛ ka ko mi ɔ, anɛ lɔɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ tsui si tomi lo? Dɛbi. Hela munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “tsui si tomi” ɔ tsɔɔ “nyɛmi nɛ a kɛ daa si himi nɛ mi wa nya.” Ní lelɔ ko tsɔɔ tsui si tomi nɛ Baiblo ngmali ɔmɛ kɛ tsu ní ɔ nya ke: “E ji su nɛ haa nɛ nɔ nyɛɔ daa níhi a nya, pi kaa akɛnɛ e be nɔ́ ko nyɛe maa pee ngɛ he ɔ heje, mohu ɔ, e peeɔ jã kɛ hɛ nɔ kami nɛ mi wa . . . Tsui si tomi ji su nɛ haa nɛ ke nɔ ko kɛ haomi kpe ɔ, e yaa nɔ nɛ e daa e nane nɔ. E ji su kpakpa nɛ ma nyɛ ma ha nɛ́ nɔ ko maa da ka nɛ nya wa pe kulaa nya nɛ nyagbe ɔ, e ma pee hɛ mi nyami kɛ ha lɛ, ejakaa e haa nɛ nɔ yɔseɔ oti nɛ ngɛ piimi ɔ se ɔ.”

5 Lɔɔ he ɔ, tsui si tomi biɔ babauu pe nɛ nɔ ko maa da haomi nɛ mi wa nɛ e be nyɛe maa pee he nɔ ko ɔ nya kɛkɛ. Ke Baiblo ɔ kɛ munyungu nɛ ji tsui si tomi tsu ní ɔ, nɔ́ nɛ e tsɔɔ ji, nɛ́ a kɛ si fimi, juɛmi nɛ da, kɛ hɛ nɔ kami maa da kahi a nya. Mo susu nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: A wo nyumuhi enyɔ tsu ngɛ he kake, se ngɛ yi mi tomi slɔɔtohi a heje. Awi yelɔ ji nɔ kake, nɛ e kɛ mi mi la hi tsu womi ɔ mi kɛ ya si be nɛ a je lɛ. Se anɔkuale Kristofono ji nɔ kake ɔ, nɛ a wo lɛ tsu ngɛ anɔkuale nɛ e yeɔ ɔ heje. E fi si nɛ e ya nɔ nɛ e hɛɛ juɛmi nɛ da, ejakaa e na kaa si himi mi nɛ e ya je ɔ ha lɛ he blɔ konɛ e kɛ je e hemi kɛ yemi ɔ kpo. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe ma de ke awi yelɔ ɔ ngɛ tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́ pee, se anɔkuale Kristofono ɔ lɛɛ e ngɛ su kpakpa nɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́ pee.—Yakobo 1:2-4.

6. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase tsui si tomi?

6 Ja wa to wa tsui si loko wa ma ná neneene wami. (Mateo 24:13) Se a kɛ su kpakpa nɛ ɔ fɔ we wɔ. Tsui si tomi ji su nɛ sa kaa waa kase. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase? Romabi 5:3 de ke: “Wa le kaa nɔ́ nami haa nɛ wa toɔ wa tsui si.” Niinɛ, ke wa suɔ kaa wa ná tsui si tomi ɔ, e sɛ nɛ waa yeɔ gbeye nɛ wa tuu wa hemi kɛ yemi he kahi a nya fo. Mohu ɔ, e sa nɛ waa da a nya. Ke wa daa ka tsɔwihi kɛ ka nguahi nɛ waa kɛ kpeɔ daa ligbi ɔ a nya nɛ wa yeɔ a nɔ ɔ, lɔɔ ma ha nɛ wa maa to wa tsui si. Ka tsuaa ka nɛ wa yeɔ nɔ ɔ, woɔ wɔ he wami konɛ waa da ekpahi nɛ maa ba a nya. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe maa kase tsui si tomi ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he wami nya. Wa ngɔɔ wa he kɛ fɔɔ ‘he wami nɛ Mawu haa’ wɔ ɔ nɔ. (1 Petro 4:11) Yehowa ha wɔ nɔ́ ko nɛ se be nɛ maa ye bua wɔ kɛ da kahi a nya, lɔɔ ji nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ e Bi ɔ pee ɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ hi kɛ pi si nɛ Yesu pee ɔ he nɛ waa hyɛ.

Kahi Nɛ Yesu To E Tsui Si Ngɛ A Mi

7, 8. Mɛni mi Yesu to e tsui si ngɛ benɛ e si himi ngɛ zugba a nɔ ɔ ma nyagbe ɔ?

7 Benɛ Yesu si himi ngɛ zugba a nɔ ɔ ma nyagbe ɔ, e kɛ yi mi wami slɔɔtohi kpe. Ngɛ yeyeeye nɛ e pee ngɛ e nyagbe gbɔkuɛ ɔ nɔ ɔ se ɔ, mo susu nɔ́ dɔ nɔ́ nɛ a pee lɛ, kɛ e hɛ mi si nɛ a pue ɔ hu he nɛ o hyɛ. Nɔ nɛ e kɛ bɔ wawɛɛ tsɔɔ e se blɔ, e huɛmɛ nɛ e kɛ mɛ bɔ gbagbanii tu fo kɛ je e he, nɛ Yudabi a jami ɔ sane yemi he ngua a mi bi ɔmɛ ye e munyu ngɛ blɔ nɛ dɛ nɔ, nɛ a ye e he fɛu, a su lada pue e hɛ mi, nɛ a gba lɛ ma. Se kɛ̃ ɔ, e pee dii nɛ e kɛ kã peemi to e tsui si.—Mateo 26:46-49, 56, 59-68.

8 Benɛ e piɛ ngmlɛfia bɔɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e na nɔ́ wawɛɛ. A fiaa lɛ kpa wawɛɛ nɛ “e he tsuo poopoo kɛ muɔ tsɔtsɔɔtsɔ.” A sɛu lɛ, nɛ blɔ nɔ nɛ a gu kɛ sɛu lɛ ɔ ha nɛ “e pii nɛ e na nɔ́ wawɛɛ kɛ ya si benɛ e gbo.” Mo susu piimi nɛ e pii benɛ a ka plɛɛko nguahi kɛ wo e ninehi kɛ e nanehi a mi kɛ mɛtɛ sɛumi tso ɔ he ɔ he nɛ o hyɛ. (Yohane 19:1, 16-18) Moo po bɔnɛ e ma pii ha benɛ a wo sɛumi tso ɔ kɛ ma si nɛ e nɔmlɔtso ɔ tsuo kpla plɛɛko ɔ he nɛ́ e se mi nɛ poopoo ɔ ngmla tso ɔ he ɔ he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ. E to e tsui si ngɛ nɔ́ yeyee nɛ ɔ tsuo nɛ a pee lɛ ɔ mi, be mi nɛ níhi nɛ ngɛ lɛ haoe nɛ wa tu a he munyu ngɛ yi nɛ ɔ sisije ɔ mi ɔ hu pee kaa tlomi ko nɛ mi jiɔ ngɛ e kuɛ nɔ.

9. Wa “sɛumi tso ɔ” nɛ wa ma wo nɛ wa maa nyɛɛ Yesu se ɔ tsɔɔ mɛni?

9 Akɛnɛ wa ji Kristo se nyɛɛli heje ɔ, mɛni mi e ma bi nɛ wɔ hu waa to wa tsui si ngɛ? Yesu de ke: “Ke nɔ ko suɔ kaa e maa nyɛɛ ye se ɔ, e . . . wo e sɛumi tso ɔ, nɛ e nyɛɛ ye se.” (Mateo 16:24) Munyungu nɛ ji “sɛumi tso” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ hiɛ ɔ daa si kɛ ha amanehlu, zo, loo gbenɔ po. Kristo se nɛ wa maa nyɛɛ ɔ be gbɔjɔɔ. Kristofoli a sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ tsuɔ ní ɔ ha nɛ wa je ekpa. Akɛnɛ pi je ɔ mi bi ji wɔ heje ɔ, je ɔ sume wɔ. (Yohane 15:18-20; 1 Petro 4:4) Se wa suɔ nɛ wa wo wa sɛumi tso ɔ—niinɛ, wa pee klaalo kaa wa maa ya nɔ maa nyɛɛ wa Nɔ Hyɛmi Nɔ́ Peelɔ ɔ se ke wa maa na amanehlu loo wa ma gbo po.—2 Timoteo 3:12.

10-12. (a) Mɛni heje nɛ nihi nɛ a yi mluku nɛ Yesu kɛ mɛ hi si ɔ ha nɛ e kɛ ka kpe? (b) Mɛni ji ka komɛ nɛ Yesu to e tsui si ngɛ a mi?

10 Ngɛ Yesu sɔmɔmi nítsumi ɔ mi ɔ, nihi nɛ a yi mluku nɛ e kɛ mɛ hi si ɔ ha nɛ e kɛ ka kpa komɛ hu kpe. Mo kai kaa Yesu ji “ga ní tsulɔ kpanaa” nɛ́ Yehowa gu e nɔ kɛ bɔ zugba a kɛ níhi tsuo nɛ ngɛ nɔ ɔ. (Abɛ 8:22-31) Lɔɔ he ɔ, Yesu le yi mi tomi heje nɛ Yehowa bɔ adesa; Yehowa suɔ kaa a je E su ɔmɛ kpo nɛ a hi si ngɛ bua jɔmi kɛ nɔmlɔtso mi he wami nɛ ye mluku mi. (1 Mose 1:26-28) Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e na bɔnɛ yayami ye adesahi awi ha ngɛ blɔ kpa nɔ—lɛ hu adesa ji lɛ, nɛ e nuɔ nɔ́ he kaa bɔnɛ adesahi hu nuɔ nɔ́ he ɔ. Eko ɔ, e maa dɔ lɛ saminya benɛ lɛ nitsɛ e na bɔnɛ adesahi a si himi puɛ kulaa ha ke a kɛ to benɛ a bɔ Adam kɛ Hawa nɛ a ye mluku ɔ he ɔ! Enɛ ɔ ba pee ka nɛ sa kaa Yesu nɛ e to e tsui si ngɛ mi. Anɛ e kɔni mi maa wo nyu nɛ e maa bu adesahi nɛ yi mluku ɔ kaa nihi nɛ hɛ nɔ kami ko kulaa be kɛ ha mɛ lo? Nyɛ ha nɛ waa hyɛ.

11 Akɛnɛ Yudabi ɔmɛ bui Yesu tue heje ɔ, e hao wawɛɛ nɛ e fo ya ngɛ ma hɛ mi. Anɛ e munyu ɔ tue nɛ a bui ɔ ha nɛ kã nɛ e ngɛ ɔ ba si, loo e kpa fiɛɛmi lo? Dɛbi, nɔ́ nɛ e pee mohu ji, ‘daa ligbi ɔ, e ya tsɔɔ ní ngɛ sɔlemi we ɔ.’ (Luka 19:41-44, 47) Benɛ Farisibi ɔmɛ ngɛ hyɛe kaa alini Yesu ma tsa nyumu ko ngɛ Hejɔɔmi Ligbi ɔ nɔ ɔ, “e dɔ lɛ” kaa a tsui he wa. Anɛ Yesu ha nɛ nihi nɛ a buu mɛ nitsɛmɛ a he kaa a ji dali nɛ a te si kɛ wo lɛ ɔ wo e he gbeye lo? Dɛbi! E pee kã nɛ e tsa nyumu ɔ ngɛ kpe he ɔ kpɛti tutuutu!—Marko 3:1-5.

12 Eko ɔ, kaseli nɛ Yesu kɛ mɛ bɔ gbagbanii ɔ a gbɔjɔmihi ji nɔ́ kpa ko hu nɛ ha nɛ Yesu kɛ ka kpe. Kaa bɔnɛ wa kase ngɛ Yi 3 mi ɔ, a ngɔ a ní peepee kɛ tsɔɔ kaa a suɔ biɛ hemi. (Mateo 20:20-24; Luka 9:46) Yesu wo mɛ ga si abɔ kaa a ba a he si. (Mateo 18:1-6; 20:25-28) Se e he wa ha mɛ kaa a maa pee jã. Mo susu nyagbe gbɔkuɛ nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ hi si ɔ he nɛ o hyɛ. A “bɔni nya sami” ngɛ nɔ nɛ ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ a kpɛti ɔ he! (Luka 22:24) Anɛ Yesu kɔni mi jɔ̃ ngɛ a he nɛ e susu kaa ke e ye bua mɛ ɔ, a be tsakemi nyɛe maa pee lo? Dɛbi. E to e tsui si ha mɛ, e ngɛ hemi kɛ yemi kaa a ma nyɛ ma tsake, nɛ e ya nɔ nɛ e hyɛ su kpakpahi nɛ a ngɛ ɔ. E le kaa a suɔ Yehowa ngɛ a tsui mi nɛ a suɔ kaa a maa pee E suɔmi nya ní wawɛɛ.—Luka 22:25-27.

13. Mɛni kahi nɛ ngɛ kaa Yesu nɔ́ ɔ lɛ eko ɔ, waa kɛ maa kpe?

13 Eko ɔ, waa kɛ kahi nɛ a ngɛ kaa Yesu nɔ́ ɔ maa kpe. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, waa kɛ nihi nɛ a bua jɔɛ Matsɛ Yemi sɛgbi ɔ he, loo nihi nɛ teɔ si kɛ woɔ wɔ maa kpe. Anɛ e sa kaa wa ha nɛ munyu ɔ tue nɛ a bui ɔ nɛ jɔ̃ wa kɔni mi, aloo wa maa ya nɔ maa fiɛɛ kɛ kã? (Tito 2:14) Mluku nɛ wa nyɛmimɛ Kristofoli yi ɔ ma nyɛ maa pee ka kɛ ha wɔ. Munyuhi nɛ a tuɔ loo níhi nɛ a peeɔ nɛ a susuu we he ɔ ma nyɛ maa hao wɔ wawɛɛ. (Abɛ 12:18) Anɛ e sa kaa wa ha nɛ wa nyɛmimɛ Kristofoli a fã tɔmihi nɛ ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃ ngɛ a he, loo wa maa ya nɔ maa na mi ha mɛ konɛ wa hla su kpakpahi nɛ a ngɛ ɔ mohu?—Kolosebi 3:13.

Nɔ́ Nɛ Ye Bua Yesu Nɛ E To E Tsui Si

14. Mɛni níhi enyɔ nɛ ye bua Yesu nɛ e da si kpɛii?

14 Mɛni ye bua Yesu nɛ ngɛ e hɛ mi si nɛ a pue, nɔ́ dɔ nɔ́ nɛ a pee lɛ, kɛ amanehlu nɛ e kɛ kpe ɔ tsuo se ɔ, e nyɛ nɛ e da si kpɛii nɛ e ya nɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ da? Níhi enyɔ nɛ sa kadimi nɛ ye bua Yesu. Kekleekle ɔ, e hyɛ hiɔwe nɛ e kpa “Mawu ɔ nɛ haa nɔ toɔ e tsui si” ɔ pɛɛ. (Romabi 15:5) Enyɔne ɔ, Yesu hyɛ níhi nɛ ngɛ e hɛ mi ɔ nɛ e ngɔ e juɛmi kɛ fɔ nɔ́ nɛ maa je e tsui si tomi ɔ mi kɛ ba a nɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu ní nɛ ɔmɛ a he kakaaka nɛ waa hyɛ.

15, 16. (a) Mɛni tsɔɔ kaa Yesu kɛ e he fɔɛ lɛ nitsɛ e he wami nɔ benɛ e ngɛ ka mi ɔ? (b) Mɛni hɛ kɛ nɔ fɔmi Yesu ngɛ ngɛ e Tsɛ ɔ mi, nɛ mɛni heje?

15 E ngɛ mi kaa Yesu ji Mawu Bi nɛ ye mluku mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e kɛ e hɛ fɔɛ lɛ nitsɛ e he wami nɔ benɛ e ngɛ ka mi ɔ. Mohu ɔ, e ngɔ e hɛ kɛ fɔ e hiɔwe Tsɛ ɔ nɔ nɛ e sɔle konɛ Mawu nɛ ye bua lɛ. Bɔfo Paulo ngma ke: “Benɛ Yesu ngɛ helo mi ɔ, ngmlaa kɛ hɛ mi vonyu nɛ e kɛ kpa Mawu, nɔ pɛ nɛ ma nyɛ je lɛ kɛ je gbenɔ mi ɔ pɛɛ.” (Hebribi 5:7) Mo kadi kaa Yesu kpa Mawu pɛɛ. Munyu nɛ ji ‘pɛɛ kpami’ ɔ tsɔɔ kaa e je e tsui mi nɛ e kɛ hɛdɔ bi yemi kɛ buami si abɔ. Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke pɛɛ kpami ɔ tsɔɔ kaa Yesu kɛ hɛdɔ bi yemi kɛ buami kɛ je Yehowa ngɔ si abɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu kɛ hɛdɔ sɔle si abɔ ngɛ Getsemane abɔɔ ɔ mi.—Mateo 26:36-44.

16 Yesu ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa bu e pɛɛ kpami ɔ tue, ejakaa e le kaa e Tsɛ ɔ ji sɔlemi Tue Bulɔ. (La 65:2) Benɛ Bitɛte nɛ ɔ ngɛ hiɔwe ɔ, e na bɔnɛ e Tsɛ ɔ buɔ Mawu jali anɔkualetsɛmɛ a sɔlemi tue ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Bi ɔ na benɛ Yehowa tsɔ bɔfo ko konɛ e ya ha gbalɔ Daniel sɔlemi nɛ e je e tsui mi nɛ e ngɛ sɔlee ɔ heto, be mi nɛ Daniel gbi e sɔlemi ɔ nya po ɔ. (Daniel 9:20, 21) Lɛɛ mɛni heje mɔ nɛ ke Tsɛ ɔ Bi kake ɔ je e tsui mi nɛ e ngɔ “ngmlaa kɛ hɛ mi vonyu” kɛ bi Tsɛ ɔ nɔ́ ko ɔ, e be lɛ tue bue? Yehowa bu e Bi ɔ pɛɛ kpami ɔ tue, nɛ e tsɔ bɔfo ko kɛ ya wo lɛ he wami nɛ e nyɛ nɛ e da amanehlu ɔ nya.—Luka 22:43.

17. Mɛni heje nɛ e sa kaa waa hyɛ hiɔwe bɔnɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa to wa tsui si, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ pee enɛ ɔ kɛɛ?

17 Loko wa ma nyɛ maa to wa tsui si ɔ, ja wɔ hu wa hyɛ hiɔwe, nɛ wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Mawu, nɔ nɛ ‘woɔ nɔ he wami’ ɔ nɔ. (Filipibi 4:13) Ke Mawu Bi nɛ ye mluku ɔ na kaa e he hia kaa e ma bi yemi kɛ buami kɛ je Mawu ngɔ ɔ, lɛɛ e he hia kaa wa bi yemi kɛ buami kɛ je Mawu ngɔ hluu po pe jã! Kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ waa sɔle kɛ ha Yehowa si abɔ. (Mateo 7:7) E ngɛ mi kaa wa hyɛ we blɔ kaa Mawu bɔfo ko ma ba slaa wɔ mohu, se wa hemi kɛ yemi ji: Wa Mawu nɛ ngɛ suɔmi ɔ maa bu Kristofono anɔkualetsɛ nɛ “sɔlee nyɔ kɛ pia kɛ kpaa Mawu pɛɛ” ɔ sɔlemi tue. (1 Timoteo 5:5) Ngɛ ka saisaa nɛ maa ba wa nɔ ɔ mi ɔ—hiɔ jio, wa suɔlɔ ko gbenɔ jio, si temi kɛ womi jio ɔ—Yehowa maa bu sɔlemi nɛ wa sɔleɔ kɛ hɛdɔ kaa e ha wɔ ní lemi, kã, kɛ he wami ɔ tue.—2 Korintobi 4:7-11; Yakobo 1:5.

18. Mɛni blɔ nɔ Yesu ngɔ e hɛ kɛ fɔ nɔ́ nɛ e ma ná pee se ɔ nɔ mohu pe e juɛmi nɛ e maa hi amanehlu nɛ́ e ngɛ nae ɔ nɔ ngɛ?

18 Nɔ enyɔne nɛ ye bua Yesu nɛ e to e tsui si ji kaa e ngɔ e hɛ kɛ fɔ nɔ́ nɛ e ma ná pee se ɔ nɔ mohu pe e juɛmi nɛ e kɛ maa fɔ amanehlu nɛ e ngɛ nae ɔ nɔ. Baiblo ɔ de ngɛ Yesu he ke: “Akɛnɛ e le bua jɔmi nɛ e ma ná pee se heje ɔ, gbenɔ nɛ e ma gbo ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ ɔ pi zo nɔ́ ko kulaa kɛ ha lɛ.” (Hebribi 12:2) Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ha nɛ wa na bɔnɛ hɛ nɔ kami, bua jɔmi, kɛ tsui si tomi peeɔ kake kɛ tsuɔ ní ha. Ngɛ e kpiti pomi mi ɔ, wa ma nyɛ ma de ke: Hɛ nɔ kami haa nɔ bua jɔmi, nɛ bua jɔmi haa nɛ nɔ toɔ e tsui si. (Romabi 15:13; Kolosebi 1:11) Yesu ngɛ hɛ nɔ kami nɛ se be. E le kaa anɔkuale nɛ e maa ye ɔ ma ha nɛ e maa bu e Tsɛ ɔ nɔyemi ɔ bemi, nɛ e ma ha nɛ́ e kpɔ adesahi kɛ je yayami kɛ gbenɔ mi. Jehanɛ se hu ɔ, Yesu ngɛ hɛ nɔ kami kaa e maa ye Matsɛ, nɛ e ma sɔmɔ kaa Osɔfo Nɔkɔtɔma, nɛ lɔɔ ma ha nɛ e maa ngɔ jɔɔmihi fuu kɛ ba ha adesahi nɛ peeɔ tue bumi ɔ. (Mateo 20:28; Hebribi 7:23-26) Akɛnɛ Yesu ngɔ e hɛ ngɔ fɔ níhi nɛ ngɛ e hɛ mi ɔ a nɔ heje ɔ, e ná bua jɔmi agbo, nɛ bua jɔmi nɛ ɔ ha nɛ e to e tsui si.

19. Ke waa kɛ wa hemi kɛ yemi ɔ he kahi kpe ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ hɛ nɔ kami, bua jɔmi, kɛ tsui si tomi ma nyɛ maa ye bua wɔ ngɛ?

19 E sa kaa wa ná hɛ nɔ kami, bua jɔmi, kɛ tsui si tomi kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ. Bɔfo Paulo de ke: ‘Nyɛ bua nɛ jɔ ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi.’ E de hu ke: “Ke haomi ba a, nyɛɛ to nyɛ tsui si.” (Romabi 12:12) Anɛ o kɛ o hemi kɛ yemi ɔ he ka ko nɛ mi wa ngɛ kpee amlɔ nɛ ɔ lo? Lɛɛ bɔɔ mɔde nɛ o hyɛ níhi nɛ o ma ná pee se ɔ. O hɛ nɛ ko je nɔ kaa o tsui si tomi ɔ maa ngɔ yi jemi kɛ ba ha Yehowa. Ha nɛ Matsɛ Yemi ɔ he hɛ nɔ kami nɛ he jua wa a nɛ hi o juɛmi mi daa. Moo po he foni ngɛ o juɛmi mi kaa o ngɛ Mawu je ehe nɛ ma a mi, nɛ o ngɛ Paradeiso ɔ mi ní kpakpa amɛ a mi ngɔɔmi yee. Ke o hyɛɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa wo si ɔ blɔ, nɛ ji e nɔyemi ɔ nɛ a maa bu lɛ bemi, ní yayamihi nɛ a ma je kɛ je zugba a nɔ, kɛ hiɔ kɛ gbenɔ nɛ a maa po se ɔ, e ma ha o tsui mi ma hyi tɔ kɛ bua jɔmi, nɛ bua jɔmi nɛ ɔ maa ye bua mo nɛ o maa to o tsui si ngɛ ka tsuaa ka nɛ o kɛ maa kpe ɔ mi. Ke wa ngɔ amanehlu nɛ wa ngɛ nae ngɛ je nɛ ɔ mi ɔ kɛ to ní kpakpahi nɛ Matsɛ Yemi ɔ maa ngɔ kɛ ba a he ɔ, wa “amanehlu ɔ nya wɛ nɛ e se kɛ we kulaa.”—2 Korintobi 4:17, NW.

‘Nyɛɛ Nyɛɛ E Nane Ma He Ɔmɛ A Se Haa’

20, 21. Mɛni Yehowa ngɛ hlae nɛ waa pee ngɛ tsui si tomi he, nɛ mɛni e sa kaa waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa maa pee?

20 Yesu le kaa e se nyɛɛli ɔmɛ kɛ haomi maa kpe nɛ e ma bi nɛ a to a tsui si. (Yohane 15:20) Yesu pee klaalo kaa e maa to e tsui si, ejakaa e le kaa ke e pee jã a, lɔɔ maa wo ni kpahi he wami. (Yohane 16:33) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu pee tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ye mluku kɛ fɔ si, se wɔɔ lɛɛ wa yi mluku. Mɛni Yehowa ngɛ hlae nɛ waa pee? Petro de ke: ‘Kristo nitsɛ na amanehlu, nɛ e kɛ lɔɔ pee nɔ hyɛmi nɔ́ ha nyɛ, konɛ nyɛɛ nyɛɛ e nane ma he ɔmɛ a se haa.’ (1 Petro 2:21) Yesu da kahi a nya nɛ e kɛ lɔɔ pee “nɔ hyɛmi nɔ́” kɛ fɔ si ha wɔ nɛ waa kase.a Wa ma nyɛ maa ngɔ tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ e pee kɛ fɔ si ɔ kɛ to ‘nane ma hehi’ a he. Wa be nyɛe maa nyɛɛ e nane ma he ɔmɛ a se pɛpɛɛpɛ, se wa ma nyɛ maa nyɛɛ se ‘haa.’

21 Lɔɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se kɛ wa he wami tsuo. Wa hɛ nɛ ko je nɔ kɔkɔɔkɔ kaa ke wa nyɛɛ e nane ma he ɔmɛ a se haa a, lɔɔ ma dla wɔ saminya nɛ wa maa to wa tsui si kɛ ya su “nyagbe”—je nɛ ɔ nyagbe loo wa wami si himi nyagbe. Wa li nɔ́ nɛ maa ba kekle, se nɔ́ nɛ wa le ji: Ke wa to wa tsui si ɔ, Yehowa maa jɔɔ wɔ kɛ ya neneene.—Mateo 24:13.

[Sisi ningma]

a Nɔ́ nɛ Hela munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “nɔ hyɛmi nɔ́” ɔ tsɔɔ tutuutu ji, nɛ́ “a maa hyɛ ningma ko nɔ kɛ ngma eko.” Ngɛ nihi nɛ ngma Kristofoli a Hela Ngmami ɔ a kpɛti ɔ, bɔfo Petro pɛ ji nɔ nɛ ngɔ munyungu nɛ ɔ kɛ tsu ní, nɛ e tsɔɔ “‘ningma ko’ nɛ ngɛ jokuɛwi a womi mi nɛ sa kaa jokuɛwi ɔmɛ nɛ hyɛ nɔ kɛ ngma nɔ́ nɛ a ngma a pɛpɛɛpɛ bɔnɛ a ma nyɛ.”

Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Nyɛɛ Yesu Se?

● Kɛ e sa kaa waa bu amanehlu nɛ eko ɔ, wa maa na akɛnɛ wa ngɛ Kristo se nyɛɛe ɔ ha kɛɛ?—Mateo 5:10-12.

● Mɛni Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa a hyɛ blɔ, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ e ga womi ɔ kɛ tsu ní ha kɛɛ?—Mateo 10:16-22.

● Ke waa kɛ si temi kɛ womi loo yi mi wami kpe ɔ, kɛ wa ma plɛ kɛ nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se kɛɛ?—1 Petro 2:18-25.

● Mɛni wa tsui si nɛ wa maa to ngɛ nɔ́ nami mi ɔ tsɔɔ?—1 Petro 4:12-14.

[Foni ngɛ bafa 70]

Anɛ e sa nɛ si nɛ a maa te kɛ wo wɔ ɔ nɛ wo wa kɔni mi nyu, aloo wa maa ya nɔ maa fiɛɛ kɛ kã?

[Foni ngɛ bafa 73]

Ke wa je wa tsui mi nɛ wa sɔle kɛ ha Yehowa kaa e ye bua wɔ nɛ waa to wa tsui si ɔ, e maa bu wɔ tue

    Dangme Womihi Tsuo (2000-2025)
    Moo Je Mi
    Moo Sɛ Mi
    • Dangme
    • Kɛ Mane
    • Bɔ Nɛ O Suɔ Lɛ Ha
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • E He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Blɔ Nya Tomi
    • JW.ORG
    • Moo Sɛ Mi
    Kɛ Mane