Yi 8
‘Enɛ ɔ Nɛ Mawu Tsɔ Mi Ke Ma Ba Tsu’
1-4. (a) Kɛ Yesu plɛ kɛ gu ga blɔ nɔ kɛ tsɔɔ Samaria yo ɔ ní ha kɛɛ, nɛ mɛni je mi kɛ ba? (b) Kɛ Yesu bɔfo ɔmɛ pee a ní ha kɛɛ?
YESU kɛ e bɔfo ɔmɛ nyɛɛ ngmlɛfiahi abɔ. A je Yudea nɛ a plɛ a yi kɛ tsɔɔ yiti je nɛ a ngɛ nyɛɛe kɛ yaa Galilea. Blɔ kpiti pe kulaa nɛ a gu nɔ ɔ ngɔ mɛ maa pee ligbi etɛ kɛ ya gu Samaria. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ piani maa su ɔ, a ya su ma nyafii ko nɛ a tsɛɛ ke Sikar a he, nɛ a to si konɛ a jɔɔ a he ngɛ lejɛ ɔ.
2 Benɛ Yesu bɔfo ɔmɛ ho niye ní hemi ya a, Yesu ya ngɛ e he jɔɔe ngɛ vu ko nɛ e kɛ ma a mi kɛ we ɔ he. Yo ko ma nyu sami. Yesu ma nyɛ maa pee e juɛmi kaa e be yo ɔ nya mi poe. “Pɔ tɔ lɛ kɛ blɔ nyɛɛmi.” (Yohane 4:6) Ke Yesu ma e hɛ ngɔ fɔ Samaria yo ɔ nɔ nɛ e pui e nya mi ɔ, sisi numi ngɛ he. Kaa bɔnɛ wa na ngɛ womi nɛ ɔ Yi 4 ɔ mi ɔ, yo ɔ hyɛ we blɔ kaa Yudano ko ma je bumi kpo kɛ ha lɛ. Se Yesu kɛ lɛ bɔni ní sɛɛmi.
3 E ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ nɔ́ nɛ yo ɔ ngɛ pee jamɛ a be ɔ mi ɔ kɛ je ní sɛɛmi ɔ sisi. Yo ɔ ba konɛ e ba sa nyu; Yesu tu nyu nɛ haa nɔ wami nɛ maa gbe yo ɔ mumi mi kuma he munyu. Yo ɔ tu munyuhi si abɔ nɛ́ ma nyɛ maa ngɔ pɛ kɛ ba.a Yesu gu ga blɔ nɔ nɛ e ma e hɛ ngɔ fɔ jamɛ a munyu ɔmɛ a nɔ bɔnɛ pee nɛ e juɛmi nɛ ko je nɔ́ nɛ e ngɛ hlae nɛ e de lɛ ɔ nɔ. E ngɔ e juɛmi kɛ fɔ mumi mi níhi nɛ ji, anɔkuale jami kɛ Yehowa Mawu nɔ. Akɛnɛ e munyu ɔ sɛ yo ɔ tsui mi wawɛɛ heje ɔ, yo ɔ ya sɛɛ ngɔ ha nihi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ, nɛ mɛ hu a suɔ kaa a maa bu Yesu tue.—Yohane 4:3-42.
4 Benɛ bɔfo ɔmɛ kpale a se kɛ ba nɛ́ a ba na kaa Yesu ngɛ odase yee ngɛ blɔ slɔɔto nɔ ɔ, kɛ a pee a ní ha kɛɛ? A pee we nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa a bua jɔ he. E pee mɛ nyakpɛ po kaa Yesu kɛ yo ɔ ngɛ munyu tue, nɛ e ngɛ heii kaa a pui yo ɔ nya mi. Benɛ yo ɔ je ɔ, bɔfo ɔmɛ kpa Yesu pɛɛ hluu kaa e ye ní ɔ nɛ a ya he kɛ ba a. Se Yesu de mɛ ke: “I ngɛ ngma nɛ i yeɔ, se nyɛ li.” Sisije ɔ, a susu kaa niye ní nitsɛ he munyu nɛ Yesu ngɛ tue ɔ nɛ, lɔɔ he ɔ, e pee mɛ nyakpɛ. Kɛkɛ nɛ e tsɔɔ mɛ sisi ke: “Ye niye ní ji kaa ma pee nɔ nɛ tsɔ mi ɔ suɔmi nya ní; nɛ́ nɔ́ nɛ e tsɔ mi tsumi ɔ, ma gbe nya.” (Yohane 4:32, 34) Nɔ́ nɛ Yesu ngɛ tsɔɔe ji, nítsumi titli nɛ e sa kaa e tsu ngɛ e si himi mi ɔ he hia lɛ kulaa pe niye ní. E suɔ nɛ e bɔfo ɔmɛ hu nɛ a nu he jã. Mɛni ji jamɛ a nítsumi ɔ?
5. Mɛni ji nítsumi nɛ Yesu tsu ngɛ e si himi mi, nɛ mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ ɔ mi?
5 Be ko ɔ, Yesu de ke: “E hia kaa ma ya fiɛɛ Mawu matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a ngɛ ma kpa amɛ a mi hulɔ, ejakaa lɔɔ nɛ Mawu tsɔ mi ke ma ba tsu.” (Luka 4:43) Niinɛ, Mawu tsɔ Yesu konɛ e ba fiɛɛ nɛ e tsɔɔ nihi Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a.b A ngɔ nítsumi nɛ ɔ nɔuu kɛ wo Yesu se nyɛɛli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ a dɛ. Lɛɛ e he hia nɛ wa susu yi mi tomi heje nɛ Yesu fiɛɛ, munyu nɛ e fiɛɛ, kɛ bɔnɛ e pee e ní ngɛ nítsumi nɛ a kɛ wo e dɛ ɔ he ha a he.
Nɔ́ Heje Nɛ Yesu Fiɛɛ
6, 7. Kɛ Yesu suɔ nɛ ‘ní tsɔɔlɔ tsuaa ní tsɔɔlɔ’ nɛ́ e bu sane kpakpa a nɛ e maa fiɛɛ kɛ ha nihi ɔ ha kɛɛ? Mo ha nɔ́ hetomi nɔ́.
6 Nyɛ ha nɛ wa susu bɔnɛ Yesu bu anɔkualehi nɛ e tsɔɔ ha a he nɛ waa hyɛ; kɛkɛ ɔ, wa ma susu bɔnɛ e kɛ nihi nɛ e fiɛɛ kɛ tsɔɔ mɛ ɔ hi si ha a hu he. Yesu ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko nɛ mi tɛ̃ kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ bɔnɛ e nuɔ he ha ngɛ anɔkualehi nɛ Yehowa tsɔɔ lɛ nɛ lɛ hu e tsɔɔ ni kpahi ɔ nya. E de ke: ‘Ní tsɔɔlɔ tsuaa ní tsɔɔlɔ nɛ a tsɔɔ lɛ ní kɛ kɔ hiɔwe matsɛ yemi ɔ he ɔ ngɛ kaa wetsɛ ko nɛ jeɔ ní hehi, kɛ ní momohi kɛ jeɔ e nito he.’ (Mateo 13:52) Mɛni heje nɛ wetsɛ ɔ nɛ a tu e he munyu ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ je níhi kɛ je e nito he ɔ?
7 Pi kaa wetsɛ ɔ ngɛ hlae nɛ nihi nɛ a na níhi abɔ nɛ ngɛ e dɛ kaa bɔnɛ Matsɛ Hezekia nɛ hi si blema a pee be ko nɛ lɔɔ ngɔ haomi kɛ ba a. (2 Matsɛmɛ 20:13-20) Lɛɛ mɛni heje nɛ e pee jã mɔ? Mo susu nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: O ya slaa tsɔɔlɔ ko nɛ o suɔ e sane wawɛɛ ngɛ e we mi. E bli daka ko nya nɛ e je sɛ womi enyɔ komɛ kɛ tsɔɔ mo—kake pee momo nɛ kake lɛɛ e ngɛ ehe. A ji sɛ womihi nɛ e papaa ngma kɛ mane lɛ—e papaa ngma kake kɛ mane lɛ benɛ e ji jokuɛ, nɛ kake lɛɛ lingmi nɛ ɔ nɛ e ngma kɛ mane lɛ. Tsɔɔlɔ ɔ kɛ bua jɔmi de mo bɔnɛ sɛ womi nɛ ɔmɛ a he jua wa kɛ ha lɛ ha, kɛ bɔnɛ ga womihi nɛ ngɛ a mi ɔ tsake e si himi nɛ́ e ma nyɛ maa ye bua mo ha hulɔ. Sɛ womi ɔmɛ a he hia tsɔɔlɔ ɔ wawɛɛ nɛ e bua jɔ he. (Luka 6:45) Pi nɛ e kɛ ngɛ fĩae, loo se nɛ e ma ná kɛ je mi heje nɛ e ngɔ sɛ womi ɔmɛ kɛ tsɔɔ mo, mohu ɔ, e kɛ tsɔɔ mo bɔnɛ pee nɛ o ná he se konɛ o na kaa a he hia.
8. Mɛni heje nɛ wa ngɛ yi mi tomi kpakpa nɛ wa ma nyɛ maa da nɔ kɛ bu Mawu Munyu ɔ mi anɔkualehi nɛ wa kase ɔ kaa níhi nɛ a he jua wa saminya a?
8 Yesu nɛ ji Tsɔɔlɔ Ngua a ná juɛmi kaa kikɛ nɛ ɔ nɔuu ngɛ Mawu he anɔkualehi nɛ e fiɛɛ kɛ ha nihi ɔ he. E bu anɔkuale nɛ ɔmɛ kaa níhi nɛ a he jua wa saminya. E bua jɔ anɔkuale nɛ ɔmɛ a he nɛ e suɔ kaa e maa tsɔɔ nihi. Yesu suɔ nɛ e se nyɛɛli tsuo—‘ní tsɔɔlɔ tsuaa ní tsɔɔlɔ’—bua nɛ jɔ anɔkuale ɔ he jã. Anɛ e peeɔ wɔ jã lo? Wa ngɛ yi mi tomi kpakpahi a heje nɛ e sa kaa wa bua nɛ jɔ Mawu Munyu ɔ mi anɔkualehi tsuo nɛ wa kase ɔ a he. Wa buu anɔkuale nɛ ɔmɛ kaa a he hia wawɛɛ nitsɛ, ke a ji tsɔɔmihi nɛ a se kɛ jio, a ji tsakemihi nɛ a pee lingmi nɛ ɔ jio. Ke wa jeɔ wa tsui mi nɛ waa kɛ gɛjɛmi tuɔ níhi nɛ Yehowa tsɔɔ wɔ ɔ a he munyu kɛ tsɔɔ nihi, nɛ wa yaa nɔ nɛ wa tsɔɔ kaa wa bua jɔ he ɔ, lɔɔ tsɔɔ kaa wa suɔ anɔkuale ɔ kaa bɔnɛ Yesu hu suɔ anɔkuale ɔ pɛ.
9. (a) Kɛ Yesu pee e ní ngɛ nihi nɛ e tsɔɔ mɛ ní ɔ a he ha kɛɛ? (b) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase bɔnɛ Yesu susuu nihi a he ha a?
9 Jehanɛ se hu ɔ, kaa bɔnɛ wa ma susu he fitsofitso ngɛ Fã 3 ɔ mi ɔ, Yesu ngɛ suɔmi kɛ ha nihi nɛ e tsɔɔ mɛ ní ɔ. A gba kɛ fɔ si kaa Mesia a maa ‘na ohiatsɛmɛ kɛ nihi nɛ e fi mɛ ɔ mɔbɔ.’ (La 72:13) Niinɛ, Yesu susuɔ nihi a he. E hyɛɛ bɔnɛ nihi susuɔ ngɛ níhi a he ha, kɛ suhi nɛ woɔ mɛ he wami nɛ a kɛ peeɔ a ní ɔ; e susuɔ níhi nɛ haoɔ mɛ kɛ níhi nɛ ha we nɛ a nu anɔkuale ɔ sisi ɔ a he. (Mateo 11:28; 16:13; 23:13, 15) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo kai Samaria yo ɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa e bua jɔ wawɛɛ kaa Yesu susu e he. Bɔnɛ Yesu plɛ kɛ le si himi mi nɛ yo ɔ ngɛ ɔ wo yo ɔ gɛjɛmi nɛ e kplɛɛ nɔ kaa gbalɔ ji Yesu, nɛ lɔɔ ha nɛ e tu Yesu he munyu kɛ tsɔɔ nihi. (Yohane 4:16-19, 39) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu se nyɛɛli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ be nyɛe maa le nɔ́ nɛ ngɛ nihi nɛ a fiɛɛɔ kɛ tsɔɔ mɛ ɔ a tsui mi. Se wa ma nyɛ ma susu nihi a he kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ; wa ma nyɛ ma ha nɛ́ a le kaa wa susuɔ a he; wa ma nyɛ ma ha nɛ́ munyu nɛ wa maa fiɛɛ kɛ ha mɛ ɔ nɛ kɔ níhi nɛ a bua jɔ he, haomihi nɛ a kɛ ngɛ kpee, kɛ níhi nɛ hia mɛ ɔ a he.
Munyu Nɛ Yesu Fiɛɛ
10, 11. (a) Mɛni ji munyu nɛ Yesu fiɛɛ? (b) Mɛni heje nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he hia a?
10 Mɛni ji munyu nɛ Yesu fiɛɛ? Ke e ba kaa o ya hlá sane bimi nɛ ɔ heto ngɛ sɔlemihi nɛ a deɔ ke a daa si ngɛ Yesu nane mi ɔ a tsɔɔmihi a mi ɔ, eko ɔ, o maa na kaa Yesu ba tsɔɔ bɔnɛ a maa ngɔ Kristofoli a sisi tomi mlaahi kɛ tsu haomihi a he ní ngɛ si himi mi ha. Aloo eko ɔ, o ma susu kaa e wo tsakemihi nɛ a peeɔ ngɛ ma kudɔmi mi ɔ mi he wami, loo e tu ni kakaakahi a yi wami hemi he munyu titli. Se kaa bɔnɛ wa yɔse kɛ sɛ hlami ɔ, Yesu gba mi kpoo nɛ e de ke: “E hia kaa ma ya fiɛɛ Mawu matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a.” Mɛni ji munyu nɛ ɔ sisi tutuutu?
11 Mo kai kaa Yesu ngɛ hiɔwe benɛ Satan sɛ hlami nɛ e tu munyu kɛ si Yehowa nɔyemi ɔ kaa e hí ɔ. Hyɛ bɔnɛ e maa dɔ Yesu ha kaa a po e Tsɛ nɛ e peeɔ nɔ́ nɛ da a nya, nɛ a tu munyu kɛ si lɛ kaa e ji Nɔ Yelɔ nɛ yi dami sane, nɛ e ha we E nibɔ níhi ní kpakpahi nɛ hia mɛ! Moo hyɛ bɔnɛ e maa hao Mawu Bi ɔ ha benɛ Adam kɛ Hawa, nɛ a ji nihi nɛ a maa pee adesahi tsuo a fɔli ɔ bu Satan nya pomi ɔ tue ɔ! Mawu Bi ɔ na kaa atua tsɔmi nɛ ɔ ha nɛ yayami kɛ gbenɔ sã adesahi tsuo. (Romabi 5:12) Se hyɛ bɔnɛ e bua maa jɔ ha benɛ e ná le kaa ligbi ko ɔ, e Tsɛ ɔ ma dla níhi pɛpɛɛpɛ ɔ!
12, 13. Mɛni ní yayamihi lɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma dla, nɛ kɛ Yesu plɛ kɛ ngɔ Matsɛ Yemi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ e sɔmɔmi nítsumi ɔ mi ha kɛɛ?
12 Mɛni ji níhi titli nɛ e he hia kaa a dla? E he hia nɛ a tsɔ Yehowa biɛ klɔuklɔu ɔ he, nɛ́ a je he guɛ gbemihi tsuo nɛ Satan kɛ nihi nɛ piɛɛ e he ɔ kɛ ba Yehowa biɛ ɔ nɔ ɔ. E he hia nɛ a wo Yehowa nguɔ kaa lɛ ji Nɔ nɛ sa kaa e yeɔ je mluku ɔ nɔ, nɛ́ a tsɔɔ hu kaa blɔ nɔ nɛ e guu kɛ yeɔ nɔ ɔ da. Yesu nu sane nɛ ɔ sisi saminya pe bɔnɛ adesahi nu sisi. Ngɛ sɔlemi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ mi ɔ, kekleekle ɔ, e tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ konɛ a bi nɛ́ e Tsɛ ɔ biɛ ɔ he nɛ tsɔ, jehanɛ hu ɔ, a bi konɛ e Tsɛ ɔ Matsɛ Yemi ɔ nɛ e ba, kɛkɛ lɔɔ se ɔ, a bi konɛ a pee Mawu suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ. (Mateo 6:9, 10) E be kɛe nɛ Mawu Matsɛ Yemi nɛ Kristo Yesu ji e nɔ Matsɛ ɔ ma jé Satan blɔ nya tomi yaya nɛ ɔ kɛ je zugba a nɔ, nɛ e maa ngɔ Yehowa dami nɔyemi ɔ kɛ ma si kɛ ya neneene.—Daniel 2:44.
13 Matsɛ Yemi nɛ ɔ ji nɔ́ titli nɛ Yesu tu he munyu ngɛ e sɔmɔmi nítsumi ɔ mi. E munyu tutui kɛ e ní peepeehi tsuo ha nɛ a na nɔ́ tutuutu nɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ ji, kɛ bɔnɛ e ma tsu Yehowa yi mi tomi he ní ha. Yesu ha we nɛ nɔ́ ko nɔ́ ko nɛ je e juɛmi kɛ je Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa fiɛɛmi nítsumi ɔ nɛ e kɛ ma e hɛ mi ɔ nɔ. Benɛ e ngɛ zugba a nɔ ɔ, haomi ngɛ si himi ɔ mi, nɛ a peeɔ ní yayamihi fuu hulɔ, se kɛ̃ ɔ, e ngɔ e juɛmi kɛ fɔ e sɛgbi ɔ kɛ e nítsumi ɔ nɔ. Anɛ jã nɛ Yesu pee ɔ tsɔɔ kaa e ngɛ kpɛii, nɛ e susuu we nɔ he, nɛ munyu kake pɛ nɛ e tuɔ kpamisa lo? Pi jã kulaa ji sane ɔ!
14, 15. (a) Mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ tsɔɔ kaa e “pe Salomo”? (b) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yesu ngɛ sɛgbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ mi?
14 Kaa bɔnɛ wa maa na ngɛ fã nɛ ɔ mi tsuo ɔ, Yesu gu blɔ slɔɔtoslɔɔtohi a nɔ kɛ tsɔɔ ní, nɛ e ha nɛ nihi a bua jɔ e ní tsɔɔmi ɔ he. E munyu ɔ sɛ nihi a tsui mi. Eko ɔ, enɛ ɔ ma ha nɛ wa ma kai Matsɛ Salomo nɛ ji ní lelɔ ɔ, e ngɔ munyu ngɔngɔɛhi kɛ anɔkuale munyuhi nɛ da nɛ e kɛ ngma níhi nɛ Mawu ha lɛ kaa e ngma a. (Fiɛlɔ 12:10) Yehowa ha nyumu nɛ ɔ nɛ e yi mluku ɔ “juɛmi nɛ nya wa,” nɛ lɔɔ ye bua lɛ nɛ e nyɛ nɛ e tu níhi babauu a he munyu—kɛ je lohwe pɛlitsɛmɛ a nɔ kɛ ya si pa mi lohi, tsohi, kɛ nga mi lohwehi a nɔ. Nihi je tsitsatsitsa ba bu Salomo munyu ɔmɛ a tue. (1 Matsɛmɛ 4:29-34) Se kɛ̃ ɔ, Yesu “pe Salomo.” (Mateo 12:42) E le ní kulaa pe Salomo, nɛ jehanɛ se hu, e ‘juɛmi nya wa’ kulaa pe lɛ. Ke Yesu ngɛ ní tsɔɔe ɔ, e ngɔɔ Mawu Munyu ɔ mi nile babauu nɛ e ngɛ ɔ kɛ tsuɔ ní, nɛ e ngɔɔ nile nɛ e ngɛ ngɛ lohwe pɛlitsɛmɛ, lohwehi, pa mi lohi, ngmɔ humi, je ɔ mi tsakemi, níhi nɛ ya nɔ nɛ kɛ we, yinɔ sane mi munyuhi, kɛ níhi nɛ yaa nɔ ngɛ adesahi a si himi mi ɔ hu kɛ tsuɔ ní. Yesu ngɔɛ nile nɛ ɔ nɛ e ngɛ ɔ kɛ fĩa konɛ e kɛ sa nihi a hɛ mi. E ha nɛ e sɛgbi ɔ sisi numi yi nɛ e mi hu wɛ. E be nyakpɛ mɔ kaa nihi a bua jɔ kaa a maa bu lɛ tue!—Marko 12:37; Luka 19:48.
15 Kristofoli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ bɔɔ mɔde kaa a ma wo Yesu nane. E ngɛ mi kaa nile kɛ ga lemi nɛ wa ngɛ ɔ sui Yesu nɔ́ ɔ mohu lɛɛ, se wɔ tsuo wa ngɛ nile kɛ níhi a si kpami bɔnɛ sa nɛ wa ma nyɛ ma kɛ tsu ní ke waa kɛ nihi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi anɔkualehi a he susue. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, fɔli ma nyɛ maa ngɔ níhi a si kpami nɛ a ná ngɛ bimɛ a tsɔsemi mi ɔ kɛ tsɔɔ kaa Yehowa suɔ E bimɛ. Ni kpahi hu ma nyɛ maa ngɔ níhi nɛ yaa nɔ ngɛ a nítsumi hehi, sukuu, loo nɔ́ nɛ a le ngɛ nihi a he kɛ níhi nɛ ya nɔ lingmi nɛ ɔ kɛ pee nɔ hyɛmi níhi loo nɔ́ hetomi níhi. Benɛ wa ngɛ enɛ ɔ pee ɔ, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi konɛ wa ko ha nɛ nɔ́ ko nɛ je wa juɛmi kɛ je wa sɛgbi nɛ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɔ.—1 Timoteo 4:16.
Bɔnɛ Yesu Pee E Ní Ngɛ E Sɔmɔmi Nítsumi ɔ He Ha
16, 17. (a) Kɛ Yesu pee e ní ngɛ e sɔmɔmi nítsumi ɔ he ha kɛɛ? (b) Mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ tsɔɔ kaa e ngɔ e sɔmɔmi nítsumi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ e si himi mi?
16 Yesu bu e sɔmɔmi nítsumi ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa saminya. E bua jɔ he kaa e maa ye bua nihi nɛ adesahi a tsɔɔmihi kɛ kusumihi ha nɛ a juɛmi tsaka a, konɛ a le Nɔ tutuutu nɛ e hiɔwe Tsɛ ɔ ji. Yesu suɔ kaa e maa ye bua nihi konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti nɛ́ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a ma ná neneene wami. E bua jɔ he kaa e maa ngɔ sane kpakpa a kɛ wo nihi a bua konɛ a ná bua jɔmi. Mɛni e pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ kaa e maa pee jã? Nyɛ ha nɛ wa susu blɔhi etɛ a nɔ nɛ e gu kɛ pee jã a he nɛ waa hyɛ.
17 Kekleekle ɔ, Yesu ngɔ sɔmɔmi nítsumi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ e si himi mi. E ngɔ Matsɛ Yemi ɔ fiɛɛmi kɛ pee nítsumi titli nɛ́ e kɛ bua jɔmi tsu ngɛ e wami si himi mi. Lɔɔ heje nɛ ngɛ womi nɛ ɔ Yi 5 ɔ mi ɔ, wa na kaa Yesu kɛ nile tsu ní nɛ e pee e si himi kpokploo ɔ nɛ. E ngɔ níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ kɛ ma e hɛ mi kaa bɔnɛ e wo nihi ga kaa a pee ɔ. E be níhi fuu nɛ a dlami, loo a nɔ hyɛmi ma ha nɛ e puɛ sika fuu nɛ́ lɔɔ ma je e juɛmi kɛ je e sɔmɔmi ɔ nítsumi ɔ nɔ. E pee e si himi hlɛhlɛɛhlɛ bɔnɛ pee nɛ nɔ́ ko nɛ he hia we nɛ́ ko je e juɛmi kɛ je e sɔmɔmi nítsumi ɔ nɔ.—Mateo 6:22; 8:20.
18. Kɛ Yesu plɛ kɛ ngɔ e he wami tsuo kɛ tsu e sɔmɔmi nítsumi ɔ ha kɛɛ?
18 Enyɔne, Yesu ngɔ e he wami tsuo kɛ tsu e sɔmɔmi nítsumi ɔ. E kɛ e he wami tsuo tsu nítsumi nɛ ɔ, nɛ e nyɛɛ si tomi lafahi abɔ kɛ kpa Palestina tsuo kɛ hla nihi nɛ e ma nyɛ maa fiɛɛ sane kpakpa a kɛ tsɔɔ mɛ. E kɛ mɛ tu munyu ngɛ a wehi a mi, magbɛ nɔ, kpe hehi, kɛ juahi a nɔ. E fiɛɛ kɛ ha nihi ngɛ be mi nɛ e he hia kaa e jɔɔ e he, loo e ye ní, loo e nu nyu, loo e kɛ e huɛmɛ ɔmɛ nɛ a je a hɛja po. Benɛ e maa ho gbomi ya po ɔ, e ya nɔ nɛ e fiɛɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a kɛ ha nihi!—Luka 23:39-43.
19, 20. Mɛni nɔ́ hetomi nɔ́ Yesu kɛ tsu ní nɛ e kɛ tsɔɔ kaa e sa nɛ a kɛ oya yemi nɛ tsu fiɛɛmi nítsumi ɔ?
19 Etɛne, Yesu bu sɔmɔmi nítsumi ɔ kaa nítsumi ko nɛ e sa kaa e kɛ oya yemi nɛ tsu. Mo kai ní sɛɛmi nɛ ya nɔ ngɛ Yesu kɛ Samaria yo ɔ a kpɛti ngɛ vu nɛ ngɛ Sikar ma a se ɔ. E ngɛ pãa kaa Yesu bɔfo ɔmɛ nɛ́ kaa e he hia nɛ a kɛ oya yemi nɛ fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha nihi. Yesu de mɛ ke: ‘Tse nyɛ deɔ ke, e piɛ hlami eywiɛ nɛ a ma kpa ní. Se i ngɛ nyɛ dee ke, nyɛɛ hyɛ ngmɔ ɔmɛ a nɔ kɛ kpe, nɛ nyɛ maa na kaa a gba futaa kɛ ha ní kpami.’—Yohane 4:35.
20 Yesu ngɔ be nɛ a ngɛ mi ɔ kɛ to nɔ́ he ha mɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Kislev (November/December) nyɔhiɔ ɔ mi nɛ a ngɛ ɔ nɛ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e piɛ nyɔhiɔ eywiɛ nɛ ngma kpami be maa su; ní kpami be nɛ ɔ ma nyɛ ma yá nɔ be nɛ a kɛ yeɔ Hetsɔmi ɔ ngɛ Nisan 14 ɔ nɔ. Lɔɔ heje ɔ, ngmɔ huli susuu we kaa e sa nɛ a ngɔ oya yemi kɛ kpa ní ngɛ jamɛ a be ɔ mi. Be babauu ngɛ a hɛ mi. Se okadi peemi mi ní kpami ɔ hu nɛɛ? Nihi fuu pee klaalo kaa a maa bu Kristo tue nɛ́ a kase lɛ konɛ a ba pee e se nyɛɛli nɛ́ a nine nɛ su hɛ kɛ nɔ fɔmi ngua nɛ Yehowa to he blɔ nya a nɔ. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ Yesu ngɛ okadi peemi mi ngmɔ ɔmɛ a nɔ hyɛe nɛ e na kaa ngma amɛ gbli, nɛ kɔɔhiɔ ngɛ mɛ fiae kɛ ngɛ yae kɛ ngɛ bae nɛ e sa kaa a kpa ní.c Be su, nɛ e sa kaa a kɛ oya yemi nɛ tsu nítsumi ɔ! Enɛ ɔ heje ɔ, benɛ ma ko mi bimɛ hla kaa a maa tsi Yesu nya nɛ e kó je a ngɔ ɔ, Yesu de mɛ ke: “E hia kaa ma ya fiɛɛ Mawu matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a ngɛ ma kpa amɛ a mi hulɔ, ejakaa lɔɔ nɛ Mawu tsɔ mi ke ma ba tsu.”—Luka 4:43.
21. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Yesu kɛɛ?
21 Wa ma nyɛ maa kase Yesu ngɛ blɔ etɛ nɛ ɔmɛ tsuo nɛ wa susu a he piɔ nɛ ɔ a nɔ. Wa ma nyɛ maa ngɔ Kristofoli a sɔmɔmi nítsumi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. Eko ɔ, weku blɔ nya nítsumihi kɛ helo nya nítsumihi ngɛ wa kuɛ nɔ nɛ wa ma tsu mohu, se wa ma nyɛ maa ngɔ wa sɔmɔmi nítsumi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi kɛ gu kã nɛ wa ma kɛ fiɛɛ daa a nɔ kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ. (Mateo 6:33; 1 Timoteo 5:8) Wa ma nyɛ maa ngɔ wa he wami tsuo kɛ tsu sɔmɔmi nítsumi ɔ, nɛ́ waa je wa tsui mi nɛ waa ngɔ wa be, wa he wami, kɛ níhi nɛ wa ngɛ ɔ kɛ fi se. (Luka 13:24) Nɛ e sa kaa e hi wa juɛmi mi kaa e biɔ nɛ waa ngɔ oya yemi kɛ tsu wa nítsumi ɔ. (2 Timoteo 4:2) E sa nɛ waa ngɔ he blɔ saisaa nɛ wa ma ná a kɛ fiɛɛ!
22. Mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?
22 Jehanɛ se hu ɔ, Yesu tsɔɔ kaa nítsumi nɛ ɔ he hia, lɔɔ he ɔ, e to blɔ nya konɛ a ya nɔ nɛ a tsu ngɛ e gbenɔ se. E fã e se nyɛɛli ɔmɛ konɛ a ya nɔ nɛ a fiɛɛ nɛ a tsɔɔ nihi ní. Wa ma susu fami nɛ ɔ he ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi.
[Sisi ningmahi]
a Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, pɛ nɛ ngɛ Yudabi kɛ Samariabi a kpɛti kɛ je blema a he munyu nɛ yo ɔ ngɛ tue benɛ e bi ke, mɛni heje nɛ Yesu nɛ e ji Yudano ɔ ngɛ lɛ Samariano nyu bie ɔ. (Yohane 4:9) Jehanɛ se hu, yo ɔ de ke Yakob nina ji lɛ, enɛ ɔ ji munyu nɛ Yudabi kplɛɛ we nɔ kulaa. (Yohane 4:12) Yudabi tsɛɔ Samariabi ke Kutabi kɛ tsɔɔ kaa a se je mase.
b Fiɛɛmi sisi ji, nɛ́ a maa fia munyu ko he gɔgɔ, loo nɛ a maa jaje sɛgbi ko kɛ tsɔɔ. Ní tsɔɔmi hu hɛɛ sisi numi nɛ yaa kaa jã, se ngɛ ní tsɔɔmi blɔ fa mi ɔ, e biɔ nɛ a tsɔɔ sɛgbi ko sisi fitsofitso. Nɔ́ nɛ ní tsɔɔmi kpakpa tsɔɔ hu ji, nɛ́ a ma ha nɛ nɔ́ nɛ a ngɛ tsɔɔe ɔ maa sɛ ní kaseli ɔmɛ a tsui mi konɛ e wo mɛ he wami nɛ́ a ngɔ nɔ́ nɛ a nu ɔ kɛ tsu ní.
c Níhi a mi hlami womi ko tu ngmami nɛ ɔ he munyu ke: “Ke ngma gbli ɔ, e su nɛ ngɛ kaa ba mumu ɔ tsakeɔ kɛ peeɔ kungwɔ zɔ, nɛ lɔɔ tsɔɔ kaa e kpami be su.”
Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Nyɛɛ Yesu Se?
● Mɛni blɔ nɔ wa maa gu nɛ waa ngɔ sɔlemi nɛ wa sɔleɔ, kɛ wa ní peepeehi kɛ tsɔɔ kaa wa le kaa e sa nɛ waa ngɔ oya yemi kɛ tsu sɔmɔmi nítsumi ɔ?—Mateo 9:35-38.
● Ke wa na kaa kã nɛ waa kɛ tsuɔ sɔmɔmi nítsumi ɔ ngɛ si bae ɔ, kɛ Yesu su ngɛ sɔmɔmi nítsumi ɔ he ɔ ma plɛ kɛ wo wɔ he wami ha kɛɛ?—Marko 1:35-39.
● Ke wa ngɛ fiɛɛe ɔ, kɛ e sa kaa waa bu ohiatsɛmɛ, kɛ nihi nɛ a ngɛ mɛ yi mi wae, kɛ nihi nɛ a kua mɛ ɔ ha kɛɛ?—Luka 18:35–19:10.
● Mɛni heje nɛ e sɛ kaa wa kɔni mi nɛ jɔ̃ ke nihi bui munyu nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ tue ɔ?—Yohane 7:32-52.
[Ba fa mluku foni ngɛ ba fa 78]