Yi 11
“Bɔnɛ Nɔmlɔ Nɛ ɔ Tuɔ Munyu ɔ, Nɔ Ko Tu We Munyu Jã Gblee”
1, 2. (a) Mɛni heje nɛ nihi nɛ a tsɔ mɛ kaa a ya nu Yesu ɔ kpale a se kɛ ba dɛ gu ɔ? (b) Mɛni heje nɛ Yesu ji tsɔɔlɔ nɛ ngɛ slɔɔto pe kulaa a?
FARISIBI ɔmɛ a mi mi fu wawɛɛ. Yesu ngɛ sɔlemi we ɔ nɛ e ngɛ e Tsɛ ɔ he ní tsɔɔe. Nihi nɛ a ngɛ lɛ tue bue ɔ a mi gba enyɔ ngɛ e he; nihi fuu he Yesu ye, nɛ ni komɛ hu ngɛ hlae nɛ a nu lɛ. Akɛnɛ jami nya dali ɔmɛ nyɛ we nɛ a ye a we abofu ɔ nɔ heje ɔ, a tsɔ nihi konɛ a ya nu Yesu. Se tsɔli ɔmɛ kpale a se kɛ ba dɛ gu. Osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ Farisibi ɔmɛ bi mɛ ke: “Mɛni heje nyɛɛ kɛ lɛ bɛ ɔ?” Tsɔli ɔmɛ he nɔ ke: “Bɔnɛ nɔmlɔ nɛ ɔ tuɔ munyu ɔ, nɔ ko tu we munyu jã gblee.” A nya kpɛ a he ngɛ bɔnɛ Yesu tsɔɔ ní ha a he, nɛ enɛ ɔ ha nɛ a nyɛ we nɛ a nu lɛ.a—Yohane 7:45, 46.
2 Pi tsɔli nɛ ɔmɛ pɛ nɛ a nya kpɛ a he ngɛ bɔnɛ Yesu tsɔɔ ní ha a he. Nihi babauu buaa a he nya nɛ a buɔ e ní tsɔɔmi ɔ tue. (Marko 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Mɛni heje nɛ Yesu ji tsɔɔlɔ nɛ ngɛ slɔɔto kulaa a? Kaa bɔnɛ wa na ngɛ Yi 8 mi ɔ, e suɔ anɔkualehi nɛ́ e tsɔɔ ɔ, nɛ e ngɛ suɔmi kɛ ha nihi nɛ e tsɔɔ mɛ ní ɔ hulɔ. Jehanɛ se hu ɔ, e le blɔ slɔɔtohi a nɔ nɛ a guu kɛ tsɔɔ ní. Nyɛ ha nɛ wa susu blɔhi etɛ nɛ a pi si nɛ Yesu kɛ tsu ní, kɛ bɔnɛ wa ma plɛ kɛ kase ha a he nɛ waa hyɛ.
Blɔhi A Nɔ Nɛ E Gu Kɛ Tsɔɔ Ní ɔ A Sisi Numi Yi
3, 4. (a) Mɛni heje nɛ Yesu ngɔ munyuhi nɛ́ a sisi numi yi kɛ tsu ní? (b) Mɛni blɔ nɔ Yoku ɔ nɔ Fiɛɛmi ɔ peeɔ Yesu ní tsɔɔmi nɛ e sisi numi yi ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́ ngɛ?
3 Anɛ o ma nyɛ ma susu munyunguhi abɔ nɛ Yesu le nɛ jinɛ e ma nyɛ ma kɛ tsu ní ɔ he lo? Se ke e ngɛ ní tsɔɔe ɔ, e ngɔɛ munyuhi nɛ a sisi numi maa ye ha e tue buli ɔmɛ kɛ tsu we ní, ejakaa a kpɛti nihi fuu ‘li womi mi.’ (Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 4:13) E susu a fã tɔmihi a he, nɛ e ngɔɛ sanehi babauu kɛ hɛwi mɛ kɔkɔɔkɔ. (Yohane 16:12) Munyunguhi nɛ e kɛ tsu ní ɔ a sisi numi yi, se munyungu nɛ ɔmɛ ha nɛ nihi nu anɔkuale ɔ sisi fitsofitso.
4 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu Yoku ɔ nɔ Fiɛɛmi ɔ nɛ a ngma ngɛ Mateo 5:3–7:27 ɔ he nɛ o hyɛ. Ngɛ fiɛɛmi nɛ ɔ mi ɔ, Yesu ngɔ ga womi nɛ pi si kɛ ha ngɛ níhi a he. E ngɔɛ munyuhi nɛ a sisi numi yee kɛ tsu we ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu ngɔɛ munyungu kake po nɛ e sisi numi maa ye ha jokuɛwi kɛ tsu we ní ngɛ e munyu nɛ ɔ mi! E be nyakpɛ mɔ kaa benɛ Yesu gbe e munyu ɔ nya a, nimli asafo nɛ eko ɔ, ngmɔ huli, to hyɛli, kɛ wo yali piɛɛ a he ɔ, a “nya kpɛ a he ngɛ bɔnɛ e plɛ kɛ tsɔɔ ní ɔ he.”—Mateo 7:28.
5. Moo tsɔɔ munyu komɛ nɛ Yesu tu nɛ a mi wɛ se sisi numi ngɛ a he.
5 Yesu pɔɔ munyu kpitikpitihi nɛ a sisi numi yi kɛ nítsumi ke e ngɛ ní tsɔɔe, nɛ e kɛ tuɔ níhi nɛ a sisi numi mi kuɔ he munyu. Ngɛ be mi nɛ a pee we womi lolo ɔ, e gu munyu kpitikpitihi nɛ a sisi numi yi ɔ nɔ nɛ e kɛ du e sɛgbi ɔ ngɔ wo e tue buli ɔmɛ a tsui kɛ a juɛmi mi. Mo susu nɔ hyɛmi ní komɛ a he nɛ o hyɛ: ‘Nyɛ kó kojo nihi, konɛ a kó kojo nyɛ.’ “Nihi nɛ ngɛ he wami ɔ, tsopatsɛ he hia we mɛ kaa ni nɛmɛ nɛ ngɛ gboe ɔ.” “Mumi ɔ lɛɛ e suɔ kaa e maa pee jã, se helo ɔ gbede.” “Nyɛɛ ngɔ Kaisare ɔ níhi ngɔ ha Kaisare ɔ, nɛ nyɛɛ ngɔ Mawu níhi ngɔ ha Mawu.” “[Bua jɔmi, NW] ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ hemi.”b (Mateo 7:1; 9:12; 26:41; Marko 12:17; Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 20:35) E he wɛ kulaa kaa wa ma kai munyu nɛ ɔmɛ nɛ Yesu tu maa pee jeha 2,000 ji nɛ ɔ.
6, 7. (a) Mɛni heje nɛ e he hia kaa waa ngɔ munyuhi nɛ a mi wɛ kɛ tsu ní loko wa ma nyɛ maa tsɔɔ ní ngɛ blɔ nɛ e sisi numi yi nɔ? (b) Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa ko tu níhi babauu a he munyu kɛ hao Baiblo kaselɔ ko?
6 Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ ní ngɛ blɔ nɛ e sisi numi yi nɔ? Nɔ́ kake nɛ he hia nɛ waa pee ji kaa waa kɛ munyuhi nɛ a mi wɛ nɛ nihi fuu maa nu sisi mla ma tsu ní. Mawu Munyu ɔ mi sisije anɔkuale ɔmɛ a sisi numi yi. Yehowa je e yi mi tomihi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ ngɛ anɔkuale ɔ he bua jɔmi nɛ a baa a he si ɔ. (1 Korintobi 1:26-28) Munyuhi nɛ a sisi numi yi nɛ a kɛ tsuɔ ní saminya a, haa nɛ Mawu Munyu ɔ mi anɔkuale ɔmɛ peeɔ heii.
7 Loko wa ma nyɛ maa tsɔɔ Baiblo kaselɔ ko ní nɛ́ e maa nu sisi ɔ, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi konɛ wa ko tu níhi babauu a he munyu kɛ hao lɛ. Lɔɔ he ɔ, ke wa ngɛ Baiblo mi nikasemi ko pee ɔ, e he hia we nɛ waa tsɔɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi fitsofitso; jã kɛ̃ nɛ e sɛ kaa waa wo nikasemi ɔ fo kaa nɔ́ nɛ womi bafahi abɔ nɛ nɔ ɔ maa kase ɔ ji nɔ́ nɛ he hia. Mohu ɔ, nile ngɛ mi kaa wa ma ha nɛ wa ní kaselɔ ɔ hiami níhi kɛ e mɔde bɔmi nɛ́ tsɔɔ wɔ bɔnɛ e sa kaa waa kɛ lɛ nɛ kase ní ɔ ha. Oti nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ji kaa wa maa ye bua ní kaselɔ ɔ nɛ e ba nyɛɛ Kristo se, konɛ e ba sɔmɔ Yehowa. Ke oti nɛ ɔ ngɛ wa juɛmi mi ɔ, wa maa le be abɔ nɛ maa hi kɛ ha ní kaselɔ ɔ bɔnɛ pee nɛ e nu nɔ́ nɛ e ngɛ kasee ɔ sisi saminya. Ja wa pee jã loko Baiblo mi anɔkuale ɔ maa sɛ e tsui mi, nɛ e maa wo lɛ he wami konɛ e ngɔ nɔ́ nɛ e kase ɔ kɛ tsu ní.—Romabi 12:2.
E Ngɔ Sane Bimihi Nɛ Sa Kɛ Tsu Ní
8, 9. (a) Mɛni heje nɛ Yesu kɛ sane bimihi tsu ní? (b) Ngɛ sɔlemi we ɔ he tó womi sane ɔ mi ɔ, mɛni blɔ nɔ Yesu ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní kɛ ye bua Petro konɛ e le nɔ́ nɛ e sa kaa e pee?
8 E ngɛ mi kaa Yesu ma nyɛ ma de e tue buli ɔmɛ oti nɛ e ngɛ hlae nɛ a le ɔ ngɛ be kpiti mi mohu, se e ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní ngɛ blɔ nɛ sa kadimi nɔ. Lɛɛ mɛni heje mɔ nɛ e kɛ sane bimihi tsu ní? Be komɛ ɔ, e ngɔɔ sane bimihi kɛ tsuɔ ní ngɛ ga blɔ nɔ kɛ jeɔ nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ lɛ ɔ a susumi yayamihi kpo, nɛ e haa nɛ a maa a nya. (Mateo 21:23-27; 22:41-46) Se ngɛ behi fuu a mi ɔ, e ngɔɔ sane bimihi kɛ tsuɔ ní bɔnɛ pee nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a jé nɔ́ nɛ ngɛ a juɛmi mi ɔ kpo, konɛ e dla a susumihi nɛ e wo mɛ he wami. Lɔɔ he ɔ, e biɔ sane komɛ kaa, “Kɛ nyɛ susu kɛɛ?” kɛ “O heɔ enɛ ɔ yeɔ lo?” (Mateo 18:12; Yohane 11:26) Sane bimihi nɛ Yesu kɛ tsu ní ɔ ha nɛ e munyu ɔmɛ sɛ e kaseli ɔmɛ a tsui mi nɛ e wo mɛ he wami. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ ko he nɛ o hyɛ.
9 Be ko ɔ, tó tsuli komɛ bi Petro kaa Yesu woɔ sɔlemi we ɔ he tó ɔ lo.c Oya nɔuu nɛ Petro ha heto ke, “Ee.” Pee se ɔ, Yesu bi lɛ ke: ‘Simon, kɛ o susu kɛɛ? Zugba a nɔ matsɛmɛ ɔmɛ ɔ, mɛnɔmɛ a dɛ a heɔ tó ngɛ? Ma mi bi a dɛ, aloo ma se bi a dɛ?’ Petro he nɔ ke: “Ma se bi a dɛ nɛ a heɔ ngɛ.” Yesu de ke: “Saminya! Lɛɛ ma mi bi ɔmɛ yeɔ a he mɔ!” (Mateo 17:24-27) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Petro na oti nɛ ngɛ sane bimi ɔ mi ɔ pãa, ejakaa a le kaa matsɛmɛ a wekuli wui tó. Enɛ ɔ he ɔ, akɛnɛ Yesu ji hiɔwe Matsɛ ɔ nɛ a jaa lɛ ngɛ sɔlemi we ɔ Bi kake too heje ɔ, e sɛ kaa e woɔ tó. Mo kadi kaa ngɛ be mi nɛ e sa kaa Yesu nɛ e de Petro nɔ́ nɛ e sa kaa e pee ɔ, e ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní konɛ e kɛ ye bua Petro nɛ e ma sane ɔ nya si ngɛ blɔ nɛ da nɔ; eko ɔ, bɔnɛ pee nɛ Petro nɛ na kaa hwɔɔ se ke a bi lɛ sane ko ɔ, e sa nɛ e susu he saminya loko e ha heto.
10. Kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní saminya ngɛ wehi a mi fiɛɛmi nítsumi ɔ mi kɛɛ?
10 Kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní saminya ngɛ wa fiɛɛmi nítsumi ɔ mi kɛɛ? Ke wa ngɛ fiɛɛe ngɛ wehi a mi ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ sane bimihi kɛ tle nihi a bua jɔmi si ngɛ wa sɛgbi ɔ he, nɛ enɛ ɔ ma nyɛ ma bli blɔ ha wɔ konɛ waa fiɛɛ sɛgbi ɔ ha mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nɔ nɛ́ wa ngɛ jeha mi ji nɔ nɛ bli sinya ha wɔ ɔ, wa ma nyɛ maa je bumi mi nɛ́ wa bi lɛ ke, “Ngɛ o wami si himi mi tsuo ɔ, mɛni tsakemi o na kaa e ba je ɔ mi?” Ke wa ngmɛ lɛ blɔ nɛ e ha heto ta a, wa ma nyɛ ma bi lɛ ke, “Mɛni o susu kaa e biɔ nɛ a pee loko je nɛ ɔ mi maa pee he kpakpa nɛ a maa hi?” (Mateo 6:9, 10) Ke binyɛ ko nɛ e bimɛ wɛ ji nɔ nɛ bli sinya ha wɔ ɔ, wa ma nyɛ ma bi lɛ ke, “Anɛ o susu bɔnɛ je nɛ ɔ maa pee ha be mi nɛ o bimɛ ɔmɛ maa wa a he hyɛ lo?” (La 37:10, 11) Ke wa yaa sɛ we ko mi nɛ wa to níhi a he hɛ saminya a, wa ma nyɛ maa le sane bimi nɛ sa kaa wa kɛ tsu ní nɛ́ wetsɛ ɔ bua maa jɔ he.
11. Ke wa ngɛ Baiblo mi nikasemi pee ɔ, kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní saminya kɛɛ?
11 Ke wa ngɛ Baiblo mi nikasemi pee ɔ, kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ sane bimihi kɛ tsu ní saminya kɛɛ? Ke wa ngɔ sane bimihi nɛ sa kɛ tsu ní ɔ, lɔɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le nɔ́ nɛ ngɛ ní kaselɔ ɔ tsui mi. (Abɛ 20:5) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɔɔ lɛ kaa wa ngɛ yi nɛ ji, “Bɔnɛ O Maa Hi Si Ha nɛ Maa Sa Mawu Hɛ Mi” nɛ ngɛ Mɛni Tutuutu Ji Baiblo ɔ Tsɔɔmi? womi ɔ mi ɔ kasee.d Yi nɛ ɔ tsɔɔ Mawu susumi ngɛ ajuama bɔmi, da demi, kɛ lakpa yemi he. Heto nɛ ní kaselɔ ɔ ma ha a ma nyɛ maa tsɔɔ kaa e nu nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ sisi mohu, se anɛ e kplɛɛ nɔ́ nɛ e ngɛ kasee ɔ nɔ lo? Wa ma nyɛ ma bi lɛ ke, “Anɛ o na kaa sisi numi ngɛ bɔnɛ Mawu buu sanehi kaa kikɛ ɔ ha a he lo?” Wa ma nyɛ ma bi lɛ hu ke, “Kɛ o ma plɛ kɛ ngɔ ní nɛ ɔmɛ kɛ tsu ní ngɛ o si himi mi kɛɛ?” Ha nɛ e hi o juɛmi mi kaa e he hia nɛ o ngɔ ga kɛ tsu ní konɛ o ngɔ bumi nɛ sa kɛ ha ní kaselɔ ɔ. E sɛ nɛ wa bi lɛ sanehi nɛ a he hia we nɛ ma ha nɛ e hɛ mi ma pue si kɔkɔɔkɔ.—Abɛ 12:18.
E Ngɔ Munyuhi Nɛ A Be Nyɛe Maa Je He Atsinyɛ Kɛ Tsu Ní
12-14. (a) Mɛni blɔhi a nɔ Yesu nyɛ nɛ e ngɔ munyuhi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ kɛ tsu ní ngɛ? (b) Benɛ Farisibi ɔmɛ de Yesu kaa Satan he wami nɛ e kɛ ngɛ ní tsue ɔ, mɛni munyuhi nɛ́ he wami ngɛ mi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ nɛ Yesu kɛ tsu ní?
12 Akɛnɛ Yesu juɛmi ye mluku heje ɔ, e le bɔnɛ a kɛ nihi susuu níhi a he ha nɛ́ e pii si. Be komɛ ɔ, e ngɔɔ munyuhi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ kɛ tsuɔ ní kɛ kuɔ nihi nɛ́ teɔ si kɛ woɔ lɛ, nɛ a poɔ lakpa munyuhi kɛ fɔɔ e nɔ ɔ a nya. Behi fuu ɔ, e ngɔɔ munyuhi nɛ plɛɔ nɔ yi mi kɛ tsuɔ ní kɛ tsɔɔ e kaseli ɔmɛ níhi nɛ a he hia. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ hyɛmi ní komɛ.
13 Benɛ Yesu tsa nyumu ko nɛ mumi yayami ngɛ e mi nɛ e hɛngmɛ yu nɛ e tu we munyu ɔ, Farisibi ɔmɛ po e nya ke, “Mumi yayamihi a tsɛ Beelzebul ɔ biɛ mi pɛ nyumu nɛ ɔ ngɛ mumi yayami ɔmɛ hiae ngɛ ɔ nɛ.” A kplɛɛ nɔ kaa he wami ko nɛ́ pe adesahi a nɔ́ he hia loko a ma nyɛ maa hia mumi yayami ɔmɛ. Se a tsɔɔ kaa Satan he wami ji nɔ́ nɛ Yesu kɛ tsuɔ ní. Nɔ́ nɛ a de ɔ ji lakpa nɛ sisi numi hu be mi. Benɛ Yesu ngɛ a susumi nɛ dɛ ɔ kpo jee ɔ, e ha mɛ heto ke: “Matsɛ yemi tsuaa matsɛ yemi nɛ mi ma gba, nɛ a kɛ a he maa hi ta hwue ɔ, e se kɛ we. Jã kɛ, ma tsuaa ma, loo we tsuaa we nɛ e mi ma gba, nɛ a kɛ a he maa hi ta hwue ɔ, e dɛ si. Lɔɔ he ɔ, ke Satan hia Satan ɔ, e tsɔɔ kaa e mi gba, nɛ e kɛ lɛ nitsɛ e he ngɛ ta hwue. Lɛɛ kɛ e matsɛ yemi ɔ maa pee kɛ da si kɛɛ!” (Mateo 12:22-26) Nɔ́ nɛ Yesu ngɛ tsɔɔe ji: “Ke Satan tsɔlɔ ji mi, nɛ i ngɛ Satan nítsumi puɛe ɔ, lɛɛ Satan ngɛ lɛ nitsɛ e nítsumi puɛe, nɛ e be kɛe nɛ e maa nɔ si.” Anɛ a ma nyɛ maa je munyu nɛ ɔ he atsinyɛ lo?
14 Yesu kɛ mɛ gbi níhi a he susumi ɔ nya. Akɛnɛ e le kaa Farisibi ɔmɛ nitsɛmɛ a se nyɛɛli komɛ hia mumi yayamihi heje ɔ, e bi mɛ sane nɛ e sisi numi yi, se he wami ngɛ mi. E bi mɛ ke: “Ke Beelzebul he wami lɛ i kɛ ngɛ mumi yayami ɔmɛ hiae ɔ, nyɛ se nyɛɛli ɔmɛ lɛɛ mɛnɔ he wami nya nɛ mɛɛ a ngɛ mɛ hiae ngɛ mɔ?” (Mateo 12:27) Nɔ́ nɛ Yesu ngɛ tsɔɔe ji: “Ke Satan he wami lɛ i kɛ ngɛ mumi yayami ɔmɛ hiae ɔ, lɛɛ nyɛ nitsɛmɛ nyɛ se nyɛɛli ɔmɛ hu Satan he wami ɔ nɔuu nɛ a kɛ ngɛ ní tsue.” Mɛni Farisibi ɔmɛ ma nyɛ ma de? A be kplɛɛe kɔkɔɔkɔ kaa Satan he wami ji nɔ́ nɛ a sɛ nyɛɛli ɔmɛ kɛ ngɛ ní tsue. Lɔɔ he ɔ, Yesu da a susumi yayami ɔ nɔ nɛ e ha nɛ mɛ nitsɛmɛ a ma munyu ɔ nya si se a bua jɔɛ he. Ke o kane bɔnɛ Yesu kɛ mɛ susu níhi a he ha a kɛkɛ po ɔ, anɛ e pee we mo bua jɔmi lo? Lɛɛ mo susu bɔnɛ nimli asafo nɛ nu munyu ɔ kɛ je Yesu nya a ma ná bua jɔmi ha a he nɛ o hyɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa e hɛ mi nɛ a na kɛ gbi nɛ e kɛ tu munyu ɔ, ha nɛ e munyu ɔ sɛ a tsui mi wawɛɛ.
15-17. Ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ bɔnɛ Yesu ngɔ munyu nɛ ji “hluu pe” kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ anɔkualehi nɛ kɔɔ e Tsɛ ɔ he nɛ haa nɛ nɔ tsui nɔɔ e mi.
15 Yesu ngɔ munyuhi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ nɛ plɛɔ nɔ yi mi hu kɛ tsu ní nɛ e kɛ tsɔɔ anɔkualehi nɛ kɔɔ e Tsɛ ɔ he nɛ́ haa nɛ nɔ tsui nɔɔ e mi. Behi fuu ɔ, e peeɔ enɛ ɔ kɛ guu munyu nɛ ji, “hluu pe” nɛ e kɛ tsuɔ ní ɔ nɔ—e kɛ munyu nɛ ɔ yeɔ bua e tue buli ɔmɛ konɛ a nu anɔkuale nɛ a le momo ɔ a sisi saminya. Nɔ́ nɛ a kɛ toɔ nɔ́ he ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ ma nyɛ ma plɛ nɔ yi mi. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi ní enyɔ pɛ a he nɛ waa hyɛ.
16 Benɛ Yesu kaseli ɔmɛ de lɛ ke e tsɔɔ mɛ bɔnɛ a sɔleɔ ha, nɛ́ e ngɛ mɛ heto hae ɔ, e tsɔɔ bɔnɛ fɔli nɛ a ji adesahi nɛ a yi mluku ɔ suɔ kaa a ma ha a bimɛ “ní kpakpahi” ha. Kɛkɛ nɛ e ma e munyu ɔ nya si ke: ‘Ke nyɛ nimli yayamihi po nyɛ le bɔnɛ nyɛ haa nyɛ bimɛ ní kpakpahi ɔ, nyɛ tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ maa ngɔ Mumi Klɔuklɔu ɔ kɛ ha nihi nɛ biɔ lɛ ɔ hluu pe kikɛ nɛ ɔ po!’ (Luka 11:1-13) Yesu ngɔ nɔ́ kɛ to nɔ́ he nɛ e kɛ ma oti ɔ nɔ mi. Ke fɔli nɛ a ji adesahi nɛ a peeɔ yayami po haa a bimɛ níhi nɛ hia mɛ ɔ, wa hiɔwe Tsɛ nɛ e ye mluku, nɛ e yeɔ dami sane ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi ɔ ma ha e sɔmɔli nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale, nɛ a baa a he si ɔ mumi klɔuklɔu ɔ hluu pe jã po, ke a sɔle nɛ a bi lɛ!
17 Yesu gu blɔ nɛ ɔ nɔuu nɔ nɛ e kɛ nihi susu níhi a he benɛ e ngɔ ga womi nɛ nile ngɛ mi kɛ ha ngɛ yeyeeye peemi he ɔ. E ke: ‘Nyɛɛ hyɛ kuakualabitehi ha, a du we ní, nɛ a kpa we ní hulɔ, a be nito he, loo blɛfo gba, se Mawu lɛɛ mɛ! Hyɛ kaa nyɛ he jua wa hluu pe lohwe pɛlitsɛmɛ! Nyɛɛ hyɛ mɔmɔhi nɛ ngɛ puɛe ha; a tsu we ní, nɛ a kpɛ we tade hulɔ. Hu, nɛ mwɔnɛ ɔ e ngɛ, nɛ hwɔɔ kɛkɛ a sake lɛ ngɔ fɔ flɔnɔɔ mi nɛ e ngla a, Mawu nɛ wo lɛ tade saminyayoo ɔ nɛ. Ke Mawu mia hu kikɛ nɛ ɔ, anɛ e be nyɛ miae hluu pe jã lo? Nyɛ hemi kɛ yemi pi pɛ!’ (Luka 12:24, 27, 28) Ke Yehowa susuɔ lohwehi kɛ mɔmɔhi po a he ɔ, lɛɛ e susuu adesahi nɛ a jaa lɛ ɔ a he kulaa pe jã? Atsinyɛ jemi ko be he kaa níhi nɛ Yesu kɛ e tue buli ɔmɛ susu he ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ sɛ a tsui mi.
18, 19. Ke nɔ ko de ke e he we Mawu ko nɛ e nɛ́ lɛ ɔ yi ɔ, kɛ e sa kaa waa kɛ jamɛatsɛ ɔ nɛ susu níhi a he ha kɛɛ?
18 Wa suɔ nɛ waa ngɔ munyuhi nɛ pi si nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ kɛ tsu ní ngɛ wa sɔmɔmi nítsumi ɔ mi nɛ wa kɛ te si kɛ wo lakpa hemi kɛ yemihi. Wa suɔ hu kaa waa kɛ munyuhi nɛ plɛɔ nɔ yi mi ma tsu ní konɛ wa kɛ tsɔɔ anɔkualehi nɛ kɔɔ Yehowa he. (Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 19:8; 28:23, 24) Anɛ e sa kaa waa ngɔ munyuhi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ se a sisi numi yee kɛ tsu ní lo? Ohoo. Nɔ́ nɛ wa kaseɔ ngɛ Yesu he ji, ke wa ngɔ munyuhi nɛ a be nyɛe maa je he atsinyɛ nɛ a sisi numi yi kɛ tsu ní ɔ, e woɔ yiblii.
19 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nɔ ko de ke e he we Mawu ko nɛ e nɛ́ lɛ ɔ yi ɔ, kɛ wa ma ha lɛ heto kɛɛ? Waa kɛ lɛ ma nyɛ ma susu adebɔ nya mlaa nɛ tsɔɔ kaa nɔ́ ko lɛ ngɔɔ nɔ́ ko kɛ baa a he. Ke wa na nɔ́ ko ɔ, wa le kaa nɔ́ ko nɛ ha nɛ e ba. Wa ma nyɛ ma de ke: “Ke o na we ko nɛ a ma lɛ saminyayoo nɛ a bua niye ní nya kɛ wo mi (nɔ́ ko) ngɛ he ko banee ɔ, anɛ o be nɔ kplɛɛe amlɔ kaa nɔ ko (nɔ́ ko) lɛ e ma we ɔ nɛ e bua niye ní ɔ nya kɛ wo mi lo? Jã kɛ̃ nɛ ke wa na su slɔɔtoslɔɔtohi nɛ ngɛ adebɔ níhi a mi, kɛ niye ní babauu nɛ a kɛ to zugba a nɔ ‘nito he’ ɔ (nɔ́ ko), anɛ sisi numi be he kaa a maa mwɔ sane ɔ nya kaa Nɔ ko (Nɔ́ ko) lɛ to ní nɛ ɔmɛ a he blɔ nya lo? Baiblo ɔ nitsɛ de ke: “Tsu tsuaa tsu ɔ, nɔ ko nɛ fiaa; se Mawu lɛ bɔ níhi tsuo.” (Hebribi 3:4) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ngɛ bɔnɛ níhi nɛ waa kɛ nihi ma susu he ɔ mi maa tɛ̃ ha tsuo se ɔ, pi nɔ tsuaa nɔ nɛ maa nu sisi.—2 Tesalonikabi 3:2.
20, 21. (a) Kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ munyu nɛ ji “hluu pe” kɛ tsu ní ke waa kɛ nɔ ko ngɛ Yehowa suhi kɛ e blɔhi a he susue kɛɛ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?
20 Ke wa ngɛ ní tsɔɔe ngɛ fiɛɛmi nítsumi ɔ mi jio, wa ngɛ ní tsɔɔe ngɛ asafo ɔ mi jio, wɔ hu wa ma nyɛ maa ngɔ munyu nɛ ji “hluu pe” ɔ kɛ tsu ní nɛ wa kɛ susu Yehowa suhi kɛ e blɔhi a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa ngɛ tsɔɔe kaa nɔ piimi kɛ ya neneene ngɛ hɛl la mi tsɔɔmi ɔ wui Yehowa hɛ mi nyami ɔ, wa ma nyɛ ma de ke: “Anɛ tsɛ ko nɛ ngɛ suɔmi maa nu e bi nine ngɔ wo la mi lo? Wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ bua be tsɔɔmi nɛ kɔɔ hɛl la a he ɔ he jɔe hluu po pe jã!” (Yeremia 7:31) Ke wa nyɛmi Kristofono ko hao nɛ wa ngɛ hlae nɛ e ná nɔ mi mami kaa Yehowa suɔ lɛ ɔ, wa ma nyɛ ma de lɛ ke: “Ke Yehowa susuu otoklii nyafii kake po he kaa e he jua wa a, lɛɛ e susuu nɔ tsuaa nɔ nɛ jaa lɛ ngɛ zugba a nɔ, nɛ mo hu o piɛɛ he ɔ a he kaa a he jua wa ha lɛ hluu po pe jã!” (Mateo 10:29-31) Ke waa kɛ nihi susuu níhi a he kikɛ ɔ, lɔɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa munyu ɔ nɛ sɛ a tsui mi.
21 Blɔhi etɛ pɛ a nɔ nɛ Yesu gu kɛ tsɔɔ ní ɔ he nɛ́ wa susu ɔ ha nɛ wa na kaa, pi kaa tsɔli ɔmɛ nɛ́ a nyɛ we nɛ́ a nu lɛ ɔ ngɛ munyu he zã woe benɛ a de ke: “Bɔnɛ nɔmlɔ nɛ ɔ tuɔ munyu ɔ, nɔ ko tu we munyu jã gblee” ɔ. Ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu blɔ nɛ a le wawɛɛ kaa Yesu gu nɔ kɛ tsɔɔ ní, nɛ ji, nɔ́ hetomi níhi nɛ e kɛ tsu ní ɔ he.
[Sisi ningmahi]
a Eko ɔ, tsɔli ɔmɛ tsuɔ ní ha Sanhedrin (Yudabi a kojomi he ngua) bi ɔmɛ ngɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ a sisi.
b Bɔfo Paulo pɛ ji nɔ nɛ tsɛ munyu nɛ ngɛ Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 20:35 ɔ se. Eko ɔ, a tu munyu nɛ ɔ kɛ tsɔɔ lɛ tɛ̃ɛ (kɛ je nɔ ko nɛ́ e nu kɛ je Yesu nya e ngɔ, loo kɛ je Yesu nɛ a tle lɛ si ɔ nya) loo kɛ gu nina mi.
c Daa jeha a, a hyɛɛ blɔ kaa Yudabi ɔmɛ nɛ a wo sɔlemi we ɔ he tó nɛ ji drakma enyɔ nɛ peeɔ ligbi enyɔ nítsumi hiɔwo ɔ. Níhi a mi hlami womi ko de ke: “A ngɔɔ tó nɛ ɔ kɛ woɔ daa ligbi sami bɔ kɛ bɔhi tsuo nɛ a sãa ngɛ ma mi bi ɔmɛ a nane mi ɔ he hiɔ.”
d Yehowa Odasefoli nɛ a pee.
Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Nyɛɛ Yesu Se?
● Mɛni blɔ nɔ munyuhi nɛ Yesu tu ɔ maa ye bua mo konɛ o le munyunguhi nɛ o kɛ ma tsu ní ke o ngɛ munyu tue ngɛ asafo ɔ mi?—Mateo 11:25.
● Mɛni blɔ nɔ magbɛ nɔ munyu tuli maa gu kɛ kase Yesu ngɛ bɔnɛ a kɛ sane bimi nɛ ɔ tsuɔ ní ha a mi?—Mateo 11:7-9.
● Ke o ngɛ ní tsɔɔe ɔ, mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa ngɔ munyuhi nɛ a wo he zã kɛ tsu ní ngɛ ní lemi mi ngɛ?—Mateo 7:3; 19:24.
● Kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ, mɛni blɔ nɔ wɔ hu wa maa gu nɛ waa ngɔ nɔ hyɛmi níhi kɛ tsu ní ke wa ngɛ nihi ní tsɔɔe?—Yohane 13:5, 14.
[Foni ngɛ bafa 110]
Ke o ngɛ ní tsɔɔe ɔ, ko ha nɛ e sisi numi nɛ ye
[Foni ngɛ bafa 112]
Mo bi sanehi nɛ wetsɛ ɔ bua maa jɔ he
[Foni ngɛ bafa 116]
Moo ngɔ munyuhi nɛ ke o kɛ nɔ susu he ɔ e maa sɛ e tsui mi kɛ tsu ní