Yi 15
“E Mi Mi Sã Lɛ Ngɛ A He”
1-3. (a) Benɛ sika bali enyɔ nɛ a hɛngmɛ yu ɔ kpa Yesu pɛɛ kaa e tsa mɛ ɔ, mɛni Yesu pee? (b) Mɛni munyu nɛ ji, “e mi mi sã lɛ ngɛ a he” ɔ tsɔɔ? (Hyɛ sisi ningma a.)
NYUMUHI enyɔ nɛ a hɛngmɛ yu hii si ngɛ gbɛjegbɛ ɔ tue ngɛ Yeriko ma a se haa. A baa lejɛ ɔ daa ligbi, nɛ a hiɔ si ngɛ he nɛ nihi pɔɔ bemi ngɛ, nɛ a baa sika ngɛ ni ɔmɛ a dɛ. Se mwɔnɛ ɔ lɛɛ, nɔ́ ko maa ya nɔ nɛ ma ha nɛ tsakemi ngua maa ba a si himi mi.
2 Tlukaa a, sika bali ɔmɛ nu nɛ nihi ngɛ ngmlaa kpae. Akɛnɛ a hɛngmɛ yu nɛ a nyɛ we nɛ a na nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ɔ, a kpɛti nɔ kake bi nɔ́ heje nɛ nihi a bua jɔ jã a, nɛ a de lɛ ke: “Yesu nɛ je Nazaret ɔ bee.” Yesu ngɛ blɔ nɔ kɛ yaa Yerusalem nɔ́ nɛ ji e nyagbe nɔ́. Se pi lɛ nɔ kake too nɛ e nyɛɛ; nihi babauu nyɛɛ e se. Benɛ sika bali ɔmɛ nu kaa Yesu nɛ e bee ɔ, a bɔni ngmlaa kpami wawɛɛ ke: “David bi lee! Naa wɔ mɔbɔ oo, naa wɔ mɔbɔ!” Ni ɔmɛ a mi mi fu nɛ a de sika bali ɔmɛ kaa a ma a nya, se kpaako ngmlaa a mi wa. A kua a nya mami.
3 Yesu nu a nya ngɛ ni ɔmɛ a kpɛti. Mɛni e maa pee? Níhi fuu ngɛ e juɛmi kɛ e tsui mi nɛ e ngɛ he susue. E piɛ bɔɔ nɛ e maa sɛ e nyagbe otsi nɛ e ma kɛ hi zugba a nɔ ɔ mi. E le kaa e ma ya na amanehlu nɛ e ma gbo gbenɔ yeyee ngɛ Yerusalem. Se kɛ̃ ɔ, e tsi we e tue ngɛ ngmlaa nɛ nyumu ɔmɛ ngɛ kpae ɔ he. E da si nɛ e ha nɛ a ngɔ nihi nɛ a ngɛ ngmlaa a kpae ɔ kɛ ba e ngɔ. A kpa Yesu pɛɛ nɛ a de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, ha wa hɛngmɛ ɔmɛ nɛ bli.” “Yesu mi mi sã lɛ ngɛ a he,” nɛ e ta a hɛngmɛ ɔmɛ a he nɛ a bɔni nɔ́ hyɛmi.a Amlɔ nɔuu ɔ, a nyɛɛ Yesu se.—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.
4. Mɛni blɔ nɔ Yesu ha nɛ gbami nɛ tsɔɔ kaa ‘e maa na nihi nɛ e fi mɛ ɔ mɔbɔ’ ɔ ba mi ngɛ?
4 Pi si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi pɛ nɛ Yesu je mɔbɔ nami kpo ngɛ. Yesu mi mi sã lɛ wawɛɛ ngɛ nihi a he ngɛ be slɔɔtoslɔɔtohi kɛ si himi munomunohi a mi. Baiblo ɔ gba kɛ fɔ si kaa ‘e maa na nihi nɛ e fi mɛ ɔ mɔbɔ.’ (La 72:13) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu susu nihi a he wawɛɛ nitsɛ. E sɛ hlami nɛ e ye bua nihi. E mi mi nɛ sã lɛ ngɛ nihi a he ɔ heje nɛ e fiɛɛ kɛ ha mɛ ɔ nɛ. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ bɔnɛ Sane Kpakpa amɛ tsɔɔ bɔnɛ Yesu je mi mi sami kpo ngɛ e munyu tumi kɛ e ní peepeehi a mi ha konɛ waa hyɛ blɔ nɔ nɛ wa maa gu nɛ́ wɔ hu wa je mi mi sami kaa kikɛ ɔ kpo.
E Susuɔ Nihi A He
5, 6. Mɛni ji nɔ hyɛmi níhi nɛ tsɔɔ kaa Yesu mi mi sã lɛ ngɛ nihi a he?
5 Yesu mi mi sã lɛ ngɛ nihi a he wawɛɛ. E le nihi nɛ a ngɛ nɔ́ nae nɛ a ní pee lɛ mɔbɔ. E ngɛ mi kaa níhi nɛ ni ɔmɛ kɛ kpe ɔ, pi kulaa nɛ Yesu kɛ kpe mohu, se e mi mi sã lɛ ngɛ a he nitsɛnitsɛ. (Hebribi 4:15) Benɛ e ngɛ yo ko nɛ muɔ be ngɛ e he jeha 12 tsae ɔ, e kale yo ɔ hiɔ ɔ kaa “hiɔ nɛ mi wa,” (NW) enɛ ɔ tsɔɔ kaa e le kaa hiɔ ɔ ye yo ɔ wawɛɛ nitsɛ. (Marko 5:25-34) Benɛ Lazaro gbo nɛ Yesu na Maria kɛ nihi nɛ piɛɛ e he ɔ kaa a ngɛ ya foe ɔ, e hao wawɛɛ nɛ e ye aywilɛho ngɛ e mi. Yesu le kaa e be kɛe nɛ e ma tle Lazaro si mohu lɛɛ, se e hao wawɛɛ nɛ e fo ya.—Yohane 11:33, 35.
6 Be kpa ko hu ɔ, kpititsɛ ko su Yesu he nɛ e kpa lɛ pɛɛ nɛ e de lɛ ke: ‘Ke o suɔ ɔ, o ma nyɛ ma ha nɛ ye he nɛ tsɔ.’ Kɛ Yesu nɛ ye mluku nɛ nui hiɔ hyɛ ɔ ha lɛ heto kɛɛ? Kpititsɛ ɔ he mɔbɔ pee lɛ. Niinɛ, “e muklii mi sã lɛ ngɛ e he.” (Marko 1:40-42) Kɛkɛ nɛ Yesu pee nyakpɛ nɔ́ ko. E le kaa Mlaa a tsɔɔ kaa kpititsɛmɛ a he tsɔ we nɛ e sɛ nɛ a tsaka nihi a kpɛti. (3 Mose 13:45, 46) Yesu ma nyɛ ma tsa nyumu nɛ ɔ nɛ e be e he tae. (Mateo 8:5-13) Se e ta kpititsɛ ɔ he nɛ e de lɛ ke: “I suɔ! O he nɛ tsɔ.” Amlɔ nɔuu nɛ e kpiti ɔ laa. Hyɛ bɔnɛ Yesu je mi mi sami kpo ha!
7. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná mi mi sami, nɛ mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ je su nɛ ɔ kpo?
7 Akɛnɛ wa ji Kristofoli heje ɔ, e biɔ nɛ waa kase Yesu ngɛ bɔnɛ e jeɔ mɔbɔ nami kpo ha a mi. Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami konɛ waa ‘na mi kɛ ha wa sibi.’b (1 Petro 3:8) E he ma nyɛ maa wa kaa wa maa le bɔnɛ e ngɛ nihi nɛ a nu hiɔ nɛ hí tsami, loo nihi nɛ a ngɛ haoe ɔ pee ha, titli ɔ, ke wɔ nitsɛmɛ waa kɛ jamɛ a haomi ɔ eko kpi hyɛ. Se mo kai kaa ke nɔ ko kɛ haomi ko ngɛ kpee ɔ, lɔɔ tsɔɔ we kaa ja mo hu o kɛ jamɛ a haomi ɔ nɔuu kpe loko o mi mi ma nyɛ maa sã mo ngɛ e he. E ngɛ mi kaa Yesu nitsɛ nui hiɔ hyɛ mohu, se e mi mi sã lɛ ngɛ hiɔtsɛmɛ a he. Lɛɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ná mi mi sami kɛɛ? Ke nihi nɛ ngɛ haoe ɔ je a tsui mi nɛ a ngɛ wɔ bɔnɛ e ngɛ mɛ pee ha a dee ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si nɛ waa bu mɛ tue saminya. Wa ma nyɛ ma bi wa he ke, ‘Ke imi lɛ i ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi ɔ, kɛ ma nu he ha kɛɛ?’ (1 Korintobi 12:26) Ke wa susuu nihi a he wawɛɛ ɔ, wa ma nyɛ maa ‘wo ni nɛmɛ nɛ hao ɔ a bua.’ (1 Tesalonikabi 5:14) Be komɛ ɔ, pi wa munyu tumi mi pɛ nɛ wa jeɔ mɔbɔ nami kpo ngɛ, se wa foɔ ya hu kɛ peeɔ jã. Romabi 12:15 de ke: “Nihi nɛ ngɛ ya foe ɔ, nyɛɛ kɛ mɛ nɛ fo.”
8, 9. Kɛ Yesu plɛ kɛ tsɔɔ kaa e susu ni kpahi a he ha kɛɛ?
8 Yesu susu ni kpahi a he, nɛ e pee e níhi ngɛ blɔ nɛ e be mɛ haoe nɔ. Mo kai benɛ a ngɔ nyumu ko nɛ e tue nui nɔ́ nɛ e nyɛ we munyu tumi kpakpa ko kɛ ba Yesu ngɔ ɔ. E ngɛ heii kaa akɛnɛ Yesu na kaa zo ngɛ nyumu ɔ pee heje ɔ, e pee nɔ́ ko nɛ e pɔɛ peemi ke e ngɛ nihi tsae: E “kɛ lɛ [nyumu ɔ] je ni ɔmɛ a kpɛti.” E kɛ nyumu ɔ ya he ko banee, he nɛ nɔ ko nɛ́ mɛ, nɛ e tsa lɛ.—Marko 7:31-35.
9 Benɛ nihi ngɔ nyumu ko nɛ e hɛngmɛ yu kɛ ba Yesu ngɔ konɛ e tsa lɛ ɔ, jã nɔuu kɛ̃ nɛ Yesu je nɔ he susumi kpo. Yesu “nu hɛ yuyuilɔ ɔ kɔni si, nɛ e kɛ lɛ je kɔpe ɔ mi.” Kɛkɛ nɛ e tsa lɛ bɔɔbɔɔbɔɔ. Eko ɔ, e pee jã bɔnɛ pee nɛ nyumu ɔ juɛmi nɛ e nyɛ nɛ e kpe níhi nɛ e maa na a he, konɛ pu la a hu nɛ kó hao e hɛngmɛ. (Marko 8:22-26) Hyɛ bɔnɛ Yesu je nɔ he susumi kpo ha!
10. Mɛni blɔhi a nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa susuu nihi a he?
10 Akɛnɛ wa ji Yesu se nyɛɛli ɔ, e biɔ nɛ wa susu nihi a he. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa hyɛ wa munyu tumi saminya, nɛ wa kai kaa ke waa kɛ wa lilɛ tsu we ní ngɛ nile mi ɔ, e ma nyɛ maa ye ni kpahi awi. (Abɛ 12:18; 18:21) Kristofoli nɛ a susuɔ nihi a he ɔ tui nɔ jɛmi munyuhi, loo he guɛ gbemi munyuhi, loo he fɛu yemi munyuhi kɔkɔɔkɔ. (Efesobi 4:31) Asafo mi nikɔtɔmahi, mɛni blɔ nɔ nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa nyɛ susuu ni kpahi a he? Ke nyɛ ngɛ nɔ ko ga woe ɔ, nyɛɛ tu munyu ɔ kɛ mi mi jɔmi, konɛ nyɛ je bumi kpo kɛ ha nɔ nɛ nyɛ ngɛ lɛ ga woe ɔ. (Galatabi 6:1) Fɔli, Mɛni nyɛ ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa nyɛ susuu nyɛ bimɛ ɔmɛ a he? Ke nyɛ ngɛ nyɛ bimɛ ɔmɛ tsɔsee ɔ, nyɛɛ bɔ mɔde nɛ nyɛ je bumi kpo kɛ ha mɛ.—Kolosebi 3:21.
E Sɛɛ Hlami Nɛ E Yeɔ Bua Nihi
11, 12. Mɛni ji amaniɛ bɔmihi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ́ tsɔɔ kaa nihi de we Yesu ke e na mɛ mɔbɔ loko e pee jã?
11 Pi be tsuaa be nɛ nihi deɔ Yesu kaa e na mɛ mɔbɔ loko e peeɔ jã. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mi mi sami pi su ko nɛ a kɛ laa, mohu ɔ, e ji su kpakpa nɛ haa nɛ nɔ yeɔ bua nɔ kpa. Lɛɛ e be nyakpɛ mɔ kaa mi mi sami ha nɛ Yesu sɛ hlami nɛ e ye bua ni kpahi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ nihi babauu kɛ lɛ hi si ligbi etɛ, nɛ a be niye ní ɔ, nɔ ko de we Yesu kaa hwɔ ngɛ ni ɔmɛ yee, nɛ nɔ ko hu wui lɛ ga kaa e pee he nɔ́ ko. Amaniɛ bɔmi ɔ tsɔɔ kaa: “Yesu tsɛ e kaseli ɔmɛ kɛ ba e ngɔ, nɛ e de mɛ ke, ‘Ye mi mi ngɛ mi sãae ngɛ nimli kpekpemi nɛ ɔmɛ a he. Ligbi etɛ sɔuu ji nɛ ɔ nɛ a kɛ mi ngɛ, nɛ a be nɔ́ ko nɛ a maa ye. I sume kaa ma wo mɛ blɔ kɛ ho kɛ hwɔ; eko piɔ klibi ma ya po mɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ.’” Kɛkɛ nɛ e je e tsui mi faa nɛ e ha nimli asafo ɔ niye ní ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ.—Mateo 15:32-38.
12 Mo susu amaniɛ bɔmi kpa ko hu he nɛ o hyɛ. Ngɛ jeha 31 M.B., benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu maa sɛ Nain ma a mi ɔ, e kɛ si fɔfɔɛ ko nɛ ngɛ aywilɛho kpe. E kɛ nihi kpe nɛ a ngɛ kpo jee ngɛ ma a mi kɛ yaa nɛ a ya pu ‘yalɔyo ko bi kake pɛ’ ngɛ gɔ ko nɛ eko ɔ, e ngɛ yoku ko he ngɛ ma a se ɔ mi. Anɛ o ma nyɛ maa po he foni ngɛ o juɛmi mi, bɔnɛ aywilɛho ma hyi yo nɛ ɔ tsui mi tɔ ha a lo? E yaa pu e bi kake pɛ ɔ, nɛ e be huno ko nɛ maa to e tsui nɔ nine hulɔ. Ngɛ ni ɔmɛ tsuo nɛ yaa gɔ ɔ mi ɔ a kpɛti ɔ, Yesu “na” yalɔyo nɛ amlɔ nɛ ɔ, e be bi ɔ. Nɔ́ nɛ e na a ha nɛ e mi mi sã lɛ—niinɛ, “e ní pee lɛ mɔbɔ.” Yesu ha we nɛ nɔ ko nɛ kpa lɛ pɛɛ. E mi mi nɛ sã lɛ ngɛ yo ɔ he ɔ ha nɛ e sɛ hlami kaa e maa pee he nɔ́ ko. Kɛkɛ nɛ “e ho nɛ e ya pɛtɛ daka a he,” nɛ e tle niheyo ɔ si. Lɔɔ se ɔ, mɛni ba? Yesu ha we nɛ niheyo ɔ nɛ nyɛɛ e se kɛ piɛɛ nimli asafo ɔ he. Se mohu ɔ, Yesu “ngɔ lɛ kɛ ha e nyɛ” ɔ, nɛ e ha nɛ a hi si kaa weku ekohu konɛ a tsu yalɔyo ɔ hiami níhi ha lɛ.—Luka 7:11-15.
13. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ sɛ hlami kɛ ye bua nihi kaa bɔnɛ Yesu pee ɔ?
13 Kɛ wa ma plɛ kɛ nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se kɛɛ? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe ma ha nihi niye ní ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ, loo nɛ wa ma tle ni gbogboehi a si. Se wa ma nyɛ maa kase Yesu kɛ gu hlami nɛ wa maa sɛ kɛ ye bua nihi nɛ e hia mɛ ɔ nɔ. Eko ɔ, wa nyɛmi Odasefono ko he maa fi lɛ wawɛɛ ngɛ sika blɔ fa mi, loo e nítsumi ma puɛ. (1 Yohane 3:17) Eko ɔ, e he maa hia kaa a dla nyɛmiyo ko nɛ e huno gbo ɔ e we kɛ ha lɛ amlɔ nɔuu. (Yakobo 1:27) Eko ɔ, wa le weku ko nɛ nɔ gbo mɛ nɛ e he hia kaa nɔ ko nɛ wo a bua, loo nɛ a ye bua mɛ ngɛ blɔ pɔtɛɛ ko nɔ. (1 Tesalonikabi 5:11) Ke yemi kɛ buami ko he hia nɔ ko wawɛɛ ɔ, e sɛ nɛ waa mlɛ nɛ a de wɔ loko waa ye bua. (Abɛ 3:27) Ke wa mi mi sãa wɔ ngɛ nihi a he ɔ, lɔɔ ma ha nɛ wa maa sɛ hlami nɛ wa maa ye bua nihi bɔnɛ wa ma nyɛ. O hɛ nɛ ko je nɔ kɔkɔɔkɔ kaa mi mi jɔmi nyafii ko kpo nɛ o ma je, loo bua womi munyu bɔɔ ko nɛ o maa tu kɛ je o tsui mi ɔ, ma nyɛ maa tsɔɔ kaa o mi mi sãa mo ngɛ nihi a he wawɛɛ.—Kolosebi 3:12.
Mi Mi Sami Nɛ E Ngɛ ɔ Ha Nɛ E Fiɛɛ Ha Nihi
14. Mɛni heje nɛ Yesu ngɔ sane kpakpa a fiɛɛmi kaa nɔ́ nɛ he hia ngɛ e si himi mi?
14 Kaa bɔnɛ wa na ngɛ womi nɛ ɔ Fã 2 ɔ mi ɔ, Yesu pee nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ sa kadimi ngɛ sane kpakpa a fiɛɛmi mi. E de ke: “E hia kaa ma ya fiɛɛ Mawu matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a ngɛ ma kpa amɛ a mi hulɔ, ejakaa lɔɔ nɛ Mawu tsɔ mi ke ma ba tsu.” (Luka 4:43) Mɛni heje nɛ e ngɔ nítsumi nɛ ɔ kaa nɔ́ nɛ he hia ngɛ e si himi mi? Nɔ́ titli heje ji kaa e ngɛ suɔmi ha Mawu. Se Yesu pee jã ngɛ yi mi tomi kpa ko hu heje: Mi mi sami nɛ e ngɛ ngɛ e tsui mi ɔ ha nɛ e tsu níhi nɛ hia nihi ngɛ a Mawu jami mi ɔ a he ní ha mɛ. Ngɛ blɔhi tsuo a nɔ nɛ e gu kɛ je mɔbɔ nami kpo ɔ a kpɛti ɔ, ekoeko be nɛ e he hia lɛ pe mumi mi niye ní nɛ e kɛ ma ha nihi nɛ mumi mi hwɔ ngɛ mɛ yee ɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu níhi enyɔ nɛ ya nɔ nɛ tsɔɔ bɔnɛ Yesu naa nihi nɛ e fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ ha a he nɛ waa hyɛ. Enɛ ɔ he nɛ wa ma susu ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa hyɛ juɛmi nɛ wɔ nitsɛmɛ wa hɛɛ ngɛ wa fiɛɛmi nítsumi ɔ he.
15, 16. Moo kale níhi enyɔ nɛ ya nɔ nɛ tsɔɔ bɔnɛ Yesu buu nihi nɛ e fiɛɛɔ kɛ tsɔɔ mɛ ɔ ha.
15 Ngɛ jeha 31 M.B., benɛ Yesu ngɔ kã kɛ tsu e sɔmɔmi nítsumi ɔ maa pee jeha enyɔ se ɔ, e bli e nítsumi ɔ mi nɛ e ya “kpa ma amɛ kɛ kɔpe ɔmɛ tsuo a nɔ” ngɛ Galilea. Nɔ́ nɛ e na a ha nɛ e mi mi sã lɛ. Bɔfo Mateo bɔ amaniɛ ke: “Benɛ e na ma kpekpemi ɔ, e mi mi sã lɛ ngɛ ni ɔmɛ a he, ejakaa pɔ tɔ mɛ, nɛ a dɛ yaa kaa tohi nɛ be hyɛlɔ.” (Mateo 9:35, 36) Yesu mi mi sã lɛ ngɛ nihi nɛ a bui mɛ ɔ a he. E le saminya kaa a li Mawu jami he nɔ́ ko nɔ́ ko. E le kaa nihi nɛ e sa kaa a hyɛ a nɔ, nɛ ji jami nya dali ɔmɛ ɔ ngɛ mɛ yi mi wae, nɛ a kua mɛ. Se akɛnɛ Yesu ngɛ mi mi sami nɛ mi wa heje ɔ, e fiɛɛ wawɛɛ konɛ nihi nɛ a nu sɛgbi nɛ haa nɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ. Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a ji nɔ́ nɛ he hia mɛ wawɛɛ.
16 Nyɔhiɔ komɛ a se, benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a maa ye Hetsɔmi ɔ ngɛ jeha 32 M.B., nɔ́ ko kaa kikɛ ɔ ya nɔ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ sɛ lɛ mi nɛ a po Galilea wo ɔ konɛ a ya hla he ko nɛ ngɛ dii nɛ a jɔɔ a he. Se nihi babauu tu fo kɛ gu wo ɔ nya kɛ ya po mɛ. Kɛ Yesu pee e ní kɛɛ? “Benɛ Yesu kple ɔ, e na nimli babauu nitsɛ, nɛ e mi mi sã lɛ ngɛ a he, ejakaa a ngɛ kaa tohi nɛ be hyɛlɔ. Kɛkɛ nɛ e bɔni mɛ níhi fuu tsɔɔmi.” (Marko 6:31-34) Yesu mi mi sã lɛ ekohu ejakaa ni ɔmɛ li Mawu he nɔ́ ko nɔ́ ko. Kaa “tohi nɛ be hyɛlɔ” ɔ, mumi mi hwɔ ngɛ mɛ yee, nɛ a ngmɛɛ a he konɛ mɛ nitsɛmɛ a hyɛ a he nɔ. Yesu mi mi nɛ sã lɛ ngɛ ni ɔmɛ a he ɔ heje nɛ e fiɛɛ kɛ tsɔɔ mɛ, se pi blɔ nya nítsumi nɛ fɔɔ si ngɛ e nɔ kaa e fiɛɛɔ heje kɛkɛ nɛ́ e pee jã.
17, 18. (a) Mɛni ha nɛ wa fiɛɛɔ? (b) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ná mi mi sami?
17 Kaa Yesu se nyɛɛli ɔ, mɛni woɔ wɔ he wami nɛ wa ngɔɔ wa he kɛ woɔ fiɛɛmi nítsumi ɔ mi? Kaa bɔnɛ wa na ngɛ womi nɛ ɔ Yi 9 ɔ mi ɔ, a fa wɔ kaa waa fiɛɛ nɛ waa pee nihi kaseli, nɛ e ji wa blɔ nya nítsumi. (Mateo 28:19, 20; 1 Korintobi 9:16) Se e sɛ kaa wa náa juɛmi ko kaa akɛnɛ e ji wa blɔ nya nítsumi kaa waa fiɛɛ heje nɛ wa ngɛ fiɛɛe ngɛ. Suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a ji nɔ́ titli heje nɛ wa fiɛɛɔ e Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ. Jehanɛ se hu ɔ, akɛnɛ wa mi mi sãa wɔ ngɛ nihi nɛ a kɛ wɔ be hemi kɛ yemi kake mi ɔ a he ɔ heje nɛ wa fiɛɛɔ ɔ nɛ. (Marko 12:28-31) Lɛɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ná mi mi sami ha ni kpahi mɔ?
18 E sa nɛ waa na nihi kaa bɔnɛ Yesu na mɛ ɔ—“pɔ tɔ mɛ, nɛ a dɛ yaa kaa tohi nɛ be hyɛlɔ.” Moo ngɔ lɛ kaa o na to bi ko nɛ e laa gbidigbidi. Akɛnɛ to hyɛlɔ ko be nɛ ma kpaka lɛ kɛ ya nga nɔ nɛ e ya ye ní nɛ e nu nyu heje ɔ, hwɔ kɛ kuma ngɛ to bi nɛ ɔ yee. Anɛ o mi mi be mo sãe wawɛɛ ngɛ to bi nɛ ɔ he lo? Anɛ o be mɔde tsuaa mɔde nɛ o ma nyɛ bɔe konɛ o ha lɛ niye ní kɛ nyu lo? Jamɛ a to bi ɔ ngɛ kaa nihi babauu nɛ a li sane kpakpa a he nɔ́ ko nɔ́ ko ɔ. Akɛnɛ lakpa jami nya dali ɔmɛ kua mɛ heje ɔ, mumi mi hwɔ kɛ kuma ngɛ mɛ yee, nɛ a be hwɔɔ se he hɛ kɛ nɔ fɔmi ko kulaa. Wa ngɛ níhi tsuo nɛ wa hia: mumi niye ní kpakpa kɛ Mawu Munyu ɔ mi anɔkuale ɔ nɛ ngɛ kaa nyu nɛ gbeɔ kuma a. (Yesaya 55:1, 2) Ke wa susu bɔnɛ Mawu jami mi níhi a he hia nihi nɛ bɔle wɔ ha a he ɔ, wa mi mi sãa wɔ ngɛ a he. Ke nihi a ní peeɔ wɔ mɔbɔ kaa bɔnɛ e pee Yesu ɔ, wa maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ nɛ wa maa fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ kɛ tsɔɔ mɛ.
19. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua Baiblo kaselɔ ko nɛ e he su nɛ e sa kaa e je fiɛɛmi yami sisi?
19 Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ye bua nihi konɛ a nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se? Ngɔɔ lɛ kaa wa suɔ nɛ waa wo Baiblo kaselɔ ko nɛ e he su nɛ e sa kaa e je fiɛɛmi yami sisi he wami. Aloo eko ɔ, wa suɔ nɛ waa ye bua nyɛmi ko nɛ́ e kpa fiɛɛmi yami konɛ e ngɔ e he kɛ wo fiɛɛmi nítsumi ɔ mi vii ekohu. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ye bua nihi kaa jã? E he hia nɛ waa wo mɛ he wami. Mo kai kaa kekleekle ɔ, Yesu ‘mi mi sã lɛ ngɛ ni ɔmɛ a he,’ kɛkɛ nɛ e tsɔɔ mɛ ní. (Marko 6:34) Lɔɔ he ɔ, ke wa ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a ná mi mi sami ɔ, lɔɔ maa wo mɛ he wami konɛ a kase Yesu nɛ́ a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha nihi. Wa ma nyɛ ma bi mɛ ke: “Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Matsɛ Yemi ɔ he sɛgbi ɔ nɛ o kplɛɛ nɔ ɔ ha nɛ o si himi pee kpakpa? Nɛ nihi nɛ mɛɛ a nui sɛgbi nɛ ɔ he lolo ɔ nɛɛ—anɛ e sɛ nɛ a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha mɛ lo? Mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ?” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ́ nɛ woɔ nɔ ko he wami wawɛɛ loko e ngɔɔ e he kɛ woɔ sɔmɔmi nítsumi ɔ mi ji, suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Mawu kɛ e tsui mi nɛ e je kaa e ma sɔmɔ lɛ.
20. (a) Yesu se nyɛɛlɔ nɛ nɔ ko maa pee ɔ biɔ mɛni? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?
20 Yesu se nɛ wa maa nyɛɛ ɔ biɔ babauu pe bɔnɛ e tsɔɔ ní ha a nɛ wɔ hu wa maa tsɔɔ ní jã, kɛ bɔnɛ e ba e je mi ha a nɛ wɔ hu wa maa ba wa je mi jã. E he hia nɛ wa ná e “juɛmi” ɔ eko. (Filipibi 2:5) Hyɛ bɔnɛ e sa kaa wa ná bua jɔmi ha, ejakaa Baiblo ɔ jeɔ susumihi kɛ he numihi nɛ ngɛ Yesu munyu tumi kɛ e ní peepeehi a mi ɔ kpo kɛ tsɔɔ wɔ! Ke wa le “Kristo juɛmi” ɔ, lɔɔ maa ye bua wɔ wawɛɛ konɛ wa mi mi nɛ sã wɔ ngɛ nihi a he, nɛ waa kɛ mɛ nɛ hi si kaa bɔnɛ Yesu kɛ nihi tsuo hi si ɔ. (1 Korintobi 2:16) Ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu blɔ slɔɔtohi a nɔ nɛ Yesu gu kɛ je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ titli ɔ he.
[Sisi ningmahi]
a Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “e mi mi sã lɛ ngɛ a he” ɔ, ji Hela munyuhi nɛ a mi wa wawɛɛ nɛ a kɛ tsuɔ ní kɛ haa mɔbɔ nami ɔ a kpɛti kake. Níhi a mi hlami womi ko tsɔɔ kaa, “pi munyu nɛ ɔ sisi kɛkɛ ji kaa nɛ́ nɔ ko maa nu he kɛkɛ kɛ ha nɔ ko nɛ ngɛ nɔ́ nae, mohu ɔ, e tsɔɔ hu kaa nɔ ɔ ma ná suɔmi wawɛɛ kaa e ma jé nɔ nɛ ngɛ nɔ́ nae ɔ kɛ je e nɔ́ nami ɔ mi.”
b Nɔ́ nɛ Hela kalemi munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke ‘nyɛɛ na mi kɛ ha nyɛ sibi’ ɔ tsɔɔ tutuutu ji, nɛ́ “wa maa piɛɛ nihi a he kɛ na nɔ́.”
Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Nyɛɛ Yesu Se?
● Kɛ Yesu plɛ kɛ je mi mi sami kpo ngɛ bɔnɛ e kɛ he blɔ nɛ e ngɛ ɔ tsu ní ha a mi kɛɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase lɛ?—Mateo 11:28-30.
● Mɛni heje nɛ e he hia kaa waa nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se nɛ́ wa je mɔbɔ nami, loo mi mi sami kpo kɛ ha nihi?—Mateo 9:9-13; 23:23.
● Mɛni ji ní komɛ nɛ Yesu pee nɛ tsɔɔ kaa e susuɔ ni kpahi a he, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ nyɛɛ e nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se kɛɛ?—Luka 7:36-50.
● Mɛni blɔ nɔ nɛ Samariano mɔbɔ nalɔ ɔ he sane ɔ tsɔɔ kaa mi mi sami ji su kpakpa ngɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu nɛ waa ngɔ oti nɛ ngɛ sane ɔ mi ɔ kɛ tsu ní?—Luka 10:29-37.
[Foni ngɛ bafa 151]
“Nyɔmtsɛ, ha wa hɛngmɛ ɔmɛ nɛ bli”
[Foni ngɛ bafa 154]
‘Nyɛɛ na mi ha nyɛ sibi’
[Foni ngɛ bafa 157]
Moo sɛ hlami nɛ o ye bua nihi nɛ e hia mɛ
[Foni ngɛ bafa 159]
O kɛ mi mi sami nɛ fiɛɛ kɛ tsɔɔ nihi