Suɔmi​—Su Ko Nɛ E He Hia Wawɛɛ

YEHOWA kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ wo bɔfo Paulo he wami nɛ e tu su nɛɛ komɛ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ haa nɛ wa náa a he munyu. (Gal. 5:22, 23) E tsɔɔ kaa su nɛ ɔmɛ tsuo lɛ a blaa kɛ peeɔ “mumi ɔ yiblii” ɔ.a Kikɛmɛ a mumi yiblii nɛ ɔ piɛɛ “su ehe” nɛ e sa nɛ Kristofohi nɛ a wo ɔ he. (Kol. 3:10) Kaa bɔ nɛ ke a pue tso ko nɔ nyu saminya nɛ e woɔ yiblii ɔ, jã nɔuu nɛ nɔ ko ma nyɛ maa wo mumi ɔ yiblii ɔ ke mumi klɔuklɔu ɔ ngɛ ní tsue ngɛ e nɔ.​—La 1:1-3.

Mumi ɔ yiblii ɔ fã nɛ Paulo wo ta kekleekle ji suɔmi. Kɛ su nɛ ɔ he hia kɛɛ? Paulo de ke, ke i be suɔmi ɔ, ye he “be se nami ko kulaa.” (1 Kor. 13:2) Se mɛni ji suɔmi, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ je suɔmi kpo daa ligbi ha kɛɛ?

BƆ NƐ A JEƆ SUƆMI KPO HA

E ngɛ mi kaa wa be nyɛe maa tsɔɔ suɔmi sisi tutuutu mohu lɛɛ, se Baiblo ɔ tsɔɔ bɔ nɛ a jeɔ lɛ kpo ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa suɔmi “toɔ e tsui si, nɛ e mi mi hi.” Jehanɛ hu ɔ, ‘e nyaa anɔkuale he.’ “Suɔmi haa nɔ toɔ tsui si ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. E haa nɔ heɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ yeɔ; e ngɔɔ e hɛ ngɔ fɔɔ Mawu nɔ, nɛ e miaa e hɛ mi ngɛ níhi tsuo mi.” Jehanɛ hu ɔ, suɔmi haa nɛ nɔ nuɔ nɔ́ he haa ni kpahi, e susuɔ a he, nɛ huɛ bɔmi nitsɛ hiɔ a kpɛti. Se ke nɔ ko be suɔmi ɔ, e jeɔ hunga, e woɔ e he nɔ, e peeɔ níhi nɛ sɛ, e foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi, e ngɔɔ nihi a he abofu kɛ woɔ e mi, nɛ e kɛ yayami pɛ. Wa sume kaa wa ma je su yaya nɛ ɔmɛ kpo, mohu ɔ, wa suɔ kaa wa ma je suɔmi nɛ “fo we lɛ nɔ kake too e nɔ́ mi” ɔ kpo.​—1 Kor. 13:4-8.

SUƆMI HE NƆ HYƐMI NƆ́ NƐ YEHOWA KƐ YESU PEE

“Mawu ɔ, suɔmi ji lɛ.” (1 Yoh. 4:8) E ní tsumihi, kɛ e ní peepeehi tsuo yeɔ e suɔmi ɔ he odase. Nɔ́ nɛ e pee nɛ pe kulaa kɛ tsɔɔ kaa e suɔ adesahi ji kaa e ha nɛ e bi Yesu ba na nɔ́, nɛ e gbo ngɛ wa he. Bɔfo Yohane de ke: “Blɔ nɔ nɛ Mawu gu kɛ je e suɔmi ɔ kpo kɛ tsɔɔ wɔ ji nɛ ɔ nɛ; e tsɔ e Bi kake too ɔ kɛ ba je ɔ mi, konɛ kɛ gu e Bi ɔ nɔ ɔ, wa ná wami. Bɔ nɛ suɔmi ngɛ ji nɛ ɔ nɛ; pi wɔ nɛ wa sɛ hlami kɛ suɔ Mawu; Mawu mohu lɛ suɔ wɔ. Enɛ ɔ he je ɔ, e tsɔ e Bi ɔ kɛ ba, konɛ e ba dla waa kɛ Mawu wa kpɛti, nɛ a ngɔ wa he yayami ɔmɛ ngɔ pa wɔ.” (1 Yoh. 4:9, 10) Mawu suɔmi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná yayami kɛ pami, hɛ nɔ kami, kɛ wami.

Yesu je e suɔmi mi nɛ e pee Mawu suɔmi nya ní kɛ tsɔɔ kaa e suɔ adesahi. Paulo ngma ke: ‘Yesu de ke, “Mawu, ne mi! I ba, konɛ ma ba pee o suɔmi nya ní.” Yesu Kristo pee Mawu suɔmi nya ní; e ngɔ e nɔmlɔ tso ɔ kɛ sã bɔ si kake too nyɔngloo, nɛ e kɛ je wɔ tsuo wa he yayami.’ (Heb. 10:9, 10) Adesa ko be nɛ ma nyɛ ma je suɔmi nɛ kle pe Yesu nɔ́ ɔ kpo. Yesu de ke: “Suɔmi nɛ se be ji kaa nɔ ko maa ngɔ e wami ngɔ fɔ si ngɛ e huɛmɛ a he.” (Yoh. 15:13) Akɛnɛ wa ji adesahi nɛ wa yi mluku he je ɔ, anɛ wa ma nyɛ maa kase suɔmi nɛ Yehowa kɛ Yesu je kpo kɛ tsɔɔ wɔ ɔ lo? Ee! Ha nɛ wa susu blɔhi a nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ pee jã a he nɛ waa hyɛ.

NYƐƐ YA NƆ NƐ “NYƐ JE SUƆMI KPO”

Paulo wo wɔ he wami ke: “Akɛnɛ Mawu bimɛ nɛ e suɔ ji nyɛ he je ɔ, nyɛɛ bɔ mɔde nɛ nyɛɛ kase lɛ. Nyɛ je nyɛ suɔmi kpo ngɔ tsɔɔ nyɛ sibi ngɛ nyɛ ní peemi mi kaa bɔ nɛ Kristo suɔ wɔ nɛ e ba gbo ngɛ wa he ɔ.” (Efe. 5:1, 2) Ke wa je su nɛ ɔ kpo ngɛ wa ní peepeehi tsuo a mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ ‘nyɛɛe ngɛ suɔmi mi.’ Pi wa nya kɛkɛ nɛ waa kɛ jeɔ suɔmi nɛ ɔ kpo, mohu ɔ, waa kɛ wa ní peepee tsɔɔ jã. Yohane ngma ke: “Ye bimɛ nɛ i suɔ! Ke wa ke wa suɔ nɔ ko ɔ, wa ko de kɛ nya kɛkɛ; wa suɔmi ɔ nɛ pee anɔkuale suɔmi nɛ jee kpo ngɛ ní peemi mi.” (1 Yoh. 3:18) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa suɔ Mawu kɛ wa nyɛmimɛ ɔ, wa maa fiɛɛ ‘sane kpakpa nɛ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ɔ’ kɛ tsɔɔ mɛ. (Mat. 24:14; Luka 10:27) Ke wa toɔ wa tsui si, wa mi mi jɔ, nɛ waa kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ ɔ, wa tsɔɔ kaa wa ngɛ suɔmi. Enɛ ɔ he ɔ, Baiblo ɔ woɔ wɔ ga ke: “Nyɛ kɛ pa nyɛ he kaa bɔ nɛ Nyɔmtsɛ ɔ hu ngɔ nyɛ he yayami ngɔ pa nyɛ ɔ.”​—Kol. 3:13.

Ke nɔ ko pee nɔ́ nɛ dɛ nɛ a bɔ lɛ kɔkɔ, aloo a wo lɛ ga a, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa a sume lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, fɔli komɛ maa suɔ nɛ a pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ a bi ɔ suɔ kɛ ha lɛ konɛ e jɔɔ ya fomi. Se fɔlɔ nɛ e suɔ e bi ɔ nitsɛnitsɛ ɔ maa ngɔ e nane kɛ pi si ke e he ba hia nɛ e pee jã a. Jã kɛ̃ nɛ Mawu hu ji suɔmi, se “nɔ nɛ Nyɔmtsɛ ɔ suɔ ɔ lɛ e tsɔseɔ.” (Heb. 12:6) Ke wa ngɛ suɔmi ɔ, wɔ hu waa kɛ tsɔsemi nɛ sa ma ha nihi ke e he ba hia kaa waa pee jã a. (Abɛ 3:11, 12) Se ke wa ngɛ jã pee ɔ, e sa nɛ wɔ hu wa kai kaa wa yi mluku, nɛ behi fuu ɔ, wa nyɛ we suɔmi kpo jemi. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa bɔ mɔde konɛ wa je suɔmi kpo pe bɔ nɛ wa ngɛ pee amlɔ nɛ ɔ. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ pee jã? Ha nɛ wa susu blɔ etɛ komɛ a he nɛ waa hyɛ.

MƐNI BLƆ NƆ WA MA NYƐ MAA GU KƐ NÁ SUƆMI?

Kekleekle ɔ, mo bi Mawu konɛ e ha mo e mumi ɔ nɛ haa nɛ nɔ náa suɔmi ɔ. Yesu tsɔɔ kaa Yehowa ‘ngɔɔ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ haa nihi nɛ biɔ lɛ ɔ.’ (Luka 11:13) Ke wa sɔle kaa Mawu nɛ ha wɔ e mumi klɔuklɔu ɔ, nɛ wa bɔ mɔde nɛ wa ‘ha nɛ Mawu mumi ɔ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ wa maa ba wa jemi ha’ a, suɔmi nɛ wa ngɛ ha nihi ɔ mi maa hi wae. (Gal. 5:16) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o ji asafo mi nɔkɔtɔma a, o ma nyɛ ma bi Mawu nɛ e ha mo mumi klɔuklɔu ɔ konɛ o nyɛ nɛ o je suɔmi mi kɛ wo nihi ga kɛ je Ngmami ɔ mi. Aloo ke fɔlɔ ji mo ɔ, o ma nyɛ ma bi nɛ Mawu mumi ɔ nɛ ye bua mo konɛ o ko ngɔ abofu kɛ tsɔse o bimɛ, mohu ɔ, o tsɔse mɛ ngɛ suɔmi mi.

Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, mo susu bɔ nɛ Yesu je suɔmi kpo ha benɛ a wo e mi mi la po ɔ he nɛ o hyɛ. (1 Pet. 2:21, 23) Ke nɔ ko tɔ̃ o nɔ, aloo a ye mo sane yaya a, mo bi o he ke, ‘Ke Yesu ɔ, mɛni e maa pee?’ Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Leigh ɔ na kaa sane nɛ ɔ nɛ e biɔ e he ɔ yeɔ bua lɛ nɛ e susuɔ e yi mi loko e hiaa e nane. E de ke: “Ligbi ko ɔ, nihi nɛ i kɛ mɛ tsuɔ ní ɔ a kpɛti nɔ kake tu imi nitsɛ kɛ ye ní tsumi ɔ he munyu yayahi kɛ tsɔɔ ní tsuli kpa amɛ. Nɔ́ nɛ ɔ dɔ mi wawɛɛ. Se i bi ye he ke, ‘Mɛni blɔ nɔ ma nyɛ ma gu kɛ kase Yesu ngɛ i kɛ ní tsulɔ nɛ ɔ wa sane nɛ ɔ mi?’ Benɛ i susu nɔ́ nɛ Yesu ko pee ɔ he ɔ, i ma ye juɛmi nya si kaa ma ngmɛɛ sane ɔ he. Pee se ɔ, i ba ná le kaa hiɔ ko nɛ nya wa ngɛ ní tsulɔ nɛ ɔ nya gbae, nɛ e hao wawɛɛ hulɔ. I yɔse kaa pi nɛ e je blɔ pee nɔ́ nɛ e pee ɔ. I susu bɔ nɛ Yesu je suɔmi kpo ha benɛ a wo e mi mi la po ɔ he, nɛ enɛ ɔ ye bua mi nɛ imi hu i je suɔmi kaa jã a kpo kɛ tsɔɔ ye ní tsulɔ ɔ.” Niinɛ, ke wa kase Yesu ɔ, wa ma je suɔmi kpo be fɛɛ be.

Nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, moo je suɔmi mi nɛ o ngɔ o he kɛ sã afɔle ha ni kpahi. Suɔmi nɛ ɔ nɛ a kɛ leɔ nihi nɛ a ji anɔkuale Kristofohi. (Yoh. 13:34, 35) Ngɛ enɛ ɔ peemi mi hu ɔ, Ngmami ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa ha nɛ Yesu “juɛmi” ɔ nɛ pee wɔ hu wa juɛmi. Yesu je hiɔwe nɛ e “ngmɛɛ blɔ nya tsuo nɛ e ngɛ ɔ he” ngɛ wa he je, nɛ e pee jã “kɛ ya su gbeje tete” po. (Filip. 2:5-8) Ke wa jeɔ wa suɔmi mi nɛ waa kɛ wa he sãa afɔle ɔ, wa ma ná Kristo juɛmi ɔ eko, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ wa fo ni kpahi a nɔ mi kekle. Ke wa jeɔ suɔmi kpo ɔ, mɛni jɔɔmi kpahi hu wa ma ná?

SE NAMI NƐ NGƐ SUƆMI NƐ WA MA JE KPO Ɔ HE

Ke wa jeɔ suɔmi kpo ɔ, wa náa he se wawɛɛ. Ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi ní enyɔ komɛ a he nɛ waa hyɛ:

• JE KƐ WƐ NYƐMI PEEMI: Akɛnɛ wa suɔ wa sibi he je ɔ, wa le kaa asafo fɛɛ asafo nɛ wa ma ya slaa ngɛ je kɛ wɛ ɔ, nyɛmimɛ nɛ a ngɛ lejɛ ɔ ma he wɔ hɛmuɔ. Hyɛ bɔ nɛ lemi nɛ wa le kaa wa ‘nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ’ suɔ wɔ ɔ haa nɛ wa bua jɔɔ ha! (1 Pet. 5:9) He ko be nɛ wa ma nyɛ maa na suɔmi nɛ ɔ ngɛ kaa ja Mawu we bi a kpɛti pɛ!

• TUE MI JƆMI: Ke wa ‘naa nya ha wa sibi nɛ wa tsɔɔ kaa wa suɔ wa he niinɛ’ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa náa ‘tue mi jɔmi nɛ haa wa peeɔ kake ɔ.’ (Efe. 4:2, 3) Wa naa tue mi jɔmi nɛ ɔ ngɛ asafo mi kpehi, kpɔmi kpehi, kɛ kpokpa nɔ kpehi a sisi. Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ we kaa tue mi jɔmi nɛ ɔ ngɛ slɔɔto kulaa ngɛ je nɛ kake peemi be mi nɛ ɔ mi lo? (La 119:165; Yes. 54:13) Ke waa kɛ nihi hi si ngɛ tue mi jɔmi mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ niinɛ, nɛ lɔ ɔ ji nɔ́ nɛ wa hiɔwe Tsɛ ɔ bua jɔ he.​—La 133:1-3; Mat. 5:9.

‘SUƆMI WOƆ NƆ HE WAMI’

Paulo ngma ke: ‘Suɔmi woɔ nɔ he wami.’ (1 Kor. 8:1) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Bɔfo Paulo tsɔɔ bɔ nɛ suɔmi woɔ nɔ he wami ha ngɛ 1 Korinto Bi yi 13 ɔ mi. A pɔɔ womi nɛ ɔ tsɛmi ke “Suɔmi La.” Suɔmi hla we kaa e hi ha lɛ nɔ kake too. (1 Kor. 10:24; 13:5) Jehanɛ hu ɔ, akɛnɛ suɔmi susuɔ e yi mi, e susuɔ nɔ he, e toɔ e tsui si, nɛ e mi mi hi he je ɔ, e haa nɛ suɔmi hiɔ wekuhi a kpɛti, nɛ kake peemi hiɔ asafohi a mi.​—Kol. 3:14.

Suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu ɔ ji suɔmi nɛ he hia pe kulaa nɛ woɔ nɔ he wami wawɛɛ. E ngɛ mi kaa e slo he nɛ a tsɔse wa ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ, wa hɛɛ he womi nɔ su munomunohi, nɛ wa tuɔ gbi slɔɔtoslɔɔtohi mohu lɛɛ, se suɔmi nɛ ɔ haa nɛ wa ‘peeɔ kake kɛ sɔmɔɔ’ Yehowa. (Zef. 3:9) Nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa ma je Mawu mumi klɔuklɔu ɔ yiblii nɛ he jua wa nɛ ɔ kpo daa ligbi.