Nihi A Nɔ Hyɛmi Ní Kpakpahi Nɛ I Kase ɔ Ha Nɛ I Ná Jɔɔmihi Babauu

A fɔ mi ngɛ Quebec City ngɛ Canada ngɛ he ko nɛ a tuɔ French ngɛ. A tsɛɛ ye papaa ke Louis, nɛ a tsɛɛ ye yayo ke Zélia. Ye fɔli ɔmɛ a mi mi jɔ nɛ a suɔ ye sane wawɛɛ. Ye papaa gboɔ zo wawɛɛ, nɛ e suɔ ní kanemi hulɔ. Ye bua jɔ ní ngmami he, enɛ ɔ he ɔ, i suɔ nɛ hwɔɔ se ɔ, ma pee oposide ngmalɔ.

Benɛ i ye maa pee jeha 12 ɔ, nyumu ko nɛ ye papaa kɛ lɛ tsuɔ ní nɛ a tsɛɛ lɛ ke Rodolphe Soucy, kɛ lɛ hu e huɛ ko ba slaa wɔ. A ji Yehowa Odasefohi. I li Yehowa Odasefohi a he níhi fuu, nɛ ye bua jɔɛ a jami ɔ hu he tsɔ. Se kɛ̃ ɔ, ye bua jɔ bɔ nɛ a daa Baiblo ɔ nɔ kɛ haa sane bimihi a heto ha a he wawɛɛ. Ye fɔli ɔmɛ hu a bua jɔ he, enɛ ɔ he ɔ, wa kplɛɛ nɔ kaa a kɛ wɔ nɛ kase Baiblo ɔ.

Jamɛ a be ɔ mi ɔ, i ngɛ Katoliki sukuu yae. Ke e ngɛ mi hluu ɔ, i kɛ ye sukuu bi ɔmɛ sɛɛɔ níhi nɛ i ngɛ kasee ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ a he ní. Se wa tsɔɔli ɔmɛ nɛ a ji osɔfohi ɔ ba ná le. I hyɛ blɔ kaa a maa je Baiblo ɔ mi nɛ a de kaa nɔ́ nɛ i ngɛ dee ɔ pi anɔkuale, se nɔ́ nɛ a ti nɔ kake de mi ngɛ ye sukuu bi ɔmɛ a hɛ mi ji kaa i ji atuã tsɔlɔ! E ngɛ mi kaa munyu nɛ ɔ hao mi mohu lɛɛ, se pee se ɔ, e wo yiblii kpakpa. Enɛ ɔ ye bua mi nɛ i na kaa jami mi níhi nɛ a tsɔɔ wɔ ngɛ sukuu ɔ mi ɔ dɛ Baiblo ɔ nɔ. I na kaa e sa nɛ ma kpa jamɛ a sukuu ɔ yami. I de ye fɔli ɔmɛ, nɛ a tsake sukuu ɔ ha mi.

NƆ́ NƐ HA NƐ YE BUA BA JƆ FIƐƐMI NÍ TSUMI Ɔ HE

I tsa nɔ nɛ i kase Baiblo ɔ, se i yɛ ye hɛ mi, ejakaa i yeɔ gbeye kaa ma ya fiɛɛ ngɛ wehi a mi. Katoliki jami ɔ ná nihi fuu a nɔ he wami, nɛ a teɔ si kɛ woɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Ma kudɔmi kuu ko hɛ mi nyɛɛlɔ ngɛ Quebec nɛ a tsɛɛ lɛ ke Maurice Duplessis nɛ e fĩɔ Katoliki jami ɔ se ɔ yeɔ bua nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ Odasefo ɔmɛ. E biɔ kã wawɛɛ loko nɔ ko ma nyɛ maa fiɛɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi.

Nyɛminyumu John Rae nɛ e ya Gilead sukuu nɛ to nɛɛ ɔ lɛ ye bua mi nɛ i nyɛ da ye gbeye yemi ɔ nya. John ngɛ níhi a si kpami, e he jɔ, e baa e he si wawɛɛ, nɛ nihi nyɛɔ nɛ a hɛɛ kɛ suu e he. E pɔɛ mi ga womi tsɔ, se i kase níhi fuu ngɛ e nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa a mi. John nyɛ we French tumi kpakpa ko, lɔ ɔ he ɔ, i kɛ lɛ pɔɔ fiɛɛmi yami konɛ ma ye bua lɛ. Akɛnɛ i kɛ John bɔ wawɛɛ he je ɔ, e ye bua mi nɛ i nyɛ nɛ i kɛ kã fã anɔkuale ɔ he. I ha nɛ a baptisi mi ngɛ May 26, 1951 ɔ mi nɛ ji jeha nyɔngma se kɛ je benɛ i kɛ odasefo ɔmɛ kpe ɔ.

Asafo nɛ i ngɛ mi ngɛ Quebec City ɔ klee we, se blɔ gbali nɛ a ngɛ mi ɔ hiɛ wawɛɛ. Blɔ gbali ɔmɛ a nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa a wo mi he wami wawɛɛ. Be ko nɛ be ɔ, Baiblo ɔ nɔ pɛ lɛ wa daa kɛ fiɛɛɔ ngɛ wehi a mi. Akɛnɛ wa be Baiblo kasemi womihi he je ɔ, e he ba hia nɛ waa kɛ Baiblo ɔ nɛ tsu ní saminya. Enɛ ɔ he ɔ, i bɔ mɔde nɛ i kase ngmami komɛ nɛ maa ye bua mi konɛ ma nyɛ nɛ ma fã anɔkuale ɔ he. Se nihi fuu ngɛ nɛ a kane we Baiblohi nɛ Katoliki jami ɔ kplɛɛ we nɔ ɔ.

Ngɛ jeha 1952 ɔ mi ɔ, i kɛ nyɛmiyo anɔkualetsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Simone Patry ɔ sɛ gba si himi mi. Wa hia kɛ ya hi Montreal, nɛ ngɛ jeha kake mi ɔ, wa fɔ biyo, nɛ wa wo lɛ biɛ ke Lise. E ngɛ mi kaa i kpa blɔ gbami ní tsumi ɔ be bɔɔ ko loko wa sɛ gba si himi mi mohu lɛɛ, se i kɛ Simone bɔ mɔde kaa wa maa pee wa si himi kpokploo konɛ wa nyɛ nɛ waa pee babauu ngɛ asafo ɔ mi kaa weku.

Jeha nyɔngma be loko i kɛ hɛdɔ bɔni blɔ gbami ní tsumi ɔ he susumi ekohu. Ngɛ jeha 1962 ɔ mi ɔ, a fɔ mi nine kaa ma ya Matsɛ Yemi Sɔmɔmi Sukuu kɛ ha asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a pee ngɛ Canada Betel ɔ eko. Nyɛminyumu nɛ a ha nɛ i kɛ lɛ hwɔ tsu mi ji Nyɛminyumu Camille Ouellette. Ye bua jɔ bɔ nɛ Camille kɛ kã tsuɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha a he, ejakaa lɛ hu e ngɛ yo kɛ bimɛ. Be ko nɛ be ɔ, e he waa kaa o maa na nyɛmimɛ nɛ a ngɛ bimɛ tsɔsee, nɛ́ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, a ngɛ blɔ gbami ní tsumi ɔ tsue. Se Camille lɛɛ, e bɔ mɔde kaa e maa pee jã. Benɛ i kɛ lɛ hi si ɔ, e wo mi he wami kaa ma hyɛ kaa ma nyɛ ma tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ ekohu lo. Nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ɔ, i ba na kaa ma nyɛ ma tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ ekohu. Ni komɛ susu kaa juɛmi be yi mi kpɔ nɛ i mwɔ ɔ mi, se i ya ye hɛ mi, nɛ i ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua mi konɛ ma ná be kɛ fiɛɛ wawɛɛ.

WA YA SƆMƆ KAA BLƆ GBALI KLƐDƐƐ NGƐ QUEBEC CITY

Ngɛ jeha 1964 ɔ mi ɔ, a ha nɛ i kɛ ye yo Simone ya sɔmɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛhi jehahi babauu ngɛ Quebec City, nɛ ji wa ma a mi. Jehanɛ ɔ lɛɛ, waa kɛ si temi kɛ womi ko kpi tsɔ, se loloolo ɔ, ni komɛ teɔ si kɛ woɔ wɔ.

Hɔ piani ko ɔ, a nu mi ngɛ Sainte-Marie nɛ ji ma nyafii ko nɛ e kɛ Quebec City he kɛ we ɔ mi. Polisi nɔkɔtɔma ko nu mi kɛ ya polisi tesia a, ejakaa a ha we mi womi nɛ tsɔɔ kaa ma nyɛ ma fiɛɛ ngɛ wehi a mi, nɛ i ngɛ fiɛɛe. Pee se ɔ, a kɛ mi ba da kojolɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Baillargeon ɔ hɛ mi. Kojolɔ nɛ ɔ woɔ nɔ he gbeye wawɛɛ. E bi mi mlaa lelɔ nɛ e ma ba fĩ ye se ngɛ sane ɔ yemi mi, nɛ i de lɛ ke Glen Howa ji nɔ nɛ maa pee jã. Glen How ji Odasefo no kɛ mlaa lelɔ nɛ a le lɛ wawɛɛ. Benɛ i de lɛ jã pɛ nɛ e kɛ gbeye yemi de ke: “Ohoo! E sɛ nɛ e pee lɛ!” E de jã, ejakaa nihi le kaa Glen How nyɛɔ nɛ e fãa Odasefohi a he wawɛɛ ngɛ kojomi hehi jamɛ a be ɔ. E kɛ we nɛ kojomi he ɔ ha nɛ i le kaa a ngmɛɛ ye he, ejakaa i pee we yayami ko.

Jehanɛ hu ɔ, si temi kɛ womi nɛ ngɛ Quebec ma a mi ɔ ha nɛ e he wa ha wɔ kaa wa maa na he kpakpahi nɛ wa ma hai kɛ pee kpehi. Nihi nɛ a ngɛ wa we asafo ɔ mi ɔ a he pi, nɛ he pɛ nɛ wa kpeɔ ngɛ ji tsu bi ko nɛ mi jɔ nɛ a kɛ lɔle maa mi ɔ mi. Ke e su ahlabata be mi ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ klama ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke oil heater tsuɔ ní konɛ fĩɛ nɛ ko ye mɛ. Ke e piɛ ngmlɛfiahi bɔɔ nɛ kpe ɔ maa je sisi ɔ, behi fuu ɔ, wa bɔleɔ klama nɛ ɔ, nɛ wa deɔ níhi a si kpamihi nɛ maa wo mɛ he wami.

Ye bua jɔɔ ke i na bɔ nɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ yiblii woe ha a. Ngɛ jeha 1960 jeha amɛ a mi ɔ, asafohi bɔɔ pɛ lɛ ngɛ Quebec City ma a mi, Côte-Nord kpokpa a nɔ, Gaspé kɛ Peninsula ma amɛ a mi. Nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo nɛ ɔmɛ a mi ɔ a he pi. Mwɔnɛ ɔ, e he ba hia nɛ kpɔ mi nɔ hyɛli enyɔ nɛ a hyɛ asafo ɔmɛ a nɔ ngɛ ma nɛ ɔmɛ a mi, nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ hu kpeɔ ngɛ Matsɛ Yemi Asahi nɛ a ngɛ fɛu a nɔ.

A FƆ MI NINE KAA MA SƆMƆ KAA KPƆ MI NƆ HYƐLƆ

Ngɛ jeha 1970 ɔ mi ɔ, a ha i kɛ Simone he blɔ konɛ wa tsu kpɔ mi nɔ hyɛmi ní tsumi ɔ. Lɔ ɔ se ngɛ jeha 1973 ɔ mi ɔ, a ha nɛ wa ya tsu kpokpa nɔ hyɛmi ní tsumi ɔ. I kase níhi babauu kɛ je nyɛmimɛ nɛ a nane pi si kaa Laurier Saumurb kɛ David Splanec a ngɔ. Nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ hu sɔmɔ kaa kpokpa nɔ hyɛli ngɛ jamɛ a be ɔ mi. Ke wa gbe kpe fɛɛ kpe nya a, Nyɛminyumu Splane deɔ mi ní komɛ nɛ ma nyɛ ma pee konɛ ye ní tsɔɔmi nɛ nu tso wawɛɛ, nɛ imi hu i deɔ lɛ ní komɛ. I kai kaa ligbi ko ɔ, Nyɛminyumu Splane de mi ke: “Léonce, ye bua jɔ o nyagbe munyu ɔ he wawɛɛ. O bɔ mɔde wawɛɛ, se ma nyɛ ma gba o munyu ɔmɛ a mi kɛ pee magbɛ nɔ munyu etɛ!” Benɛ e de jã a pɛ nɛ i yɔse kaa i tu níhi fuu a he munyu tsɔ ngɛ ye munyu ɔ mi. E sa nɛ be kpa a, ma ha nɛ ye munyu ɔ nɛ pee kpiti.

Kpokpa nɔ hyɛli a blɔ nya ní tsumi kake ji kaa a maa wo kpɔ mi nɔ hyɛli he wami. Se fiɛɛli fuu nɛ a ngɛ Quebec ɔ le mi wawɛɛ. Ke i ya slaa asafo ɔmɛ ɔ, behi fuu ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ suɔ nɛ a kɛ mi nɛ ya fiɛɛmi. E ngɛ mi kaa ke i kɛ mɛ ya fiɛɛmi ɔ, ye bua jɔɔ wawɛɛ mohu lɛɛ, se i ná we be fuu kɛ ha kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ. Ligbi ko ɔ, kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko je suɔmi mi nɛ e de mi ke: “E hi kaa o náa be kɛ haa nyɛmimɛ ɔmɛ, se o hɛ ko je nɔ kaa ye he je nɛ o ba slaa wɔ otsi nɛ ɔ nɛ. Imi hu i hia he wami womi!” I kase níhi fuu ngɛ ga nɛ kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ wo mi ɔ mi.

Se aywilɛho sane ji kaa ngɛ jeha 1976 mi ɔ, nɔ́ ko nɛ i hyɛ we blɔ ɔ ba. Ye yo Simone nɛ i suɔ lɛ wawɛɛ ɔ ba nu hiɔ ko nɛ nya wa, nɛ e gbo. E ji yo kpakpa, ejakaa e ngɛ he kɛ afɔle sami su, nɛ e suɔ Yehowa wawɛɛ. Ye he nɛ i kɛ woɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi be fɛɛ be ɔ lɛ ye bua mi nɛ i nyɛ da e gbenɔ ɔ nya, nɛ i naa Yehowa hu si kaa e ye bua mi nɛ i nyɛ gblee si fɔfɔɛ nɛ nya wa nɛ ɔ mi. Pee se ɔ, i kɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Carolyn Elliott nɛ e tuɔ Blɛfo gbi, nɛ́ e ba ngɛ sɔmɔe ngɛ he nɛ fiɛɛli a he hia ngɛ ngɛ Quebec ɔ sɛ gba si himi mi. E he wɛ kaa o maa hɛ kɛ su Carolyn he, nɛ e suɔ nɔmlɔ hulɔ, titli ɔ nihi nɛ a gboɔ zo aloo hɛja ngɛ mɛ gbee. E ye bua mi wawɛɛ kɛ tsu kpokpa nɔ hyɛmi ní tsumi ɔ.

JEHA KO NƐ SA KADIMI WAWƐƐ

Ngɛ January 1978 ɔ mi ɔ, a to kekleekle Blɔ Gbali A Tsɔsemi Sukuu he blɔ nya ngɛ Quebec, nɛ a fɔ mi nine kaa ma tsɔɔ ní ngɛ sukuu nɛ ɔ mi. I ye gbeye wawɛɛ, ejakaa i yɛ sukuu nɛ ɔ eko hyɛ, nɛ i nɛ sukuu womi ɔ ekohu hyɛ, lɔ ɔ he ɔ, nɔ́ fɛɛ nɔ́ pee ehe ha i kɛ sukuu bi ɔmɛ tsuo. Se dloomi nya a, sukuu bi ɔmɛ a kpɛti nihi hiɛhiɛɛ ji daa blɔ gbali nɛ a ngɛ níhi a si kpami. Imi ji tsɔɔlɔ ɔ mohu lɛɛ, se i kase níhi fuu ngɛ sukuu bi ɔmɛ a ngɔ!

Pee se ngɛ jeha 1978 ɔ nɔuu mi ɔ, a pee mahi a kpɛti kpe nɛ e yi ji “Victorious Faith” ɔ ngɛ Montreal Olympic Stadium ɔ. Nihi 80,000 kɛ se nɛ a ba kpe ɔ. Enɛ ɔ ji yibɔ nɛ kle pe kulaa ngɛ kpokpa nɔ kpehi tsuo nɛ a pee ngɛ Quebec ɔ. A ha nɛ i kɛ News Service Department ɔ tsu ní ngɛ kpe ɔ sisi. I kɛ oposide ngmali babauu tu munyu, nɛ i bua jɔ kaa a de ní kpakpahi fuu ngɛ wa he. A kɛ ngmlɛfia 20 kɛ se bi wɔ sanehi ngɛ tiivi kɛ radio nɔ, nɛ a ngma wa he sanehi ngɛ adafi fiami womihi lafa kɛ se mi. Enɛ ɔ ji odase yemi ngua nitsɛ!

WA HIA KƐ YA ZUGBA KPƆ KPA MI

Tsakemi agbo ba ye si himi mi ngɛ jeha 1996 mi. Kɛ je ye baptisimi se ɔ, i sɔmɔ ngɛ Quebec ma a he nɛ a tuɔ French ngɛ ɔ, nɛ pee se ɔ, i sɔmɔ ngɛ Toronto kpokpa a nɔ he ko nɛ a tuɔ Blɛfo gbi ngɛ. I nu he kaa ye he sui nɛ ma nyɛ ma tu magbɛ nɔ munyu ngɛ Blɛfo gbi mi, ejakaa i nui blɛfo gbi kpakpa ko. I sɔle wawɛɛ, nɛ i ngɔ ye hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa.

Benɛ ma bɔni sɔmɔmi ngɛ Toronto kpokpa a nɔ ɔ, i ye gbeye wawɛɛ. Se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ i kɛ bua jɔmi sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ jeha enyɔ. Carolyn to e tsui si nɛ e ye bua mi nɛ i nyɛɔ tuɔ Blɛfo gbi ɔ saminya, nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ hu ye bua mi nɛ a wo mi he wami. Waa kɛ nihi babauu pee huɛ amlɔ nɔuu.

E ngɛ mi kaa i tsuɔ ní tsumi kpahi, nɛ i toɔ blɔ nya kɛ haa kpɔmi kpehi mohu lɛɛ, se behi fuu ɔ, i kɛ ngmlɛfia kake yaa wehi a mi fiɛɛmi Soha gbɔkuɛ. Eko ɔ, ni komɛ ma de ke, ‘Mɛni he je nɛ e sa nɛ o ya fiɛɛmi loko o ya kpe ngɛ otsi ɔ nyagbe ɔ?’ Se i yɔse kaa ke i ya fiɛɛmi ɔ, ye bua jɔɔ wawɛɛ. Amlɔ nɛ ɔ po ɔ, i naa kaa fiɛɛmi ní tsumi ɔ haa nɛ ye bua jɔɔ be fɛɛ be.

Ngɛ jeha 1998 ɔ mi ɔ, a ha nɛ i kɛ Carolyn ya sɔmɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛ ngɛ Montreal. Ngɛ jehahi babauu nɛ be ɔ mi ɔ, ní tsumihi nɛ a kɛ wo ye dɛ ɔ ekomɛ ji kaa ma to ma nɔ odase yemi he blɔ nya, nɛ́ i kɛ oposide ngmali ɔmɛ nɛ tsu ní konɛ a kɛ dla juɛmi nɛ dɛ nɛ nihi hɛɛ ngɛ Yehowa Odasefohi a he ɔ. Amlɔ nɛ ɔ, i kɛ Carolyn wa bua jɔ kaa wa maa fiɛɛ ha nibwɔhi nɛ a hia kɛ ba Canada nɛ a suɔ kaa a maa kase Baiblo ɔ.

Ke i hyɛ jeha 68 nɛ i kɛ sɔmɔ Yehowa kaa Kristofo no nɛ a baptisi lɛ ɔ, i naa kaa Yehowa jɔɔ mi wawɛɛ. Fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ ye bua jɔ he, kɛ nihi babauu nɛ i ye bua nɛ a ba le anɔkuale ɔ ha nɛ ye bua jɔ wawɛɛ. Ye biyo Lise hu kɛ e huno ɔ to weku sisi, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a sɔmɔ kaa daa blɔ gbali. Ke i na bɔ nɛ e kɛ kã ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ tsue ɔ, e haa nɛ ye bua jɔɔ wawɛɛ. I naa nyɛmimɛ nɛ a kɛ a nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ a ga womihi ye bua mi nɛ i ya ye hɛmi ngɛ Mawu jami mi, nɛ i nyɛ sɔmɔ Yehowa ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ ɔ si wawɛɛ. I ba yɔse kaa ke wa maa ya nɔ maa ye anɔkuale ngɛ sɔmɔmi ní tsumi ko nɛ a kɛ wo wa dɛ ɔ mi ɔ, ja wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa he wami nɛ ji e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ. (La 51:11) I yaa nɔ nɛ i naa Yehowa si kaa e ha mi he blɔ nɛ i kɛ jeɔ e biɛ ɔ yi!​—La 54:6.