Bua Jɔmi Nɛ I Ná Ngɛ Yehowa Sɔmɔmi Mi

Jeha kake se ɔ, a fia adafi ngɛ Betel kaa a ngɛ nihi nɛ a kɛ a he ma ha kɛ ya tsu ní ngɛ South Africa ní tsumi kɔni ɔ hlae, ejakaa a ná womi fiami klama ehe ngɛ lejɛ ɔ. I ngɔ ye biɛ kɛ ha, nɛ ye bua jɔ kaa a hla mi. A hla ni etɛ kɛ piɛɛ ye he. Mɛ ji, Dennis Leech, Bill McLellan, kɛ Ken Nordin. A de wɔ kaa wa se ma ya kɛ ngɛ South Africa!

I tsɛ ye yayo nɛ i de lɛ ke: “Yayo, i ngɛ sane kpakpa ko kɛ ha mo. I yaa South Africa!” Ye yayo ngɛ dii, se e hemi kɛ yemi mi wa, nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti. E de we nɔ́ ko tsɔ, se i le kaa e fĩ ye se. Ye papaa kɛ ye yayo hao kaa i ngɛ a he jee kɛ yaa tsitsaa mohu lɛɛ, se a ti si kɛ wui yi mi kpɔ nɛ i mwɔ ɔ.

I JE KƐ HO SOUTH AFRICA YA!

Kekleekle ɔ, a ngɔ wɔ kɛ ya Brooklyn Betel nɛ a kɛ nyɔhiɔ etɛ ya tsɔse wɔ kɛ ha womi fiami klama a kɛ ní tsumi. Wa ya sɛ mele ko nɛ e yaa Cape Town ngɛ South Africa a mi. Jamɛ a be ɔ, i ye jeha 20. Wa sɛ tlee mi kɛ je Cape Town kɛ ho Johannesburg ya gbɔkuɛ. Makɛ ɔ, wa tlee ɔ ya da si ngɛ ma nyafii ko mi ngɛ Karoo ngɛ he ko nɛ ngɛ kaa zugba kplanaa nɔ. Lejɛ ɔ dɔɔ la nɛ bunyuku hu ngɛ. Wɔ ni eywiɛ ɔmɛ tsuo wa je wa yi ngɛ saflɛ ɔ mi nɛ wa de ke, jije po ji nɛ ɔ? Wa hao ngɛ bɔ nɛ ní tsumi ehe nɛ ɔ ma ji ha a he. Jeha komɛ a se ɔ, wa kpale kɛ ba ma nɛ ɔ mi, nɛ wa ba na kaa ma nɛ ɔmɛ a mi ngɛ fɛu nɛ tue mi jɔmi hu ngɛ mi.

I kɛ klama ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Linotype nɛ a kɛ fiaa Hwɔɔmi Mɔ kɛ Awake! womi tɛtlɛɛ ɔmɛ tsu ní jehahi bɔɔ komɛ. Pi gbihi nɛ a tuɔ ngɛ South Africa a mi pɛ nɛ a fiaa womihi ngɛ, mohu ɔ, a fiaa womihi ngɛ gbihi fuu nɛ a tuɔ ngɛ Afrika a mi hulɔ. Wa bua jɔ kaa wa je Canada kɛ ba nɛ waa kɛ womi fiami klama ehe nɛ ɔ ba ngɛ ní tsue saminya!

Pee se ɔ, i ya tsu ní ngɛ ɔfisi ko nɛ a hyɛɛ womi fiami, womi manemi kɛ gbi sisi tsɔɔmi ní tsumi ɔ nɔ ngɛ. I be deka kulaa, se ye bua jɔɔ ngɛ si himi mi.

GBA SI HIMI KƐ NÍ TSUMI EHE

Ngɛ jeha 1968 ɔ mi ɔ, i kɛ blɔ gbalɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Laura Bowen nɛ e kɛ Betel he kɛ we ɔ sɛ gba si himi mi. E ba yeɔ bua gbi sisi tsɔɔli ɔmɛ ngɛ Betel. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, ke nihi sɛ gba si himi mi kɛ we ɔ, a ngmɛ́ blɔ kaa a hi Betel, enɛ ɔ he ɔ, a ha nɛ wa ya sɔmɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛ. Enɛ ɔ ha nɛ i hao bɔɔ. I sɔmɔ ngɛ Betel jeha nyɔngma, nɛ a haa wɔ niye ní kɛ hwɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, kɛ wa maa pee kɛɛ kɛ ngɔ sika bɔɔ nɛ a haa blɔ gbali klɛdɛɛ ɔ maa hyɛ wa he? Jamɛ a be ɔ, a haa wɔ sika nɛ e maa su Amerika dollar 35 daa nyɔhiɔ ke wa nine su ngmlɛfia abɔ, kpale ya slaa, kɛ womi abɔ nɛ a ngɛ hlae ngɛ wa dɛ ɔ nɔ. Jamɛ a sika a mi nɔuu lɛ wa jeɔ kɛ haiɔ tsu, kɛ heɔ niye ní, kɛ hiaa blɔ, nɛ waa kɛ heɔ tsopa kɛ ní kpahi hulɔ.

A ha nɛ wa ya sɔmɔ ngɛ kuu nyafii ko nɛ a to sisi ɔ mi ngɛ ma ko nɛ ngɛ Durban kasa nya ngɛ Indian Ocean ɔ mi. India bi fuu ngɛ lejɛ ɔ. Ngɛ jeha 1875 ɔ mi ɔ, India bi komɛ ba tsu ní ngɛ sikli peemi he ko nɛ ngɛ South Africa a, enɛ ɔ ha nɛ a nina komɛ tlɔ lejɛ ɔ. Amlɔ nɛ ɔ, a ngɛ ní tsumi kpahi tsue, se a kusumi, a niye ní ɔ, kɛ ní kpahi lɛɛ a ngmɛɛ we he. Jehanɛ hu ɔ, a tuɔ Blɛfo gbi, lɔ ɔ he ɔ, e he hia we nɛ waa kase gbi kpa loko waa fiɛɛ ha mɛ.

A hyɛɛ blɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛ nɛ a ngɔ ngmlɛfia 150 kɛ ba daa nyɔhiɔ, enɛ ɔ he ɔ, i kɛ Laura wa to blɔ nya ngɛ kekleekle ligbi ɔ nɔ kaa waa kɛ ngmlɛfia ekpa ma tsu ní. Lejɛ ɔ dɔɔ la nɛ mɔsɔ hu ngɛ lejɛ ɔ. Wa be nihi nɛ wa maa kpale ya slaa mɛ, nɛ wa be nihi nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ Baiblo ɔ hulɔ, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa fiɛɛ ngɛ wehi a mi ngmlɛfia ekpa. Benɛ wa je fiɛɛmi ní tsumi ɔ sisi saii ɔ, i hyɛ ye watsi ɔ nɔ nɛ i na kaa hɛngmɛfia 40 pɛ nɛ be! I hao, nɛ i bi ye he ke, anɛ wa ma nyɛ ma tsu ní tsumi nɛ ɔ lo?

E kɛ we nɛ wa to níhi a he blɔ nya. Daa ligbi ɔ, wa toɔ niye ní he blɔ nya nɛ wa ngɔɔ hwonyu loo kɔfi kɛ woɔ flask mi. Ke be su nɛ wa maa jɔɔ wa he ɔ, wa kɛ wa lɔle ɔ ya maa tso ko sisi, kɛkɛ India jokuɛ komɛ ba daa si ngɛ wa kase nya ngɛ wɔ hyɛe, ejakaa wa je ekpa ngɛ a he! Ligbi bɔɔ komɛ a se ɔ, wa ba na kaa ke wa je fiɛɛmi sisi ɔ, e kɛ we kɛkɛ je jɔ.

Wa bua jɔ kaa wa ngɔ Baiblo mi anɔkuale ɔ kɛ ba zugba kpɔ nɛ ɔ mi. A peeɔ nɔ nubwɔ wawɛɛ! Wa yɔse kaa India bi ɔmɛ buu nɔ, a jeɔ hɛ sa kpo nɛ a yeɔ Mawu gbeye. Hindu bi komɛ hu kplɛɛ Baiblo ɔ sɛ gbi ɔ nɔ. A suɔ nɛ a kase Yehowa, Yesu, Baiblo ɔ, hwɔɔ se je nɛ tue mi jɔmi maa hi mi, kɛ hɛ nɔ kami nɛ ngɛ kɛ ha nihi nɛ a gbo ɔ he ní. Jeha kake se ɔ, wa ba ná Baiblo kaseli 20. Daa ligbi ɔ, waa kɛ weku ko nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ Baiblo ɔ blaa kɛ yeɔ ní. Wa bua jɔ wawɛɛ.

E kɛ we nɛ wa ní tsumi tsake. A ha nɛ wa ya tsu kpɔ mi nɔ hyɛmi ní tsumi ɔ ngɛ Indian Ocean ɔ he. Daa otsi ɔ, wa ya toɔ weku ko we mi, nɛ waa kɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ yaa fiɛɛmi nɛ wa woɔ mɛ he wami. A kɛ wɔ hiɔ si kaa a weku mi bimɛ. Waa kɛ a bimɛ ɔmɛ kɛ a lohwe ɔmɛ fiɛɔ. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, jeha enyɔ ba be. Ligbi ko ɔ, a tsɛ wɔ kɛ je asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ. Nɔ́ nɛ a de wɔ ji, “Wa maa suɔ kaa nyɛɛ kpale kɛ ba Betel.” Kɛkɛ nɛ i de mɛ ke, “Wa bua jɔ he nɛ wa ngɛ ɔ he.” Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa pee klaalo kaa wa ma sɔmɔ ngɛ he fɛɛ he nɛ a kɛ wɔ maa ya.

WA KPALE KƐ HO BETEL YA

Benɛ wa kpale kɛ ya Betel ɔ, a ha nɛ i ya tsu ní ngɛ Service Department. I ná he blɔ nɛ i kɛ nyɛmimɛ nɛ a nane pi si nɛ a ngɛ níhi a si kpami ɔ tsu ní. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, ke kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko ya slaa asafohi ɔ, e kɛ amaniɛ bɔmi mane ɔ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ. Service Department daa sɛ womi nɛ kpɔ mi nɔ hyɛli ɔmɛ ngma a nɔ kɛ ngmaa asafo ɔmɛ sɛ womihi. A kɛ sɛ womi ɔ woɔ asafo ɔmɛ he wami nɛ a kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ sa haa mɛ. Nihi nɛ a ngmaa sɛ womi ɔ bɔɔ mɔde wawɛɛ kɛ tsɔɔ sɛ womi ɔ sisi kɛ jeɔ Xhosa, Zulu, kɛ gbi kpahi a mi kɛ yaa Blɛfo gbi mi. Lɔ ɔ se ɔ, a tsɔɔ Blɛfo gbi nɔ́ ɔ sisi kɛ yaa gbi kpahi nɛ a tuɔ ngɛ Afrika a mi. Ye bua jɔ wawɛɛ kaa gbi sisi tsɔɔli nɛ ɔmɛ ye bua mi nɛ i nu nyagba nɛ wa nyɛmimɛ nimli yumu ɔmɛ kɛ ngɛ kpee ɔ sisi.

Jamɛ a be ɔ, Blɛfo li kɛ nimli yumuhi pee we níhi kɛ bla ngɛ South Africa. E slo hehi nɛ Blɛfo li ngɛ nɛ e slo hehi nɛ nimli yumuhi hu ngɛ, enɛ ɔ he ɔ, a pee we níhi kɛ bla. Wa nyɛmimɛ nimli yumu ɔmɛ tuɔ a je gbi, a fiɛɛɔ ngɛ a je gbi ɔ mi, nɛ a yaa asafo mi kpehi ngɛ a je gbi ɔ mi pɛ.

Akɛnɛ ye zugba kpɔ ɔ ngɛ hehi nɛ Blɛfo li ɔmɛ ngɛ he je ɔ, i li ye nyɛmimɛ nimli yumu ɔmɛ a kpɛti nihi fuu. Se amlɔ nɛ ɔ, i ná he blɔ nɛ ma kɛ kase nimli yumu ɔmɛ kɛ a kusumi ɔmɛ a he ní. I ba na nyagbahi nɛ wa nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ kɛ ngɛ kpee kɛ kɔ a kusumihi kɛ níhi nɛ a heɔ yeɔ he. A ngɛ kã wawɛɛ nitsɛ. E ngɛ mi kaa a weku li kɛ a ma mi bi ɔmɛ teɔ si kɛ woɔ mɛ mohu lɛɛ, se a kuaa kusumihi kɛ ní peepeehi nɛ a kɛ mumi yayami ngɛ tsakpa a! A yeɔ ohia wawɛɛ ngɛ kɔpe ɔmɛ a mi. A kpɛti nihi fuu yɛ sukuu kɛ ya tsitsaa loo a yɛ kulaa, se a ngɛ bu kɛ ha Baiblo ɔ.

I ná he blɔ kɛ tsu mlaa sane komɛ nɛ kɔɔ he blɔ nɛ nɔ ko ngɛ kaa e jaa Mawu faa, kɛ ma kudɔmi sane nɛ nɔ ko kɛ e he be mi woe ɔ he ní. I na Odasefohi a bimɛ nɛ a yeɔ anɔkuale nɛ a peeɔ kã nɛ a fiee mɛ ngɛ sukuu akɛnɛ a kɛ a he wui jami mi ní peepeehi nɛ yaa nɔ ngɛ sukuu ɔ mi ɔ mi he je. Enɛ ɔ wo ye hemi kɛ yemi ɔ mi he wami wawɛɛ.

Wa nyɛmimɛ ɔmɛ fĩ si ngɛ nyagba kpa ko nɛ a kɛ kpe ngɛ Afrika ma nyafii ko mi ɔ mi. Jamɛ a be ɔ, a tsɛɛ ma a ke Swaziland. Benɛ Matsɛ Sobhuza II gbo ɔ, e he ba hia nɛ ma bi ɔmɛ tsuo kɛ a he nɛ wo kusumi ko nɛ a peeɔ kɛ haa gbogboehi ɔ mi. E sa nɛ nyumuhi nɛ a kpa a yi, nɛ yi ɔmɛ hu nɛ a sã a yi. A wa nyɛmimɛ fuu yi mi akɛnɛ a kɛ a he wui kusumi nɛ ɔ nɛ e kɛ wɔ jami ngɛ tsakpa a mi ɔ he je. Anɔkuale nɛ a ye ɔ ha nɛ wa bua jɔ wawɛɛ! Wa kase anɔkuale yemi kɛ tsui si tomi he ní fuu ngɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Afrika a ngɔ, nɛ e fia wa hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si.

I KPALE KƐ YA WOMI FIAMI HE Ɔ

Ngɛ jeha 1981 ɔ mi ɔ, i kpale ya tsu ní ngɛ womi fiami he ɔ, konɛ ma ye bua nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a kɛ kɔmpiuta nɛ tsu ní ngɛ womi fiami mi. E ji be nɛ sa kadimi wawɛɛ! Níhi ngɛ tsakee ngɛ womi fiami mi. Nɔ ko nɛ e juaa klama nɛ ɔmɛ ba ha asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ womi fiami klama ehe ko nɛ wa kɛ tsu ní nɛ wa be he hiɔ woe. Klama nɛ ɔ hi, enɛ ɔ ha nɛ waa kɛ klama nɛ ɔ enuɔ ba da Linotype nɛɛ nɛ waa kɛ tsuɔ ní ɔ nane mi. Jehanɛ hu ɔ, wa to womi fiami klama ehe he blɔ nya, enɛ ɔ haa nɛ wa nyɛɛ fiaa womihi fuu!

Kɔmpiuta ye bua wɔ nɛ wa nyɛ nɛ wa to ningma amɛ a he blɔ nya saminya ngɛ womi nɔ kɛ gu MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System) blɔ nya tomi ɔ nɔ. Kɛ je benɛ wɔ ni eywiɛ ɔmɛ wa je Canada Betel kɛ ba South Africa a, wa na kaa kɔmpiuta klamahi kɛ ní tsumi ya hɛ mi wawɛɛ! (Yes. 60:17) Jamɛ a be ɔ, wɔ ni eywiɛ ɔmɛ tsuo waa kɛ nyɛmimɛ yihi nɛ a ji blɔ gbali nɛ a suɔ Yehowa a sɛ gba si himi mi. I kɛ Bill ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel. Ken kɛ Dennis to weku sisi ngɛ he ko nɛ e kɛ Betel kɛ we.

Ní tsumi ɔ yi ngɛ blie ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ wawɛɛ. A tsɔɔ womihi a sisi kɛ yaa gbi kpahi a mi, a fiaa womihi fuu, nɛ a kɛ ekomɛ maneɔ asafo ní tsumi kɔni kpahi. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e he ba hia nɛ a ná tsu kpa kɛ ha Betel ní tsumi ɔ. Nyɛmimɛ ɔmɛ ma eko ngɛ he ko nɛ ngɛ fɛu ngɛ Johannesburg pusinɔ he je, nɛ a jɔɔ nɔ ngɛ jeha 1987 ɔ mi. Ye bua jɔ kaa i piɛɛ he kɛ tsu ní tsumi nɛ ɔ. I sɔmɔ kaa South Africa Ní Tsumi Kɔni ɔ Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake jehahi fuu.

WA NÍ TSUMI KPALE TSAKE!

Ngɛ jeha 2001 ɔ mi ɔ, benɛ a ná Asafo Ní Tsumi Kɔni Ajla Toli ngɛ United States ɔ, a fɔ mi nine kaa ma ya piɛɛ a he, nɛ enɛ ɔ pee mi nyakpɛ wawɛɛ. E dɔ wɔ kaa wa ngɛ wa ní tsumi ɔ, kɛ wa huɛmɛ a he jee ngɛ South Africa, se wa bua jɔ kaa wa yaa je si himi ɔ sisi ekohu ngɛ United States Betel.

Se wa hao bɔɔ, ejakaa e he ba hia nɛ waa je Laura yayo nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ he. Wa be nyɛe maa ye bua lɛ tsɔ ke wa ngɛ New York, se Laura nyɛmimɛ yihi etɛ ngɔ a he kɛ ha kaa a maa ye bua lɛ ngɛ sika blɔ fa mi kɛ ní kpahi a mi. A de ke, “Wa be nyɛe ma tsu be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ, se ke wa ye bua kɛ hyɛ wa yayo nɔ ɔ, e maa ye bua nyɛ nɛ nyɛ ma nyɛ ma tsa nyɛ sɔmɔmi ni tsumi ɔ nɔ.” Wa hɛ sa nɔ́ nɛ a pee ɔ wawɛɛ.

Jã kɛ̃ nɛ ye nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ nɛ a ngɛ Toronto ngɛ Canada a hu hyɛ ye yayo nɛ jamɛ a be ɔ, e ji yalɔyo ɔ nɔ. Jamɛ a be ɔ, e ngɛ a ngɔ jeha 20 kɛ se sɔuu. Wa ya su New York kɛ we nɛ ye yayo gbo, se ye bua jɔ suɔmi kpo nɛ a je kɛ tsɔɔ lɛ, kɛ e nɔ nɛ a hyɛ saminya a he. E ji jɔɔmi kaa o ma ná weku li nɛ a suɔ kaa a kɛ níhi nɛ sã afɔle konɛ a nyɛ nɛ a tsu ní komɛ nɛ a he ní tsumi yeɔ ɔ a he ní ha mo.

Jeha komɛ nɛ be ɔ, a ha nɛ i hyɛ womi peemi ní tsumi ɔ nɔ ngɛ United States Betel. Amlɔ nɛ ɔ, kɔmpiuta klamahi ha nɛ jamɛ a ní tsumi ɔ pee gbɔjɔɔ bɔɔ. Lingmi nɛ ɔ, a ha nɛ i ngɛ ní tsue ngɛ Purchasing Department ɔ. E ji he blɔ nɛ wa ná kaa ngɛ jeha 20 nɛ be ɔ mi ɔ, wa sɔmɔ ngɛ asafo ní tsumi kɔni nɛ e kle nɛ ɔ mi. Amlɔ nɛ ɔ, nihi maa pee 5,000 lɛ ngɛ Betel weku nɛ ɔ mi, nɛ nihi maa pee 2,000 lɛ jeɔ we mi kɛ ba yeɔ bua ngɛ hiɛ ɔ.

Jeha nyingmi ekpa nɛ be ɔ, i susuu we kaa ma ba sɔmɔ ngɛ hiɛ ɔ. Laura fĩ ye se kɛ e tsui tsuo ngɛ jeha nɛ ɔmɛ a mi. I ná si himi kpakpa niinɛ! Wa bua jɔ ní tsumi slɔɔtohi nɛ wa tsu kɛ nihi nɛ waa kɛ mɛ tsu ní ɔ a he. Asafo ɔ tsɔ wɔ nɛ wa ya slaa asafo ní tsumi kɔni kpahi ngɛ je kɛ wɛ, nɛ wa bua jɔ nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ɔmɛ a mi ɔ a he. Amlɔ nɛ ɔ, i ye jeha 80 kɛ se. A gbɔ ye ní tsumi nɔ ejakaa wa ngɛ nihewi babauu nɛ a ma nyɛ ma tsu ní tsumi nɛ ɔ.

La polɔ ɔ de ke: ‘A gbaa ma nɛ a Mawu ji Yehowa a.’ (La 33:12) Munyu nɛ ɔ ji anɔkuale! Ye bua jɔ kaa i piɛɛ Yehowa sɔmɔli nɛ a ngɛ bua jɔmi ɔ a he kɛ ngɛ lɛ sɔmɔe.