Yaa Nɔ Nɛ O Hɛɛ O Hɛ Kɛ Nɔ Fɔmi ɔ Mi Wawɛɛ

1. Mɛni hɛ nɔ kami nɛ Yehowa ha wɔ?

YEHOWA ha wɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ se be, nɛ lɔ ɔ ji neneene wami nɛ wa ma ná. Ni komɛ ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa hi si ngɛ hiɔwe kɛ ya neneene kaa mumi mi bɔ níhi nɛ a be gboe. (1 Kor. 15:50, 53) Se nihi fuu ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa hi si ngɛ zugba a nɔ, nɛ a ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa kɛ bua jɔmi. (Kpoj. 21:3, 4) Wa ma ná neneene wami ngɛ hiɔwe jio, wa ma ná neneene wami ngɛ zugba a nɔ jio, wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ he jua wa ha wɔ.

2. Mɛni nɔ nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ daa si ngɛ, nɛ mɛni he je nɛ wa deɔ jã?

² A ma nyɛ maa tsɔɔ munyu nɛ ji “hɛ kɛ nɔ fɔmi” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ sisi kaa “ní kpakpahi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe kaa a maa ba.” Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ hwɔɔ se he ɔ maa ba mi, ejakaa e je Yehowa ngɔ. (Rom. 15:13) Wa le níhi nɛ e wo si kaa e maa pee, nɛ wa le kaa e yeɔ e munyu nɔ be fɛɛ be. (4 Mose 23:19) Wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa ngɛ suɔmi ɔ kɛ he wami ɔ nɛ e kɛ ma tsu níhi nɛ e de ɔ a he ní. Enɛ ɔ he ɔ, wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ, pi níhi nɛ wa poɔ he foni, loo níhi nɛ wa suɔ kaa a ba kɛkɛ, mohu ɔ, wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ daa si ngɛ níhi nɛ wa he ye kaa a ji anɔkuale ɔ nɔ.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi? (La 27:14)

³ Wa hiɔwe Tsɛ ɔ suɔ wɔ wawɛɛ, nɛ e suɔ nɛ wa ná hemi kɛ yemi ngɛ e mi. (Kane La 27:14.) Ke hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi wa a, e maa ye bua wɔ nɛ waa kɛ kã kɛ bua jɔmi ma fĩ si ngɛ ka fɛɛ ka nɛ waa kɛ maa kpe ɔ mi. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ poɔ wa he piɛ ha a he nɛ waa hyɛ. Kekleekle ɔ, wa ma susu nɔ́ he je nɛ Baiblo ɔ ngɔ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ kɛ to osɛkɛ, kɛ dade pɛɛ he ɔ he. Lɔ ɔ se ɔ, wa ma susu nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee konɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi nɛ wa a he.

WA HƐ KƐ NƆ FƆMI Ɔ NGƐ KAA OSƐKƐ

4. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ kaa osɛkɛ? (Hebri Bi 6:19)

⁴ Ngɛ sɛ womi nɛ bɔfo Paulo ngma kɛ ya ha Hebri bi ɔmɛ ɔ mi ɔ, e ngɔ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ kɛ to osɛkɛ he. (Kane Hebri Bi 6:19.) Paulo pɔɔ blɔ hiami ngɛ wo nɔ, lɔ ɔ e le kaa osɛkɛ nɛ haa nɛ mele nyɛɔ nɛ e daa si ngɛ he kake konɛ kɔɔhiɔ nɛ ko wo lɛ kɛ je. Ligbi ko ɔ, Paulo kɛ ni komɛ ngɛ mele mi, nɛ kɔɔhiɔ ko nɛ nya wa bɔni fiami. Benɛ kɔɔhiɔ ɔ ngɛ fiae ɔ, e na kaa nihi nɛ a ngɛ mele ɔ kudɔe ɔ fɔ osɛkɛ kɛ fɔ wo ɔ mi konɛ e nu mele ɔ kɛ da si, nɛ́ kɔɔhiɔ ɔ nɛ ko ha nɛ mele ɔ nɛ ya si tɛ. (Níts. 27:29, 39-41) Kaa bɔ nɛ osɛkɛ nuɔ mele kɛ daa si ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ hu hɛɛ wɔ kɛ suɔ Yehowa he, konɛ ke waa kɛ nyagbahi nɛ ngɛ kaa ahumi ngɛ kpee ɔ, wa ko je Yehowa he. Ke waa kɛ nyagbahi ngɛ kpee ɔ, wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ haa nɛ wa peeɔ kpoo, ejakaa wa le kaa níhi ma ba hi. Mo kai kaa Yesu bɔ wɔ kɔkɔ kaa a maa wa wɔ yi mi. (Yoh. 15:20) Lɔ ɔ he ɔ, ke wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ Yehowa wo si ɔ a he ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ wa sɔmɔ lɛ.

5. Benɛ Yesu ma gbo ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ye bua lɛ?

⁵ E ngɛ mi kaa Yesu le kaa e ma gbo gbenɔ yeyee mohu lɛɛ, se mo susu bɔ nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ye bua lɛ nɛ e ye anɔkuale ɔ he nɛ o hyɛ. Ngɛ Pentekoste jeha 33 ɔ mi ɔ, bɔfo Petro tsɛ gbami ko se kɛ je La womi ɔ mi. Gbami nɛ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Yesu pee kpoo, nɛ e ná nɔ mi mami ha. E de ke: “Ma hi si ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi mi; ejakaa o be mi sie ngɛ Gbeje, nɛ jã kɛ̃ nɛ o be nɔ nɛ e fĩɔ o se ɔ hyɛe nɛ e puɛ. . . . O ma ha nɛ ma ná bua jɔmi babauu ngɛ o hɛ mi.” (Níts. 2:25-28; La 16:8-11) E ngɛ mi kaa Yesu le kaa e ma gbo mohu lɛɛ, se e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa kaa Mawu ma tle lɛ si, nɛ e kɛ lɛ maa hi si ekohu ngɛ hiɔwe.​—Heb. 12:2, 3.

6. Mɛni nyɛminyumu ko de ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi he?

⁶ Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ kaa Kristofohi ɔ ye bua wa nyɛmimɛ fuu nɛ a fĩ si. Mo susu Leonard Chinn nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. E hi England, nɛ e ye Yehowa anɔkuale. Ngɛ Kekleekle Je Mi Ta a mi ɔ, a wo lɛ tsu ejakaa e kua ke e be ta bulɔ pee. A wo lɛ tsu nyɔhiɔ enyɔ, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a ha nɛ e tsu ní tsumi nɛ he wa. Pee se ɔ, e ngma ke: “Ye níhi a si kpami ɔ ha nɛ i na kaa e he hia nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi wawɛɛ, bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ wa fĩ si. Yesu, bɔfo ɔmɛ, kɛ gbali ɔmɛ pee nɔ hyɛmi nɔ kɛ fɔ si ha wɔ. Jehanɛ ɔ hu ɔ, si womihi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ. Ní nɛ ɔmɛ tsuo haa nɛ wa náa hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ hwɔɔ se he, nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ wa fĩɔ si.” Hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ kaa osɛkɛ kɛ ha Leonard, nɛ jã kɛ̃ nɛ e ma nyɛ maa pee osɛkɛ kɛ ha wɔ hulɔ.

7. Mɛni blɔ nɔ nɛ kahi nɛ waa kɛ kpee ɔ haa nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi waa? (Roma Bi 5:3-5; Yakobo 1:12)

⁷ Ke waa kɛ ka ngɛ kpee nɛ wa na bɔ nɛ Yehowa ye bua wɔ ha a, e haa nɛ wa naa kaa Yehowa bua jɔ wa he. (Kane Roma Bi 5:3-5; Yakobo 1:12.) Lɔ ɔ he ɔ, amlɔ nɛ ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi wa pe be nɛ wa ba na anɔkuale ɔ pɛ ɔ. Satan suɔ nɛ kahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ nɛ ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, se Yehowa ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa da ka amɛ eko fɛɛ eko nya.

WA HƐ KƐ NƆ FƆMI Ɔ NGƐ KAA DADE PƐƐ

8. Mɛni blɔ nɔ nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ ngɛ kaa dade pɛɛ? (1 Tesalonika Bi 5:8)

⁸ Baiblo ɔ ngɔ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ kɛ to dade pɛɛ he. (Kane 1 Tɛsalonika Bi 5:8.) Ta bulɔ buɔ dade pɛɛ bɔ nɛ pee nɛ ke he nyɛlɔ ko fia e yi nɔ́ ɔ, nɛ e ko plaa lɛ. Satan kɛ wɔ ngɛ ta hwue, enɛ ɔ he je ɔ, e sa nɛ waa po wa juɛmi he piɛ konɛ Satan nɛ ko ná wa juɛmi nɔ he wami. E guɔ blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ kaa wɔ, konɛ wa ná susumihi nɛ dɛ. Kaa bɔ nɛ dade pɛɛ poɔ ta bulɔ yi he piɛ ɔ, jã a kɛ̃ nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ poɔ wa susumi he piɛ konɛ waa ya nɔ nɛ waa ye Yehowa anɔkuale.

9. Ke nihi be hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ, kɛ a peeɔ a ní ha kɛɛ?

⁹ Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ kaa wa ma nyɛ ma ná neneene wami ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa kɔ nɔ́ se, nɛ waa kɛ nile nɛ tsu ní. Se ke wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ gbɔjɔ, nɛ wa bɔni níhi nɛ wɔ nitsɛmɛ wa suɔ ɔ he susumi ɔ, wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ ma nyɛ maa je wa juɛmi mi. Mo susu Kristofohi komɛ nɛ a hi si ngɛ blema Korinto ɔ a he nɛ o hyɛ. Hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ngɛ si ko nɛ he hia nɛ Mawu wo ɔ mi ɔ gbɔjɔ. Lɔ ɔ ji hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ nɛ. (1 Kor. 15:12) Paulo ngma kaa nihi nɛ a be hemi kɛ yemi ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ peeɔ mɛ nítsɛmɛ a suɔmi nya ní. (1 Kor. 15:32) Mwɔnɛ ɔ, nihi babauu be hemi kɛ yemi ngɛ Mawu si womihi a mi. Enɛ ɔ he ɔ, a peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ma ha nɛ a ná bua jɔmi mwɔnɛ ɔ. Se wɔɔ lɛɛ e slo wɔ kulaa, ejakaa wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Mawu si womi ɔmɛ maa ba mi hwɔɔ se. Wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ ngɛ kaa okadi peemi dade pɛɛ, nɛ e poɔ wa susumi he piɛ. E yeɔ bua wɔ nɛ waa kɛ wa he wui ní peepeehi nɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi.​—1 Kor. 15:33, 34.

10. Mɛni blɔ nɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi ma nyɛ maa po wa he piɛ konɛ wa kua susumihi nɛ dɛ?

¹⁰ Wa hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ ngɛ kaa dade pɛɛ ɔ hu ma nyɛ maa po wa he piɛ konɛ wa ko susu kaa wa be nyɛe maa sa Yehowa hɛ mi gblee. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, nɔ ko ma de ke: ‘Imi lɛɛ i sɛ. I le kaa i piɛɛ we nihi nɛ a maa hi si kɛ ya neneene ɔ a he, ejakaa i be nyɛe ma sa Mawu hɛ mi gblegbleegble.’ Mo kai kaa benɛ Elifaz bua pee kaa e ngɛ Hiob bua woe ɔ, e de ní komɛ kaa jã. Elifaz de ke: “Anɛ nɔmlɔ ko ngɛ nɛ e he tsɔ lo?” E kpale de kɛ kɔ Mawu he ke: “Hyɛ, Mawu bɔfo klɔuklɔu ɔmɛ po e kɛ e hɛ fɔ we a nɔ; mɛ nitsɛmɛ tete po a he tsɔ we ngɛ e hɛ mi.” (Hiob 15:14, 15) Munyu nɛ ɔmɛ tsuo ji lakpa! Mo kai kaa Satan ji nɔ nɛ e suɔ kaa o ná susumi kaa jã. E le kaa ke o susu níhi kaa jã a he ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, o maa ngmɛɛ o hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ he. Lɔ ɔ he ɔ, mo kua lakpa susumihi kaa jã, nɛ o ngɔ o juɛmi kɛ ma Yehowa si womi ɔmɛ a nɔ. Mo ná nɔ mi mami kaa Yehowa suɔ nɛ o hi si kɛ ya neneene, nɛ e maa ye bua mo nɛ o nyɛ nɛ o su jamɛ a oti ɔ he.​—1 Tim. 2:3, 4.

MOO HƐƐ O HƐ KƐ NƆ FƆMI Ɔ MI WAWƐƐ

11. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa to wa tsui si kɛ mlɛ nɛ Mawu si womi ɔmɛ nɛ a ba mi ɔ?

¹¹ Pi be fɛɛ be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa hɛɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi wawɛɛ. Eko ɔ, wa ma susu kaa Mawu si womi ɔmɛ a mi bami ɔ se ngɛ kɛe tsɔ. Se mo kai kaa Yehowa be sisije, nɛ e be nyagbe, enɛ ɔ he ɔ, bɔ nɛ e naa be ha a ngɛ ekpa kulaa ngɛ bɔ nɛ wa naa be ha a he. (2 Pet. 3:8, 9) E ma tsu e yi mi tomi ɔ he ní ngɛ blɔ nɛ hi pe kulaa nɔ, ngɛ be nɛ wa hyɛ we blɔ mi. Mɛni maa ye bua wɔ nɛ waa hɛɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi wawɛɛ be mi nɛ wa to wa tsui si kɛ ngɛ mlɛe nɛ Mawu si womi ɔmɛ nɛ a ba mi ɔ?​—Yak. 5:7, 8.

12. Ngɛ Hebri Bi 11:1, 6 nya a, mɛni tsakpa lɛ ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kɛ hemi kɛ yemi a kpɛti?

¹² Yehowa ji nɔ nɛ ma ha nɛ níhi nɛ wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ nɔ ɔ maa ba mi. Enɛ ɔ he ɔ, ke huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ mi wa a, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa hɛɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa tsakpa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kɛ hemi kɛ yemi a kpɛti. E tsɔɔ kaa bɔ nɛ pee nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ, e sa nɛ wa he ye kaa Yehowa ngɛ, nɛ lɛ ji “nihi nɛ a ngɛ e se blɔ hlae wawɛɛ ɔmɛ a hiɔ wolɔ.” (Kane Hebri Bi 11:1, 6.) Ke wa he ye kaa Yehowa ngɛ niinɛ ɔ, wa ma ná nɔ mi mami nɛ mi wa kaa e maa ye e si womi ɔmɛ a nɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi nɛ wa a he. Ke wa pee jã a, e ma ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa wa.

13. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ hɛ kɛ su Mawu he?

¹³ Moo sɔle ha Yehowa, nɛ o kane e Munyu ɔ. E ngɛ mi kaa wa be nyɛe maa na Yehowa mohu lɛɛ, se wa ma nyɛ maa hɛ kɛ su e he. Waa kɛ lɛ ma nyɛ maa sɛɛ ní ngɛ sɔlemi mi, ejakaa wa le kaa e maa bu wɔ tue. (Yer. 29:11, 12) Wa ma nyɛ maa bu Mawu tue kɛ gu e Munyu ɔ nɛ wa maa kane nɛ wa ma pue wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ nɔ. Baiblo ɔ tu nihi nɛ a ye Yehowa anɔkuale blema a he munyu. Ke wa kane nimli nɛ ɔmɛ a he ní, nɛ wa na bɔ nɛ Yehowa hyɛ a nɔ ha a, e ma ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa wa. Níhi tsuo nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ, “a ngma kɛ ha wɔ ní tsɔɔmi, konɛ kɛ gu wa si fimi kɛ jehanɛ se hu, kɛ gu bua womi nɛ jeɔ Ngmami ɔ mi ɔ nɔ ɔ, wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi.”​—Rom. 15:4.

14. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ wa susu níhi nɛ Yehowa pee ha ni kpahi ɔ he ɔ?

¹⁴ Mo susu bɔ nɛ Yehowa ye e si womihi a nɔ ha a he. Mo susu nɔ́ nɛ Mawu pee ha Abraham kɛ Sara a he nɛ o hyɛ. A wa, nɛ a be bi fɔmi nya. Se Mawu wo mɛ si kaa a ma fɔ bi. (1 Mose 18:10) Kɛ Abraham pee e ní ha kɛɛ benɛ Mawu wo lɛ si ɔ? Baiblo ɔ de ke: “E ná hemi kɛ yemi kaa e ma ba pee tsɛ kɛ ha je mahi fuu.” (Rom. 4:18) Ngɛ adesa susumi nya a, e he maa wa kaa Yehowa si womi nɛ ɔ maa ba mi. Se Abraham ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye e si womi ɔ nɔ. Yehowa ha we nɛ nyumu anɔkualetsɛ nɛ ɔ nine nɛ nyɛ si. (Rom. 4:19-21) Ke waa kɛ si fɔfɔɛ ko kpe nɛ e peeɔ wɔ kaa hɛ nɔ kami ko be po ɔ, Baiblo mi sanehi kaa kikɛ ma ha nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kaa e maa ye e si womihi tsuo a nɔ.

15. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa susu níhi nɛ Yehowa pee ha wɔ ɔ he ɔ?

¹⁵ Mo susu níhi nɛ Yehowa pee kɛ ha mo ɔ he. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Mawu pee níhi nɛ e wo he si ngɛ e Munyu ɔ mi ɔ fuu kɛ ha mo. Mo susu bɔ nɛ o ná he se ha a he nɛ o hyɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu wo si kaa e tsɛ ɔ ma ha wɔ wa hiami níhi. (Mat. 6:32, 33) Jehanɛ hu ɔ, Yesu ha nɛ o ná nɔ mi mami kaa ke o bi Yehowa kaa e ha mo e mumi ɔ, e ma ha mo. (Luka 11:13) Yehowa ye e si womi nɛ ɔmɛ a nɔ. Eko ɔ, o kai ní komɛ nɛ Yehowa pee kɛ ha mo kɛ tsɔɔ kaa e yeɔ e si womi nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e wo si kaa e kɛ o he tɔmi maa ke mo, e maa wo o bua, nɛ e ma ha mo níhi nɛ o maa hia konɛ o ya nɔ nɛ o hɛ kɛ su e he. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Kor. 1:3) Ke o susu níhi nɛ Yehowa pee ha mo ɔ he ɔ, e ma ha nɛ o ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ níhi nɛ e wo si kaa e maa pee ha mo hwɔɔ se ɔ mi.

NYƐ NYA NGƐ HƐ KƐ NƆ FƆMI Ɔ MI

16. Mɛni he je nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ji nike ní nɛ se be ɔ?

¹⁶ Neneene wami he hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ ji nike ní nɛ se be nɛ je Mawu ngɔ. Wa ngɛ si himi kpakpa nɛ ɔ blɔ hyɛe wawɛɛ nitsɛ, nɛ wa ngɛ nɔ mi mami kaa e maa ba mi. Wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ ngɛ kaa osɛkɛ. E yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ daa kahi, yi mi wami kɛ gbenɔ po nya. E ngɛ kaa dade pɛɛ. E poɔ wa susumihi a he piɛ, nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ wa kuaa susumihi nɛ dɛ, nɛ wa susuɔ níhi nɛ a da he. Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ ɔ nɛ Baiblo ɔ tu he munyu ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa leɔ Mawu saminya, nɛ e haa nɛ wa naa kaa e suɔ wɔ wawɛɛ nitsɛ. Ke wa ha nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi wa a, wa náa he se wawɛɛ nitsɛ.

17. Mɛni he je nɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa nya a?

¹⁷ Ngɛ sɛ womi nɛ bɔfo Paulo ngma kɛ ya ha Roma bi ɔmɛ ɔ mi ɔ, e wo mɛ he wami kaa a “nya ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi.” (Rom. 12:12) Paulo ma nyɛ ma nya, ejakaa e ngɛ nɔ mi mami kaa ke e ya nɔ nɛ e ye anɔkuale ɔ, e ma ná neneene wami ngɛ hiɔwe. Wɔ hu wa ma nyɛ ma nya ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi, ejakaa wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye e si womihi a nɔ. La polɔ ɔ ngma ke, ‘Nɔ nɛ e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ Yehowa e Mawu ɔ nɔ ɔ, a gbaa lɛ. Yehowa yeɔ e siwo nɔ daa.’​—La 146:5, 6.