O Ma Nyɛ Maa Hwu Kɛ Si Akɔnɔ Yayahi

1. Mɛni si fɔfɔɛ nɛ adesahi tsuo kɛ kpeɔ?

ANƐ o nu he hyɛ kaa ó pee nɔ́ ko nɛ Yehowa sume lo? Ke jã a, ko susu kaa mo pɛ lɛ o kɛ ka ko kaa jã kpe hyɛ. Baiblo ɔ de ke: “Ka ko bɛ nyɛ nɔ hyɛ kaa ja nɔ́ nɛ baa adesahi a nɔ ɔ pɛ.” (1 Kor. 10:13) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa pi mo pɛ nɛ o ngɛ hwue kɛ si akɔnɔ yayahi, ni kpahi hu kɛ si fɔfɔɛ kaa jã ngɛ kpee. Yehowa ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o hwu kɛ si jamɛ a akɔnɔ yaya a.

2. Mɛni ji ka komɛ nɛ Kristofohi kɛ Baiblo kaseli komɛ kɛ kpeɔ? (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)

² Baiblo ɔ de hu ke: “Nɔ fɛɛ nɔ ɔ, lɛ nitsɛ e we akɔnɔ nɛ e hii lɛ gblae nɛ e hii lɛ sisie ɔ nɛ e kaa lɛ.” (Yak. 1:14) Ngmami nɛ ɔ ha nɛ wa na kaa e slo nɔ́ nɛ kaa wa ti nɔ fɛɛ nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ni komɛ ngɛ nɛ a nuɔ he kaa a kɛ a he nɛ wo bɔmi nami nɛ yaa nɔ ngɛ nyumu kɛ yo a kpɛti ɔ mi, nɛ ni komɛ hu nuɔ he kaa a kɛ a he nɛ wo bɔmi nami nɛ yaa nɔ ngɛ nyumu kɛ nyumu loo yo kɛ yo a kpɛti ɔ mi. Nihi nɛ a kpa bɔmi nami he foni loo video hyɛmi ɔ hu nuɔ he kaa a kpale ya hyɛ ekohu. Nihi fuu nɛ a kpa dã loo tsopa yaya kɛ ní tsumi ɔ hu nuɔ he jã nɔuu. Enɛ ɔmɛ ji he numihi nɛ Kristofohi komɛ kɛ Baiblo kaseli komɛ náa. Be komɛ ɔ, wɔ tsuo wa ma nyɛ maa nu he kaa bɔ nɛ bɔfo Paulo nu he ɔ. E ngma ke: “Ke i suɔ kaa ma pee nɔ́ nɛ da a, nɔ́ yayami mohu lɛ e baa ye hɛ mi.”—Rom. 7:21.

3. Ke nɔ ko hwuɔ kɛ siɔ akɔnɔ yaya ko be fɛɛ be ɔ, mɛni susumi e ma nyɛ ma ná?

³ Ke o ngɛ hwue kɛ si akɔnɔ yaya ko be fɛɛ be ɔ, eko ɔ, o ma susu kaa o be nyɛe maa ye nɔ kunimi. Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ maa nu he kaa Yehowa be hae nɛ o ná neneene wami akɛnɛ o náa akɔnɔ yaya a he je. Se mo ná nɔ mi mami kaa susumi nɛ ɔmɛ ekoeko dɛ! Bɔ nɛ pee nɛ o na nɔ́ he je nɛ wa de jã a, wa ma susu sane bimi enyɔ komɛ a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi. Lɔ ɔmɛ ji: (1) Mɛnɔ lɛ e suɔ nɛ o ná susumi nɛ ɔmɛ? (2) Mɛni maa ye bua mo konɛ o ye akɔnɔ yaya nɔ kunimi?

BƆ NƐ SATAN SUƆ NƐ WAA NU HE HA

4. (a) Mɛni he je nɛ Satan suɔ nɛ wa susu kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya a? (b) Mɛni he je nɛ wa ngɛ nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya a?

⁴ Ke waa kɛ ka ko ngɛ kpee ɔ, Satan suɔ nɛ waa nu he kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si jamɛ a ka a. Yesu le kaa Satan maa bɔ mɔde kaa e maa ka wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a sɔle ke: “Koo ngɔ wɔ kɛ ya ka mi, mohu ɔ, mo je wɔ kɛ je nɔ yayami ɔ dɛ mi.” (Mat. 6:13) Satan tsɔɔ kaa ke adesahi kɛ ka kpe ɔ, a be nyɛe maa ye Yehowa anɔkuale. (Hiob 2:​4, 5) Mɛni he je nɛ Satan ná susumi nɛ ɔ? E ná susumi nɛ ɔ ejakaa lɛ ji nɔ kekleekle nɛ lɛ nitsɛ e we akɔnɔ ka lɛ, nɛ e nyɛ we nɛ e ya nɔ nɛ e ye Yehowa anɔkuale. E ngɛ heii kaa Satan susu kaa wa maa pee wa ní kaa lɛ, nɛ ke waa kɛ ka ko kpe ɔ, wa ma kua Yehowa oya nɔuu. Satan susu po kaa e ma nyɛ maa ka Mawu Bi nɛ e ye mluku ɔ nɛ e pee yayami! (Mat. 4:​8, 9) Se mo susu he nɛ o hyɛ: Anɛ wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya niinɛ lo? E ngɛ heii kaa wa ma nyɛ! Waa kɛ bɔfo Paulo kpa gbi ngɛ nɔ́ nɛ e ngma a he. E ngma ke: “Ejakaa i nyɛɔ peeɔ níhi tsuo kɛ gu nɔ nɛ e woɔ mi he wami ɔ nɔ.”—Filip. 4:13.

5. Kɛ wa plɛ kɛ le kaa Yehowa ngɛ nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi ha kɛɛ?

⁵ Yehowa be kaa Satan. Yehowa lɛɛ e ngɛ nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi. Kɛ wa plɛ kɛ le enɛ ɔ ha kɛɛ? Yehowa gba kɛ fɔ si kaa nimli babauu maa ya nɔ maa ye lɛ anɔkuale, nɛ a maa gblee amanehlu ngua a mi slɔkee. Mo susu nɔ́ nɛ enɛ ɔ tsɔɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Yehowa nɛ e be nyɛe maa ye lakpa a de ke nihi babauu nɛ a “wo tade hiɔ klɔiihi” ɔ maa ya Paradeiso ɔ mi. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa naa nimli nɛ ɔmɛ kaa a he tsɔ nyaii ngɛ e hɛ mi. (Kpoj. 7:​9, 13, 14) E ngɛ heii kaa Yehowa le kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi.

6-7. Mɛni he je nɛ Satan suɔ nɛ waa nu he kaa hɛnɔkami ko be kɛ ha wɔ ɔ?

⁶ Pi nɛ Satan suɔ nɛ waa nu he kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi pɛ kɛkɛ, se e suɔ nɛ waa nu he hu kaa hɛnɔkami ko kulaa be kɛ ha wɔ. Nɛ tsɔɔ kaa Yehowa be hae nɛ waa hi si kɛ ya neneene. Mo susu he ekohu nɛ o hyɛ. Satan plɛ munyu ɔ hɛ mi kɛ bu si. Lɛ mo hu nɛ e be hɛnɔkami ko kulaa, nɛ a ma kpata e hɛ mi hulɔ. (1 Mose 3:15; Kpoj. 20:10) E ngɛ heii kaa Satan suɔ nɛ waa nu he kaa hɛnɔkami ko be kɛ ha wɔ, ejakaa e le kaa wa nine maa su jɔɔmihi nɛ bɔ lɛ ɔ nɔ kokooko. Se wa ngɛ hɛnɔkami. Anɔkuale sane ji kaa Baiblo ɔ ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa Yehowa suɔ nɛ e ye bua wɔ, se pi nɛ e maa bu wɔ fɔ. Yehowa “sume nɛ a kpata nɔ ko nɔ ko hɛ mi, mohu ɔ, e suɔ kaa nihi tsuo nɛ a tsake a tsui.”—2 Pet. 3:9.

⁷ Ke wa he ye kaa wa be nyɛe maa ye akɔnɔ yaya nɔ kunimi loo hɛnɔkami ko be kɛ ha wɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa susuɔ níhi a he kaa bɔ nɛ Satan suɔ nɛ waa pee ɔ. Ke enɛ ɔ ngɛ wa juɛmi mi ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami konɛ waa te si kɛ wo Satan.—1 Pet. 5:​8, 9.

BƆ NƐ MLUKU NƐ WA YI Ɔ HAA NƐ WA NUƆ HE HA

8. Ngɛ níhi nɛ dɛ nɛ wa peeɔ ɔ se ɔ, be komɛ ɔ, mɛni nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e ji yayami? (La 51:5) (Hyɛ “Munyu Nɛ A Tsɔɔ Sisi” ɔ hulɔ.)

⁸ Ngɛ Satan se ɔ, nɔ́ kpa ko hu ngɛ nɛ haa nɛ wa nuɔ he kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi, nɛ wa be hɛnɔkami hulɔ. Mɛni ji lɔ ɔ? Lɔ ɔ ji mluku nɛ wa yi akɛnɛ Adam kɛ Hawa fɔ wɔ kɛ wo yayami mi ɔ he je.a—Hiob 14:4; kane La 51:5.

9-10. (a) Kɛ yayami nɛ Adam kɛ Hawa pee ɔ ha nɛ a nu he ha kɛɛ? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.) (b) Kɛ yayami nɛ ngɛ wa he ɔ haa nɛ wa nuɔ he ha kɛɛ mwɔnɛ ɔ?

⁹ Mo susu bɔ nɛ Adam kɛ Hawa nu he ha benɛ a pee yayami se ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ a gbo Yehowa nɔ tue se ɔ, a ya laa a he, nɛ a bɔ mɔde kaa a maa ngɔ nɔ́ ko kɛ ha a nɔmlɔ tso ɔ he. Insight on the Scriptures ɔ de ke: “Yayami nɛ a pee ɔ ha nɛ a he nile bu mɛ fɔ, nɛ zo hu gbe mɛ wawɛɛ.” Huɛ bɔmi kpakpa be nyɛe ma ba hi Adam kɛ Hawa kɛ Yehowa a kpɛti gblegbleegble. Ke a bɔ mɔde kaa mɛni po ɔ, a he nile maa ya nɔ maa bu mɛ fɔ, nɛ a maa hao be fɛɛ be. A be nyɛe maa yu a he ngɛ yayami he gblegbleegble.

¹⁰ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa si fɔfɔɛ ɔ be kaa Adam kɛ Hawa nɔ́ ɔ tutuutu. Ngɛ a blɔ fa mi ɔ, a be kpɔmi nɔ́ ɔ he se náe kulaa. Se wɔɔ lɛɛ kpɔmi nɔ́ ɔ he je ɔ, a ma nyɛ maa ngɔ wa yayamihi kɛ ke wɔ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ ba hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ekohu. (1 Kor. 6:11) Se loloolo ɔ, yayami ngɛ wa he. Enɛ ɔ he ɔ, wa he nile ma nyɛ maa hao wɔ, wa maa nu he kaa wa be slɔkee, nɛ zo maa gbe wɔ be komɛ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa yayami náa adesahi a nɔ he wami loloolo. Nɛ e ná “nihi nɛ a pee we yayami kaa bɔ nɛ Adam pee” ɔ po a nɔ he wami. (Rom. 5:14) E ngɛ mi kaa a fɔ wɔ ngɛ yayami mi mohu lɛɛ, se e sɛ nɛ waa nu he kaa wa be nyɛe maa pee nɔ́ nɛ da loo wa be hɛnɔkami kɛ ha hwɔɔ se kulaa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ma nyɛ maa ye he numi nɛ dɛ ɔ nɔ kunimi. Mɛni blɔ nɔ?

11. Ke wa nu he kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya a, mɛni e sa nɛ waa pee, nɛ mɛni he je? (Roma Bi 6:12)

¹¹ Akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, be komɛ ɔ, wa maa nu he kaa wa be nyɛe maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya. Ke e ba jã a, e peeɔ kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ gbi ko nue nɛ e ngɛ wɔ dee ke wa be nyɛe maa pee jã kɔkɔɔkɔ. Se e sɛ nɛ waa bu jamɛ a gbi ɔ tue. Mɛni he je? Ejakaa Baiblo ɔ de wɔ ke e sɛ nɛ wa ha nɛ yayami nɛ ya nɔ nɛ e “ye matsɛ” ngɛ wa nɔ. (Kane Roma Bi 6:12.) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke wa ná akɔnɔ yaya po ɔ, wa ma nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔ kaa wa be yayami pee. (Gal. 5:16) Yehowa ngɛ nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya. Enɛ ɔ he je nɛ e hyɛɛ blɔ kaa waa pee jã a nɛ. (5 Mose 30:​11-14; Rom. 6:6; 1 Tɛs. 4:3) E ngɛ heii kaa wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya.

12. Ke wa nu he kaa wa be hɛnɔkami ko akɛnɛ wa náa akɔnɔ yaya he je ɔ, kɛ e sa nɛ waa pee wa ní ha kɛɛ, nɛ mɛni he je?

¹² Jehanɛ hu ɔ, ke wa nu he kaa wa be hɛnɔkami ko, nɛ Yehowa maa bu wɔ fɔ akɛnɛ wa náa akɔnɔ yaya he je ɔ, e sa nɛ waa na kaa yayami nɛ ngɛ wa he ɔ lɛ e kɛ wɔ ngɛ “munyu tue,” nɛ e sɛ nɛ waa bu lɛ tue. Mɛni he je? Ejakaa Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yehowa le kaa wa yi mluku. (La 103:​13, 14) Yehowa “le níhi tsuo” ngɛ wa he. E le kaa mluku nɛ wa yi ɔ náa wa ti nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɔ he wami ngɛ blɔ ko nɔ kɛ̃. (1 Yoh. 3:​19, 20) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ya nɔ nɛ wa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi, nɛ wa tsu we a nya ní ɔ, Yehowa maa na wɔ kaa wa he tsɔ. Mɛni he je nɛ wa de jã a?

13-14. Ke wa náa akɔnɔ yayahi ɔ, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa nine nyɛ si lo? Moo tsɔɔ nya.

¹³ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa slɔɔto ngɛ akɔnɔ yaya nɛ wa ma ná, kɛ akɔnɔ yaya nya ní nɛ wa ma tsu ɔ a kpɛti. Wa be nyɛe maa tsi akɔnɔ yaya nɛ wa ma ná a nya. Se wa ma nyɛ maa yu wa he ngɛ yayamihi nɛ akɔnɔ yaya ma nyɛ ma ha nɛ waa pee ɔ a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Kristofohi komɛ nɛ a hi Korinto asafo ɔ mi ɔ ngɔ a he kɛ wo nyumu kɛ nyumu loo yo kɛ yo a bɔmi nami mi. Paulo ngma ke: “Jinɛ jã ji bɔ nɛ nyɛ ti ni komɛ ngɛ.” Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa a nui he hu kaa a kɛ a he maa wo jamɛ a ní peepee ɔmɛ a mi lo? E ngɛ heii kaa a nu he jã, ejakaa e yeɔ kaa nɔ ko ma kpa he numi ko kaa jã a nami. Se akɛnɛ a kpɛti ni komɛ nyɛ nɛ a ye a he nɔ, nɛ a yu a he ngɛ jamɛ a ní peepee ɔmɛ a he he je ɔ, Yehowa kplɛɛ a nɔ. E na mɛ kaa nihi nɛ ‘a fɔ a he nɛ a he tsɔ.’ (1 Kor. 6:​9-11) Enɛ ɔ ma nyɛ maa ba mi ngɛ mo hu o blɔ fa mi.

¹⁴ O ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi tsuo, nɛ o ye nɔ kunimi. Ke o be nyɛe ma je akɔnɔ yayahi kɛ je po ɔ, o ma nyɛ maa ye o he nɔ konɛ o ko ‘pee níhi nɛ he lo ɔ kɛ o susumihi suɔ.’ (Efe. 2:3) Mɛni ji ní komɛ nɛ o ma nyɛ maa pee konɛ o nyɛ nɛ o hwu kɛ si akɔnɔ yayahi?

NƆ́ NƐ O MA NYƐ MAA PEE KONƐ O YE AKƆNƆ YAYA NƆ KUNIMI

15. Loko wa ma nyɛ maa hwu kɛ si akɔnɔ yaya a, mɛni he je nɛ e sɛ nɛ waa sisi wa he ɔ?

¹⁵ Loko o ma nyɛ maa ye akɔnɔ yayahi a nɔ ɔ, e sa nɛ mo nitsɛ o le o gbɔjɔmihi. Moo hyɛ saminya nɛ o ko ngɔ “lakpa susumi” kɛ sisi o he. (Yak. 1:22) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ ko nɛ e nuɔ dã fuu ɔ ma nyɛ ma susu kaa e be nyagba ejakaa nihi nuɔ dã wawɛɛ pe lɛ. Aloo nɔ ko nɛ e hyɛɛ bɔmi nami he foni loo videohi ɔ ma nyɛ ma pia ni kpahi, nɛ e ma de ke: ‘Kaa ye yo ɔ jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mi wawɛɛ ɔ, jinɛ i ko pee we jã.’ Ke nɔ ko náa susumihi kaa jã a, e be yee kaa e maa pee yayami. Enɛ ɔ he ɔ, ke o pee nɔ́ nɛ dɛ ɔ, koo ngɔ níhi kɛ je o nya. Moo kplɛɛ nɔ kaa o tɔ̃ konɛ o he nɛ jɔ mo.—Gal. 6:7.

16. Mɛni maa ye bua mo konɛ o hɛɛ yi mi kpɔ nɛ o mwɔ kaa o maa pee nɔ́ nɛ da a mi?

¹⁶ Ngɛ mo nitsɛ o gbɔjɔmihi nɛ o maa le ɔ se ɔ, e he maa hia nɛ o hɛɛ yi mi kpɔ nɛ o mwɔ kaa o maa ye akɔnɔ yayahi a nɔ ɔ mi. (1 Kor. 9:​26, 27; 1 Tɛs. 4:4; 1 Pet. 1:​15, 16) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ o yɔse níhi nɛ kaa mo, kɛ be nɛ jamɛ a ní ɔmɛ kaa mo ɔ. Eko ɔ, o ma ba na kaa nɔ́ pɔtɛɛ ko lɛ kaa mo, loo o kɛ ka pɔɔ kpemi ngɛ be pɔtɛɛ ko mi ngɛ ligbi ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke pɔ tɔ o he loo je jɔ wawɛɛ ɔ, anɛ e yeɔ ha mo kaa o maa da ka nya lo? Mo dla o he kɛ to, nɛ o hyɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee ke o kɛ ka ko kpe. Moo sɛ hlami nɛ o pee jã loko o kɛ ka nɛ kpe.—Abɛ 22:3.

17. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yosef nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi? (1 Mose 39:​7-9) (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)

¹⁷ Mo susu bɔ nɛ Yosef pee e ní ha benɛ Potifar yo ɔ bɔ mɔde kaa e maa sisi lɛ konɛ e kɛ lɛ nɛ ná bɔmi ɔ he nɛ o hyɛ. Yosef kɛ oya yemi de lɛ ke dɛbi. (Kane 1 Mose 39:​7-9.) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ Yosef pee ɔ mi? Yosef fia e pɛɛ si kaa e maa pee nɔ́ nɛ da loko Potifar yo ɔ ba ka lɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e ma bi nɛ wɔ hu wa dla wa he, nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ya nɔ maa pee nɔ́ nɛ da loko waa kɛ ka ko nɛ kpe. Ke e ba jã nɛ waa kɛ ka ko kpe ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa hɛɛ wa pɛɛ si nɛ wa fia kaa wa maa pee nɔ́ nɛ da a mi.

‘YAA NƆ NƐ O HI O HE KAE’

18. Mɛni ji nɔ́ kpa ko hu nɛ ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o hwu kɛ si akɔnɔ yaya? (2 Korinto Bi 13:5)

¹⁸ Bɔ nɛ pee nɛ waa hwu kɛ si akɔnɔ yaya a, e ma bi nɛ waa ‘ya nɔ nɛ waa hi wa he kae’ be fɛɛ be, nɛ waa hyɛ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha. (Kane 2 Korinto Bi 13:5.) Be komɛ ɔ, wa ma nyɛ maa hyɛ wa ní peepee kɛ bɔ nɛ wa susuɔ níhi a he ha, nɛ waa pee tsakemihi nɛ a he maa hia kaa waa pee ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o nyɛ nɛ o da ka ko nya po ɔ, o ma nyɛ ma bi o he ke: ‘Be enyɛmɛ e ye loko i nyɛ nɛ i de ke dɛbi?’ Ke o yɔse kaa e he be loko o nyɛ nɛ o de jã po ɔ, o kɔni mi nɛ ko jɔ̃. Mohu ɔ, mo susu nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee konɛ o nyɛ nɛ o pee babauu pee se ɔ he. O ma nyɛ ma bi o he sane nɛ ɔmɛ: ‘Ke susumi yaya ba ye juɛmi mi ɔ, anɛ ma nyɛ ma je kɛ je ye juɛmi mi oya nɔuu lo? Anɛ níhi nɛ i kɛ jeɔ ye hɛja a haa nɛ e he waa ha mi kaa ma da kahi a nya lo? Ke i na fonihi nɛ sɛ ɔ, anɛ i jeɔ ye hɛngmɛ oya nɔuu lo? E ngɛ mi kaa e ma bi nɛ ma bɔ mɔde wawɛɛ loko ma nyɛ ma ye ye he nɔ, nɛ ma bu Yehowa tue mohu lɛɛ, se ke i pee jã a, anɛ ma ná he se be fɛɛ be lo?’—La 101:3.

19. Mɛni blɔ nɔ nɛ yi mi kpɔ nyafinyafihi nɛ nile be mi nɛ wa maa mwɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi?

¹⁹ Be mi nɛ o ngɛ o he kae ɔ, koo bɔ mɔde kaa o ma je o nya. Baiblo ɔ de ke: ‘Tsui sisiɔ nɔ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́, e hiɔ hu be tsa ba.’ (Yer. 17:9) Yesu de ke tsui ɔ mi lɛ “susumi yayami” jeɔ kɛ baa. (Mat. 15:19) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ ko nɛ e kpa bɔmi nami he foni loo video hyɛmi ɔ ma nyɛ ma susu kaa amlɔ nɛ ɔ lɛɛ e ma nyɛ maa hyɛ fonihi nɛ tleɔ nɔ akɔnɔ si, nɛ e be lɛ awi yee, ejakaa tsa pi bɔmi nami he foni tutuutu. Aloo e ma nyɛ ma de ke, ‘Tɔmi be he kaa ma po he foni kaa i ngɛ ní yayahi pee, ke i kɛ ye he wui jamɛ a ní ɔmɛ a mi nitsɛnitsɛ.’ Ke e ba jã a, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ nɔ ɔ ngmɛ blɔ nɛ e tsui ɔ ngɛ lɛ sisie, nɛ e ngɛ “níhi nɛ peeɔ he lo ɔ akɔnɔ ɔmɛ a he blɔ nya toe kɛ fɔ si.” (Rom. 13:14) Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa ko pee nɔ́ ko kaa jã? O hɛ nɛ hi o he nɔ, nɛ o bɔ mɔde kaa o be yi mi kpɔ nyafinyafihi nɛ nile be mi po mwɔe, ejakaa lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o mwɔ yi mi kpɔ nguahi nɛ nile be mi, nɛ ji kaa o maa pee yayami.b Jehanɛ hu ɔ, mo kua “susumi yayami” nɛ ma ha nɛ o ngɔ níhi kɛ je o nya ngɛ yayami peemi he.

20. Mɛni wa ngɛ blɔ hyɛe hwɔɔ se, nɛ mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa pee nɔ́ nɛ da amlɔ nɛ ɔ?

²⁰ Kaa bɔ nɛ wa ba na a, Yehowa yeɔ buaa wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa da kahi a nya. Jehanɛ hu ɔ, kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ, Yehowa ma nyɛ maa ngɔ wa yayamihi kɛ ke wɔ konɛ wa ná neneene wami ngɛ je ehe ɔ mi. Hyɛ bɔ nɛ e maa pee bua jɔmi ha kaa waa kɛ juɛmi kɛ tsui nɛ mi tsɔ ma sɔmɔ Yehowa ngɛ jamɛ a be ɔ mi! Se kɛ yaa si jamɛ a be ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa ma ha wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ waa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi, nɛ wa be he nue kaa wa be hɛnɔkami hulɔ. Ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ma nyɛ maa ye kunimi!