YI 7
Anɛ O Buu Wami Kaa Bɔ Nɛ Mawu Buu Wami ɔ Lo?
“O mi lɛ wami tsuo jeɔ kɛ baa.”—LA 36:9.
1, 2. Mɛni nike ní nɛ he jua wa nɛ Mawu ha wɔ, nɛ mɛni he je e he hia wawɛɛ ɔ?
WA HIƆWE Tsɛ ɔ ha wɔ nike ní ko nɛ he jua wa wawɛɛ. E ha wɔ wami kɛ juɛmi konɛ wa nyɛ nɛ waa kase e su ɔmɛ. (1 Mose 1:27) Nike ní nɛ se be nɛ ɔ ji nɔ́ nɛ haa wa nyɛɔ susuɔ Baiblo sisi tomi mlaahi a he ɔ nɛ. Ke waa kɛ tsu ní ɔ, wa nane maa pi si ngɛ Mawu jami mi, nɛ wa maa suɔ Yehowa, nɛ wa ma ‘tsɔse wa juɛmi, nɛ wa maa le slɔɔto nɛ ngɛ kpakpa kɛ yayami a kpɛti.’—Hebri Bi 5:14.
2 Mwɔnɛ ɔ, nyɛmi nɛ a kɛ susuɔ Baiblo sisi tomi mlaahi a he ɔ he hia wawɛɛ, ejakaa níhi ba hiɛ fuu ngɛ je ɔ mi, nɛ a be nyɛe maa wo mlaa ngɛ si himi mi nɔ́ tsuaa nɔ́ he. Enɛ ɔ jee kpo pãa ngɛ hiɔ tsami mi, titli ɔ, ngɛ muɔ nɛ a kɛ peeɔ tsopa kɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi kpahi nɛ a kɛ muɔ tsuɔ ní ngɛ mi ɔ mi. Sane nɛ ɔ he hia nihi tsuo nɛ suɔ kaa a bu Yehowa tue ɔ wawɛɛ. Nɛ ke wa nu Baiblo sisi tomi mlaa amɛ a sisi ɔ, wa ma nyɛ maa mwɔ wa yi mi kpɔ bɔ nɛ wa he nile be wɔ fɔ bue, konɛ waa hi Mawu suɔmi ɔ mi. (Abɛ 2:6-11) Wa ma susu sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ ekomɛ a he.
WAMI KƐ MUƆ NGƐ KLƆUKLƆU
3, 4. Mɛni be a tu bɔ nɛ muɔ ngɛ klɔuklɔu ha a he munyu kekleekle ngɛ Ngmami ɔ mi, nɛ mɛni sisi tomi mlaahi a nɔ e daa si ngɛ?
3 Kekleekle be nɛ Yehowa tsɔɔ tsakpa nɛ ngɛ wami kɛ muɔ a kpɛti, kɛ bɔ nɛ a ngɛ klɔuklɔu ha a ji benɛ Kain gbe Habel. Mawu de Kain ke: “O senɔ ɔ muɔ ɔ nɛ ngɛ zugba a mi ɔ ngɛ awe nyae kɛ ngɛ mi tsɛe.” (1 Mose 4:10) Ngɛ Yehowa hɛ mi ɔ, Habel muɔ ɔ daa si ha e wami nɛ a po nɔ kpiti ɔ. Lɔ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma de ke Habel muɔ ɔ fo ya kɛ tsɛ Mawu konɛ Mawu nɛ gbla nɔ nɛ gbe lɛ ɔ tue.—Hebri Bi 12:24.
4 Benɛ Nyu Kpekpemi ɔ ba ngɛ Noa be ɔ mi se ɔ, Mawu ngmɛ nimli blɔ kaa a ye lohwehi a lo, se a ko ye a muɔ. Mawu de ke: “Nɔ́ nɛ nyɛ ko ye ji lo nɛ muɔ ngɛ mi kɛ mwɔɔ; i kplɛɛ we enɛ ɔ, ejakaa muɔ ɔ, wami ngɛ mi. Ke nɔ ko pue nɔmlɔ adesa muɔ si ɔ, a maa gbla e tue.” (1 Mose 9:4, 5) Kita nɛ ɔ kɔɔ Noa sisi bimɛ tsuo nɛ wɔ hu wa piɛɛ he ɔ a he. Enɛ ɔ ma nɔ́ nɛ Mawu de Kain ɔ nɔ mi. Ngɛ nimli kɛ lohwehi tsuo a blɔ fa mi ɔ, muɔ daa si ha a wami aloo a klaa. Kita nɛ ɔ hu tsɔɔ kaa adesahi tsuo nɛ bui wami kɛ muɔ ɔ, Yehowa nɛ ji wami Halɔ ɔ maa gbla a tue.—La 36:9.
5, 6. Mɛni blɔ nɔ Mose Mlaa a tsɔɔ kaa muɔ ngɛ klɔuklɔu nɛ e he jua wa ngɛ? (Hyɛ daka nɛ ji, “Moo Bu Lohwehi A Wami.”)
5 Mose Mlaa a ma anɔkuale munyu enyɔ nɛ ɔmɛ a nɔ mi. Wa kaneɔ ngɛ 3 Mose 17:10, 11 ke: ‘Ke nɔ ko ye muɔ ɔ, ye hɛ maa dɔ kɛ wo jamɛ a nɔ ɔ. Ma je lɛ we, nɛ a ko bu lɛ ngɔ si ye ma mi bi ɔmɛ a nɔ hu. Muɔ ji nɔ́ nɛ haa he lo tsuaa he lo wami. Lɔ ɔ he nɛ Yehowa fã ke a ngɔ muɔ kɛ pue bɔ sami la tɛ ɔ nɔ nɛ a kɛ kpata a nɛ. Muɔ ji nɔ́ nɛ a kɛ kpataa, ejakaa wami ngɛ mi.’a Hyɛ daka nɛ ji, “Muɔ Ngɛ He Wami Nɛ A Kɛ Kpataa.”
6 Ke a gbe lohwe ko, nɛ a kɛ e muɔ ɔ be bɔ sami la tɛ ɔ nɔ pue ɔ, lɛɛ e sa kaa plɛ pue zugba. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ngɛ blɔ ko nɔ́ ɔ, a kpale wami ɔ kɛ ha Nɔtsɛ. (5 Mose 12:16; Ezekiel 18:4) Se mo yɔse kaa e he hia we nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ bɔ mɔde kaa a ma fɔ muɔ ɔ tsuo ngɛ lohwe nɛ a gbe ɔ mi loko a ye. Ke Israel no ko gbe lohwe ko, nɛ e ha nɛ muɔ ɔ dɛ pue si saminya a, e ma nyɛ maa ye lo ɔ nɛ e he nile be lɛ fɔ bue, ejakaa jã nɛ e pee ɔ tsɔɔ kaa e ngɛ bumi kɛ ha Wami Halɔ ɔ.
7. Mɛni blɔ nɔ David tsɔɔ kaa e buu muɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu ngɛ?
7 David nɛ ji ‘nyumu nɛ Mawu ná e he bua jɔmi’ ɔ nu sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Mawu mlaa nɛ kɔɔ muɔ he ɔ mi ɔ sisi. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 13:22) Be ko nɛ kuma ngɛ lɛ yee wawɛɛ ɔ, e we bi ɔmɛ a kpɛti nyumuhi etɛ bɔ mɔde nɛ a ya a he nyɛli ɔmɛ a sito he ɔ, nɛ a ya yɛ nyu ngɛ vu ko mi ba ha lɛ kaa e nu. Mɛni David pee? E de ke, ‘Anɛ pi nihi nɛ ngɔ a wami fɔ si ɔ a muɔ ji nɛ ɔ lo?’ David na kaa ke e nu nyu ɔ, e we bi ɔmɛ a muɔ nɛ e nu ɔ nɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ mi kaa kuma ngɛ lɛ yee mohu lɛɛ, se ‘e plɛ nyu ɔ pue si ha Yehowa.’—2 Samuel 23:15-17.
8, 9. Anɛ Mawu juɛmi ngɛ wami kɛ muɔ he ɔ tsake benɛ a to Kristofohi asafo ɔ sisi ɔ lo? Moo tsɔɔ nya.
8 Maa pee jeha 2,400 se benɛ Yehowa wo Noa mlaa ngɛ muɔ he ɔ, kɛ maa pee jeha 1,500 se benɛ Yehowa kɛ Israel bi ɔmɛ so Mlaa somi ɔ, Yehowa gu blɔ tsɔɔmi ajla toli nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a nɔ kɛ ngma ke: “E sa mumi klɔuklɔu ɔ hɛ mi, nɛ e sa wɔ hu wa hɛ mi kaa, waa kɛ tlomi ko nɛ ko fɔ nyɛ nɔ hu, kaa ja níhi nɛ he hia nɛ ɔmɛ nɔuu. Kaa nyɛɛ nyɛ lo nɛ a gbe ha wɔhi, kɛ muɔ, kɛ lohwehi nɛ a kika a kuɛ, kɛ ajuama bɔmi.”—Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 15:28, 29, NW.
9 E ngɛ heii kaa blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ na kaa muɔ ngɛ klɔuklɔu, nɛ ke a kɛ tsu ní ngɛ blɔ nɛ dɛ nɔ ɔ, e ji yayami kaa bɔ nɛ wɔ jami kɛ ajuama bɔmi ngɛ ɔ. Anɔkuale Kristofohi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ hu peeɔ jã. Jehanɛ se hu ɔ, akɛnɛ a kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi tsuɔ ní wawɛɛ he je ɔ, a yi mi kpɔ nɛ a mwɔɔ ngɛ muɔ he ɔ saa Yehowa hɛ mi.
MUƆ NƐ A KƐ TSUƆ NÍ NGƐ HIƆ TSAMI MI
Kɛ ma plɛ kɛ tsɔɔ dɔkita ye juɛmi nɛ i pee ngɛ muɔ mi ní nyafinyafihi a he ɔ nya ha kɛɛ?
10, 11. (a) Kɛ Yehowa Odasefohi naa muɔ kɛ muɔ mi ní titli eywiɛ ɔmɛ nɛ a kɛ haa nɔ ɔ ha kɛɛ? (b) Mɛni níhi nɛ kɔɔ muɔ he lɛ eko ɔ, Kristofohi a juɛmi maa je ekpaekpa ngɛ he?
10 Yehowa Odasefohi le kaa munyukpɔ nɛ ji ‘nyɛɛ nyɛ muɔ’ ɔ tsɔɔ kaa a ko ngɔ muɔ kɛ gu a pani mi, nɛ a ko je muɔ ha nɔ ko, loo a ko je mɛ nitsɛmɛ a muɔ kɛ to nɛ a kɛ ha mɛ pee se. Jehanɛ se hu ɔ, akɛnɛ a ngɛ bumi ha Mawu mlaa a he je ɔ, a ngɔɛ muɔ mi ní titli eywiɛ nɛ ji, red cells (wami yiblii tsutsu), white cells (wami yiblii futaa), platelets (wami yiblii tlalatlala), kɛ plasma (muɔ mi nyu) ekoeko.
11 Mwɔnɛ ɔ, kɛ gu tsopa peemi he níhi a mi hlamihi a nɔ ɔ, a ná muɔ mi ní titli nɛ ɔmɛ a mi ní nyafinyafihi nɛ a kɛ tsuɔ ní ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ. Anɛ e sa kaa Kristofo no nɛ kplɛɛ muɔ mi ní nyafinyafi nɛ ɔmɛ eko nɔ lo? Anɛ e naa mɛ kaa “muɔ” lo? E sa kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ sane nɛ ɔ he. Jã kɛ̃ nɛ e ji ngɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi komɛ nɛ a ngɔɔ nɔ nitsɛ e muɔ kɛ tsuɔ ní, kaa muɔ nɔ domi (hemodialysis), muɔ nɛ a kɛ tsopa futuɔ mi ngɛ nɔmlɔ tso ɔ mi (hemodilution), kɛ muɔ nɛ a haa e bɔleɔ si ngɛ klamahi a mi se a je we kɛ mɛ si (cell salvage) ɔ hu blɔ fa mi.—Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyuhi nɛ ji, “Muɔ Mi Ní Nyafinyafihi Kɛ Nɔ Gbami Blɔ Nɔ Tomihi.”
12. Kɛ e sa kaa waa na sanehi nɛ kɔɔ wa he nile he ɔ ha kɛɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ e sa kaa waa gu kɛ tsu a he ní?
12 Ke nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ maa mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ sane ko he ɔ, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ nɔ tsuaa nɔ maa pee ɔ kɔ we Yehowa he lo? Dɛbi, ejakaa níhi nɛ wa susuɔ a he kɛ níhi nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ he hia lɛ wawɛɛ. (Kane Abɛ 17:3; 24:12.) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa sɔle nɛ wa hla níhi a mi kɛ kɔ tsopahi kɛ blɔhi a nɔ nɛ a maa gu kɛ tsa wɔ ɔ he ɔ, e sa kaa waa bu wa he nile nɛ wa ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔse ɔ tue. (Roma Bi 14:2, 22, 23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sɛ kaa nɔ ko nɛ pee juɛmi ha wɔ, nɛ e sɛ kaa nɔ ko hu nɛ e nyɛ wa nɔ kaa waa pee bɔ nɛ lɛɛ e suɔ. E sɛ hu kaa wa bi nɔ ko ke, “Ke mo ɔ, kɛ o maa pee kɛɛ?” E sa kaa Kristofo no tsuaa Kristofo no nɛ “tloo lɛ nitsɛ e tlomi” ngɛ sanehi kaa kikɛ a mi.b—Galatia Bi 6:5; Roma Bi 14:12. Hyɛ daka nɛ ji, “Anɛ I Buu Muɔ Kaa E Ngɛ Klɔuklɔu Lo?”
YEHOWA MLAAHI TSƆƆ KAA E JI TSƐ NƐ NGƐ SUƆMI
13. Mɛni Yehowa mlaahi kɛ e sisi tomi mlaahi ha nɛ wa na ngɛ e he? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.
13 Maahi kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsɔɔ kaa Yehowa ji Mlaa Wolɔ nɛ ngɛ nile saminya kɛ Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi, nɛ e suɔ wawɛɛ kaa e hi ha e bimɛ. (La 19:7-11) E ngɛ mi kaa pi nɔmlɔ tso mi he wami nami he je nɛ Yehowa wo wɔ mlaa kaa waa ‘nyɛ muɔ’ ɔ mohu lɛɛ, se lɔ ɔ poɔ wa he piɛ ngɛ haomihi nɛ jee muɔ ngɔmi mi kɛ baa a he. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 15:20, NW) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, dɔkitahi fuu de ke nɔ gbami aloo operation nɛ a kɛ muɔ tsu we ní ngɛ mi ɔ ji hiɔ tsami blɔ nɔ tomi nɛ “se be” mwɔnɛ ɔ. Ngɛ anɔkuale Kristofohi a blɔ fa mi ɔ, ní nɛ ɔmɛ nɛ dɔkitahi kpa si nɛ a na a ji odase yemi nɛ tsɔɔ kaa Yehowa nile ɔ mi kuɔ saminya, nɛ e ji Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi niinɛ.—Kane Yesaya 55:9; Yohane 14:21, 23.
14, 15. (a) Mɛni mlaahi Mawu wo e we bi nɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa e suɔ mɛ? (b) Kɛ o kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ mlaahi nɛ poɔ nɔ he piɛ nɛ ɔ mi ɔ ma tsu ní ha kɛɛ?
14 Mlaahi fuu nɛ Mawu wo blema Israel bi ɔmɛ ɔ ha nɛ wa na kaa e susuɔ a he nɛ e suɔ kaa e hi ha mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, akɛnɛ Israel bi ɔmɛ pɔɔ níhi fuu peemi ngɛ a tsuhi a yi mi he je ɔ, Mawu de mɛ ke a wo a tsu yi bumi ɔmɛ a he aklabatsa. (5 Mose 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Nehemia 8:16; Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 10:9) Mawu wo mɛ mlaa hu kaa a wo nahi nɛ a hɛ mi jɔɛ ɔ tsu. (2 Mose 21:28, 29) Ke nɔ ko yi mlaa nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa nɔ ɔ bui ni kpahi a wami, nɛ enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e ye nihi a muɔ he fɔ.
15 Kɛ o kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ mlaa nɛ ɔmɛ a mi ɔ ma tsu ní ha kɛɛ? Mo susu o lɔle, su nɛ o kɛ hɛɛɔ lɔle ɔ, o lohwehi, o we, o ní tsumi, kɛ níhi nɛ o kɛ jeɔ o hɛja a he nɛ o hyɛ. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, lɔle oslaa ji nɔ́ titli nɛ gbee nihewi kɛ yihewi, ejakaa behi fuu ɔ, a ngɔɔ a he kɛ woɔ níhi nɛ ma nyɛ maa ngɔ oslaa kɛ ba a mi. Se nihewi kɛ yihewi nɛ suɔ kaa a hi Mawu suɔmi ɔ mi ɔ buu wami kaa e he jua wa. Enɛ ɔ he ɔ, a yuɔ a he ngɛ ní peepeehi nɛ ngɛ bua jɔmi se a ngɛ oslaa a he. A kplɛɛ we munyu nɛ nile be mi nɛ nihi tuɔ kaa nɔ́ ko be nyɛe maa ye nihewi kɛ yihewi awi ɔ nɔ. Mohu ɔ, a yuɔ a he ngɛ oslaahi nɛ nihi ngɔɔ a he kɛ woɔ mi ɔ a he, nɛ enɛ ɔ haa a náa bua jɔmi ngɛ a nihe kɛ a zangma be mi.—Fiɛlɔ 11:9, 10.
16. Mɛni Baiblo sisi tomi mlaa kɔɔ hɔ puɛmi he? (Hyɛ sisi ningma a hulɔ.)
16 Bimwɔyo nɛ ngɛ e nyɛ mi mi wami po he jua wa ngɛ Mawu hɛ mi. Ngɛ blema Israel ɔ, ke nɔ ko plaa yohɔyo ko nɛ yohɔyo ɔ, loo e bi ɔ gbo ɔ, Mawu buu nɔ nɛ plaa nɔ ɔ kaa nɔmlɔ gbelɔ, nɛ lɔ ɔ he ɔ, e sa kaa a ngɔ ‘klaa kɛ to klaa nane mi.’c (Kane 2 Mose 21:22, 23.) Daa jeha a, nihi babauu jeɔ blɔ nɛ a puɛɔ hɔ nɛ a he nɛ jɔ mɛ, konɛ a ya nɔ nɛ a kɛ a he nɛ wo yo kɛ nyumu yakayaka fiɛmihi a mi. Ke Yehowa na enɛ ɔ, hyɛ bɔ nɛ e maa dɔ lɛ ha.
17. Kɛ o ma plɛ kɛ wo nɔ ko nɛ puɛ hɔ loko e ba kase Mawu sisi tomi mlaa amɛ ɔ bua ha kɛɛ?
17 Nɛ yo nɛ puɛ hɔ loko e ba kase Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ hu nɛɛ? Anɛ Mawu maa na lɛ mɔbɔ lo? Ee! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko pia e he kɛ je e tsui mi ɔ, Yehowa ma nyɛ maa da Yesu muɔ nɛ e plɛ pue si ɔ nɔ kɛ ngɔ nɔ ɔ he yayami kɛ pa lɛ. (La 103:8-14; Efeso Bi 1:7) Niinɛ, Kristo nitsɛ de ke: “I bɛ dali tsɛmi; mohu ɔ, i ba nɛ ma ba tsɛ yayami peeli, konɛ a tsake a tsui.”—Luka 5:32.
KO NÁ NIHI A HE JUƐMI YAYAMI!
18. Mɛni Baiblo ɔ de ngɛ nɔ́ titli nɛ ngɔɔ nɔ gbemi kɛ baa a he?
18 Ngɛ nihi awi nɛ wa be yee ɔ se ɔ, Yehowa suɔ kaa wa je nihi a he ninyɛ kɛ je wa tsui mi, ejakaa lɔ ɔ ji nɔ́ nɛ ngɔɔ muɔ si puemi babauu kɛ baa. Bɔfo Yohane ngma ke: “Nɔ tsuaa nɔ nɛ nyɛɔ e nyɛmi ɔ, nɔmlɔ gbelɔ ji lɛ.” (1 Yohane 3:15) Nɔmlɔ kaa kikɛ ɔ, pi e nyɛmi sane kɛkɛ nɛ e sume, se e ná nɛ e nyɛmi ɔ gbo. Eko ɔ, níhi nɛ e maa pee kɛ tsɔɔ kaa e sume e nyɛmi ɔ ji kaa e maa gbe e he guɛ, aloo e maa po munyu ngua ko kɛ fɔ e nyɛmi ɔ konɛ Yehowa nɛ gbla e nyɛmi ɔ tue. (3 Mose 19:16; 5 Mose 19:18-21; Mateo 5:22) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e he hia wawɛɛ nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa je ninyɛ saisaa kɛ je wa tsui mi.—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.
19. Kɛ nɔ nɛ nyɛɛɔ ngɛ Baiblo ɔ sisi tomi mlaahi a nya a buɔ ngmamihi kaa La 11:5 kɛ Filipi Bi 4:8, 9 ɔ ha kɛɛ?
19 Nihi nɛ buu wami kaa bɔ nɛ Yehowa buu lɛ, nɛ a suɔ kaa a hi e suɔmi ɔ mi ɔ yuu a he ngɛ basabasa peemihi tsuo a he. La 11:5 ɔ de ke: ‘Yayami peeli kɛ yiwutsotsɛmɛ lɛɛ Yehowa sume mɛ kulaa.’ Pi su nɛ Mawu ngɛ ɔ he pɛ nɛ Ngmami nɛ ɔ kɔɔ. E ji sisi tomi mlaa nɛ tsɔɔ bɔ nɛ e sa kaa waa ba wa je mi ha. E woɔ nihi nɛ suɔ Mawu ɔ ga konɛ a kua hɛja jemi saisaa nɛ woɔ basabasa peemi mi he wami. Jã kɛ̃ munyukpɔ nɛ ji Yehowa ji “he jɔmi Mawu” ɔ woɔ e sɔmɔli he wami konɛ a ngɔ níhi nɛ ngɛ fɛu, níhi nɛ sa bu, kɛ níhi nɛ woɔ nɔ hɛ mi nyami kɛ wo a juɛmi kɛ a tsui mi.—Kane Filipi Bi 4:8, 9.
MOO YU O HE NGƐ KUUHI NƐ A YE MUƆ HE FƆ Ɔ A HE
20-22. Kɛ Kristofohi peeɔ a ní ngɛ jeɔ he ha kɛɛ, nɛ mɛni he je?
20 Mawu bu Satan je ɔ tsuo kaa e ye muɔ he fɔ. Je ɔ ma kudɔmi blɔ nya tomi nɛ a tu e he munyu ngɛ Ngmami ɔ mi kaa lohwe awi yelɔ ɔ gbe nimli ayɔhi abɔ. E gbe Yehowa sɔmɔli babauu hulɔ. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Kpojemi 13:1, 2, 7, 8) Jua yeli kɛ je mi si kpali ya piɛɛ ma kudɔmi blɔ nya tomi nɛ peeɔ e ní kaa lohwe awi yelɔ ɔ he kɛ ngɛ ta hwumi ní nguanguahi pee, nɛ a ngɛ juae. Enɛ ɔ ha nɛ a ná ní babauu nitsɛ. Niinɛ, “je ɔ, abosiami lɛ ngɛ nɔ yee.”—1 Yohane 5:19.
21 Akɛnɛ Yesu se nyɛɛli “pi je ɔ mi bi” nɛ lɔ ɔ he ɔ, a ngɔɛ a he kɛ wui ma kudɔmi blɔ nya tomihi kɛ tahi a mi he je ɔ, a ti nɔ tsuaa nɔ yi nɔ ko loo ma ko muɔ he fɔ.d (Yohane 15:19; 17:16) Nɛ kaa bɔ nɛ Kristo pee ɔ, a kɛ nihi nɛ waa mɛ yi mi ɔ pee we basabasa. Mohu ɔ, a jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ a he nyɛli, nɛ a sɔleɔ ha mɛ po.—Mateo 5:44; Roma Bi 12:17-21.
22 Nɔ́ nɛ pe kulaa ji kaa anɔkuale Kristofohi jeɔ a he ngɛ “Babilon Kpetekpleenyɛ” nɛ ji je ɔ lakpa jami blɔ nya tomi nɛ ye nihi a muɔ he fɔ titli ɔ he. Mawu Munyu ɔ de ke: “Babilon yeɔ fɔ kaa e gbe gbali ɔmɛ, kɛ ni klɔuklɔu ɔmɛ. Ee, Babilon pue ni kpahi babauu hu a muɔ si ngɛ je ɔ mi.” Enɛ ɔ he ɔ, a bɔ wɔ kɔkɔ ke: “Ye ma! Nyɛɛ je kpo ngɛ e mi.”—Kpojemi 17:6; 18:2, 4, 24.
23. Mɛni Babilon Ngua a mi nɛ nɔ ko maa je ɔ tsɔɔ?
23 Ke nɔ ko je Babilon Ngua a mi ɔ, e biɔ nɛ e pee babauu pe e biɛ mi nɛ e maa po ngɛ jami ko womi mi. E sa nɛ nɔ ɔ nɛ yu e he kulaa ngɛ ní yayamihi nɛ lakpa jami kplɛɛɔ nɔ aloo a fĩɔ se ɔ a he. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji ajuama bɔmi, ma kudɔmi sanehi, kɛ hɛ tsumi nɛ a kɛ dii ní nami se. (Kane La 97:10; Kpojemi 18:7, 9, 11-17) Behi fuu ɔ, ní peepee nɛ ɔmɛ ngɔɔ muɔ si puemi kɛ baa!
24, 25. (a) Mɛni nɔ Mawu ma nyɛ maa da kɛ na nɔ ko nɛ ye muɔ he fɔ ɔ mɔbɔ? (b) Mɛni enɛ ɔ kaiɔ wɔ ngɛ blema Israel bi ɔmɛ a be ɔ mi?
24 Loko wa ti nɔ tsuaa nɔ ba na anɔkuale jami ɔ, wa fĩ Satan blɔ nya tomi ɔ se, enɛ ɔ ha wa ye muɔ he fɔ ngɛ blɔ ko nɔ. Se kɛ̃ ɔ, akɛnɛ wa tsake wa je mi bami nɛ wa ná hemi kɛ yemi ngɛ Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ mi, nɛ wa jɔɔ wa he nɔ ha Mawu he je ɔ, Mawu na wɔ mɔbɔ nɛ e po wa he piɛ kɛ je níhi nɛ ma puɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti huɛ bɔmi ɔ he. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 3:19) He piɛ pomi nɛ ɔ ha nɛ wa kaiɔ wesa he mahi nɛ a hi blema Israel ɔ.—4 Mose 35:11-15; 5 Mose 21:1-9.
25 Mɛni blɔ nɔ a ngɔ blɔ nya tomi nɛ ɔ kɛ tsu ní ngɛ? Ke Israel no ko li e he be nɛ e gbe nɔ ko ɔ, e sa kaa e tu fo kɛ ya sa we ngɛ ma nɛ ɔmɛ eko mi. Ke kojoli nɛ sa ye sane ɔ ta a, e sa kaa nɔ nɛ li e he be nɛ e gbe nɔmlɔ ɔ nɛ hi wesa he ma a mi kɛ ya si benɛ osɔfo nɔkɔtɔma a ma gbo. Lɔ ɔ se ɔ, e ngɛ he blɔ kaa e hii he tsuaa he nɛ e suɔ. Enɛ ɔ ji Mawu mɔbɔ nami nɛ se be kɛ bɔ nɛ e buu adesa wami kaa e he jua wa ha a he nɔ hyɛmi nɔ́ nitsɛnitsɛ! Mwɔnɛ ɔ, kaa bɔ nɛ e ji ngɛ blema Israel wesa he ma amɛ a blɔ fa mi ɔ, Mawu to blɔ nya kɛ gu Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ nɔ nɛ e kɛ po wa he piɛ konɛ ke e ba kaa wa li wa he be nɛ wa tɔ̃ Mlaa nɛ kɔɔ bɔ nɛ wami kɛ muɔ ngɛ klɔuklɔu ɔ ha a nɔ ɔ, wa hɛ mi nɛ ko kpata. Anɛ o buu blɔ nya tomi nɛ ɔ lo? Mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ jã? Blɔ kake nɛ o maa gu nɔ kɛ pee jã ji kaa e sa nɛ o fɔ ni kpahi nine nɛ a kplɛɛ blɔ nya nɛ Mawu to konɛ e kɛ po nihi a he piɛ ɔ nɔ, titli ɔ, akɛnɛ ‘amanehlu ngua’ a su si ta a he je.—Mateo 24:21; 2 Korinto Bi 6:1, 2.
FIƐƐ MATSƐ YEMI Ɔ HE SANE KPAKPA A KƐ TSƆƆ KAA O BUU WAMI
26-28. Mɛni ní tsumi a kɛ wo wa dɛ nɛ ngɛ kaa ní tsumi nɛ a kɛ wo gbalɔ Ezekiel hu dɛ ɔ, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ to wa he ngɛ Mawu suɔmi ɔ mi ha kɛɛ?
26 Ní tsumi nɛ a kɛ wo Mawu we bi a dɛ mwɔnɛ ɔ ha nɛ wa kaiɔ ní tsumi nɛ a kɛ wo gbalɔ Ezekiel hu dɛ ɔ. Yehowa fã Ezekiel kaa e pee Israel ma a he bulɔ konɛ e bɔ mɛ kɔkɔ. Mawu de lɛ ke: ‘Bu munyuhi nɛ ma tu ɔ tue nɛ o bɔ mɛ kɔkɔ.’ Kaa Ezekiel kua ní tsumi nɛ a ngɔ wo e dɛ ɔ, jinɛ e ko ye nihi nɛ a gbe benɛ a gbla Yerusalem tue ɔ a muɔ he fɔ. (Ezekiel 33:7-9) Se Ezekiel bu tue nɛ e yi nɔ ko muɔ he fɔ.
27 Mwɔnɛ ɔ, e be kɛe nɛ a ma kpata Satan je ɔ hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa Odasefohi na kaa e ji a blɔ nya ní tsumi kaa a maa fiɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ kɛ tsɔɔ nihi konɛ a ha nɛ a le kaa ‘be ma nɛ Mawu maa gbla nihi a tue.’ (Yesaya 61:2; Mateo 24:14) Anɛ o kɛ hɛdɔ ngɛ ní tsumi nɛ he hia nɛ ɔ tsue lo? Bɔfo Paulo kɛ hɛdɔ tsu e fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Lɔ ɔ ha e nyɛ de ke: “Ke nyɛ ti nɔ ko hɛ mi kpata a, lɛ nitsɛ e musu tloo lɛ. Ejakaa i jaje Mawu yi mi tomi ɔ tsuo pɛpɛɛpɛ ngɔ tsɔɔ nyɛ nɛ i laa we nyɛ ba.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:26, 27) E sa kaa waa kase nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ ɔ!
28 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa maa hi Yehowa suɔmi ɔ mi ɔ, pi wami kɛ muɔ nɛ wa maa bu kaa bɔ nɛ Yehowa buu lɛ ɔ kɛkɛ nɛ he hia. Se e sa kaa wa he nɛ tsɔ, aloo waa pee klɔuklɔu ngɛ Mawu hɛ mi hulɔ kaa bɔ nɛ wa maa na ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ.
a Benɛ je mi si kpami he womi ko (Scientific American) ngɛ munyu nɛ Mawu tu kaa “muɔ ji nɔ́ nɛ haa he lo tsuaa he lo wami” ɔ mi tsɔɔe ɔ, e de ke: “E ngɛ mi kaa a kɛ muɔ peeɔ wami he okadi lɛɛ, se muɔ ji wami nitsɛnitsɛ: muɔ mi wami yiblii ɔmɛ tsuo he hia bɔ nɛ pee nɛ nɔ nɛ hi wami mi.”
b Hyɛ August 2006 Awake! ba fa 3-12, nɛ Yehowa Odasefohi pee ɔ.
c Baiblo mi munyunguhi a sisi tsɔɔli tsɔɔ kaa Hebri munyu nɛ a kɛ tsu ní ngɛ 2 Mose 21:23 ɔ “be nyɛe ma kɔ yohɔyo ɔ pɛ nɛ a maa plaa lɛ ɔ he.” Mo kadi hu kaa Baiblo ɔ de we nɔ́ ko ngɛ be nɛ bimwɔyo nɛ ngɛ e nyɛ mi mi ɔ ye ɔ he kaa lɔ ɔ nɔ nɛ Yehowa maa da kɛ kojo.
d Hyɛ Yi 5 nɛ ji, “Bɔ Nɛ Wa Ma Plɛ Kɛ Je Wa He Ngɛ Je ɔ He.”
e Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyuhi nɛ ji, “Muɔ Mi Ní Nyafinyafihi Kɛ Nɔ Gbami Blɔ Nɔ Tomihi” kɛ ha nya tsɔɔmihi fuu.