Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE
Hwɔɔmi Mɔ
INTANƐTI NƆ NITO HE
Dangme
Ɛ
  • ã
  • á
  • ɛ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ
  • ɔ́
  • í
  • ĩ
  • BAIBLO
  • WOMIHI
  • ASAFO MI KPEHI
  • ol fã 5 bf. 15-18
  • Anɔkuale nɛ Kɔɔ Kunya Yemi, Nyuami, kɛ Aze Kpɛmi He

Ngmami nɛ ɔ he video be amlɔ nɛ ɔ.

Wa kpa mo pɛɛ nyagba ko he je ɔ, video ɔ hí jemi.

  • Anɔkuale nɛ Kɔɔ Kunya Yemi, Nyuami, kɛ Aze Kpɛmi He
  • Blɔ Nɛ Yaa Neneene Wami Mi—Anɛ O Na Lo?
  • Munyuyi Nyafinyafihi
  • Munyu Nɛ Ngɛ Kaa Enɛ ɔ
  • Lakpahi kɛ Sisimi
  • Kunya Yemi Kɛ Hiami Ji Yayami
    O Ma Nyɛ Maa Pee Mawu Huɛ!
  • Ha Yehowa Nɛ Ye Bua Mo Nɛ O Hwu Kɛ Si Mumi Yayami Ɔmɛ
    Hwɔɔmi Mɔ E Ngɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ He Gɔgɔ Fiae (Nɔ́ Nɛ A Maa Kase)—2019
  • Pee Klaalo—Satan Ngɛ Hlae Nɛ E Tsɔtslɔɔ O Mi!
    Hwɔɔmi Mɔ E Ngɛ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ He Gɔgɔ Fiae—2015
Blɔ Nɛ Yaa Neneene Wami Mi—Anɛ O Na Lo?
ol fã 5 bf. 15-18

Fà5

Anɔkuale nɛ Kɔɔ Kunya Yemi, Nyuami, kɛ Aze Kpɛmi He

Nyumu ko nɛ e ya kunya tsulɔ ko ngɔ

1. Kɛ ji bɔnɛ hemi kɛ yemi nɛ kɔɔ kunya yemi, nyuami, kɛ aze kpɛmi he gbɛ fia ha kɛɛ?

WOMI ko nɛ ji African Traditional Religion ɔ ngma ke, “Ngɛ Afrika a, e ji yaka tsuaa kaa nɔ ko ma bi keji kaa azetsɛmɛ ngɛ aloo a be.” E kɛ piɛɛ he ke, “aze kpɛmi (hiami) ji nɔ́ nitsɛ nɛ he hia wawɛɛ kɛ ha Afrikabi ngɛ kuu tsuaa kuu mi.” Nihi nɛ li womi mi, kɛ nihi nɛ kase womi kɛ ya hɛ mi tsuo heɔ kunya yemi, nyuami, kɛ aze kpɛmi yeɔ. Klamɔ jami kɛ Sɔlemibi a hɛ mi nyɛɛli hu heɔ yeɔ.

2. Jije nihi fuu heɔ yeɔ kaa kunya he wami jee?

2 Nihi fuu heɔ yeɔ ngɛ Afrika kaa zi mi he wami ko ngɛ. A deɔ kaa Mawu ngɛ nɔ he wami. Mumihi kɛ nimeli nɛ gbo hu ma nyɛ ma kɛ tsu ní. Nimli komɛ hu le bɔnɛ a gblaa he wami nɛ ɔ eko nɛ a kɛ peeɔ nɔ́ kpakpa (hokpã) aloo nɔ́ yayami (nyuami).

3. Mɛni ji nyuami, nɛ mɛni nihi heɔ yeɔ kaa e nyɛɔ tsuɔ?

3 Nihi nɛ a kɛ nyuami tsuɔ ní ngɛ a blɔ fa mi ji henyɛli. A he ye kaa nyuali ngɛ he wami nɛ a nyɛɔ kɛ tsɔɔ apanihi, lohwe pɛlitsɛmɛ, anunuhi, kɛ lohwehi kpahi konɛ a ya ye nihi awi. Nihi babauu heɔ yeɔ hu kaa nyuami ngɔɔ kunɔ nɔmihi, hiɔhi, yosa peemi, kɛ gbenɔ po kɛ baa.

4. Mɛni nihi babauu heɔ yeɔ ngɛ azetsɛmɛ a he, nɛ mɛni ji ní komɛ nɛ nihi nɛ kpɛ aze hyɛ ɔ jaje?

4 Nɔ́ ko hu nɛ je nyuami ji aze kpɛmi. A deɔ ke azetsɛmɛ jee a nɔmlɔtso ɔmɛ a mi nyɔ mi, nɛ a tee konɛ a kɛ azetsɛmɛ kpahi nɛ ya kpe, aloo konɛ a ya po nihi nɛ a nine su a nɔ ɔ a wami nɔ. Akɛnɛ azetsɛmɛ a nɔmlɔtso ɔmɛ hii mahe mi ngɛ a sahi a mi heje ɔ, behi fuu ɔ, munyuhi nɛ a kɛ pɔɔ kikɛmɛ a sane nɛ ɔmɛ a se fimi titli ji munyuhi nɛ nihi nɛ kpɛ aze hyɛ jajeɔ. Kaa nɔhyɛ nɔ́ ɔ, Afrika womi gbajáa ko tsɛ ní komɛ nɛ nihi nɛ kpɛ aze hyɛ (titli ɔ yihewi nɛ yi jeha nyingmi enyɔ lolo) de se kaa: “I gbe nihi 150 kɛ gu lɔle oslaahi a nɔ.” “I gbla jokuɛwi enuɔ a muɔ tsuo nɛ a gbo.” “I gbe ye fiɛlɔ nyumuhi etɛ ejakaa a kua mi.”

5. Mɛni ji kunya nɛ́ a kɛ buu nɔ he ɔ, nɛ mɛni blɔhi a nɔ a kɛ tsuɔ ní ngɛ?

5 A tsɔɔ kaa, kunya nɛ́ a kɛ buu nɔ he ɔ (hokpã) poo nɔ he piɛ kɛ jee yobu he. Nihi nɛ kɛ kunya nɛ ɔ tsuɔ ni ɔ woɔ nguɛ gahi aloo nine si gahi. A nuɔ tsopahi aloo a kɛ kpaa a nɔmlɔtsohi a he konɛ a kɛ bu a he. A puɔ níhi nɛ a heɔ yeɔ kaa lɔɔ ma ha mɛ he bumi ngɛ a wehi a mi. A kɛ a he fɔɔ sɛbɛhi nɛ́ a ngma Koran aloo Baiblo mi munyu ngɛ mi ɔmɛ a nɔ.

Lakpahi kɛ Sisimi

6. Mɛni Satan kɛ e daimonio ɔmɛ pee ngɛ blema be ɔ mi, nɛ kɛ e sa nɛ waa bu a he wami ɔ kɛɛ?

6 E ji anɔkuale kaa Satan kɛ e daimonio ɔmɛ ji nimli a henyɛli nɛ́ a he ngɛ oslaa. A ngɛ he wami nɛ a nyɛɔ kɛ náa adesahi a si himi kɛ a juɛmihi a nɔ he wami, nɛ ngɛ blema a, a sɛ nimli kɛ lohwehi po a mi. (Mateo12:43-45) E sɛ́ kaa wa buu mɛ kaa nɔ́ ko nyafii, se wa ko bu mɛ hu kaa a he wami ɔ nɔ kuɔ tsɔ ko.

7. Mɛni Satan hlaa kaa wa he ye, nɛ kɛ a pee enɛ ɔ he nɔhyɛ nɔ́ ha kɛɛ?

7 Satan ji lakpatsɛ kpanaku. E sisiɔ nihi nɛ́ a he ye kaa e ngɛ he wami pe bɔnɛ e ngɛ ɔ nitsɛ. Nɔhyɛ nɔ́ ko ji: Lingmi nɛ ɔ nɛ ta te si ngɛ Afrika ma ko mi ɔ, tabuli ngɔ klama kɛ tsu ní kɛ wo a henyɛli ɔmɛ a he gbeye. Loko tabuli ɔmɛ ma ya tutua a henyɛli ɔmɛ ɔ, a fia oplɛmi kɛ tuhi a pɛmihi nɛ a nu ngɔ wo klama a nɔ ɔ. A hla kaa a henyɛli ɔmɛ nɛ susu kaa a kɛ ta hwumi klamahi nɛ ngɛ he wami saminya lɛ ma mɛ tutuami. Jã nɔuu Satan hlaa kaa e ma ha nihi nɛ́ susu kaa e he wami ɔ huzu be he. E yi mi tomi ɔ ji kaa, e wo nihi a he gbeye nɛ a pee e suɔmi nya ní mohu pe Yehowa suɔmi nya ní. Nyɛ ha wa susu lakpa munyuhi etɛ nɛ Satan suɔ kaa nihi nɛ a he ye ɔ he.

8. Mɛni ji lakpa munyu kake nɛ Satan woɔ mi he wami?

8 Lakpa munyu kake nɛ Satan woɔ mi he wami ji: Sane yobu ko bɛ gu; nɔ́ yayami tsuo nɛ́ pi nɔ ko pɔtɛɛ nɔ nɛ e gu kɛ ba a, lɛɛ zi mi he wami ko ngɛ se. Nɔhyɛ nɔ́ ji: Ngɔɔ lɛ kaa aslã gbe nɔ ko bi. Eko ɔ binyɛ ɔ le kaa pwɔmihi lɛ ngɔɔ aslã kɛ baa. Se eko ɔ, e ma he ye hu kaa azetsɛ ko lɛ tsɔ pwɔmi ɔ kɛ ba kɔ e bi ɔ.

Fo kalɔ ko nɛ e nɔ si ngɛ fo kami mi

Be komɛ ɔ ní yayamihi baa tlukaa

9. Mɛni blɔ nɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ngɛ kaa pi Satan nɛ ngɔɔ nyagbahi tsuo kɛ baa?

9 E ngɛ mi kaa Satan ngɛ he wami nɛ e kɛ ngɔɔ haomihi komɛ kɛ baa mohu, se e dɛ kaa wa ma he ye kaa lɛ nɛ e ngɔɔ nyagbahi tsuo kɛ baa. Baiblo ɔ deɔ ke: “Pi nihi nɛ a he sɔɔ wawɛɛ a nɔ ji fo tumi, nɛ pi katsɛmɛ hu a nɔ ji ta, nɛ pi ní leli a nɔ ji niye ní, nɛ jehanɛ pi juɛmitsɛmɛ a nɔ ji ní nami, nɛ pi gatsɛmɛ a nɔ ji hɛ mi nyami; ejakaa be kɛ nɔ́ nɛ a li baa mɛ tsuo a nɔ tlukaa.” (Fiɛlɔ 9:11, NW) Fo tulɔ ko nɛ́ ngɛ fo kae ma nyɛ maa pee nɔ nɛ he sɔɔ pe nɔ tsuaa nɔ, se eko ɔ, e be kekle ngwɔhe yee. ‘Nɔ́ ko nɛ a li’ ma nyɛ ma ha nɛ e be manye yee. Eko ɔ e ma tɛ nɔ́ nɛ e maa nɔ si, aloo hiɔ maa nu lɛ, aloo e nane ma tɔ̃. Enɛ ɔmɛ tsuo ma nyɛ maa ba nɔ saisaa nɔ. A tsɔɔ we godoo kaa Satan loo azetsɛ ko lɛ pee; a baa tlukaa.

10. Mɛni a de ngɛ azetsɛmɛ a he, nɛ kɛ wa peeɔ kɛ leɔ kaa enɛ ɔ ji lakpa kɛɛ?

10 Lakpa munyu enyɔne nɛ Satan woɔ mi he wami ji enɛ ɔ: Azetsɛmɛ jee a nɔmlɔtsohi a mi nɛ a hiaa blɔ nɛ a kɛ azetsɛmɛ kpahi ya kpee, aloo a ya gblaa nihi nɛ a nine su a nɔ ɔ a muɔ aloo a poo a wami nɔ. Jehanɛ, bi o he ke: ‘Ke azetsɛmɛ ma nyɛ maa pee jã a, lɛɛ mɛni tutuutu ji nɔ́ nɛ jee a nɔmlɔtso ɔmɛ a mi mɔ?’ Kaa bɔnɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, klaa a ji nɔ ɔ nitsɛ, pi nɔ́ ko nɛ ma nyɛ maa je nɔ ɔ mi. Nɛ kɛ piɛɛ he hu ɔ, mumi ɔ ji wami he wami nɛ haa nɔmlɔtso ɔ tsuɔ ní, se e be nyɛe ma tsu nɔ́ ko ke nɔmlɔtso ɔ be.

Yo ko nɛ e hwɔ mahe

Azetsɛmɛ be a nɔmlɔtso ɔmɛ a mi nyɛe maa je

11. Mɛni ha wa leɔ kaa azetsɛmɛ be a nɔmlɔtso ɔmɛ a mi nyɛe maa je, nɛ o heɔ enɛ ɔ yeɔ lo?

11 Klaa a be nɔmlɔtso ɔ mi nyɛe maa je, jã kɛ̃ nɛ mumi ɔ hu be nɔmlɔtso ɔ mi nyɛe maa je kɛ ya tsu nɔ́ ko kpakpa, aloo nɔ́ yayami. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa azetsɛmɛ be a nɔmlɔtso ɔmɛ a mi nyɛe maa je. A pee we níhi nɛ a deɔ aloo a susuɔ kaa a pee ɔmɛ nitsɛ.

12. Mɛni blɔ nɔ satan haa nihi heɔ yeɔ kaa a pee ní komɛ nɛ a pee we nitsɛ?

12 Kɛ wa maa pee kɛ tsɔɔ sanehi nɛ azetsɛmɛ jajeɔ ɔmɛ a nya kɛɛ? Satan ma nyɛ ma ha nɛ nihi nɛ he ye kaa a pee ní komɛ nɛ́ e be mi jã. Satan ma nyɛ maa gu nínahi a nɔ kɛ ha nihi nɛ́ susu kaa a na ní komɛ nɛ a nɛ́, aloo a nu ní komɛ nɛ a nui, aloo a pee ní komɛ nɛ a pee we nitsɛ. Satan guu blɔ nɛ ɔ nɔ, konɛ e kɛ gbla nihi kɛ je Yehowa he nɛ a bu Baiblo ɔ kaa e pi anɔkuale.

13. (a) Anɛ hokpã kunya ji nɔ́ kpakpa lo? (b) Mɛni Ngmami ɔ de ngɛ kunya yemi he?

13 Lakpa munyu etɛne ji: Hokpã, nɛ ji kunya nɛ a kɛ kuɔ nyuami nya la—ji nɔ́ kpakpa. Baiblo ɔ gba we nyuami kunya kɛ hokpã kunya kpɛ. E buɔ kunya yemi tsuaa kunya yemi fɔ. Mo susu mlaa nɛ Yehowa kɛ ha Israelbi ɔmɛ nɛ́ kɔ kunya yemi kɛ nihi nɛ kɛ a he woɔ mi ɔ he nɛ o hyɛ:

  • “Nyɛ ko ye kunya.”—3 Mose 19:26.

  • ‘Nyumu tsuaa nyumu, loo yo tsuaa yo nɛ hiaa, loo a biɔ ní ngɛ e ngɔ ɔ, a fiaa lɛ tɛ nɛ e gbo.’—3 Mose 20:27.

  • “A ko na nyɛ kpɛti nɔ ko [nɛ ji] . . . kunya yelɔ, loo nɔ nɛ hlaa okadi, loo nyualɔ, loo kablɛ filɔ, loo nɔ nɛ biɔ ní.”—5 Mose 18:10-14, NW.

14. Mɛni heje nɛ Yehowa wo mlaa ngɛ kunya yemi he?

14 Mlaa nɛ ɔmɛ pee lɛ faii kaa Mawu sume nɛ waa ye kunya. Yehowa ha e webi mlaa nɛ ɔmɛ ejakaa e suɔ mɛ, nɛ e sume nɛ a plɛ nyɔguɛhi kɛ ha gbeye yemi kɛ hemi kɛ yemihi nɛ́ dɛ. E sume nɛ daimoniohi nɛ ye mɛ awi.

15. Mɛni blɔ nɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ngɛ kaa Yehowa ngɛ he wami kulaa pe Satan?

15 E ngɛ mi kaa Baiblo ɔ tsɔɔ we fitsofitso nɔ́ nɛ daimonio ɔmɛ ma nyɛ maa pee, kɛ nɔ́ nɛ a be nyɛe maa pee mohu, kɛ̃ ɔ, e tsɔɔ wɔ kaa Yehowa Mawu ngɛ he wami kulaa pe Satan kɛ e daimonio ɔmɛ. Yehowa ha nɛ a fie Satan kɛ je hiɔwe. (Kpojemi 12:9) Mo kadi hu kaa, Satan bi blɔ konɛ e ka Hiob, nɛ e bu Mawu kɔkɔ bɔmi kaa e ko gbe Hiob ɔ tue.—Hiob 2:4-6.

16. Mɛnɔ blɔ e sa kaa waa hyɛ kɛ ha he bumi?

16 Abɛ 18:10 (NW) deɔ ke: “Mɔ̃ nɛ he wa ji Yehowa biɛ ɔ. E mi dalɔ tuu fo kɛ yaa nɛ e ya naa he bumi.” Lɔɔ he ɔ, e sa kaa waa hyɛ Yehowa blɔ kɛ ha he piɛ pomi. Yehowa sɔmɔli kɛ a he fɔɛ sɛbɛhi loo tsopatsɛmɛ a nɔ kɛ ha a he bumi kɛ je Satan kɛ e daimonio ɔmɛ a yiwutso ní peepee ɔmɛ a he, nɛ jehanɛ hu a yi nyuali a kablɛ fimihi gbeye. Mawu sɔmɔli heɔ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ deɔ yeɔ: “Yehowa nɛ́ ngɛ nɛ ɔ, e hɛngmɛ ngɛ si kpae ngɛ zugba mluku ɔ tsuo nɔ, nɛ e jeɔ e he wami kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a tsui hi kɛ pi si ngɛ e he ɔ.”—2 Kronika 16:9, Ga Baiblo.

17. Mɛni nɔ mi mami nɛ Yakobo 4:7 haa wɔ, se mɛni e sa kaa waa pee?

17 Mo hu o ma nyɛ ma ná he kɛ nɔ fɔmi nɛ ɔ, ke o ba sɔmɔ Yehowa. Yakobo 4:7 de ke: “Nyɛɛ ba nyɛ he si ha Mawu. Nyɛɛ te si kɛ wo Abosiami, nɛ e maa tu nyɛ nya fo.” Ke o sɔmɔ anɔkuale Mawu ɔ, nɛ o ba o he si ha lɛ ɔ, o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa bu o he.

Anɛ Azetsɛmɛ ma Nyɛ ma Kudɔ Oslabai Gbami Lo?

Oslabai nɛ gba

Ngɛ 1977 sisije mi ɔ, a sã nihi 14 nɛ a susu kaa a ji azetsɛmɛ nɛ a gbo ngɛ Pietersburg blɔ, ngɛ South Africa. Womi gbajáa ko nɛ a tsɛɛ lɛ Drum ngɛ South Africa tu sane ɔ he munyu ke: “Sawale nu wɛtso ɔ mi bi nyumuhi kɛ yihi tsuo. A ye gbeye kaa a maa ngɔ oslabai gbami kɛ nyua mɛ nɛ́ a gbe mɛ . . .

“E sa kaa a pee he nɔ́ ko . . . Enɛ ɔ he ɔ, Drum womi ɔ fia tsopatsɛmɛ tsuo powa ke: Wa ngɔ sika R5 000 [$5,750 (U.S.) ] kɛ fɔ si ngɛ wa nítsumi he ɔ ha nɔ tsuaa nɔ nɛ́ kɛ je March 1977 mi kɛ yaa a, e ma nyɛ ma ha nɛ oslabai nɛ gba kɛ gbe Stanley Motjuwadi. Ke nyɛ nyɛ́ we ɔ, lɛɛ nyɛ ha nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ le kaa, nyɛ he nɛ nyɛ peeɔ kaa nyɛ nyɛɔ kudɔɔ oslabai gbami ɔ ji kuasia sane nitsɛ.

“Lɔɔ he, nyɛ tsopatsɛmɛ nɔ sisili, nyɛ slɛ la ngɔ wo nyɛ kutu ɔmɛ a sisi. Ke nyɛ ngɛ he wami ɔ nyɛɛ pee nɛ waa hyɛ.”

Anɛ azetsɛmɛ ɔmɛ nyɛ nɛ a tsu oslabai gbami he powa fiami nɛ ɔ he ní lo? Dɛbi, a nyɛ we. Etsɛ Motjuwadi, nɛ ngmaa ní woɔ Drum womi ɔ mi ɔ hi si nɛ e ya hɛ mi, nɛ nyagbe mi ɔ, e ba plɛ womi gbajáa a womi ngmalɔ nɔkɔtɔma.

Daka: Mɛni blɔ nɔ womi ngmalɔ ko ngɛ South Africa fia azetsɛmɛ powa ngɛ, nɛ mɛni je mi kɛ ba?

    Dangme Womihi Tsuo (2000-2025)
    Moo Je Mi
    Moo Sɛ Mi
    • Dangme
    • Kɛ Mane
    • Bɔ Nɛ O Suɔ Lɛ Ha
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • E He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Blɔ Nya Tomi
    • JW.ORG
    • Moo Sɛ Mi
    Kɛ Mane