Daˬ yah ha˗eu nui ma ahˇ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ aˇ yeˇ huiˬ

1. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga?

A.D. 62 hawˇ˗eu 64 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ, kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ “Aˬ cawˬ miˇ kʼahˬ doe ni bi teh byaˆ jiˇ˗awˇ, Boˬtuˆ miˇ kʼahˬ, Gaˬlaˬtiˆ miˇ kʼahˬ, Gaˬbaˬdawˇciˆ miˇ kʼahˬ, Aˬshaˆ miˇ kʼahˬ, Beˬtuˇniˇ miˇ kʼahˬ, heu deuˬ˗ahˇ jawˇ byaˆ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ gaˇ” sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 1:1) Mehˇ nmˇ heu deuˬ naˇ, nymˬ˗mˇ “lawˬ haw˗eu shaˬ˗eu zahˬ”˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ luꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ “Yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ peh le˗euˬ meh” lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ uˬ taꞈ 10 kʼoꞈ maˬ byah laˇ mi na˗ehˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ bi laˆ cawˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shaˬ zahˬ teu poˆ laꞈ kʼoeˇ neh buˬ iˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga?—1 Beˬtuˆluˆ 4:4, 7, 12.

2, 3. Beˬtuˆluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh, daˬ yah ha ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

² Beˬtuˆluˆ neh mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ tiˬ jeˬ naˇ, “dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ ni ha ahˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:9) Daˬ yah “ha”˗eu lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu dawˬ˗ahˇ, Gaˬliˇ dawˬ paw neh naˇ, “maˬ siˬ maˬ suˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu” lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui haw taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, Beˬtuˆluˆ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ “tiˬ gʼaˬ tiˬ gʼaˬ” bi ha˗eu heu meh. Heu naˇ, aˬ myah luꞈ siˬ nya luꞈ˗eu, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ shaˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ ha gaˇ ehˇ˗eu meh. Daˬ yah ha˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

³ Daˬ yah ha˗eu nui ma mˇ mawˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, nawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ paˬ kuˇ laˇ˗awˇ, daˬ yah ha nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ noeˬ taˬ nya miˇ˗a loˇ? Kʼoeˇ naˇ, nawˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ ha ngeh aˬ joˆ˗ehˇ nya? Bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Daˬyah ha˗eu heu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗awˇ, gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu ka li zaˬ deuˬ, shaˬ zahˬ guˆ gaˆ tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah myaˬ laˇ luꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼa tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ˗eu jeˬ loˬ dui dui˗eu meh. Aˬ dui kʼawꞈ “Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah a yamˬ laꞈ kʼoeˇ” teu loꞈ˗ehˇ ya jahˇ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:1.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ “ha ahˇ”˗eu nui ma aˬ joˆ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ dui˗ahˇ maˬ bi ha nya ni laˆ tsoeˬ˗eu aˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga? Aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu daˬ yah pyeuꞈ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

Daˬ yah ha˗eu aˇ yamˬ

5. Aˬ dui bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ daˬ yah aˬ joˆ˗ehˇ ha nya˗eu nga?

⁵ Bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ: Aˬ dui bawˬ dzaˬ le ni ha˗eu nymˇ sahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ kʼaˇ oe˗euˬ deuˬ˗ahˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ha nehˬ laꞈ nya lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu ma. Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu oe˗euˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yaw muiˬ˗ehˇ ha nehˬ mawꞈ˗eu ma. (Loˇmaˆ 15:7) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ daˬ yah pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, moeˬ tsoeˬ aˬ joˆ˗ehˇ dm˗awˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, nui ma saˇ lehˆ ni gʼeh leˇ ni ya ha nehˬ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 2:1-4) Tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ˗iˬ maˬ siˬ nya gaˇ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nawˇ ya mawˇ naˇ, nawˬ nehˬ˗ehˇ bi nuiˇ laˇ nya meh laˬ? Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ pah nehˬ˗awˇ, bawˬ dzaˬ gaˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ luꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba gaˇ aˬ yawꞈ kʼawꞈ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu paˬ tawˇ. Heu naˇ, “daˬ yah˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha”˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Loˇmaˆ 12:13.

6. Aˬ dui ha dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ geu deuˬ nga?

⁶ Hawˬ hawˇ˗eu kaˬ muˇ lawˬ muˇ bi dzaˬ˗eu: Jaˇliꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ, daˬ yah iˇ kahˇ˗ahˇ kuˇ laꞈ˗awˇ hawˬ bi dzaˬ˗eu meh. Heu naˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm mawꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:1-8; Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 13:15; Luˇkaꞈ 24:28-30) Aˬ dui ha dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ geu deuˬ nga? Yawˬ ha˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Nymˬ˗mˇ cawˆ iˇ luꞈ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, a dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu cawˬ ya pyeuꞈ meh. 2011 kʼoꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ deuˬ, Aˬmeˬliˇkaˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ Nymˇ jiˇ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ uˬ ciˆ paw naˬliˬ6:45-ahˇ neh 6:15 lehˇ laˆ paˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yaw naꞈ˗ehˇ jiˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kuˆ lawˆ˗ahˇ daˬ yah ha mawꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, gʼa iˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, yaw awˬ miˇ neh meh lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Saˇ naˇ nuiˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ caw˗awˇ, heu naˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ cawˬ ya cawˬ taꞈ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh.

7, 8. Aˬ dui dawˬ mehˬ mehˬ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ha nya˗eu nga?

⁷ Tiˬ poˆ na yawˬ muˇ yawˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ, Beˬdeˬlaˇ˗euˬ dah zaˇ, heu deuˬ aˬ dui˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ laˇ˗eu meh. Nawˇ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ha nya ma loˇ? (3 Yoˇhaˬ 5-8-ahˇ gui.) Aˬ dui jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kuˇ˗awˇ hawˬ maˬ ngeuˇ naˇ, kaˬ muˇ lawˬ muˇ bi dzaˬ laˇ nya˗eu meh.

⁸ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, “dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ kʼoꞈ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ laˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ, nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ neh daˬ yah ha˗euˬ gaˇ” noeˬ nya siˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yaw˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ ya ha ngeh, nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, laꞈ kʼaˬ jiˇ cehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ “gʼawˬ cawˇ cawˆ˗ehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ gʼeh haw˗aˬ” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

9, 10. (a) Aˬ dui nehˬ˗ehˇ ui cuiˆ yaw myahˇ naˬ laˇ˗eu aˬ geu deuˬ nga? (b) Iˇ kahˇ yaw nyiˇ deuˬ daˬ yah ha nya ngaˇ loˇ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw sheˇ.

⁹ Ui cuiˆ yaw myahˇ naˬ laˇ˗euˬ daˬ yah: Jaˇliꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ daˬ yah bi yaꞈ laˇ˗eu heu naˇ, aˬ myah luꞈ jahˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yawˇbaˆ 31:32; Piˇleˇmoˬ 22) Nymˇ iˬ nah aˬ dui kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. A muˇ deuˬ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ laˇ ngeh, yaˬ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. dzaw nymˇ jaˆ ngeh dzaw zaˬ deuˬ naˬ duˬ loˬ nya˗awˇ, tsoˆ paw mˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ yaꞈ duˬ loˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh iˇ kahˇ bi laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ, iˇ kahˇ maˬ laˆ muiˬ gʼaˬ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, naˬ duˬ loˬ˗eu meh. Aˬ dui iˇ kahˇ yaw huiˬ jaˆ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ caw ba nya lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ myah luꞈ caw ba luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˇ diˇ naˇ, nawˇ jiˇ nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ nyiˇ kʼawꞈ, bi yaꞈ laˬ nya meh.

¹⁰ Koˬliˇ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ, aˇ maꞈ˗euˬ dzaw nymˇ˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ, aˬ yawꞈ pehˬ kahˇ˗ahˇ yaꞈ laˇ˗euˬ gaˇ noeˬ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Yaw beh naˇ maˬ ha ni nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ ha ngeh tiˬ jawˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui nya. Nga nyaꞈ sheu dahˬ dzaˬ˗euˬ tiˬ deh, nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu teu naˇ, laꞈ kʼaˬ zawˇ˗ehˇ cehˇ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma.”

11. Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh pawˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ha paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹¹ Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu pawˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ: Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼa na maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ na pawˇ laˇ taˬ˗euˬ paˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha naꞈ˗i laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, aˇ maꞈ neh bi laˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ zawˇ˗ehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu gaˇ˗euˬ uˬ yehˇ uˬ tsaˇ nehˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ yaw shuiꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, tsaˬ leˇ ni ya leh jeh˗awˇ, dawˬ hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ ya dzaw˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ hawˬ hawˇ˗eu kaˬ muˇ lawˬ muˇ kuˇ dzaˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ, laꞈ nyiˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ iˇ˗eu za meh la?

12. Daˬ yah ha˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ gʼawˬ mya lehˬ hmˬ˗eu maˬ loˬ nga lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

¹² Daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ gʼawˬ mya ni lehˬ hmˬ taˬ˗eu maˬ loˬ˗a. (Luˇkaꞈ 10:41, 42-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ gaˇ hu aˬ yaw˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ Miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ dahˬ beh gaˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “teu ngeh nga nyaꞈ aˇ kʼoꞈ nyiˇ˗eu uˬ taꞈ, noeˬ dahˇ kʼawꞈ maˬ doe laˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ kʼawꞈ noeˬ mawˇ miˇ˗a. Tiˬ nah uˬ ciꞈ taw paw ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ iˇ kahˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ ngeh, ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, maˬ muiˬ daˆ laˇ˗a. Uˬ ciꞈ naˬ li shiꞈ laꞈ guiˬ byah ngeh, laˇ gʼoˆ˗ahˇ kʼoˆ laˇ gaˇ ya gaˬ˗euˬ meh. Haw ngeh dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ siˬ loeˇ smˇ siˬ biꞈ laˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˇshaˬnaˬliˬ yawˬ shuiꞈ pyeuꞈ˗eu nga nyaꞈ˗ahˇ ha mawꞈ˗eu meh. nga nyaꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ kuˇ˗awˇ iˇ cuꞈ bi dawˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ, lawˇ bawˬ hawˇ˗eu cawˇkaꞈ˗lehꞈ yaw lahˇ lahˇ˗ehˇ yoe˗awˇ bi dawˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ Saˬ˗gʼoeˬhiˇliˬ dawˬ maˬ siˬ nya gaˇ, aˬ yawꞈ jiˇ ni Gaˬlaˬpyuˇ dawˬ maˬ paˇ siˬ nya˗a.” Gaˇ kawˆ heu poˆ baˬ da neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ teu gaˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ dahˬ beh laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ nya˗aˬ lehˇ, mehˇ nmˇ aˬ li teu gʼaˬ ehˇ˗eu meh.

Nawˇ daˬ yah ha˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ neh˗iˬ ta bi laˆ tsoeˬ

13. Daˬ yah ha naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

¹³ Nawˇ daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ, nyiˬ naˬ haw maˬ loˇ? Toˆ˗ehˇ gʼeh naˇ, nawˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu aˇ yamˬ teu hawˇ˗eu, aˬ myah luꞈ ya gʼoeˇ ya gaˬ gʼeh˗eu cawˬ za˗eu aˬ kawˬ˗aˬ cawˆ iˇ nya˗eu meh. Nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, nymˇ gawˬ gawˬ naˇ kʼawꞈ, daˬ yah ha˗awˬ, heu naˇ nymˇ gawˬ maˬ bi gawˬ ni caw ba nya dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ deuˬ na, daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh nyi naˬ nga? Gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na baˬ da neh meh.

14. Aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ heu baˬ da neh, daˬ yah maˬ ha nya ni pyeuꞈ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ: Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ gaˇ myaˬ dui dui˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ deuˬ gʼawˬ mya ni jaˆ meh. Teu miˇ neh tiˬ gʼaˬ na, daˬ yah ha˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ maˬ jaˆ maˬ loꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ noeˬ naˇ, daˬ yah ha nya ni hawˇ˗eu, aˬ cawˬ kuˇ gaˇ iˇ nya ni gʼaˇ duˬ, nawˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ aˇ yamˬ laˆ tsaˬ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ daˬ yah ha lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh meh. (Heˬbyehˇ 13:2) Teu mi neh, daˬ yah ha˗eu heu naˇ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui teu naˆ naˆ˗ehˇ aˇ yeˇ maˬ huiˬ˗eu gaˇ deuˬ mˇ gaˇ, aˇ yamˬ ui cuiˆ laˆ teˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

15. Tiˬ gʼaˬ na, aˬ jeˬ miˇ neh daˬ yah maˬ ha nya nya lehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁵ Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw: Nawˇ tiˬ poˆ na, daˬ yah ha maˇ lehˇ paˇ noeˬ˗euˬ kʼawꞈ, ha nya˗eu maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ nawˇ noeˬ˗eu meh. Teu naˇ, nawˇ shaˬ dawˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, daˬ yah aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu maˬ siˬ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh, maˬ ngeuˇ naˇ, pyuˇ maˬ ahˇ˗eu miˇ neh hawˇ˗eu, aˬ cawˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ha nya nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Noeˬ taˬ aˬ dui daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ iˇ kahˇ gʼawˬ loe ni jaˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ yaw buˇ buˇ˗ehˇ laˆ luiˆ taˬ˗awˇ, lmˇ boˬ ni ha nehˬ naˇ, nawˬ˗euˬ daˬ yah kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui meh.

16, 17. Nawˇ daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ zahˬ naꞈ ngeh, nui ma saˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁶ Nawˇ daˬ yah ha˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ luꞈ naˇ, nawˇ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Eˬgaˬlamˬ˗ahˇ jawˇ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ jiˇ ehˇ˗eu “Daˬ yah ha˗eu lehˬ hmˬ˗eu heu naˇ, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya, ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ tiˬ paw dzeˇ neh mˇ luꞈ gaˇ jiˇ duˇ miˇ˗a. Daˬ yah ha˗eu heu naˇ, uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗awˇ, zawˇ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu uˬ taꞈ, aˇ poeˬ kʼoꞈ dui dui miˇ˗a. Ngaˬ˗euˬ laꞈ taꞈ˗aˬ, daˬ yah nehˬ˗ehˇ nuiˇ˗awˇ, kawˇpiˬ ya dawˇ˗euˬ tehꞈ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.” Nawˇ daˬ yah˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:4) Tsawˇ haˬ myaˬ ni yawˬ ha neh puˬ haw laꞈ˗euˬ jeˬ ja mawꞈ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh tehꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh puˬ haw laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ˗eu meh. Sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ “Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni jahˇ˗eu aˇ yamˬ doˆ laˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ nawˬ˗euˬ daˬ yah˗ahˇ nui ma ahˇ naˇ, yawˬ gʼaˬ na laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

¹⁷ Aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ aˇ maꞈ˗euˬ dzaw nymˇ˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ bi yaꞈ laˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Dahˬ beh ngeh ngaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui miˇ˗a, ngaˬ˗euˬ nymˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh, hawˬ jeh nui mahˬ lawˬ muˇ kʼawꞈ aˬ cawˬ neh biꞈ laꞈ˗euˬ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, dzaw nymˇ˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˬ˗euˬ miˬ zaˬ ngaˬ˗ahˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ mˇ ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ dzehˬ˗eu jaw naˇ, smˇ muiˬ maˬ muiˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ˗awˇ, nga nyaꞈ loꞈ˗ehˇ yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗eu nui jah ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya yaꞈ˗eu, jawˇ nah teu jaw miˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ gaˇ hu ngaˇ yaw nyiˇ ngeh, ngaˬ ma neh “gʼoeˇ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ dzaˇ nyoeˇ dzaˬ˗euˬ maˬ tawˬ˗a” lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ˗euˬ meh.” (Dawˬdaˬ 15:17) Nawˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ taˬ kʼahˬ lahˇ, maˇ diˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, nawˇ daˬ yah˗ahˇ gʼoeˇ gaˬ˗eu jeˬ heu meh.

18, 19. Daˬ yah ha˗eu jeˬ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁸ Nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya haw˗eu: Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na nawˬ˗ahˇ nui ma maˬ saˇ ni jahˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jawˇ meh laˬ? Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma˗ahˇ maˬ deuˆ gʼaˬ naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ ya leˇ meh. Kʼoeˇ naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh maˬ kuˇ mawꞈ ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, tiˬ gʼaˬ paˬ neh nui ma laˆ naˇ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh maˬ ngehˬ leˇ coeˇ ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

¹⁹ Jaˇliꞈ˗ahˇ nawˇ daˬ yah yaw muiˬ˗ehˇ ha naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ehˇ muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 25:21, 22-ahˇ gui.) Nawˇ tiˬ gʼaˬ paˬ˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ kuˇ gʼeh naˇ, nawˇ teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nui ma maˬ saˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ kʼawꞈ muiˬ daˆ laˇ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sheuˬ laꞈ˗awˇ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ bi siˬ nya laˇ ngeh, aˬ yaw˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw mawˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw mawˇ nya laˇ meh. (Yoˇhaˬ 6:44) Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ kuˇ laˇ˗eu paˬ lehˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ ha˗eu teu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, naw nyaꞈ˗euˬ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ˗eu poˆ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ha˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ duˬ nya˗eu nga? Siˬ duˬ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, “nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˬ. Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ˗eu nui ma taˬ bi ahˇ” lehˇ ehˇ˗eu Piˇliˇpiˆ 2:3-ahˇ˗euˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ zmˬ˗eu heu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui naˆ maˬ tseˇ aˬ geu paw muiˬ dzehˬ nga lehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ˗eu ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui jah, oˇ oˬ˗eu jeˬ, Ka li zaˬ˗euˬ seu dzeuꞈ nui deuˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni hawˇ˗eu daˬ yah ha˗eu awˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.

Muiˬ˗eu daˬ yah pyeuꞈ

20. Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ kuˇ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya jaˆ˗eu nga? Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga?

²⁰ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ Daˬbiˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ, aˬ suˇ gʼaˬ uˇ leˇ˗eu za ta?’ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 15:1) Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ daˬ yah deuˬ˗ahˇ bi ahˇ mawꞈ˗eu seu dzeuꞈ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ˗eu meh. Daˬbiˇ “yawˬ ha saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, shaˬ kʼawꞈ saˇ kʼawꞈ ziꞈ” ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 15:4) Aˬ dui tiˬ gʼaˬ paˬ kuˇ gaˇ oe ma lehˇ ehˇ nehˬ dzeuˇ˗euˬ naˇ, maˬ gʼeh nya dui dui˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, ehˇ paˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Aˬ dui gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ jiˇ˗euˬ gaˇ aˬ dui ngehˬ paˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh leh jeh˗euˬ jeˬ yawˬ ngehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ jiˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:37) Tiˬ gʼaˬ na ehˇ paˇ˗eu heu naˇ, yawˬ gʼaˬ yawˬ neh kuˇ laˇ˗euˬ teu muiˬ dzehˬ˗eu miˇ neh meh. Nawˇ shaˇ noeˬ ngeh, toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ nui gaˬ hawˇ˗eu yaw zeu baw˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu pyeuꞈ ngaˇ loˇ? Aˬ dui˗ahˇ kuˇ˗eu deuˬ aˬ geu jeˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ aˬ dui aˇ poeˬ ya taˬ baw˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:7) Aˬ dui suˇ di uˬ duˬ maˬ gʼeh nya˗eu miˇ neh ya ehˇ paˇ naˇ, nui gaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh yaw naˆ˗ehˇ, ya ehˇ nehˬ˗eu meh.

21. Jawˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu heu naˇ, muiˬ˗eu daˬ yah pyeuꞈ ni aˬ jo˗ehˇ caw ba˗eu nga?

²¹ Yawˬ ha jawˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu heu kʼawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Jeˬ hu maˬ ehˇ gaˬ ni laˇ˗euˬ daˬ yah˗ahˇ kʼawꞈ ha geuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ gaˇ na˗aˬ, tiˬ pehˬ kahˇ˗ahˇ iˇ ma lehˇ noeˬ˗euˬ naˇ jeˬ hu ya ehˇ nehˬ˗eu meh. Miˇ kʼahˬ tiˬ gaˇ na, daˬ yah˗euˬ gʼaˇ duˬ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗awˇ, tiˬ gaˇ na aˬ myah myah kʼaˇ dzaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ dzaˬ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ kʼahˬ na˗aˬ, dzaˬ˗eu dawˇ˗eu duˇ leˇ jiˇ˗awˇ, tiˬ gaˇ na naˇ, daˬ yah jiˇ dzaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ yuˇ laꞈ˗eu meh. Tiˬ gaˇ na˗aˬ, daˬ yah˗ahˇ tiˬ jeˬ maˬ bi yuˇ laꞈ˗a. Kʼoeˇ naˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ gaˇ na, yaw zeu baw˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ poˆ nyiˬ poˆ kuˇ ngeh maˬ oe˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ, nyaˆ taꞈ paˇ kuˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gaˇ na˗aˬ tiˬ poˆ kuˇ ngeh maˬ oe naˇ, doeˇ dui dui˗eu tiˬ jeˬ lehˇ sawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, muiˬ˗eu daˬ yah pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ kuˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ ni, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya jahˇ˗eu meh.

22. Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ‘Laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha ahˇ˗eu’ heu, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

²² Beˬtuˆluˆ “Yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ peh le˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:7) Nymˬ˗mˇ aˬ dui tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ puˬ maˬ mawˇ haw˗euˬ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ ngehˬ˗ehˇ doeˇ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu meh. Aˬ dui Beˬtuˆluˆ neh, ‘laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha ahˇ˗awˬ’ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ, aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ ya mˇ caw˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:9) Daˬ yah ha˗eu nui ma ahˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.