Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗oˇ Giˇdoˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ˗awˬ

1. 1 Beˬtuˆluˆ 5:2-ahˇ haw ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ za taˬ˗euˬ nga?

Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu yawˇ deuˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu gaˇ za taˬ˗euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu heu deuˬ gaˇ heu˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ “sheuˬ gʼeh” nya ni leh jeh˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 23:4; 1 Beˬtuˆluˆ 5:2-ahˇ gui.) Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jawˇ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

2. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ ya puˬ nya˗eu nga?

² Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ mˇ ngeh, shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ ya puˬ˗eu meh. Shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ bo saˆ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ myaˬ dui dui˗eu heu meh. Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Toˬniˬ, gaˇ aˇ myaˆ ni ha geuꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ laˇ ngeh ngaˇ mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ biˇ˗eu gaˇ deuˬ gʼawˬ mya ni paˇ ha geuꞈ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˇ naˆ ni leh jeh kʼawꞈ mˇ jiˇ˗euˬ maˬ baw˗a. Tiˬ hmˬ jiˇ naˇ tiˬ hmˬ doˆ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui˗eu, pyehˆ tseˇ˗eu, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ ni pyeuꞈ laˇ nyaˬ.” Koˬsoˬgʼoˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Iˬliˬ˗yaˬ jiˇ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ guiˇ deuˆ˗eu gahˬ kaˬ˗ahˇ jawˇ ngeh, aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ hehˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu maˬ aw˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗eh ehˇ˗eu meh. “Beˬdeˬlaˇ ngaˬ˗ahˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ bi caw ba˗iˇ laꞈ ngeh, ngaˬ˗ahˇ nui kʼaˬ maˬ ahˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ nya. Teu ngeh biꞈ laꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ jiˇ maˇ diˇ zmˬ nya paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ guˆ laˇ nya.” Eˇshaˬ paw Miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Tiˬ jiˇ tiˬ nah tiˬ nah gaˇ deuˬ mˇ luiˆ˗eu gʼaˇ duˬ teuˆ dui dui luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Tiˬ poˆ na˗aˬ, ngaˬ˗ahˇ nui ma maˬ ehˇ, gʼawˇ mawˇ maˬ ehˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

3. Aˬ dui yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu Giˇdoˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu nga?

³ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu Giˇdoˬ˗ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:12; 11:32) Giˇdoˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 2:16; 1 Laˬsaˬbaˬ 17:6) Giˇdoˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah doeˇ dui dui˗eu aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ˗eu gaˇ za taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:28; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngeuˇ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, aˬ dui yaw gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ deuˬ mˇ ngeh yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, taˬ aw˗eu uˬ taꞈ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ, kamˬ daˬ coeˇ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ Giˇdoˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ nya dzehˬ laˇ ni, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya dzehˬ laˇ ni dzaw geuꞈ nya meh.—Heˬbyehˇ 13:17.

Yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ taˬ aw˗eu yaw shaˬ ngeh

4. Giˇdoˬ taˬ aw˗awˇ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

⁴ Giˇdoˬ taˬ aw˗awˇ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh.b Gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu Miˇdiˬyaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh Giˇdoˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ ehˇ gaˬ le ngeh, Giˇdoˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ “Ngaˬ˗euˬ aˇ jeuˬ˗aˬ, Maˬnaˇseˬ tsawˇ jeuˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ nyiˇ teˬ dzehˬ˗awˇ, ngaˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ teˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 6:15) Giˇdoˬ aˬ yawꞈ yawˬ ha maˬ bym maˬ byehˆ nya lehˇ noeˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ toˆ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh Giˇdoˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya˗euˬ meh.

5. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, taˬ aw˗eu yaw shaˬ˗eu aˬ geu ngeh nga?

⁵ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ kaˬ taˬ aw˗awˇ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu leh jeh˗eu meh. (Miˇkaˬ 6:8; Gʼaˬkʼehˇ 20:18, 19) Yawˬ ha aˬ jeˬ mˇ nya˗awˇ, aˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ lehˇ maˬ siˬ˗ehˇ kʼahˬ sehˇ maˬ jehˆ˗a. Yaw lehˬ mˇ ngeh jiˇ yawˬ ha˗ahˇ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya lehˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na taˬ aw˗awˇ, dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu yaw shaˬ lehˇ jiˇ baw meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ gʼawˬ mya ni˗ahˇ ha geuꞈ taˬ˗awˇ neh maˬ behˬ leˇ ni shaˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ gaˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ cawˬ neh ciˬ huiˬ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ maˬ ehˇ, ja doeˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ ehˇ, ya daˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh ngeh yamˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

6. Dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁶ Caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ. Yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha neh maˬ mˇ nya˗eu jeˬ jiˇ jaˆ˗eu lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Giˇdoˬ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 6:27, 35; 7:24) Nui gahˇ ahˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Toˬniˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ nyiˇ ngeh neh heu loꞈ˗ehˇ ya huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, gaˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha maˬ gʼaˬ leˇ gaˇ keuˆ ni ha geuꞈ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ja sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ naˇ haˬ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ Aˬ cawˬ˗ahˇ dzaw nehˬ˗awˇ, nui ma taˬ˗eu uˬ taꞈ, aˇ yaˬ a nehˬ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ jiˇ haw kʼoꞈ˗euˬ ma.” Teu miˇ neh aˇ nah naˇ Toˬniˬ mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ biˇ paˆ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ “Aˇ muˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya laˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ nui jah ziꞈ laˇ ni jahˇ˗eu aˇ yamˬ jiˇ doˆ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh.

7. Aˬ cawˬ ehˇ doeˇ laˇ ngeh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Yaˬkoˆ 3:13)

⁷ Aˬ cawˬ ehˇ doeˇ laˇ ngeh nui ma taˬ pehˇ. Aˬ cawˬ ehˇ doeˇ laˇ gaˇ ya daˬ˗eu heu jiˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lawˬ haw laˇ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Giˇdoˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Giˇdoˬ aˬ yawꞈ jiˇ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ mˇ lehˬ˗eu baw meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ehˇ doeˇ laˇ ngeh je lawˆ ni mˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:1-3) Aˬ yawꞈ nui pehˇ neh maˬ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗aˬ. Giˇdoˬ aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, nui pehˇ bi shuꞈ˗iˇ˗eu dawˬ deuˬ ngehˬ˗eu heu neh taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ ehˇ doeˇ laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, Giˇdoˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ nahˬ yu ni mˇ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu meh. (Yaˬkoˆ 3:13-ahˇ gui.) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ myaˬ laˇ˗eu meh.

8. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ja ceuˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ. Giˇdoˬ Miˇdiˬyaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗euˬ miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja ceuˬ laˇ ngeh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:22, 23) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 4:6, 7) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ zawˇ˗ehˇ mehˬ nya nya lehˇ ja ceuˬ laˇ ngeh, ngaˇ mehˬ˗eu gaˇ kawˆ teu naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh oe˗euˬ tehꞈ meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzaw nehˬ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ nya meh. Tiˬ poˆ na aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, ngaˇ nui deuˬ neh yawˬ ha˗ahˇ bi ya leˇ ni jahˇ nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ ni jahˇ nya laˬ lehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Tiˇmoˬtiˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ beh beh laˇ ngeh, baˬ maꞈ mehˬ shi dawˬ mehˬ ya mehˬ gaˇ ya leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ muiˬ˗eu aˇ dahˬ beh˗eu dawˬ hawˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ zmˬ˗eu miˇ neh mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ ya leˇ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ja ceuˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ ni ngaˬ˗ahˇ bi haw tsoˆ taˬ laˇ˗eu meh.” Aˇ nah naˇ Tiˇmoˬtiˬ nui deuˬ neh yawˬ ha˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ, mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ ya laˆ paˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 27:21) Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nymˬ˗mˇ mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ nawˬ neh mehˬ˗euˬ dawˬ mehˬ teu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ nya, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ peh leˇ nya ni caw ba nehˬ nya lehˇ ehˇ laˇ˗eu meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ ja ceuˬ laˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ dzehˬ laˇ nya.”

Ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ ngeh

9. Giˇdoˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁹ Giˇdoˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ leˇ gʼaˬ ngeh, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui kʼaˬ ahˇ maˬ ahˇ˗eu gaˇ kawˆ lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ˗euˬ meh. Giˇdoˬ aˬ yawꞈ aˬ da˗euˬ Baˬlaˇ miˬyehˇ˗euˬ lawˇ duˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu shaˬ dui dui˗awˇ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ za˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 6:25, 26) Aˇ nah naˇ Giˇdoˬ laˆ uiˬ taˬ˗euˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ laˆ teˬ siˬ lehˇ nyiˬ poˆ byah ni bi ehˇ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 7:2-7) Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗euˬ taˆ˗ahˇ uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ bi deuˆ˗iˇ˗euˬ meh.—Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 7:9-11.

10. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya puˬ nya˗eu nga?

¹⁰ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ “naˇ haˬ geuꞈ nya˗eu” ya dah laˇ taˬ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 3:17, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Naˇ haˬ geuꞈ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ taˆ lehˇ mˇ caw˗eu meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ nui deuˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ nui noeˬ nui duˇ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu miˇ neh, poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ kawˇ˗eu miˇ neh, teu˗ahˇ teh miˇ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ nui noeˬ nui duˇ tiˬ jeˬ na maˇ diˇ zmˬ nya meh laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ maˇ diˇ nui gahˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ miˇ˗a laˬ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ cawˬ neh ya bi nyehꞈ gaˇ keuˆ˗eu gaˇ za taˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

11. Naˇ haˬ geuꞈ nya ni aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹¹ Sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ mˇ caw. Yeˬhawˇbaˬ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ da˗euˬ lawˇ duˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya laˆ cawˆ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ lawˇ duˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya tsoˆ˗eu, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ jeˬ zaˬ ya lawˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Giˇdoˬ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ taˆ lehˇ mˇ caw˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ bi lehˬ maˬ bi ca laˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu nui jah bi ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ boꞈ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu dawˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu meh. Sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ caw˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ dui yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ˗eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ baˬ da neh aˇ muˇ muˇ lah ni gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗eu meh.—Ja ceuˬ 119:112.

12. Gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu bi mˇ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Heˬbyehˇ 13:17-ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

¹² Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˆ poˆ laˆ paˇ. Yeˬhawˇbaˬ Giˇdoˬ˗ahˇ yehˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ bi gʼoꞈ˗iˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 7:8) Giˇdoˬ ‘Heu myaˆ myaˆ˗ehˇ ya bi gʼoꞈ˗iˇ meh laˬ leˇ heu, jeˬ˗iˬ gaˇ maˬ pyeuꞈ leˇ˗eu paˬ’ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za ngeh caw teh˗eu heu neh Giˇdoˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 13:17-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, 2014 kʼoꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ, aˇ muˇ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ hawˇ˗eu huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ˗eu pyuˇ daˬ zmˬ jeˬ zmˬ kawˆ laˆ paˇ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 8:12-14) Gaˇ hu aˇ muˇ tiˬ muˇ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ mawꞈ ngeh, jeˬ hu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ pyuˇ yuˇ tawˬ˗awˇ tsoˆ gʼaˬ ngeh a lawˆ lawˆ˗ehˇ ya biꞈ kʼoꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ˗eu loˬ˗eu aˇ muˇ deuˬ, pyuˇ daˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ kʼawꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ miˇ kʼahˬ doe ni˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ neh daˬ˗euˬ pyuˇ biꞈ˗awˇ bi tsoˆ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Hoˬseˬ ya gaˬ dahˬ beh ngeh, aˬ yawꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ heu ngeuˇ leˇ mehˬ laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ‘Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Bawˬdzaˬnymˇ tiˬ hmˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ paˇ ya tsoˆ ngaˇ. Nymˬ˗mˇ saˇ ka˗ahˇ toˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh maˬ pyeuꞈ leˇ˗eu paˬ leˇ’ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Hoˬseˬ˗ahˇ sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ caw teh nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Dawˬdaˬ 3:5, 6 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ teu tsaˬ leˇ ngaˇ. Yawˬ jeˬ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ Bawˬdzaˬnymˇ gʼawˬ mya ni tsoˆ nya laˇ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, tiˬ kawˆ di ni bi pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yaw myaˬ paw neh damˬ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

13. (a) Giˇdoˬ aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu nga? (b) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹³ Yeˬhawˇbaˬ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni mˇ. Giˇdoˬ guˆ kʼawꞈ shiˇ daˬ mˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 9:17) Yeˬhawˇbaˬ Giˇdoˬ˗ahˇ kamˬ nehˬ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ haw piˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma taˬ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ laˆ naˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ bi nyehꞈ˗awˇ, bi caw tseˇ˗euˬ uˬ taꞈ, gaˇ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ˗awˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ laˇ nya meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu meh.c Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ shiˇ gaˇ keuˆ nya˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, uˬ yehˇ aˇ siˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya tsaꞈ gaˬ˗eu, Maˬgawˇgaˆ˗euˬ Gawˇgaˆ deuˆ laˇ ngeh buˬ˗iˇ lawˇ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:18; Pah mehˬ˗eu 16:21.

Maˬ kamˬ daˬ coeˇ nya lehˇ noeˬ laˇ ngeh

14. Giˇdoˬ˗euˬ kamˬ daˬ coeˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi lawˬ haw˗euˬ nga?

¹⁴ Giˇdoˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh gaˇ ya mˇ dui dui˗eu meh. Giˇdoˬ uˬ ciꞈ paw Miˇdiˬyaˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ guiˇ deuˆ˗awˇ teh ngeh, Yeˬzaˬleˬlaˇ gʼaˬ lawˬ˗ahˇ neh Yawˇdaˬ lawˇ baˬ gawˆ caw teh˗euˬ meh. Gaˇ ma kahˇ li ni aˬ gah baw duˆ lawˬ muˇ dehꞈ˗eu meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 7:22) Yawˇdaˬ lawˇ baˬ˗ahˇ teh keuˆ ngeh Giˇdoˬ naˬ leˇ˗euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ naˬ leˇ˗aˬ. Gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ 300 gʼaˬ Yawˇdaˬ lawˇ baˬ iˇ tsehˆ˗awˇ teh daˆ leꞈ˗euˬ meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh, Miˇdiˬyaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ teh miˇ˗awˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh.—Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:4-12.

15. Tiˬ poˆ na aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kamˬ daˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ aw˗eu nga?

¹⁵ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu miˇ neh, tiˬ poˆ na nui ma paw maˬ ehˇ, gʼawˇ mawˇ paw maˬ ehˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

16-17. Giˇdoˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ jah ziꞈ nya˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 40:28-31) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ. Giˇdoˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 6:14, 34) Tiˬ poˆ Giˇdoˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ law taw dziˬ˗awˇ cehˆ˗euˬ Miˇdiˬyaˬ sahˬ paˬ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ cehˆ coeˬ coeˬ coeˬ˗ehˇ tehˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:12, 21) Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nyehꞈ mi˗awˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ “gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ˗eu maˬ baw”˗eu miˇ neh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ loˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 40:28-31-ahˇ gui.

¹⁷ Naˇ gawˇ laˆ saˆ˗eu paw˗euˬ gawˬmiˬtiꞈ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Mehˇtiˬ˗uˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Mehˇtiˬ˗uˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ laꞈ˗euˬ meh. Yaw myaˬ poˆ ngaˇ gʼaˬ doeˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ doeˇ laˇ˗awˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ mˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni pyeuꞈ haw˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma paw maˬ ehˇ, gʼawˇ mawˇ paw maˬ ehˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ˗euˬ ma. Guiˬ lahˬ kʼaˇ shaˇ gʼaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh gʼaˬ tiˬ poˆ paˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, kamˬ daˬ coeˇ laˇ nyaˬ.” Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ loꞈ˗ehˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ shaˇ noeˬ ni Miˬyehˇ˗euˬ yawˇ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha maˬ mˇ nya˗eu jeˬ jaˆ˗eu lehˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Yawˬ ha kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh.—Ja ceuˬ 116:1; Piˇliˇpiˆ 2:13.

18. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Giˇdoˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ gaˇ aˇ myaˆ ni ha geuꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, aˬ cawˬ deuˬ ja ceuˬ laˇ ngeh, iˬ baˇ taˬ laˇ ngeh, ya taˬ aw˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ˗awˇ, kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, ‘aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu tsaˬ meh.’—Piˇliˇpiˆ 2:29.