Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ maˬ iˇ mawꞈ ni, nymˇ gawˬ gawˬ laˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu aˇ yehˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ siˬ nya laˇ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ, aˬ jeˬ miˇ neh iˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Nawˇ kʼoeˇ gaˇ aˬ jeˬ ya mawˇ˗eu nga?

Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu aˇ maꞈ laꞈ kʼoeˇ, ya jawˇ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Gaˇ hu aˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ, aˇ muˇ laˆ baw˗euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Nui gaˬ ahˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ uiˬ laˇ˗awˇ bawˬ dzaˬ luꞈ ngeh, maˇ diˇ cawˬ pyeuꞈ˗eu Ka li zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ luꞈ miˇ˗a lehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ noeˬ leˇ˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 1:3; 3 Yoˇhaˬ 14) Nga maꞈ kʼawꞈ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za luꞈ ma.

Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ˗eu lehˇ, dzaw geuꞈ gaˇ neh, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu ma. Jaˇliꞈ boꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ duˇ ni, zaˬ yo aˬ li, zaˬ miˬ aˬ buˇ zaˬ deuˬ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uiˬ laˇ˗eu meh. Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ yawˬ ha dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ˗eu lehˇ kʼawꞈ siˬ nya laˇ ni, caw ba nehˬ˗eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:12; Neˬhaˬmiˇ 8:8) Dawˬ caˇ caˇ ngeh yamˬ hawˇ˗eu ja sawˇ ngeh yamˬ˗ahˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ gm leˇ nya˗awˇ, Ka li zaˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ mawˇ nya meh.—Heˬbyehˇ 10:23.

Miˬyehˇ˗ahˇ jah˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗eu. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ dehꞈ ngeh, Ka li zaˬ aˇ muˇ tiˬ muˇ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ, “naw maꞈ˗ahˇ ngaˇ mawˇ mawꞈ dui dui nya . . . ngaˬ˗euˬ jah˗eu jeˬ baˬ da neh, naw maꞈ gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, naw maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ baˬ da neh, ngaˇ gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, nyiˬ paw luꞈ guiˬ lahˬ baw˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu ma.” (Loˇmaˆ 1:11, 12) Bawˬ dzaˬ nymˇ˗ahˇ jah˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ tahˬ dzoeˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.

Nga maꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ oe haw˗awˬ, heu gaˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nawˇ ya mawˇ tehꞈ˗a. Nga maꞈ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ ma. Bawˬ dzaˬ˗eu aˇ poeˬ maˬ jiˇ˗a, pyuˇ damˬ oˆ˗eu lehˇ jiˇ ni maˬ jaˆ.

• Nga maꞈ bawˬ dzaˬ˗eu heu, aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ taˬ˗euˬ nga?

• Nga maꞈ Bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

Bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ ya cah˗awˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ aˇ naˆ ni kʼaˆ kʼawꞈ, nga maꞈ bawˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh ni iˇ keuˆ luꞈ ma. Dehꞈ ziˇ˗ahˇ suˬ saˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gaˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ doeˇ aˇ naˆ ni doeˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ naˇ, jah˗eu mehˇ nmˇ cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tahˬ dzoeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh leh jeh sehꞈ nga?

Dehꞈ ziˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ tahˬ piˇ nya ni, caw ba nehˬ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu, “aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ kʼahˇ kʼoꞈ˗awˇ, ngehˬ gʼeh kaˇ˗euˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:24) Dawˬ heu naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ ni leh jeh˗awˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ miˇ neh Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ gʼaˬ siˬ nya laˇ ngeh jawˇ, mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na, nymˇ aˬ dui puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ jeˬ˗ahˇ, tahˬ puˬ˗awˇ gʼaˬ leˇ haw˗euˬ miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh.

Saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ˗ahˇ za nya. Bawˬ dzaˬ gaˇ uiˬ laˇ taˬ˗euˬ deuˬ naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ siˬ nya˗eu tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw duiˇ ma˗ehˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ meh. Aˇ yamˬ kʼaˇ doˆ laˇ˗eu maˬ bi cawˆ˗iˇ ni, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu ma. Cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ poeˬ taˬ baw nya laˇ˗awˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, nga maꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh jawˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ ma. (Dawˬdaˬ 17:17) Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu heu neh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ “bo saˆ˗eu” lehˇ, ehˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ ma.—1 Gawˇliˬtu 12:25, 26.

Miˬyehˇ nui ma tsaˬ ni mˇ luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nga maꞈ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu ma. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ jawˇ gaˇ ya mawˇ tehꞈ˗a. Nga maꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ le˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ jeˬ neh˗iˬ taˬ bi laˆ tsoeˬ.

• Bawˬ dzaˬ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ, nga maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

• Nga maꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ nawˇ aˇ myah oe le?

Aˇ hu ba˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ deuˬ uiˬ leˇ˗awˇ mehˬ bawˬ kʼaˇ bawˬ dzaˬ ngeh, dawˬ caˇ caˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ gʼaˬ naˇ, Jaˇliꞈ gui gui˗ehˇ ja sawˇ˗euˬ meh. Heu maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ. (1 Gawˇliˬtu 14:26) Nymˇ nga maꞈ kʼawꞈ, aˇ hu˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ duˇ ni bawˬ dzaˬ˗eu ma.

Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ mehˬ˗eu dawˬ, aˬ diˇ zmˬ nya˗eu meh. Bawˬ dzaˬ duˬ yawˬ gaˇ na luꞈ kʼaˇ bawˬ dzaˬ ngeh, dehꞈ ziˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu nymˇ saˇ ka nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ, naˬ liˬ 30 peu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu meh. Aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha˗euˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ haw caw˗eu gʼaˇ duˬ gʼaˬ biꞈ ma. Dawˬ mehˬ mehˬ gʼaˬ naˇ, “Loꞈ˗eu nymˇgoˇ” paˇ dmˬ˗ahˇ Ja sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, naˬ liˬ tiˬ laꞈ aˇ yamˬ zmˬ˗eu ma. Aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ ja noeˬ ja sawˇ mˇ nya meh. Ja noeˬ ja sawˇ˗eu heu naˇ, Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ, nga maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ diˇ zmˬ nya ni gʼaˇ duˬ caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bawˬ dzaˬ duˬ 110,000 tsahˇ dzehˬ ni jaˆ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ tiˬ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ dzaw geuꞈ luꞈ ma.

Mehˬ˗eu paw dzeˇ bym laˇ ni caw ba nehˬ˗eu. Jawˇ nah yaw kaˬ mehˬ bawˬ uˬ ciꞈ uˬ taw paw, Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ nga maꞈ bawˬ dzaˬ ngeh, gaˇ kawˆ deuˬ yawˬ siˬ na luꞈ doˆ laˇ˗eu Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu Bawˬ dzaˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ˗ahˇ gʼoe˗eu ma. Bawˬ dzaˬ ngeh gaˇ kawˆ smˬ kawˆ biˇ paˆ˗eu meh. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ poeˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Heu naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ deuˆ tiˬ deuˆ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ neh gui leꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ zmˬ iˇ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ya ja sawˇ iˇ˗eu lehˇ aˇ baˇ jahˇ byaˬ˗awˇ, toeˬ mehˬ˗eu gʼaˬ kʼawꞈ, gui˗eu hawˇ˗eu ngehˬ˗eu paw dzeˇ bym laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:13) Smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Heu naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ iˇ˗eu lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ ni, naˇ haˬ˗awˇ ehˇ kʼoꞈ˗eu yamˬ pyeuꞈ meh.

Nga maꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ oe ngeh jawˇ, aˇ poeˬ kʼaˆ dui dui˗eu Jaˇliꞈ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ mehˬ gaˇ ya gaˬ ngeh, nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ tehꞈ˗a.—Iˇsaˬyaˇ 54:13.

• Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ ya gaˬ˗eu nga?

• Nymˇ nawˇ aˬ geu kawˆ bawˬ dzaˬ gaˇ oe mawꞈ nya?

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ ngeh, moeˬ tsoeˬ haw muiˬ paˬ˗ehˇ dm gaˇ, paˇ dmˬ heu dmˬ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw sheˇ. Aˬ jeˬ miˇ neh mawˇ do˗ahˇ laˆ saˆ˗eu nga?

Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ, bi siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh. Maˇ maˇ ni naˇ, Miˬyehˇ˗aˬ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ haw˗eu maˬ ngeuˇ˗a. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7) Ehˇ kʼawꞈ ni, aˬ dui maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu lehˇ uiˬ laˇ ngeh jawˇ, moeˬ tsoeˬ dm muiˬ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu uˬ taꞈ, cawˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ yaw zeu baw˗eu jeˬ pyeuꞈ ma. Saˇ naˇ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu deuˬ˗euˬ mehˬ shi yawꞈ leˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ yaˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ baw˗eu gʼaˇ duˬ, moeˬ tsoeˬ yaw muiˬ˗ehˇ ya dm˗eu maˬ ngeuˇ˗a loˇ? Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni, nga maꞈ kʼawꞈ bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ iˇ ngeh moeˬ tsoeˬ dm muiˬ˗eu heu naˇ, “miˇ kʼahˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu yaw sahˇ” Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗ahˇ ja ceuˬ duˬ˗ahˇ, yaw zeu taˬ baw˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma.—Aˇdahˬbeh˗eu 18:25.

Nga maꞈ caw teh luꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ, bi siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh. Jaˇliꞈ naˇ, Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ moeˬ tsoeˬ dm ngeh, “nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˇ, aˬ cawˬ haw muiˬ ni bi dm bi gʼaˬ mawꞈ˗eu meh.” (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9, 10) “Nui ma nahˬ yu ni” gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ, moeˬ tsoeˬ dm˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ myaˆ nuiˆ˗ahˇ tsawˆ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu moeˬ tsoeˬ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi seˬ leˬ kʼahˬ sehˇ pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu moeˬ tsoeˬ˗ahˇ maˬ dm˗a. “Aˬ cawˬ haw muiˬ ni” moeˬ tsoeˬ dm˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, moeˬ tsoeˬ yaw byuˬ yaw dawˆ˗ehˇ maˬ dm˗eu uˬ taꞈ, myaˆ haw maˬ tsaˬ˗eu moeˬ tsoeˬ˗ahˇ kʼawꞈ maˬ dm˗a. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu moeˬ tsoeˬ deuˬ˗ahˇ maˬ dm kʼawꞈ ni, Jaˇliꞈ zahˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ, yawˬ ha naꞈ˗i bi tseˇ geuꞈ taˬ˗euˬ meh. Moeˬ tsoeˬ haw muiˬ paˬ˗ehˇ dm˗eu heu naˇ, “ka kʼoꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ neh,” tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ “Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ” laˇ nya ni, caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Tiˇtuˆ 2:10; 1 Beˬtuˆluˆ 2:12) Bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ ngeh, moeˬ tsoeˬ haw mui paˬ˗ehˇ dm gaˇ aˬ cawˬ mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ, uˬ duˬ tahˬ luꞈ nga lehˇ noeˬ leˇ˗eu meh.

Nga maꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ, nawˇ moeˬ tsoeˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dm˗awˇ oe kʼawꞈ, nga maꞈ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ ma. Haw muiˬ˗eu moeˬ tsoeˬ heu naˇ, aˇ poeˬ kʼaˆ˗eu maˬ loˬ˗a, tsawˇ myahˇ doˆ˗eu maˬ loˬ˗a, yaw luiˆ luiˆ lehˇ dm˗awˇ neh oe naˇ gʼaˬ meh.

• Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ ngeh, nga maꞈ˗euˬ dm jeˬ dm kawˆ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yehˇ huiˬ˗eu nga?

• Dm jeˬ dm kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, nga maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu deuˬ nga?

Nymˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw luꞈ naˇ, nawˇ dzaw luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ, maˬ keuˆ laˇ mi na˗ehˇ gui˗awˇ neh lehˬ hmˬ taˬ naˇ yaw muiˬ meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗eu kʼawꞈ, maˬ keuˆ laˇ mi na˗ehˇ lehˬ hmˬ˗awˇ iˇ naˇ, nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui meh.

Gui˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ, tseˇ geuꞈ˗awˬ. Nawˇ aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ gui˗eu muiˬ dzehˬ nya? Uˬ shawˬ paw gaˇ maˬ mˇ iˇ mi na˗ehˇ laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ, uˬ ciꞈ paw zaˬ yuꞈ kʼaˆ˗awˇ neh la? Nawˇ gui˗eu aˇ yamˬ gʼawˬ mya ni maˬ jaˆ kʼawꞈ, aˇ myaˆ ni tehꞈ˗ehˇ gui le lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗awˬ, tiˬ jeˬ paˬ neh taˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ. Ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ poˆ˗awˇ, biˬ diˬ oˬ hawˇ˗eu naˬ gaˬ jiˇ ni piˬ tehˬ˗awˬ. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nawˬ˗ahˇ suˬ saˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ kʼawꞈ piˬ tehˬ jiˇ˗awˬ. Gui˗eu lehˇ gʼeh ngeh kʼawꞈ guiˬ lahˬ aˬ hu shaˇ naˇ, tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ byoˆ iˇ˗awˇ neh, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ kawˬ˗ahˇ, noeˬ tsoˆ taˬ˗awˇ gui nya ni, caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:6, 7.

Siˬ laˇ paˬ˗ehˇ kawˆ taˬ˗awˇ, ja noeˬ ja sawˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗awˬ. Gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ gui ngeh, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗awˬ, gui˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˬ naˇ yaw huiˬ˗euˬ uˬ dzah˗ahˇ kʼawꞈ shaˇ noeˬ˗awˬ, kʼoeˇ naˇ, aˇ deuˆ˗euˬ uˬ dzah hawˇ˗eu gaˬ naˇ yaw huiˬ˗euˬ uˬ dzah, aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu nga lehˇ jiˇ shaˇ noeˬ˗awˬ. Aˇ baˇ hawˇ˗eu aˇ yehˇ huiˬ˗eu tsahˇ˗ahˇ, naˇ haˬ poˆ kʼoꞈ˗eu dawˬ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw˗awˬ. Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, aˬ yawꞈ deuˆ aˬ yawꞈ gui gui˗ehˇ, naˇ haˬ˗eu dawˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ poˆ˗awˬ. Kʼoeˇ naˇ, toeˬ mehˬ nehˬ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ neh, Jaˇliꞈ heu deuˆ gaˇ kawˆ heu hmˬ nehˬ˗ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu nga lehˇ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 17:11) Ehˇ kʼoꞈ˗eu dawˬ deuˬ˗ahˇ siˬ nya shaw˗euˬ naˇ, aˇ boꞈ aˇ yehˇ huiˬ˗eu tsahˇ˗ahˇ siˬ laˇ ni kawˆ taˬ˗awˬ. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ taˬ naˇ, bawˬ dzaˬ ngeh aˬ laꞈ baꞈ diˇ˗awˇ ehˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yaw awˬ meh. Bawˬ dzaˬ gaˇ nawˇ kʼawꞈ, aˬ laꞈ baꞈ diˇ˗awˇ neh, nawˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗euˬ dawˬ neh, yaw nymˇ nymˇ lehˇ ja noeˬ ja sawˇ mˇ nya meh.

Yawˬ jaw na luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ ja sawˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ, pyehˆ tseˇ˗eu baˬ da neh, Jaˇliꞈ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ “yuˇ taˬ duˬ˗ahˇ,” tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah myaˬ laˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 13:51, 52.

• Bawˬ dzaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ jawˇ na luꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu nga?

• Bawˬ dzaˬ gaˇ nawˇ kʼawꞈ, ja noeˬ ja sawˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu nga?

Gaˇ hu neh Yeˬhawˇbaˬ, nymˇ jiˇ yawˬ jiˇ na luꞈ˗ahˇ, aˇ yamˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ bi zmˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nga? Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jah˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu jeˬ bi myaˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 6:6, 7) Kʼoeˇ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ jaw˗ahˇ tiˬ yamˬ tseˇ taˬ˗euˬ meh. Teu ngeh, nymˇ jiˇ˗ahˇ loˬ˗eu jeˬ, Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ lawˬ ka ni ja sawˇ nya meh. Nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ gui gui˗ehˇ poeˬ˗eu aˇ yamˬ heu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ zmˬ nya meh.

Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ peh dzehˬ leˇ˗eu aˇ yamˬ. “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh jiˆ laˇ˗awˬ, naw maꞈ˗euˬ dawˬ peh, Miˬyehˇ jiˆ le tehꞈ˗a.” (Yaˬkoˆ 4:8) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ deuˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ paˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ gui ngeh teˇ saˇ gui doˆ˗eu heu naˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu dahˬ beh˗eu yaw awˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Yawˬ jaw na luꞈ, Dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ biꞈ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ bymˇ kʼoeˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tiˬ bymˇ biˇ nehˬ˗awˇ gui nya meh. Teu˗euˬ laꞈ kʼoeˇ neh, aˬ jeˬ za˗euˬ nga lehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ ja sawˇ nya meh.

Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu aˇ yamˬ. Pehˬ zaˬ ma zaˬ Jaˇliꞈ dzaw ngeh jawˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu zaˬ miˬ zaˬ maˬ ehˇ, zaˬ hawˇ˗eu aˬ da aˬ ma yaw kaˬ maˬ ehˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Teu yamˬ˗ahˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ taˆ ni noeˬ tmˬ˗awˇ loꞈ luꞈ˗eu aˇ yamˬ ya bi pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ dzaw˗eu gaˇ kawˆ tseˇ ngeh, zaˬ aˬ yawꞈ shehˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ tsaˬ leˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tseˇ˗awˇ, ya ja sawˇ˗eu meh. Loꞈ˗eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ hawˇ˗eu Noeˬlaˇ˗awˬ lehˇ kuˇ˗eu paˇ dmˬ, maˬ ngeuˇ naˇ jw.org gʼoeˇ saiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh kʼawꞈ ja sawˇ nya meh. Kʼoeˇ naˇ, zaˬ deuˬ aˇ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh ya laˆ piˇ˗eu lehˇ ja sawˇ nya˗awˇ JW tiˬ biˬ (tv.jw.org)˗ahˇ kʼawꞈ haw˗awˇ ja sawˇ nya meh. Bawˬ dzaˬ gaˇ caˇ˗eu dawˬ caˇ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ caˇ dzaw nya meh. Nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ gʼaˬ naˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ dzaˬ taꞈ dawˇ taꞈ nya meh.

Jawˇ nah yawˬ jaw na luꞈ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, nawˬ neh leh jeh˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ guiˬ lahˬ biꞈ tehꞈ˗a.—Ja ceuˬ 1:1-3.

• Aˬ dui ha˗euˬ nymˇ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu aˇ yamˬ, aˬ jeˬ miˇ neh ya tseˇ doˆ taˬ˗eu nga?

• Aˇ yamˬ heu yamˬ˗ahˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya ni, aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

Tsawˇ haˬ heu deuˬ, aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ keuˆ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Gaˇ hu ba Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ, tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ smˬ poˆ bi uiˬ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nymˇ nga maꞈ kʼawꞈ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tahˬ dzoeˇ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗awˇ loꞈ luꞈ ma. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 16:16) Nga maꞈ tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ bawˬ dzaˬ˗eu smˇ jeˬ jaˆ ma. Tiˬ nah mehˬ bawˬ nyiˬ poˆ, Smˬ nah mehˬ bawˬ tiˬ poˆ lehˇ jaˆ ma. Bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗eu baˬ da neh, nga maꞈ aˬ jeˬ za˗eu nga?

Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ˗eu meh. Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ heu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇ baˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu lehˇ “uiˬ laˇ taˬ˗euˬ” gaˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, nga maꞈ kʼawꞈ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. (Ja ceuˬ 26:12; 111:1) Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ baˬ da neh, yawˬ kʼahˬ yawˬ miˇ yawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya tahˬ dzoeˇ˗awˇ, nah gʼahˇ hawˬ jiˇ ni tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ paˇ ya dzaˬ taꞈ˗euˬ miˇ neh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ paˇ myaˬ laˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:42) Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ heu laꞈ kʼoeˇ, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu “Ka li˗ahˇ jah˗eu tsawˇ haˬ” yawˬ gʼaˬ na luꞈ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ byah˗awˇ, nui ma tiˬ siˬ tehꞈ˗ehˇ taꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma.—1 Beˬtuˆluˆ 2:17.

Nga maꞈ˗euˬ nui jah huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ deuˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ deuˬ˗ahˇ “gʼoˆ shaw˗euˬ” miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗euˬ meh. (Neˬhaˬmiˇ 8:8, 12) Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni nga maꞈ kʼawꞈ, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ neh ya gaˬ˗euˬ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu ma. Mehˬ˗eu yawˬ kawˆ na luꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoe˗awˇ neh mehˬ˗eu meh. Nga maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya mˇ˗eu lehˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗awˇ, puˬ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ baˇ jahˇ byaˬ nehˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ ngeh, gʼaˬ ahˇ laˇ miˇ˗a. Smˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ, gaˇ hu˗euˬ moeˬ tsoeˬ dm˗awˇ aˇ baˇ jahˇ byaˬ˗eu heu naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ bi maˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ nya˗eu jeˬ kʼawꞈ pyeuꞈ meh. Yawˬ poˆ na luꞈ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ heu laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ dzeuˇ maˬ lehˇ, ehˇ nehˬ mawꞈ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh.

• Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ, aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ yamˬ pyeuꞈ nga?

• Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu, nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ za˗eu nga?

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ˗eu dawˬ peh peh laˇ ngeh, heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ yaꞈ˗euˬ meh. “Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ mehˬ doe tehꞈ˗a. Kʼoeˇ dzeuˇ ngeh, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ keuˆ le tehꞈ˗a.” (Maꞈtehˬ 24:14) Ehˇ kʼawꞈ, gaˇ heu miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ doe nmˇ? Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh mˇ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗eu baˬ da neh doe iˇ nya˗eu meh.—Luˇkaꞈ 8:1.

Nga maꞈ iˇ kahˇ keuˆ ni iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya mawˇ ni leh jeh luꞈ ma. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ, tiˬ nymˇ maˬ doe maˬ doe˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, dzaw mehˬ nehˬ yaꞈ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:11-13; Gʼaˬkʼehˇ 5:42; 20:20) Gaˇ hu tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ, aˬ gaˇ gaˇ ya tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ dehˬ biˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:5, 6; 2 Gawˇliˬtu 10:13) Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, nymˇ iˬ nah nga maꞈ aˇ muˇ yawˬ gaˇ na luꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu hmˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dehˬ biˇ˗awˇ neh mˇ luꞈ ma. Kʼoeˇ miˇ neh, Yeˬsuˇ neh “miˇ kʼahˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗awˇ . . . saˇ kiˇ kamˬ”˗awˬ lehˇ, ehˇ taˬ yaꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu ma.—Gʼaˬkʼehˇ 10:42

Tsawˇ haˬ kʼaˇ jawˇ gaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nga maꞈ leh jeh luꞈ ma. Aˬ dui bi dzaw geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ,Yeˬsuˇ lah gaˇ dzeˇ maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ yaw myaˬ zmˬ˗eu lah duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, pu kaˬ lehˆ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 4:1; Yoˇhaˬ 4:5-15) Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˇ nga maꞈ kʼawꞈ, gaˇ pehˇ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ gaˇ maˬ ehˇ, dawˬ deh gʼa duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, naˬ gaˬ neh maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ, nga maꞈ kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ma. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nga maꞈ˗euˬ iˇ kahˇ dawˬ peh jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ nga maꞈ leh jeh˗awˇ saˇ kiˇ kamˬ luꞈ ma. Heu loꞈ˗ehˇ leh jeh˗eu baˬ da neh, “ka kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ”˗ahˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ ya gaˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 96:2.

Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Miˬyehˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu laꞈ sawˬ deuˬ, nawˇ aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ja nehˬ mawꞈ nya? Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ heu, nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ taˬ yuˇ taˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ tsaꞈ gaˬ nehˬ˗awˬ.

• Aˬ jeˬ˗euˬ “guiˬ lahˬ dawˬ” ya tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu nga?

• Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗eu nga?

“Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ laˇ nya ni gaˇ ma yaw shuiꞈ shaˇ dahˇ nehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi oe˗euˬ heu naˇ, dehꞈ ziˇ za˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ˗awˇ neh, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ le˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 20:28) Nymˇ iˬ nah Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ caw teh luꞈ˗eu deuˬ, kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ neh, ‘zaˬ lahˇ’ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ heu hmˬ˗ahˇ mˇ luꞈ meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Tiˬ deuˬ na˗aˬ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya meh.

Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ naˇ, aˇ yamˬ tiˬ byah ni tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ luꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ deuˬ na˗aˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ ni, ba la tiˬ siˬ naˬ liˬ 70 laꞈ tsaꞈ gaˬ luꞈ meh. Tiˬ deuˬ na˗ahˇ Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh tseˇ˗awˇ, dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ bi pyeuꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ba la tiˬ siˬ˗ahˇ naˬ liˬ 130 laꞈ, maˬ ngeuˇ naˇ heu taꞈ˗ehˇ dzehˬ ni mˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ loˬ dui dui˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗eu meh. Huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ naˇ, yaw dehꞈ dehꞈ gaˇ loˬ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ jah˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:31-33; 1 Tiˆmoˇseˬ 6:6-8) Tiˬ deuˬ na, aˇ yamˬ ti byah tiˬ loꞈ maˬ tsaꞈ gaˬ nya kʼawꞈ, tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya meh. Heu naˇ, ba la tiˬ siˬ naˬ liˬ 30 laꞈ maˬ ngeuˇ naˇ, naˬ liˬ 50 laꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu meh.

Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu deuˬ naˇ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. Tsawˇ haˬ zaˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ ngaˇ lehˇ, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ nga maꞈ kʼawꞈ haw mawˇ˗euˬ ma. (Maˬkuˆ 6:34) Nymˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu mehˬ hu paw noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nga maꞈ jawˇ gaˇ jaˆ ma. Huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ tiˬ byah zmˬ˗awˇ, aˬ cawˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni cawˬ ba nehˬ luꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:39; 1 Teˇsaˬloˇni 2:8) Teu miˇ neh, huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ nui jah ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ myaˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ kʼawꞈ za˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 20:35.

• Huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ lehˇ, aˬ geu deuˬ˗ahˇ kuˇ˗eu nga?

• Tiˬ deuˬ na, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yamˬ tiˬ byah ni huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ geuꞈ mawꞈ˗eu nga?

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu dzaw mehˬ˗eu nymˇ˗ahˇ, mehˬ nehˬ luꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh. Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ, aˇ yamˬ tiˬ byah ni zmˬ˗awˇ mˇ˗eu lehˇ, yawˬ ha˗euˬ mawˇ do damˬ nehˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, dzaw nymˇ heu lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ ‘gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ’ nya˗eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 4:5.

Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ˗euˬ Dzaw nymˇ. Aˬ myah luꞈ mˇ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ luꞈ˗eu tiˬ kʼoꞈ byah laˇ naˇ, dawˬ peh jaˆ˗eu Bawˬ dzaˬ nymˇ˗ahˇ, koꞈ nah byah ni mehˬ˗eu teu gaˇ iˇ nya laˇ meh. Dzaw nymˇ heu naˇ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ bi myaˬ laˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw duꞈ duꞈ lehˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, paˇ bi mˇ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh.

Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ˗euˬ Dzaw nymˇ. Ba la nyiˬ siˬ ga leˇ˗eu dzaw˗eu jeˬ heu naˇ, loˬ˗eu jawˇ duˬ aˬ geu tsahˇ maˬ kaˬ, iˇ kahˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ kʼawꞈ iˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsaꞈ gaˬ gaˇ neh huiˬ dzehˬ˗eu Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, “ngaˇ heu gaˇ jawˇ ma, ngaˇ iˇ ma” lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 6:8; Yoˇhaˬ 7:29) Iˇ kahˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ ya jawˇ iˇ˗eu miˇ neh, yaw awˬ awˬ˗ehˇ dehꞈ dzaw˗eu loˬ meh. Jawˇ oeˇ˗ahˇ maˬ duˇ leˇ˗eu zahˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ, dzaˇ heu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ ya tahˬ puˬ meh. Dawˬ yaw shuiꞈ˗ahˇ kʼawꞈ siˬ nya˗eu loˬ meh. Aˇ kʼoꞈ 23-ahˇ neh 65 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni byah laˇ˗euˬ aˬ li aˬ buˇ, miˬ zaˬ yo zaˬ deuˬ˗ahˇ, dzaw nymˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ deuˬ lahˬ laˇ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ, caw ba nya ni maˬ ehˇ, dzaw mehˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

Giˇlaˆ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ Jaˇliꞈ Dzaw nymˇ. “Giˇlaˆ” Heˬbyehˇ dawˬ heu naˇ, “Saˇ kiˇ aˇ maꞈ” lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.1943 Kʼoꞈ˗ahˇ neh dahˬ beh˗awˇ, Giˇlaˆ dzaw mehˬ˗eu nymˇ heu gaˇ neh, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ 8,000 gʼaˬ dzehˬ ni˗ahˇ dzaw mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “mˬ dzeˇ miˇ dzeˇ” keuˆ ni pyehˬ kʼawˬ gʼeh˗awˇ, saˇ kiˇ bi kamˬ ngeh tiˬ jawˇ, zaˬ lahˇ myaˬ laˇ dui dui˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 13:47) Peˆlu miˇ kʼahˬ˗ahˇ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ iˇ keuˆ beh beh ngeh, aˇ muˇ tiˬ hmˬ˗iˬ maˬ jaˆ, ehˇ kʼawꞈ nymˇ naˇ, aˇ muˇ 1,000 muˇ dzehˬ ni jaˆ laˇ taˬ˗euˬ meh. Jaˬpaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ le keuˆ beh beh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ tseˇ gʼaˬ jiˇ maˬ jawˇ˗a, ehˇ kʼawꞈ nymˇ naˇ 200,000 gʼaˬ dzehˬ ni byah laˇ taˬ˗euˬ meh. Dzaw nymˇ heu hmˬ˗ahˇ, Jaˇliꞈ duꞈ yawˇ ni ba la ngaˬ siˬ dzaw˗eu meh. Heu gaˇ dzaw iˇ˗eu deuˬ naˇ, tiˬ byah ni mˇ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ˗eu deuˬ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu hmˬ, bi huiˬ bi mahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ dzaw˗eu meh.

• Huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ˗euˬ dzaw nymˇ, aˬ jeˬ miˇ neh bi jaˆ˗euˬ nga?

• Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ, aˬ geu deuˬ dzaw iˇ˗eu nga?