¿Cristianjam nayrar sartatasax qhanati?
“Akanakatxa taqi chuymamampi amtasim, kunjämtix jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñjapxañapataki.” (1 TIM. 4:15)
1, 2. ¿Timoteo waynat kunas yatisi, ukat niya 20 maranïxäna ukhax kunas pasäna?
JICHHAX Turquía sas uñtʼatäki uka Galacia tuqinwa Timoteo waynax jakasïna. Ukat Jesusax jiwxäna uka qhipa maranakanxa walja tamanakaw uka chiqanakan uttʼayasïna. Ukhamatwa Timoteompi mamitapampi ukat awichapampix uka markankir mä tamar sarañ qalltapxäna; ukat taqi chuymaw uka taman yanaptʼapxarakïna (2 Tim. 1:5; 3:14, 15). Uka waynax wali kusisitaw markapankir jilat kullakanakamp chikax irnaqtʼpachäna. Ukampis jupatakix walja lurañanakaw utjaskäna.
2 Timoteox niya 20 maranïkäna ukhaw apóstol Pablox payïr saräwipan uka chiqanakan utjir tamanakar tumptʼir saräna. Ukatxa Listra markan jikxataskäna ukhaw ‘Timoteox wali suma jaqiwa’ sasin jilat kullakanakax yatiyapxpachäna (Hech. 16:2). Timoteox wali amuytʼasir waynätapwa uñachtʼaypachäna. Ukatwa Pablompi mayni irpir chuymaninakampix qullan ajayun amuytʼayatäsax ampar luqxatapxäna, ukhamatwa yaqha luräwinakataki uttʼayapxäna (1 Tim. 4:14; 2 Tim. 1:6).
3. ¿Kuna bendicionsa Timoteox katuqäna?
3 Timoteox Pablomp chikaw Diosan arunakapat yatichir sarañapäna, ukasti jupatakix wali askipunïnwa (Hech. 16:3). ¡Uk yatisax walpun kusispachäna! Walja maranakaw Pablompi ukat mayni jilatanakamp chika yaqha markanakar sarañapäna. Ukatxa apostolanakan ukat mayni irpir chuymaninakan khitataw yaqha chiqanakar sarañaparakïna. Kunapachatix Pablomp chika tamanak tumptʼir saräna ukhaxa, wal jilat kullakanakar chʼamañchtʼapxäna (Hechos 16:4, 5 liytʼasiñapawa). Ukhamatwa Timoteon nayrar sartatapxa jilat kullakanakax amuyapxäna. Ukat jupampi chika niya tunka maranak irnaqxasax akham sasaw Pablox Filipos markankir jilat kullakanakar qillqäna: “Nayatakisti janiw khitis jupjam amtanix utjkiti, ukhamarak jumanakatsa wal llakisiraki, jumanakax sumankapxañamataki. [...] Jumanakax yatipxtawa kunjämtix Timoteox nayampi sarnaqkasinxa taqi chuyma Diosaru katuyasitapa uñachtʼaykitus ukxa. Tatitun arunakap parlañanxa kunjämtï mä wawax awkiparux yanapki ukhamwa yanapitu” sasa (Fili. 2:20-22).
4. 1) ¿Kun lurañsa Pablox Timoteor jaytatayna? 2) ¿1 Timoteo 4:15 qillqatarjamax kunsa jisktʼassna?
4 Uka carta qillqkäna ukhaxa, irpir chuymaninakar ukat yanapirinakapar uttʼayañapatakiw Pablox Timoteor jaytatayna (1 Tim. 3:1; 5:22). Ukhamasti, Timoteox atinisiñjam wali suma irpir chuymanïxänwa. Ukampis akham sasaw Pablox jupar iwxtʼäna: “Jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñja[pxpan]” sasa (1 Tim. 4:15). Timoteon nayrar sartatapax wali qhanänwa, ukampis ¿Pablox kamsañs munpachäna? ¿Kunsa jiwasax uka arunakat yatiqsna?
Cristianjam sum sarnaqatasax qhanäñapawa
5, 6. ¿Kunas Éfeso markankir tamarux jan walin uñjasiyirjamäna, ukat kunjamsa Timoteox uka jan walit tamar jarkʼaqaspäna?
5 Kunsa 1 Timoteo 4:15 qillqatax sañ munpacha uk yatxatañäni (1 Timoteo 4:11-16 liytʼasiñapawa). Janïr uka carta qillqkasax Macedonia markaruw Pablox saratayna, ukampis “Éfeso markan qhiparäta” sasaw Timoteor jaytawayäna. ¿Kunatsa? Kunattix kʼari yatichirinakaw uka markankir jilat kullakanakarux tʼaqa tʼaq sarnaqayaskäna, ukampis Timoteox uka jan walinakatwa tamar jarkʼaqañapäna. Ukatakix cristianjam sum sarnaqañapänwa.
6 Pablox akham sasaw amtayäna: “Suma uñtkañ sarnaqam parläwimana, sum sarnaqañana, munasiñana, Cristor arkirin jakañana, iyawsäwina, qʼuma kankañan jakasa”. “Akanakatxa taqi chuymamampi amtasim, kunjämtix jumax nayraqataru sarkta uk taqini uñjapxañapataki” sasa (1 Tim. 4:12, 15). Ukhamax cristianjam sum sarnaqasaw nayrar sartatap uñachtʼayaspäna, janiw aski lurañanak katuqasakix nayrar sartatap uñachtʼaykaspänti. Chiqansa, sapa cristianow uka tuqit nayrar sartañataki chʼamachasiñasa.
7. ¿Kunsa cristianonakax sapa maynis uñachtʼayañasa?
7 Jichhürunakanxa ukhamarakiw tama irpirinakax utji. Yaqhipax irpir chuymanjamaw ukat yanapirinakapjamaw luqtasipki. Uka irpir chuymaninakatsti yaqhipax jachʼa tantachäwinak wakichañ yanaptʼapxi. Ukat yaqhip jilat kullakanakax precursorjamaw irnaqtʼasipki, ukat yaqhipasti yaqha markaruw misionerjam irnaqtʼir sarapxaraki, Betel utansa irnaqtʼapxi, jan ukax tamanak tumptʼirjamas luqtapxaraki. Ukampis wayn tawaqunakasa, jilïrinakasa, mä arunxa, taqi cristianonakaw nayrar sarantatasxa uñachtʼayañasa, kunjamtï Timoteox lurkäna ukhama (Mat. 5:16). Ukat taman irpasipki ukanakasa, qhanarakiw cristianjam sum sarnaqapxañapa.
Parlatasax sumäñapawa
8. ¿Diosar yupaychañatakix kunatsa amuyumpi parlañasa?
8 Mayninakan yatiqasipxañapatakixa, Timoteox amuyumpiw kuns arsuñapäna. Ukampis ¿nayrar sartatas uñachtʼayañatakix kunjamsa parlañasaraki? Parlatasaw kunjam jaqïtansa uk uñachtʼayi. Ukatwa Jesusax akham säna: “Jumanakax arsupxtawa kunatï chuymanakaman phuqhantatäski ukanaka” sasa (Mat. 12:34). Ukat kunjamtï parlktan ukarjamaw Diosax uñjarakistu sasaw Jesusan Santiago jilapax amtayarakistu, ukatwa akham säna: “Maynitix Diosar arkatap amuyaschixa ukatsti kuns parlaskakchi ukaxa, jupa pachpaw kʼarintasiski, Diosar arkatapasti inamayakirakiwa” sasa (Sant. 1:26).
9. ¿Parlatasax kunjamäñapasa?
9 Kunjamtï parlktan ukarjamaw jilat kullakanakax nayrar sartatas amuyapxarakini. Jan wali arunak parlañat sipansa, amuytʼasir cristianonakax sum parlañatakiw chʼamachasipxi; janiw chuym usuchjir qhuru arunakampi ukat aynachtʼayir arunakamp parlapkiti, jan ukasti suma arunakampiw mayninakar chuymachtʼapxi ukat chʼamachtʼapxi (Pro. 12:18; Efe. 4:29; 1 Tim. 6:3-5, 20). Ukatxa Biblian kamachinakapat yaqhanakar yatiyasa ukat ukarjam sarnaqañ munatas uñachtʼayasaw Diosar taqi chuym yupaychatas uñachtʼayaraktanxa (Rom. 1:15, 16). Ukham lurañäni ukhaxa, suma chuyman jaqinakas jiwasat yatiqasiñwa munapxarakini (Fili. 4:8, 9).
Qʼuma ukat sum sarnaqapxañäni
10. ¿Nayrar sartañatakix kunatsa chiqa chuymanïñax wali wakiskirixa?
10 Yaqhanakan yatiqasipxañapatakix janiw suma arunakaki parlañasäkiti. Jan ukasti, kuntï parlktan ukarjamaw sarnaqañasa; jan ukhamäkaspax kʼari chuymanïsnawa. Khä urunakanxa fariseonakax ukham chuymanïpxänwa, ukatwa jan walinakan uñjasipxäna. Uk yatisaw Pablox Timoteor walja kuti iwxtʼäna, “kʼari chuymanïñat sipansa chiqa chuymanïñamaw” sasa. Chiqansa, Timoteox janiw kʼari chuymanïkänti, ukatwa Pablox 2 Timoteo 1:5 qillqatan akham säna: “Amtastwa chiqpach iyawsäwinïtamata” sasa. Ukhamasti Timoteox chiqpach iyawsäwinïtapa, mä arunxa, chiqa chuymanïtap uñachtʼayañatakiw chʼamachasiñapäna. Ukat mayninakan yatiqasiñjamaw sum sarnaqañaparakïna.
11. ¿Kunsa Pablox qullqi tuqit Timoteor amtayäna?
11 Pablox paypach cartapanwa sum jakañ tuqit Timoteorux iwxtʼäna. Qullqi tuqit akham sasaw amtayäna: “Qullqiru munañaxa taqi jan wali luräwinakan saphipawa; ukatwa mayninakax jukʼampi munapxatap layku iyawsañatxa maysaru saranukupxi, pachpa jakäwinakaparuw tʼaqhisiñampi yapxatasipxi” sasa (1 Tim. 6:10). Ukhamasti, kunapachatï maynix qullqik munaski ukhaxa jan waliruw saraski. Ukampis Diosar yupaychañ tuqit nayrar sartapki ukanakaxa, kunatï jakañataki munaski “ukampix kusisitakïskañasawa” sasaw sapxi (1 Tim. 6:6-8; Fili. 4:11-12; Sal. 121:1, 2).
12. ¿Kunatix sapa maynitäxi ukanakax kunjamsa nayrar sartatas uñachtʼayaspa?
12 Ukatxa, cristian “warminakax kunatix isisiñäki ukak isisipxpan” sasaw Pablox Timoteor sarakïna (1 Tim. 2:9). Kawkïr warminakatix altʼat chuymampi ukat suma amuyumpi isthaptʼasipxi ukat kʼachachtʼasipxi, jan ukax yaqha tuqinakansa ukham amuytʼasipxaraki ukanakaxa yatiqaskañawa (1 Tim. 3:11). Ukat uka arunakax chachanakatakis wali askirakiwa. Amtañäni, akham sasaw Pablox tama pʼiqtʼirinakar säna: “Jan jiljiri, amuytʼiri jaqjam sarnaqiri [ukhamäpxañamaw]” sasa (1 Tim. 3:2, MT). Sapürutix ukarjam sarnaqañäni ukhaxa, nayrar sartatasax qhanäniwa.
13. Timoteox yatiqaskañaw qʼum sarnaqirïna, ¿jiwasax kunjamatsa ukham sarnaqaraksna?
13 Ukatsti, qʼum sarnaqañamaw sasaw Pablox Timoteor amtayarakïna, mä arunxa, janiw qʼañu luräwinakan sarnaqañapäkänti. Ukat Timoteox ukhamaw sum sarnaqäna. Kullakanakarus janiw jan wali amtanakampi uñjañapäkänti. “Chuymani taykanakarusti taykamarjam uñjam, tawaqunakarusti kullakamarjam uñjarakim, taqi qʼuma chuymampi” sasaw Pablox jupar amtayäna (1 Tim. 4:12; 5:2). Chiqansa, janiw kunsa Jehová Diosat imantksnati, kuna qʼañu luräwinaksa janiw wiñayapunix mayninakat imtʼkaraksnati. Ukat kunsa cristianjam sum lurtan ukanakaxa qhanarakiw amuyasi (1 Tim. 5:24, 25). Ukhamasti, taqi cristianonakaw qʼuma ukat sum sarnaqasax nayrar sarantasipkatap uñachtʼayapxaspa, ukhamat mayninakas yatiqasipxarakispa.
Munasiñas iyawsäwis wali wakiskiriwa
14. Maynit maynikama munasiñax wali wakiskiriwa, ¿kunjamsa Bibliax uk qhanañchi?
14 Chiqpach cristianonakax munasirit uñtʼatäpxiwa. Jesusax akham sasaw arkirinakapar säna: “Jumanakatix maynit maynikama munasipxätaxa, taqiniw amuyapxani nayan discipulonakaxäpxatama” sasa (Juan 13:35). ¿Kunjamsa uka munasiñ uñachtʼaysna? “Munasiñan sarnaqasa” “maynit maynikama khuyaptʼayasirïpxam, perdonasirïpxarakim” suma jaqïpxam sasaw Diosan Arupax amtayistu (Efe. 4:2, 32; Heb. 13:1, 2). Ukatxa “maynit maynikamaw munasipxañama jila purjam taqi chuymampi” sasaw Pablox qillqarakitayna (Rom. 12:10).
15. ¿Kunatsa taqinis munasirïñasa, ukat kunatsa irpir chuymaninakax jukʼamp munasirïpxañapa?
15 Ukampis Timoteotï jilat kullakanakar jan munasiñampi uñjaspäna, jan ukax thanqha arunakampi chuym ustʼayaspäna ukhaxa, inamayakiw suma yatichirïñatakisa, suma irpir chuymanïñatakis chʼamachasisapäna (1 Corintios 13:1, 2 liytʼasiñapawa). Ukampis Timoteox wali suma jaqïnwa, jilat kullakanakarux wali munasiñampiw uñjarakïna, ukhamatwa nayrar sartatapax amuyasïna. Chiqansa, mayninakar munasiñampi uñjañax Pablotakix wali askïnwa, ukatwa Timoteorux wali munasirïñamaw sänxa.
16. ¿Kunatsa Timoteox iyawsäwipan chʼamachasiñapäna?
16 Éfeso markanxa Timoteon iyawsäwipax yantʼataw uñjasirakïna. Yaqhipax janiw Diosan Aruparjam yatichapkänti, kʼarinak yatichapxäna. Yaqhipasti “jan tukuskir” nayra sarnaqäwinakat parlapxirïna, ukat ukham yaqha tuqinakat yatxatañatakiw chʼamachasipxirïna, ukanakax janiw jilat kullakanakar kunansa yanaptʼkänti (1 Timoteo 1:3, 4 liytʼasiñapawa). Uka jaqinakaxa, ‘janiw kuns yatipkiti, jan ukasti jachʼa jachʼa tukurïpxiwa. Arunakxata tuqisiñ amtäwimpi usutäpxiwa” sasaw Pablox säna (1 Tim. 6:3, 4). Ukampis ¿tamar jan waltʼayir uka jan wali arunakar Timoteox istʼpachänti? Janiw istʼkänti. “Iyawsäwin suma nuwasiñapan nuwasim”. “Jan istʼamti chʼusa jan kunataki askïki uka arunakxa, ni uka kʼari yatiñ kankañ sutinïki ukarusa” sasaw Pablox jupar säna (1 Tim. 6:12, 20, 21). Uka iwxanak wali sum Timoteox katuqasïna (1 Cor. 10:12).
17. ¿Jichhürunakanxa kunjamas iyawsäwisax yantʼat uñjasispa?
17 Ukatsti, qhipa urunakanxa yaqhipax “sallqjiri ajayunakar arkasina, ukhamarak ñanqhanakat jutir yatichäwinakaru arka[sinwa]” iyawsäwit kutiqxapxani sasaw Pablox Timoteor sarakïna (1 Tim. 4:1). Ukhamasti, taqiniw Timoteojam wali suma iyawsäwinïtas uñachtʼayañasa, tama pʼiqtʼirinakas ukhamaraki. Ukat yatkasin Diosar kutkatasirinakan kʼari yatichäwinakap contra saytʼasitas luratanakasampi uñachtʼayañänixa, wali iyawsäwini cristianjam nayrar sartatasax qhanäniwa, ukat mayninakas yatiqasipxarakiniwa.
Nayrar sartatas uñachtʼayañataki chʼamachasipxañäni
18, 19. 1) ¿Kunjamatsa nayrar sarantatasxa uñachtʼaysna? 2) ¿Kunsa jutïr yatichäwin yatxataskañäni?
18 ¿Kunjamsa mä cristianox nayrar sartatap uñachtʼayaspa? Janiw khitis tamar walja maranak sarasakix uñachtʼaykaspati; janirakiw suma uñtanïsas aytatäsas jan ukax kun lurañ sum yatisas nayrar sartatapxa uñachtʼaykaspati. Jan ukasti, Jehová Diosan munañaparjam sarnaqañataki, parlañataki ukat amuyañataki chʼamachasisaw maynix nayrar sartatap uñachtʼayaspa (Rom. 16:19). Ukatsti maynit maynikam munasipxam siski uka kamachirjam sarnaqañasawa ukat Diosar taqi chuym iyawsañataki chʼamachasiñasarakiwa. Ukhamasti kuntï Pablox Timoteor siskäna uka arunakat wal lupʼiñasawa. Uka arunakarjam sarnaqañxa janipuni armasiñäniti, ukhamatwa nayrar sartatasax qhanäni.
19 Ukatxa, kusisit chuymanïsaw amuytʼasiri cristianjam nayrar sartatasxa uñachtʼayaraksna, uka kusisiñax qullan ajayun luräwipankiwa (Gál. 5:22, 23). Ukampis ¿jan waltʼäwinakan uñjasisas kunjamsa kusisiñ jikxatsna? Uka tuqitwa jutïr yatichäwin yatxataskañäni.
¿Kamsasmasa?
• ¿Parlatasax kunsa jiwasat uñachtʼayi?
• ¿Qʼuma ukat sum sarnaqatasax kunjamsa nayrar sartatas uñachtʼayi?
• ¿Kunatsa cristianonakax munasiñansa iyawsäwinsa yatiqaskañ sarnaqapxañapa?
[11 janan fotopa]
Waynäkasinsa Timoteox wali amuytʼasirïtapwa uñachtʼayäna
[13 janan fotonakapa]
¿Cristianjam nayrar sartatamax qhanäskiti?