-
¿Kunatsa Bibliat amuyañasa?Yatiyañataki 2015 | diciembre 1
-
-
NAYRÏR JANAN PʼEQEÑCHÄWIPA | BIBLIAN YATICHÄWINAKAP TAQENIW AMUYSNA
¿Kunatsa Bibliat amuyañasa?
“Bibliajja, religionanakan wali uñtʼatawa, ukampis yaqha markankirinakan libropawa, janiw China markankirinakatakejj kunäkisa.” (LIN, CHINA)
“Janiw hindú religionajankir qollan libropsa sum amuykti. Kunjamarak Biblia amuyästi.” (AMIT, INDIA)
“Bibliarojj nayra librötap laykojj wali askitwa uñjta, ukat waljapuniw aljasiraki sapjjewa, ukampis janiw nayan utjkituti.” (YUMIKO, JAPÓN)
Bibliajj kuna toqetsa yatichi uk mä jukʼaksa yatipkchi, jan ukajj janis ni kunsa yatipkchejja, waljaniw Bibliar wali respetomp uñjapjje. Khaysa Asia toqenjja, walja millón jaqenakaw Biblia jan uñtʼapkiti, ukampis kawki markanakantï Bibliajj wali uñtʼatäki, uka markanakansa ukhamarakiw Bibliat jan sum amuyapkiti.
Ukampis inas akham jisktʼasta: “¿Kunatsa Biblia amuyañajajj wakisi?” sasa. Kunanaktï Bibliajj qhanañchki ukajj akanakanwa yanaptʼiristam:
Kusisita ukat sum jakasiñataki
Familian jan waltʼäwinak askichañataki
Llakinakar saykatañataki
Mayninakampi sum apasiñataki
Qollqe sum apnaqañataki
Japón markankir Yoshiko sat warmit yatjjatañäni. Kuna toqetsa Bibliajj parli sasaw jupajj jisktʼasïna, ukatwa Biblia liyiñ amtäna. Ukat ¿kunas pasäna? Jupajj akham siwa: “Bibliajj sum jakasiñatakiw yanaptʼawayitu, jutïritakisa mä suma suytʼäwi churarakitu” sasa. Jupajj saskakiwa: “Jichhajj wali kusisitaw jikjjatasjjta” sasa. Amit sat chachajja, Bibliat jupa pachpa yatjjatañ amtatayna. Jupajj siwa: “Biblianjja, taqenitakiw suma yanaptʼanakajj utji. Ukajj wal muspharayitu” sasa.
Bibliajj millón millón jaqenakaruw jakäwipan yanaptʼawayi. Jumarus yanaptʼarakiristamwa, ukhamajj ¿janit Bibliat yatjjatkasma?
-
-
Bibliat amuysnawaYatiyañataki 2015 | diciembre 1
-
-
NAYRÏR JANAN PʼEQEÑCHÄWIPA | BIBLIAN YATICHÄWINAKAP TAQENIW AMUYSNA
Bibliat amuysnawa
Bibliajj nayra librowa, qellqasitapatjja 3.500 maranakaw pasjje. Uka tiemponakanjja, khaysa China markan Shang sat munañan apnaqeriw apnaqaskäna. Waranqa maranak qhepatwa budismo religionas India markan uñstaskarakïna. (“Kunjamas Bibliajja” siski uka recuadro uñjjattʼam.)
Bibliajj wali wakiskir jisktʼanakaruw sum qhanañchi
Mä librojj jaqenakar yanaptʼañapatakejja, amuykayäñapawa. Cheqas Bibliajj ukham lurtʼatawa. Wali wakiskir jisktʼanakaruw qhanañchi.
Inas akham jisktʼasirïsta: ‘¿Kunatsa akanktanjja?’ sasa. Uka jisktʼarojj walja waranqa maranakaw jaqenakajj jan qhanañchirjamäpkiti, jichhakamas janiw qhanañchaskiti. Ukampis Biblianjja, Génesis mayïri ukat payïri jaljapanwa ukar sumqhanañchasi. Ukanjja kunapachas galaxianakasa, warawaranakasa ukat aka Oraqes lurasïna ukanakatwa parli, mä arunjja, ‘qalltatwa’ parlaski (Génesis 1:1). Ukatjja kunas nayraqat lurasïna, kunas ukjjarojj lurasirakïna taqe ukanakatwa parli, kunjamatsa aka Oraqen jakañajj utjäna, kunjamatsa qoqanakasa, animalanakas utjawayi ukat kunjamatsa jaqenakas utjawayi ukanakatsa sumarak Bibliajj qhanañchi. Ukhamarus kuna amtampis taqe ukanakajj lurasiwayi uka toqetsa yatiyarakiwa.
BIBLIAJJ AMUYKAÑ QELLQATAWA
Bibliajj wali suma ewjjtʼanakaniwa, ukajj jan walinakar saykatañatakiw yanaptʼistaspa. Ukampis ewjjtʼanakapajj qhana amuykayarakiwa. Jichhajj uk pä toqet amuytʼañäni.
Maya, Bibliajj qhana, amuykaya, chuymapar purtʼkir qellqatawa. Ukat jan amuykay arunakampi qhanañchañat sipansa, kuntï amuyksna ukarjam qellqtʼatarakiwa. Ukampis amuyañajj chʼamäki ukanakjja, kuntï uñtʼktan ukanakampiw qhanañchistu.
Amuytʼañataki, Jesusajj jaqenakan chuymar purtʼañatakejja, kuntï uñtʼapki ukham uñachtʼäwinakampiw yatichirïna. Ukanakat jilapartejj Wali Uñtʼat Arstʼäwipanwa jikjjatasi, ukajj Mateo 5-7 jaljanakanwa jikjjatasi. Uka toqet yatjjattʼat mä jaqejj akham siwa: “Uka arstʼäwejj wali sumapuniwa. Janiw jaqenakar amuyunakampi phoqantañatakïkiti, jan ukasti kunatï askïki uk lurañatakiw yanaptʼistu” sasa. Biblian uka jaljanakapjja, 15 jan ukajj 20 minutonak liytʼasajja, Jesusan arunakapajj kunja sumasa, kunjamsa yanaptʼistaspa ukwa qhan amuyäta.
Paya, kuna toqetsa Bibliajj parli ukajj amuykayawa, janiw nayra tiempo cuentonakat parlir librökiti. The World Book Encyclopedia sat qellqatajj akham siwa: ‘Wali uñtʼat jaqenakata, aleq jaqenakatwa parli, ukhamarak kunsa lurapjjäna, kuna suytʼäwinipjjänsa, kuna jan walinakansa uñjasipjjäna, kuna aski luräwinaksa lurapjjäna taqe ukanakatwa qhanañchi’ sasa. Bibliat amuyañajj janiw chʼamäkiti, jaqenakan sarnaqäwipata, kunanakatï cheqapun paskäna ukanakatwa parli, cheqas taqe ukanakajj maynir wal yanaptʼaspa (Romanos 15:4).
BIBLIAJJ TAQENITAKIWA
Mä libro sum amuyasiñapatakejja, kuna artï maynejj parlki uka arut qellqtʼatäñapawa. Jichhürunakanjja, Bibliajj niya taqe kasta arunakanwa utj-jje, maynejj kawkinsa jakpan, jan ukajj kawki markatäpasa pachpa arupat Biblia liytʼaspawa. Jichhajj uka toqet yatjjatañäni.
Biblian jaqokipasitapa. Qalltanjja, Bibliajj hebreo, arameo ukat griego arunakatwa qellqasiwayi. Ukhamïpanjja, janiw taqe jaqejj liytʼirjamäpkänti. Ukatwa yaqha arur jaqokipirinakajj kunayman kasta arunakar jaqokipañataki chʼamachasiwayapjje. Jichhajj 2.700 ukha arunakatwa phoqatpachasa jan ukajj chikatakis Bibliajj utj-jje. Ukhamajj aka oraqpachanjja, sapa patakat 90 jila jaqenakanwa Bibliajj phoqatpachasa jan ukajj chikatakis pachpa arupat utj-jje.
Biblian apsusitapa. Bibliajj aleq lipʼichinakaru, papirunakaruw qalltan lurasïna. Mayninakar yatichañatakejj amparampikiw kutin kutini wasitat qellqaqasirïna. Ukampis ukanakajj wali jilarakïnwa, janiw taqenin utjkänti. Khä 550 maranakanjja, Gutenberg sat chachaw libronak lurañ maquin uñstayawayi, ukaw Biblia apsusiñapatak wal yanaptʼawayi. Uka toqet mä yatjjatäwirjamajja, phesqa waranq millonanakat jilaw Bibliajj phoqatpachasa jan ukajj chikatakis lakirasiwayi.
Bibljamajj janipuniw kunapachas yaqha qellqatajj ukham lakirasiwaykiti. Ukhamajja, Bibliajj amuykay mä suma librowa, inas amuyañajj awisajj chʼamächispa, ukampis amuyañatak yanaptʼanakajj utjiwa, ¿kawkinsa yanaptʼa jikjjatasma? ¿Kunjamsa uka yanaptʼanakat askinak apsusma? Uka toqetjja jutïrinwa yatjjataskañäni.
-
-
Biblia amuyañatak yanaptʼanakajj utjiwaYatiyañataki 2015 | diciembre 1
-
-
NAYRÏR JANAN PʼEQEÑCHÄWIPA | BIBLIAN YATICHÄWINAKAP TAQENIW AMUYSNA
Biblia amuyañatak yanaptʼanakajj utjiwa
Mä jan uñtʼat markar visittʼiris sarkasma ukham amuytʼañäni, ukanjja, jan uñtʼat costumbrenakampi, jan uñtʼat jaqenakampiw jikisisma, manqʼapasa ukat yaqhanakas jumatakejj wali mayjarakïspawa, ukhaman uñjasisajj ¿kamachasmasa? Inas llakit jikjjataschisma.
Biblia liyiñ qalltkäta ukhajj inas ukham jikjjatasirakchïta. Nayra tiempon kunjamsa jakasipjjäna ukanakwa liytʼäta, ukajj inas jumatak mayjächini. Biblia liytʼasajja, filisteo jaqenakaruw uñtʼäta, jan uñtʼat costumbrenakatwa yatjjatäta, sañäni, kunatsa ‘isinakap chʼiyanoqasipjjerïna’, ukat “maná” sat manqʼa utjirïtapsa yatirakïtawa (Éxodo 16:31; Josué 13:2; 2 Samuel 3:31). Taqe ukanakajj inas jumatak jan amuytʼañjamäkchiniti. Kunapachatï jan uñtʼat markan maynin yanapap katoqasma ukhajj ¿janit yuspärkasma? Jïsa maynejj wal yuspäraspa. Ukhamajj janit Biblia amuyañatak yanaptʼayasiñ ¿munkasma?
NAYRA TIEMPON YANAPTʼANAKA
Bibliajj khä 1500 nayra pacha maran qellqasiñ qalltkäna ukhajja, Diosan Arup amuyapjjañapatakejj israelitanakarojj yanaptʼasïnwa. Sañäni, Israel marka pʼeqtʼir Moisés chachajja, Diosan leyinakap ‘amuyapjjañapatakejj sum qhanañchtʼäna’ (Deuteronomio 1:5, NM).
Diosan arunakap yatichirinakajja, 900 maranak qhepatsa utjaskakïnwa. Ukat 455 nayra pacha maranjja, walja Judea markankirinakaruw Jerusalén markan tantachthapisïna, jupanak taypin jiskʼa wawanakas utjarakïnwa. Yatichirinakajj Diosan Arup “jachʼatwa liytʼapjjäna” taqe jupanak nayraqatana. Ukampis janiw aleqaki liyipkänti, jan ukasti ‘sum amuytʼapjjañapatakejj’ qhanañchtʼapjjarakïnwa (Nehemías 8:1-8).
Phesqa patak maranak qhepatjja, Jesusajj jupanakjamarakiw jaqenakar yatichäna. Cheqas jaqenakajj Jesusar yatichiritwa uñtʼapjjäna (Juan 13:13). Jupajj waljaniruw yatichirïna, awisajj jukʼanirusa yaticharakirïnwa. Mä kutejj Wali Uñtʼat Arstʼäwipanjja, “taqe jaqenakaw uka suma yatichäwinak istʼasajj muspharapjjäna” (Mateo 5:1, 2; 7:28). Ukatjja 33 jichha pacha maranjja, Jesusajj pä arkirinakaparuw Jerusalén markar thakin sarkipan yatichäna, jupanakar ‘Qellqatanakat sum amuytʼayäna’ (Lucas 24:13-15, 27, 32).
Jesusan arkirinakapajja, ukhamarakiw Diosan Arupat yatichapjjerïna. Mä kutejj Etiopía markankir mä jaqejja, Diosan Arup liyiskäna, ukaruw Jesusan arkiripa Felipejj akham sasin jisktʼäna: “¿Kuntï liykta ukjja amuytati?” sasa. Jupasti akham sarakïnwa: “¿Kunjämarak nayast amuyästi, jan khitis nayar yatichkitan ukkhasti?” sasa. Ukhamïpansti, kuntï liykäna ukwa Felipejj sum amuytʼayäna (Hechos 8:27-35).
JICHHA TIEMPON YANAPTʼANAKA
Kunjamtï nayra maranakan Bibliat yatichapjjerïkänjja, ukhamarakiw jichha tiempon Jehová Diosan Testigonakapajj Diosan Arupat 239 markanakana oraqpachan yatichapjje (Mateo 28:19, 20). Sapa semanaw llätunka millón jila jaqenakar Bibliat yatichapjje. Jupanakat waljanejja, jan walinakanwa sarnaqapjjäna. Jan kun mayisakiw utapan jan ukajj yaqha cheqan yatichapjje. Yaqhepanakarojj teléfono toqe jan ukajj Internet toqew yatichapjjaraki.
Jumatï uka yanaptʼa katoqañ munsta ukhajja, Jehová Diosan Testigonakapampiw parltʼasma. Cheqas Bibliajj janiw jan amuykañ librökiti, antisas Bibliajj ‘askiw yatichañataki, cheqachañataki, ukhamarak qʼoma jakañan sarnaqañ yatichañatakisa’. Ukhamajj ‘yatiñanïñamataki, taqe casta suma luräwinakatak suma wakichatäñamatakiw’ jumar yanaptʼiristam (2 Timoteo 3:16, 17).
-