Cristianjam Jakañataki ukat Yatiyañataki - Referencias
ENERO 1-7
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | MATEO 1-3
“Alajjpachankir Reinojj jakʼankjjewa”
(Mateo 3:1, 2) Uka urunakanjja Bautisir Juanaw Judea wasaran yatiyas jutäna, 2 akham sasa: “Arrepentisipjjam, alajjpachankir Reinojj jakʼankjjewa” sasa.
nwtsty notanaka (Mt 3:1, 2)
yatiyasa: Griego arunjja, “jaqenakar yatiyiri” sañwa munaspa. Ukatjja kunjamsa yatiyaraki ukwa qhanañcharaki: taqe jaqenakar yatiyaña sañ muni, janiw mä gruporu yatiyañ sañ munkiti.
Reinojj: Basiléia griego arojj nayrïr kut uñstki ukhajja, mä reyin gobiernopata, kawkjansa apnaqe, khitinakarus apnaqe ukanakat parlañatakiw apnaqasi. Uka griego arojja, 162 kutiw Machaq Testamenton uñsti. 55 kutejja, Mateo libronwa uñsti. Ukanjja Jehová Diosan alajjpachankir gobiernopatwa parli. Mateojj walja kutiw ‘reino’ siski uka aru Mateo libron qellqäna, ukatwa “Evangelio del Reino” sasin uka librorojj uñtʼasirakispa.
alajjpachankir Reino: Aka arunakajja, niya kimsatunka kutiw Mateo libron uñsti. Marcos, Lucas libronakanjja, ‘Diosan Reinopa’ sasaw apnaqasi. Ukajja “Diosan Reinopajj” alajjpachankiwa, ukat alajjpachat apnaqanini sasin qhanañchañatakiw apnaqasi (Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18).
jakʼankjjewa: Akanjja alajjpachankir Reinon apnaqeripajj niyaw uñstani sañ muni.
(Mateo 3:4) Uka Juanajj camello tʼawrat lurat isimpi isthapitänwa, lipʼichit lurat cinturonampi wakʼantatarakïnwa. Jupajj tʼiju tʼijunakampi wasaran utjki uka miskʼinakampi manqʼerïna.
nwtsty dibujo
Bautisir Juanan isisitapasa, jupas kunjamansa
Bautisir Juanajj camellon tʼawrapat lurat isimpi isthapitänwa, cinturaparojj mä wakʼampi jan ukajj lipʼichit lurat mä cinturonampiw wakʼantatäna, ukarojja jiskʼa cosasanak apasirïna. Elías profetajj kikkpa isinakrak uskusirïna (2Re 1:8). Camellon tʼawrapat lurat isinakajj wali chhankhänwa, pobrenakakiw uchasipjjarakirïna. Qollqen jaqenakajja, lino jan ukajj sedat lurata qoña isinakampiw isisipjjerïna (Mt 11:7-9). Juanajj naskäna ukjatpachaw nazareönjja, inas ñikʼutapsa jan khuchurapkchïnti. Juanan isisitapasa, jupajj kunjamänsa ukasa, kunatï jakañatak munaski ukampik jakasitapwa uñachtʼayäna. Jupatakejja Diosan munañap lurañaw jakäwipan nayrankäna.
Tʼiju tʼijunaka
Tʼiju tʼijunaka siski uka arunakajja, taqe kasta jiskʼa antenan tʼiju tʼijunakat parlañatakiw Biblian apnaqasi. Uka tʼiju tʼijunakajj tam tamaw yaqha lugarar sarapjje. Jerusalén markan yatjjataskäna ukarjamajja, wasarankir tʼiju tʼijunakajj wali chʼamañchtʼir suma manqʼapuniwa. Jichhürunakanjja, Jerusalenan jakirinakajj manqʼañatakejja, pʼeqepa, jiskʼa kayunakapa, chheqhanakapa, ukat purakap apsupjje. Jiltʼki uka partjja (tórax) chʼoqpacha, jan ukajj qhatita manqʼapjje. Tʼiju tʼijunakajj chʼamañchtʼkir suma manqʼawa. Manqʼapki ukanakajja, camarón jan ukajj cangrejo ukar uñtasit saboraniw sasaw sapjje.
Wasaran utjki uka miskʼi
Akanjja, wasaran utjki uka abejanakan miskʼipaw uñjasi (1) walja miskʼichataw (panal) uñsti (2). Juanajj inas wasaran utjki uka abejanakan miskʼip maqʼchïna, ukajj Apis mellifera syriaca, sasinwa uksan uñtʼasi. Uka abejanakajj juntʼu, ukat waña lugaranwa jakapjje, Judea markan utjki uka lugaranakanjama. Ukampis janiw uka abejanakajj uywañjamäkiti, kunatejj jaqenakar michʼintapjjewa. 800 antes de Cristo maranakanjja, Israel markan jakasirinakajj ñeqʼet lurata wakullanakaruw (cilindros de barro) uywapjjäna. Ukham ñeqʼet lurat walja wakullanakaw jaqenakajj jakasipkäna uka cheqanakan jikjjatasiwayi, (jichhajja uka cheqajj Tel Rehov sasin uñtʼatäjjewa). Ukajj Jordán vallenkiwa. Ñeqʼet lurata wakullanakan jikjjataskäna uka miskʼejja, Turquía markat apata abejanakan miskʼipawa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Mateo 1:3) Judajj Perezampin Zérah chachampin awkipänwa, jupanakan taykapasti Tamar satänwa; Perezajj Hezronan awkipänwa; Hezronajj Ram chachan awkipänwa.
nwtsty nota (Mt 1:3)
Tamar: Mateo libro qellqerejja, Mesiasan nayra awkinakapatwa qellqäna. Ukanjja phesqa warminakaruw ayti, Tamar warmejj jupanakat nayrïriwa. Pusinisti: Rahab, Rut, janiw israelitäpkänti (v. 5); Batseba, ‘Urías chachan esposapa’ (v. 6), María (v. 16). Inas Jesusajj jupanak taypiw jutäna sasin qhanañchañatak uka phesqa warminakar aytaschi. Ukatwa jupanakarojj Jesusan nayra awkinakapamp chikajj qellqaspachäna.
(Mateo 3:11) Nayasti jumanakan arrepentisipjjatam laykojj umampiw bautisapjjsma. Ukampis nayjjar jutki ukajja, nayat sipansa jukʼamp chʼamaniwa, janiw jupan wiskhup jararañas nayar waktʼkituti. Jupaw espíritu santompi ukhamarak ninampi bautisapjjätamjja.
nwtsty nota (Mt 3:11)
bautisapjjsma: Jan ukajj ‘umar chhaqantayapjjsma’. Griego arun baptízo siski uka arojja, “umar qʼal chhaqtaña” sañwa muni. Biblia toqet parlir yaqhep qellqatanakajja, bautisasiñajj umar qʼal chhaqtaña sañ muni sasaw qhanañcharaki. Mä kutejja, Juanajj Jordán vallenwa bautisaskäna, Salim sat marka jakʼana, “ukansti walja umaw utjarakïna” (Jn 3:23). Felipejj Etiopía markankir mä jilïr oficialar bautiskäna ukhajja, panpachaniw “umar mantapjjäna” (Hch 8:38). Septuaginta qellqatanjja, pachpa aruw griego arut 2 Reyes 5:14 texton uñsti. Ukanjja Naamán chachajj “Jordán jawiraru sarasinjja paqallq kutiwa uma manqhar chhaqtäna” sasinwa qhanañchi.
Biblia liyiñataki (Mateo 1:1-17)
ENERO 8-14
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | MATEO 4, 5
“¿Jesusajj qollun yatichkäna ukanakat kunsa yateqsna?”
(Mateo 5:3) Kusisiñanïpjjew Diosat yatjjatañajj kunja wakiskirisa uk amuyasirinakajja, alajjpachankir Reinojj jupanakankiwa.
nwtsty nota (Mt 5:3)
Kusisiñanïpjjew: Ukajj janiw jan kunat llakisiña sañ munkiti. Kunapachatï jaqenakajj kusisiñanïpjjew siski ukhajja, Diosan bendicionap katoqañata, Jupamp sum apasiñatwa parli. Uka arojj Diosampit Jesusampit parlañatakis apnaqasirakiwa (1Ti 1:11; 6:15).
Diosat yatjjatañajj kunja wakiskirisa uk amuyasirinakajja: Aka arunakajj griego arun “pobre jaqe (yanaptʼa muniri, jan kunani, limosna mayjasiri)” sañwa muni. Khitinakatejj yanaptʼa munapjjatap amuyasipki ukanakat parlañatakiw apnaqasi. Uka pachpa arojja Lucas 16:20, 22 qellqatanwa uñsti, ukansti Lázaro “mayjasir” jaqet parlañatakiw apnaqasi. Ukhamasti, griego arut “espíritu toqet aynachtʼatanaka” sasin jaqokipapki uka arunakajja, Diosat yatjjatañajj kunja wakiskirisa uk amuyasirinaka sañwa muni.
(Mateo 5:7) Kusisiñanïpjjew khuyapayasirinakajja, jupanakaw khuyaptʼayatäpjjani.
nwtsty nota (Mt 5:7)
khuyapayasirinakajja: Biblianjja, “khuyapayasirinakajja” ukat “khuyaptʼayatäpjjani” siski uka arunakajja, janiw perdonañataksa ni mä juzgat jaqer khuyaptʼayasiñataksa parlkiti. Jan ukasti, yanaptʼa munirinakar khuyaptʼayasiri, yanaptʼiri ukwa sañ muni.
(Mateo 5:9) Kusisiñanïpjjew mayninakampi sumankañ thaqerinakajja, jupanakaw ‘Diosan wawanakapa’ satäpjjani.
nwtsty nota (Mt 5:9)
sumankañ thaqerinakajja: Akanjja khitinakatï taqenimp sumankañ thaqañatak chʼamachasipki ukanakatwa parli.
w07-S 1/12 pág. 17
Enseñe a sus hijos a ser personas pacíficas
Los padres cristianos se esfuerzan por enseñar a sus hijos a ‘buscar la paz y seguir tras ella’ (1 Pedro 3:11). Es verdad que a los niños les cuesta vencer los sentimientos de desconfianza, frustración y enojo. Pero cuando ellos mismos ven lo felices que se sienten al promover la paz, comprenden que vale la pena hacer el esfuerzo.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Mateo 4:9) Akham sasa: “Jumatï killptʼasisin mä kutik adoritäta ukhajja, taqe akanakwa churäma” sasa.
nwtsty nota (Mt 4:9)
mä kutik adoritäta: Griego arunjja, “adoraña” siski uka arojj mä kutik adoraña sañwa muni. “Mä kutik adoritäta” sasinjja, Supayajj janiw Jesusarojj walja kuti ni walja tiempo adorita sasin maykänti, ukwa qhanañchistu. Jan ukasti, ‘mä kutik adorayasiñ’ munäna.
(Mateo 4:23) Ukatsti sinagoganakan yatichasa, Reinon suma yatiyäwinakap jaqenakar parlasa, kunayman usuni jaqenakar qollasaw Galileypach muytäna.
nwtsty nota (Mt 4:23)
yatichasa [...] parlasa (yatiyasa): Yatichañampi yatiyañampejj janiw kikpäkiti. Yatichañajja; wakichaña, amuytʼayaña, sum qhanañchaña, qhan parlaña sañwa muni.
Biblia liyiñataki (Mateo 5:31-48)
ENERO 15-21
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | MATEO 6, 7
“Diosan Reinop nayraqat thaqasipkakiñäni”
(Mateo 6:10) Reinomajj jutpan. Munañamajj luratäpan, kunjamatï alajjpachan luraski ukhamarak aka oraqens luraspan.
bhsls pág. 178 párr. 12
Diosar oración mayisiñasawa
12 ¿Kuna toqenakatsa nayraqat mayisiñasa? Jehová Diosan sutip jachʼañchasiñapataki, munañap phoqasiñapatakiw mayiñasa, ukaw jukʼamp wakiskirejja. Kunanaktï Diosajj jiwas layku lurawayki ukanakatsa yuspärañasarakiwa (1 Crónicas 29:10-13). Jesusajj aka oraqenkkäna ukhajja, kunjamsa mayisipjjañapa ukwa discipulonakapar yatichäna (Mateo 6:9-13 liytʼañataki). Jupajja, Diosan sutipajj jachʼañchatäñapataki, mä arunjja santot uñjatäñapatakiw nayraqat mayipjjäta sasaw säna. Ukatjja, Diosan Reinopajj jutañapataki, munañapajj aka oraqen lurasiñapatakiw mayipjjarakïta sasaw sarakïna. Ukjjaruw kunanaktï munapkta ukanak mayisipjjasma sasaw säna. Diosan sutip jachʼañchasiñapataki, munañap phoqasiñapataki nayraqat mayktan ukhajja, kunas jiwasatak jukʼamp wakiskirejj ukwa uñachtʼaytanjja.
(Mateo 6:24) Janiw khitis pä patronar esclavot sirvkaspati. Maynirojj uñisiniwa, maynirusti munasirakiniwa; maynirojj jakʼachasiniwa, maynirusti yaqhacharakiniwa. Janiw jumanakajj Diosampir Qollqempir esclavot servipkasmati.
nwtsty nota (Mt 6:24)
esclavot sirvkaspati: Griego arunjja esclavjam maynitak trabajiña sañwa munaspa, mä sapa patronan esclavopäkaspas ukhama. Jesusajj mä cristianojj cosasanakak thaqaskani ukhajja, janiw Diosarojj sum sirvkaspati sañwa munaskäna.
(Mateo 6:33) Ukhamasti nayraqatajj Diosan Reinopa, kunatï Dios nayraqatan cheqapäki ukanak thaqasipkakim, Diosajj taqe ukanak churapjjätamwa.
nwtsty nota (Mt 6:33)
thaqasipkakim: Griego arunjja, “jan jaytas thaqaskakiña” sañwa muni. Ukhamasti jan qarjasa, jan ukajj jaytjas thaqaskakiña sasaw jaqokipasispa. Jesusan cheqpach arkirinakapajja, jan jaytjasaw Diosan Reinop thaqapjjañapa. Ukarakiw jakäwipan nayrankañapa.
Reinopa: Griego arut yaqhep nayra qellqatanakanjja: “Diosan Reinopa” sasaw uñsti.
Diosan: Akansti Diosatwa parlaski, Mt 6:32 texton ‘alajjpachankir Awki’ siski ukata.
cheqapäki: Kunatï Dios nayraqatan cheqapäki ukanak thaqapki ukanakajja, taqe chuymaw Diosarojj istʼapjje, kunatejj walïki jan walïkaraki ukanaksa sum yatipjjaraki. Fariseonakajj janiw ukhamäpkänti, jupanakajj kunatejj jupanak nayraqatan cheqapäki ukanak lurañ munapjjäna (Mt 5:20).
Yänak thaqhañat sipansa Diosan Reinop thaqhapjjañäni
18 (Mateo 6:33 liytʼañataki). Diosan Reinop jakäwisan nayrar uchañäni ukhajja, kunatï jakañatakejj wakiski ukanak Jehová Diosajj churistaniwa. Uka toqet jan pächasiñatakejj Jesusan arunakapaw yanaptʼistaspa. Jupajj sänwa: “Jumanakan alajjpachankir Awkimajj yatiwa kuntejj jumanakaru wakisipktam ukjja” sasa. Kuntï munktan uk janiw jiwasajj amuyksnati, ukampis Jehová Diosajj janïräkipanwa yatjje (Fili. 4:19). Kuna issa munañäni, manqʼañatakejj kunas jan utjkistani ukanak janïräkipanwa Diosajj yatjje. Ukatsti familiasamp jakasiñatak mä cheqa munatassa yatirakiwa. Ukhamajja, kunatï wakiski ukanakjja Jehová Diosaw churistani.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Mateo 7:12) Ukhamasti taqe kunans kunjamtï jaqenakampi uñjatäñ munapktajja, ukhamaraki jumanakajj jupanakar uñjapjjam, Leyisa Profetanakasa ukham siwa.
w14 5/15 págs. 14, 15 párrs. 14-16
Jesusan ewjjaparjam yatiyapjjañäni
14 Mä jan uñtʼat jaqes celularamar jawsankiristam ukham amuytʼañäni, ¿kuns manqʼañ munasma? sasin jisktʼiristam ukhajja, inas jumajj khitirakïpacha, kuns munpacha sas amuychisma. Ukat uka jaqempejj janiw jaya tiempo parlkasmati, inas respetot mä jukʼa tiemp istʼchisma. Ukampis jawsaniritï sum arunttʼasina sutipa awisiristam ukhamarak manqʼa aljirïtwa sasin siristam ukhajja, inas juparojj sum istʼchisma. Cheqas taqeniw respetompi qhana arunakampi parlatäñ muntanjja. Ukhamajj Diosan Arunakap yatiykasajja, ¿janit ukham lurañajj wakiskarakispa?
15 Walja cheqanakanjja, kuna amtampis visittʼasktan uk qhanwa yatiyañasa. Cheqas Diosan suma yatiyäwinakapwa aptanjja, ukampis jan sum aruntasaki, akham sasin jisktʼañajj ¿walikïspati?: “Jumatï akapachan jan waltʼäwinakap chhaqtayañ munasma ukhajja, ¿kawkïrsa nayraqat chhaqtayasma?” sasa. Ukham jisktʼañajj walikïskaspawa, ukhamatarakwa Bibliatsa qhanañchsna. Ukampis utanejj jiwasat kamsaspasa ukwa amuyañasa, jupajj inas akham sischispa: “¿Khitis aka jan uñtʼat jaqejja, kunatsa ukham jisktʼitu? ¿Kunsa munpacha?” sasa. Ukhamasti, khitïtansa uk qalltatpach qhan sañaw wakisispa (Fili. 2:3, 4). ¿Kunas uk lurañatak yanaptʼistaspa?
16 Tamanak tumptʼiri mä jilatarojj ak lurañaw yanaptʼi: nayraqatjja utaniruw sum arunttʼi, ukjjarusti jupajj khitisa ukwa yatiyaraki, ukatsti ¿Kunatï chiqäki uk yatiñ munasmati? sat tratado churi, ukjjarojja akham siwa: “Jichhürojja, aka qellqatampiw yatiyasipkta. Akanjja kuntï jaqenakajj jilapart jisktʼasipki uka sojjta jisktʼaruw qhanañchaski. Aka may jaytawayäma” sasa. Ukjjarusti, qellqat uñjjattʼayasajja jilatajj akham sasaw jisktʼaraki: “¿Uka toqenakat jisktʼasirïtati?” sasa. Utanitï mä jisktʼa ajllchi ukhajja, ukarjamaw jilatajj Bibliamp qhanañchtʼi. Jan ukajj jupaw mä jisktʼa ajllirapi, ukhamat utanimp parltʼaskakiñataki. Cheqas kunayman toqenakatwa parltʼañ qalltsna. Uka jilatajj akham sarakiwa: “Kunaratutï khitïtansa, kuna amtampis visittʼasktan uk yatiytan ukhajja, jaqenakajj janiw añch ajjsarayasipkiti, ukhamatwa jupanakampejj parltʼaskaksna” sasa. Yaqhep cheqanakanjja, kuna amtampis visittʼasktan uk janïr siskasajja, khitïtansa kawkitsa juttan ukanak yatiñwa munapjje. Ukhamajja, kunjamatsa jaqenakajj sum istʼapjjestaspa uk amuyañajj wali wakiskiriwa.
(Mateo 7:28, 29) Jesusajj ukanak parlañ tukuyjjäna ukhajja, jaqenakajj wal musparapjjäna, ukham wali sum yatichatap layku. 29 Jupajj janiw jupanakan escribanakapjam parlkänti, jan ukasti mä jilïr jaqjamaw yatichäna.
nwtsty notanaka (Mt 7:28, 29)
wal musparapjjäna: Griego arunjja, “wal musparaña, niya sutjasiñkam musparaña” sañwa munaspa. Jesusan arunakapajja, istʼapkäna uka jaqenakarojj chuymaparuw purtʼäna, janipuniw armapkänti.
wali sum yatichatap: Aka arunakajj kunjamsa Jesusajj yatichäna ukhamarak kunanakampis yatichäna uka toqet parlaski. Kunjamtejj Jesusajj qollun yatichkäna ukhama.
janiw jupanakan escribanakapjam parlkänti: Jesusajja janiw rabinonakat aytirïkänti kunjamtï escribanakajj aytapjjerïkäna ukhama. Antisasa, Jesusajj mä jilïr jaqjamaw yatichäna, Jehová Diosan Arupatwa aytarakirïna (Jn 7:16).
Biblia liyiñataki (Mateo 6:1-18)
ENERO 22-28
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | MATEO 8, 9
“Jesusajj jaqenakar munasïnwa”
(Mateo 8:1-3) Qollut saraqanjjäna uka qhepatjja, walja jaqenakaw jupar arkanipjjäna. 2 Ukatsti lepra usuni mä jaqew jupar jakʼachasïna, nayraqatapar altʼasisinsti akham sänwa: “Tata, munsta ukhajj qolltʼasitasmawa” sasa. 3 Ukatwa jupajj amparampi loqjjatasin llamktʼäna, akham sasa: “Muntwa, qollatäjjam” sasa. Ukatsti ukaratpachaw lepra usupat qollatäjjäna.
nwtsty nota (Mt 8:3)
llamktʼäna: Moisesan Leyipajja, lepra usun mä jaqejj mayninakar jan usup apkatañatakejj yaqha cheqankañapawa sasaw säna (Le 13:45, 46; Nú 5:1-4). Ukampis judío religión pʼeqtʼirinakajja, yaqha leyinaka uñstayapjjäna. Amuytʼañataki, lepra usuni mä jaqejja, niya pä metro jayankañapänwa. Ukhamarus wayrajj thaytʼankäna ukhajja, 45 metronak jayankañapänwa. Judío religión pʼeqtʼirinakan uñstayat leyinakajja, lepra usun jaqenakarojj wal aynachtʼayäna. Judionakan costumbreparjamajja, rabino pʼeqtʼirinakajj lepra usun jaqenakat imantasipjjerïnwa, qalanakampiw jaqtʼapjjerïna. Jesusajj janiw uka jaqenakjamäkänti, lepra usun mä jaqejj yanaptʼa mayïna ukhajja, llamktʼänwa. Jesusajj arsusakiw uka jaqer qollaspäna, ukampis lepra usun jaqerojj llamktʼasaw qolläna (Mt 8:5-12).
Muntwa: Jesusajj munasiñatwa uka jaqer qolläna, janiw mayitapar istʼañ laykukejj qollkänti. Jesusasti taqe chuymaw ukham luräna.
(Mateo 9:9-13) Uka cheqat sarkasinjja, Jesusajj Mateo sat mä jaqeruw uñjäna, jupasti impuesto cobrañ utan qontʼatäskänwa, juparojj sarakïnwa: “Nayar arkita” sasa. Jupajj ukaratpachaw sartasin arkjjaruwayäna. 10 Uka qhepatsti Jesusajj utan manqʼasiñatak qontʼatäskäna ukhajja, impuesto cobriri walja jaqenakampi jucharar jaqenakampiw purinipjjäna, ukatsti Jesusampi discipulonakapamp chikaw manqʼasipjjäna. 11 Ukanak uñjasinjja akham sasaw fariseonakajj Jesusan discipulonakapar sapjjäna: “¿Kunatsa yatichirimajj impuesto cobririnakampi juchararanakampi manqʼe?” sasa. 12 Uk istʼasasti Jesusajj akham sasaw säna: “Sano jaqenakatakejj janiw doctorajj munaskiti, jan ukasti khitinakatï usutäpki ukanakatakikiw munasi. 13 Ukhamasti sarapjjam, kuntï Diosajj siskäna uka arunakajj kamsañsa muni uk yatjjatanipjjam, jupasti sänwa: ‘Nayajj jaqenakan khuyapayasirïñap munta, janiw sacrificionakap munkti’ sasa. Nayajj janiw cheqapar sarnaqerinakar jawsir jutkti, jan ukasti juchararanakar jawsiriw jutta” sasa.
nwtsty nota (Mt 9:10)
manqʼasiñatak qontʼatäskäna: Sum apasipkäna uka jaqenakakiw manqʼasiñatak qontʼasipjjerïna. Jesusajj aka oraqekkäna uka tiemponjja, judionakajj janipuniw jan judiöpkäna ukanakampejj manqʼasiñatak qontʼasipkaspänti.
impuesto cobririnakampi: Walja judionakaw Roma markankir autoridadanakatakejj impuestonak cobrapjjerïna. Jupanakarojj yaqha gobiernor yanapapjjatapata, ukhamarak mayiskäna ukat sipans jukʼamp impuesto cobrapjjatapatwa judionakajj uñisipjjäna. Uka impuesto cobririnakajj judiopjjarakïnwa. Ukampis judío masinakapajj kunjamtï juchararanakarusa prostituta warminakarus uñjapkäna ukhamarakiw impuesto cobririnakar uñjapjjäna (Mt 11:19; 21:32).
(Mateo 9:35-38) Ukatsti Jesusajj taqe jiskʼa jachʼa markanakaruw saräna, sinagoganakan yatichasa, Reinon suma yatiyäwinakap jaqenakar parlasa, kunayman usutanakar qollasa. 36 Jaqenakar uñjasajj walpun sinttʼasïna, jupanakajj jan awatirini ovejanakjam qʼala usuchnoqata, ananukuta ukhamäpjjänwa. 37 Ukatwa discipulonakaparojj akham säna: “Cosecha apthapiñajj waljawa, trabajirinakasti jukʼanikiwa. 38 Ukhamasti khititï cosecha apthapiyaski ukar mayipjjam, trabajirinak yapupar khitaniñapataki” sasa.
nwtsty nota (Mt 9:36)
walpun sinttʼasïna: Griegonjja uka arojj (splagkjnízomai) “jañchi manqhatpacha” jan ukajj “chuymatpacha” (splagkjna) sañwa munarakispa. Uka arunakajja, mä jaqejj chuymapan mayninakar wal munki ukamp sasispawa. Uka griego arunakajja, mayninakat chuymatpach wal sinttʼasiña sañwa munarakispa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Mateo 8:8-10) Uk satasti akham sasaw ejerciton oficialajj jupar sarakïna: “Tata, janiw utajar jutañamajj wakiskaspati, janiw kuna suma jaqëktsa; mä aruksa qollasiñapataki arsüta ukhajja, servirijajj waliptjjaniwa. 9 Nayajj jilïrinakar katuyat jaqerakïtwa, soldadonaksa pʼeqtʼaraktwa. Maynir ‘¡saram!’ sista ukhajja, iyaw sasaw sari. Yaqhar ‘¡jutam!’ sista ukhasti, iyaw sasaw jutaraki. Esclavojar ‘¡uk luram!’ sista ukhasa lurarakiwa” sasa. 10 Uka arunak istʼasasti Jesusajj wal musparäna, arkirinakaparojj akham sänwa: “Cheqpachapuniw nayajj sapjjsma, jupjam taqe chuym Diosar confiyir jaqejj janiw Israel markan utjkiti.
w02-S 15/8 pág. 13 párr. 16
“Yo les he puesto el modelo”
16 De modo parecido, Jesús conocía los defectos del oficial del ejército —tal vez romano, de origen gentil— que le pidió que curara a su esclavo enfermo. En aquellos tiempos era muy probable que el historial de un militar de ese rango estuviera repleto de actos de violencia, hechos sangrientos y adoración falsa. Pero Jesús se centró en algo favorable: su extraordinaria fe (Mateo 8:5-13). Posteriormente, tampoco reprendió por su pasado delictivo al malhechor que colgaba de un madero de tormento a su lado, sino que lo animó dándole una esperanza para el futuro (Lucas 23:43). Jesús sabía muy bien que si adoptaba un punto de vista negativo y crítico de los demás, solo lograría desanimarlos. Sin duda, su empeño por hallar lo bueno en la gente estimuló a muchos a mejorar.
(Mateo 9:16, 17) Janiw khitis mä thantha isirojj mä machaq telamp rimjjatkaspati, ukham luraspa ukhajja, machaq telajj thantha isir waythapisajj jukʼamp chʼiyjaspa. 17 Janirakiw khitis lipʼichit lurat thantha wayaqanakarojj machaq vino imkaspati, ukhamäspa ukhajja, uka wayaqanakajj phallaspawa, janiw kunatakis walëjjaspati, vinos wartasirakispawa. Antisas machaq vinojj machaq wayaqanakaruw imasi, ukhamatwa vinos wayaqas jaya tiempo aguanti” sasa.
Jesusan discipulonakapajj janiw ayunapkänti
Jesusan discipulonakapajj janiw judionakan nayra costumbrenakaparjam sarnaqapjjañapäkänti janirakiw ayunapjjañapäkänsa. Uk amuyapjjañapatakiw Jesusajj Bautisir Juanan discipulonakapar yanaptʼaskäna. Jesusajja, janiw nayra costumbrenak lurasipkakiñapatak chʼamañchir jutkänti. Ukham luraspäna ukhajja, mä thantha isirojj mä machaq telampis rimjjataskaspa ukhamäspänwa. Kunjamtï Diosarojj uka tiempon adorasipkäna ukajj niya tukusiñampëjjänwa. Jesusajj janiw kunjamatï judionakajj Diosar adorapkäna ukham lurasiñap munkänti, jupanakajj jaqenakan costumbrenakaparjamaw adorapjjäna. Ukham lurañajja, mä thantha isirus mä machaq telamp rimjjataskaspa, jan ukajj lipʼichit lurat mä thantha wayaqarus machaq vino imaskaspa ukhamäspänwa.
Biblia liyiñataki (Mateo 8:1-17)
ENERO 29 - FEBRERO 4
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | MATEO 10, 11
“Jesusajj jaqenakar chuymachtʼänwa”
(Mateo 10:29, 30) ¿Janit pä gorrión jamachʼinakajj jukʼa valorani mä sencill qollqer aljaskejja? Ukampis uka jamachʼinakatjja, janiw mayas alajjpachankir Awkiman jan uñjkatajj oraqer purkaniti. 30 Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa.
nwtsty notanaka (Mt 10:29, 30)
gorrión jamachʼinakajj: Griego arut strouthíon arojja, taqe jiskʼa jamachʼinakat parlañatakiw apnaqasi. Ukampis jilapartejja, gorrión jamachʼinakat parlañatakiw apnaqasi. Uka jamachʼinak manqʼapjjerïnwa, jukʼa qollqerukiw aljapjjarakirïna.
jukʼa valorani mä sencill qollqer: Griego arunjja, “mä asarion”. Nayra tiemponjja 45 minutonak trabajitatwa mä asarion qollqe pagapjjerïna (sgd 18-A jalja uñjjattʼäta). Jesusajja kimsa kutiw jichhampejj Galilear kutʼjjäna. Jupajj pä gorrión jamachʼinakajj mä asarion qollqempikiw alasispa sasaw säna. Mä mara qhepat Judea markan Jesusajj yatiyaskäna ukhajja, phesqa gorrión jamachʼinakajj pä asarion qollqerukiw aljasi sasaw sarakïna (Lu 12:6). Uka pä qellqatanakat yatjjatasajja, ¿kunsa yateqsna? Aljirinakajja, pusi gorrión jamachʼinak alasipkäna ukanakarojj gratisakiw may yaptʼapjjerïna.
Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa: Mä jaqen pʼeqepanjja, 100.000 jila ñikʼutanakaw (jan ukajj ñakʼutanakaw) utji. ¿Kunsa ukajj Jehová Diosat yatichistu? Diosajj qhawqha ñikʼutanïtansa uk sumwa yati, ukhamasti Jupajj taqe servirinakapatwa llakisiraki.
nwtsty foto
Gorrión
Jukʼa qollqempikiw gorrión jamachʼinak maynejj alasispäna, 45 minutonak trabajitat pagapjjerïna ukampikiw pä gorrión jamachʼinak alasipjjäna. Griego arunjja, taqe kasta jiskʼa jamachʼinakatwa parlaspa. Ukanak taypinjja, gorrión común (Passer domesticus biblicus), gorrión moruno (Passer hispaniolensis), uka jamachʼinakajj Israel markan jichhajj utjaskiwa.
(Mateo 11:28) Nayar jutapjjam, taqe qarjatanaka, jatjatanaka, nayaw jumanakar samarañ churapjjäma.
nwtsty nota (Mt 11:28)
jatjatanaka: Khitinakatï llakinakampi chʼama trabajonakampi jatjatäpkäna ukanakarojja, Jesusajj nayar jutapjjam sasaw säna. Moisesan Leyiparojja, yaqha costumbrenakampiw yaptʼapjjäna. Ukatwa Diosar adorañajj wali chʼamäna (Mt 23:4). Sábado urunjja, jaqenakajj samartʼapjjañapänwa, ukampis uk phoqañajj wali chʼamänwa, mä wali jathi qʼepïkaspas ukhama (Éx 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11).
nayaw jumanakar samarañ churapjjäma: Griego arunjja, samaraña arojj “chʼam katjjatañatak trabajot samartʼaña” sañwa munaspa (Mt 26:45; Mr 6:312; Co 7:13; Flm 7). Jesusan ‘yukup’ apañajja, (Mt 11:29) Diosar serviña sañwa muni, janiw samartʼaña sañ munkiti. Griego arurjamajja, Jesusaw qarjatanakarojj chʼamañchtʼi, samarañ churaraki. Ukhamat yukup jan qarjas apapjjañapataki.
(Mateo 11:29, 30) Nayan yukuj jumanakjjar apapjjam, nayat yateqasipjjarakita. Nayajj llampʼu chuymanïtwa, humilde chuymanirakïtwa, ukatsti jumanakatakejj samarañsa jikjjatapjjätawa. 30 Nayan yukuj apañajj janiw chʼama tukuñäkiti, qʼepijas phisnakirakiwa.
nwtsty nota (Mt 11:29)
Nayan yukuj jumanakjjar apapjjam: Jesusajja, janiw cheqpach mä yuku apañat parlkänti. Jan ukasti, mä jilïr autoridadar istʼañata, respetañatwa parlaskpachäna. Jesusajj inas pä yukut parlaskchïna. Sañäni, Diosajj jupar mä yuku apañapatak churkäna ukat inas parlaskchïna. Ukhamächïna ukhajja, Jesusajj discipulonakaparojj nayamp chika mä yuku apañatak yanaptʼapjjeta sasaw sispachäna. Ukhamasti akham sasaw arunakapajj jaqokipasispa: “Nayan yukuj nayamp chika jumanakjjar apapjjam” sasa. Maysa toqetjja, Jesusatï mä yuku apapjjañapatak arkirinakapar maychïna ukhajja, arkirinakapajj Jesusarojj istʼapjjañapänwa respetapjjañaparakïnwa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Mateo 11:2, 3) Juanajj Criston luratanakapatwa carcelan istʼäna, ukatwa discipulonakaparojj jupan ukar khitäna, 3 akham jisktʼanipjjañapataki: “¿Jumätati jutañapäkäna ukajja, jan ukajj yaqharuch suyapjjäjja?” sasa.
“Mesiasätwa” saspa ukwa Juanajj munäna
¿Kunatsa Juanajj ukham jisktʼaspachäna? Juanajja Diosar taqe chuymaw servïna. Jupajj pä maranak nayra Jesusaru bautiskäna ukhajja, Jesusjjaru Diosan espiritup mä palomar uñtat saraqanirwa uñjäna, ukatsti Diosan arupwa istʼarakïna akham siri: ‘Jesusajj wawajawa’ sasa. Ukhamasti, Juanajj janiw Jesusat pächaskänti. Ukhamäspäna ukhajja Jesusajj janiw Juanarojj jachʼañchkaspänti. Ukhamasti niyakejjay Jesusat jan pächaskchïnjja, ¿kunatsa ukham jisktʼaspachäna?
Jesusajj pachpa arunakapampi ‘nayajj Mesiasätwa’ saspa ukwa Juanajj istʼañ munpachäna. Uk yatiñaw carcelankkasajj chʼamañchtʼaspäna. Biblian qellqatäki uka profeciarjamajja, Mesiasajj reyjamaw apnaqañapäna, markaruw salvañaparakïna. Ukampis Jesusajj bautisasïna ukhat mä qhawqha phajjsinakatjja Juanarojj carcelanwa llawintapjjäna. Ukatwa Juanajj uka profecianak phoqañatak jutañapäkäna uka Mesiasajja, ¿jumätati jan ukajj yaqharuch suyapjjäjja? sasin Jesusar jisktʼpachäna.
(Mateo 11:16-19) ¿Khitinakarus aka tiempon jakiri jaqenakar uñtasiyäjja? Jupanakajj akar uñtasitäpjjewa: qhatun qontʼat wawanakaw anatiri masinakapar arnaqapjje, 17 akham sasa: ‘Nanakajj flauta jumanakatak tuktʼarapipjjsma, jumanakajj janiw thoqopktati. Nanakajj jachʼatwa wararipjjta, jumanakajj janiw llakisiñat chuyms leqʼesipktati’ sasa. 18 Ukhamarakiwa, Juanajj jutkäna ukhajja, janiw manqʼkänsa ni umkänsa. Ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Demonion mantatawa’ sasa. 19 Jaqen Yoqapajj jutki ukhajja, manqʼänwa umarakïnwa, ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Aka jaqejj añcha manqʼeriwa, añcha vino umiriwa, impuesto cobririnakana ukhamarak jucharar jaqenakan amigopawa’ sasa. Cheqansa maynin yatiñanïtapajj luratanakapanwa uñjasi”.
Jesusajj jan istʼasirinakarojj juchañchänwa
Jesusajj Bautisir Juanarojj wali respetompiw uñjäna, ukampis janiw taqe jaqenakajj ukham uñjapkänti. Ukatwa Jesusajj uka tiempon jakir jaqenakat akham säna: “Qhatun qontʼat wawanakaw anatiri masinakapar arnaqapjje, akham sasa: ‘Nanakajj flauta jumanakatak tuktʼarapipjjsma, jumanakajj janiw thoqopktati. Nanakajj jachʼatwa wararipjjta, jumanakajj janiw llakisiñat chuyms leqʼesipktati’” sasa (Mateo 11:16, 17).
Uka arunakampejj ¿kamsañsa Jesusajj munäna? Jupajj sänwa: “Juanajj jutkäna ukhajja, janiw manqʼkänsa ni umkänsa. Ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Demonion mantatawa’ sasa. Jaqen Yoqapajj jutki ukhajja, manqʼänwa umarakïnwa, ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Aka jaqejj añcha manqʼeriwa, añcha vino umiriwa, impuesto cobririnakana ukhamarak jucharar jaqenakan amigopawa’” sasa (Mateo 11:18, 19). Juanajj janiw walja utjirinïkänti, antisas nazareo jaqjamaw jakäna, janiw vinsa umirïkänti, ukampis ‘demonion mantatawa’ sasaw jaqenakajj Juanat sapjjäna (Números 6:2, 3; Lucas 1:15). Maysa toqetsti, Jesusajj uka tiempon jakir jaqenakjamaw jakasïna, jupanakjamarakiw manqʼäna umäna, wali amuyumpi. Ukampis añcha manqʼeriwa, añcha umiriwa sasaw jaqenakajj sapjjäna. Janiw kunampis contentasipkänti.
Biblia liyiñataki (Mateo 11:1-19)