SARNAQÄWI
Walinsa jan walinsa Jehová Diosaw yanaptʼawayitu
NAMKUMBA (Malaui) jiskʼa markanwa nasiwayta, marzo phajjsi 1930 marana. Familiajanjja taqeniw Jehová Diosar taqe chuym loqtapjjäna. 1942 maranwa Jehová Diosar jakäwij katuyasisin mä wali suma jawiran bautisasiwayta. Kuntï apóstol Pablojj Timoteor ewjjtʼkäna ukarjam sarnaqañatakiw 70 maranak chʼamachasiwayta, Pablojj akham sänwa: ‘Walinsa jan walinsa Tatitun arunakap parlapunim’ sasa. (2 Tim. 4:2).
1948 maranjja, Nathan H. Knorr jilatampi Milton G. Henschel jilatampiw Brooklyn, (Nueva York) markankir Betelat jutasin Malaui markar visittʼapjjäna. Uka jilatanakan visitapaw precursorjam loqtañajatak chʼamañchtʼawayitu. Wali sumwa uka jilatanakan chʼamañchtʼkir arunakap amtta. Chʼarañ oraq taypin saytʼataw 6.000 jaqenakajj Knorr jilatan aka chʼamañchtʼkir arstʼäwip istʼapjjayäta: “El gobernador permanente de todas las naciones”.
Qhepatjja Lidasi sat kullakitaruw uñtʼta, jupajja nayjamarakiw Diosar servir mä familian jilsutayna, ukat precursorjam loqtañwa munarakïna. Jupampejj 1950 maranwa casarasipjjta, ukat 1953 maratakejj pä wawanëjjapjjayätwa, mä imillitampi mä yoqallitumpi. Walja lurañanakas utjapkchitänjja, precursorjam loqtañajatakiw amtawayapjjta. Pä mara pasatatsti, precursor especialjam loqtañajatakiw invittʼapjjetäna.
Uka qhepatjja, tamanak tumptʼirjam irnaqañajatakiw invittʼapjjetäna. Tamanakar chʼamañchtʼañajj nayatak wali askipunïnwa. Familiajar sum uñjañajatakisa tamanak tumptʼaskakiñajatakisa, esposajaw wal yanaptʼawayitu.a Cheqansa panpachaniw sapürunjam Diosatak irnaqtʼañ munapjjayäta. Ukatwa uka toqet parltʼasipjjta ukat wawanakajan yanaptʼapampejja, Lidasijj 1960 maranwa precursorjam irnaqtʼañ qalltäna.
Jachʼa tantachäwinakaw jan wali urunakatak wakichtʼawayapjjetu
Jan waltʼäw tiemponaka janïr qalltkipanjja, jilat kullakanakar yanaptʼañajj nanakatak wali kusiskañänwa. Aynach toqenkir Mulanje sat wali suma jachʼa qollunakajj utjki ukhat qalltasin Malaui markan qotajj utjki ukhakamaw tamanak tumptʼasajj sarapjjayäta, uka qotajja Malaui markan Inti jalsu toqenwa jikjjatasi. Tumptʼapkayäta uka circuitonakanjja, yatiyirinakasa tamanakasa sapa maratjamaw jiljjattäna.
1962 maranjja, “Ministros valerosos” sat jachʼa tantachäwiw apasïna. Mä mara qhepatjja Blantyre (Malaui) sat marka jakʼanwa yaqha jachʼa tantachäwejj apasirakïna, ukaruw Henschel jilatajj wasitampi jutatayna, ukanjja tunka waranqatsa jilaw tantachasipjjayäta. Uka jachʼa tantachäwinakampejja, Jehová Diosajj jan wali tiemponakatakiw wakichtʼasipkitäna, ukwa jichhajj uka tantachäwinakat amtasajj amuyta.
JAN WALTʼÄWINAKAW QALLTI
Gobiernow jilat kullakanakar jarktʼäna ukat sucursal katuntasirakïna
1964 maranjja, jan politicar mitisipjjatap laykuw autoridadanakajj Jehová Diosan Qhanañchirinakapar arknaqañ qalltapjjäna. 100 Tantachasiñ Utanakwa tʼunthapipjjäna, jilat kullakanakan utanakapsa 1.000 utanakwa qʼal tʼunthapipjjäna. Lidasimpi nayampisti, 1967 marakamaw tamanak tumptʼasipkakiyäta, uka maraw Jehová Diosan Qhanañchirinakapar gobiernojj qʼal jarktʼäna. Sucursaljja gobiernow katuntjjäna, misioneronakarus uka markat alissupjjänwa, jilat kullakanakarus carcelaruw jistʼantayapjjäna, Lidasimpi nayampirus uka kipkarakiw jistʼantapjjetäna. Carcelat mistusinsti tamanakar tumptʼasipkakiyätwa, ukampirus wali amuyumpiw uk lurapjjañajäna.
Octubre phajjsi 1972 maranjja, Liga Juvenil gruponkir mä waynaw utajar purinïna. Jupasti akham yatiyitäna: ‘Masinakajaw jiwayir jutapjjtam’ sasa. Uk yatisajj ukspachaw esposajarusa wawanakajarusa qoqanakar imantasipjjañapatak sista. Nayasti, qoqa patjjaruw imantasta, uka patjjatwa kunjamsa utajsa taqe kunanakajsa tʼunjapjjäna uk uñjayäta.
Politicar jan mitisipjjatapatwa jilat kullakanakan utanakap phichantapjjäna
Uñisiñat arknaqañajj jukʼamp jiljjattatap laykojja, walja jilat kullakanakaw Malaui markat sarjjapjjäna. Nanakasti ukhamarakiw Mozambique markar sarjjapjjayäta, ukanjja campos de refugiados sat cheqanwa junio 1974 marakam jakawayapjjta. Uka phajjsinwa Lidasimpiru nayampirojj Dómue cheqan precursor especialjam irnaqtʼapjjañajatak invittʼapjjetäna. Ukampis 1975 maranjja, munkir jan munkirwa autoridadanakajj Malaui markar kuttʼayapjjetäna, ukatwa precursor especialjam jan irnaqjjapjjayätti. Malaui markanjja, Jehová Diosan Qhanañchirinakaparojj arknaqasipkakïnwa.
Ukanjja, Lilongüe capitalan tamanak tumptʼirjam irnaqtʼañatakiw invittʼapjjetäna. Jilat kullakanakajj jan waltʼäwinakansa arknaqatasa uñjasipkchïnjja, tumptʼapkayäta uka cheqanjj jukʼamp tamanakaw jiljjattäna.
JEHOVÁ DIOSAJJ MUNASIÑAMPIW YANAPTʼAPJJETU
Mä kutejj mä jiskʼa markaruw puripjjta, ukanjja walja jaqenakaw política toqet parlañatak tantachasisipkatayna. Ukankir yaqhep jaqenakajja, Jehová Diosan Qhanañchiripäpjjataj yatisinjja, Jóvenes Pioneros sat politiconkir waynanakampiw munkir jan munkir chikachasiyapjjetäna. Ukanjja, Jehová Diosaruw yanaptʼap mayisipjjta. Tantachäwi tukuyarusti waynanakajj nanakar nuwjañwa qalltapjjetäna. Ukhamaruw mä chuyman warmejj jutasin jupanakar toqenoqe, ‘jan nuwapjjamti, jupajj jilajan wawapawa’ sasa. Kunatsa uka warmejj ukham sispachäna uk janiw yatipkti, janiw kuna familiarajäkänsa. Ukatwa uka tantachäwin pʼeqtʼiripajj ‘jan nuwjjapjjamti’ sasin mayninakar säna. Jehová Diosaw mayisitanakaj istʼäna.
Malaui marka apnaqkäna uka partidon tarjetapa
1981 maranjja wasitampiw uka waynanakajj jikjjatapjjetäna. Ukapachajja, bicicletanakajsa, cosasanakajsa, libronakajsa, tamanakar tumptʼkasin documentonakajj luraskäna ukanaksa qʼalwa apasipjjäna. Jupanakat qhespisajja mä irpir chuymanin utaparuw imantasipjjayäta. Ukampis documentonakatwa wal llakisipjjayäta. Irpir chuymaninakajj apayanipkitäna uka cartanak uñjjatasajja, waynanakajj gobiernonkir wali aytat jaqëkiristsa ukhamwa amuyapjjäna, ukatwa wal sustjasipjjäna. Ukatsti cartanakjja uka cheqankir irpir chuymaninakaruw kuttʼayjjapjjäna.
Mä kutejj barcotwa mä jawir makatasipkayäta. Uka barcon dueñopajj politiconakan pʼeqtʼiripänwa. Jupasti, marka apnaqeri partidon tarjetapwa taqenir mayiñ qalltäna. Nanakar niya mayiñampïskäna ukhajja, polician thaqat mä lunthatan uka barconkatapwa amuyäna, uk yatisaw jaqenakajj mayjtʼasipjjäna, ukatwa uka barcon dueñopajj tarjet jan mayjjapjjetänti. Kunjamsa Jehová Diosajj jan walinakat jarkʼaqapjjetäna uk mayampiw uñjawayapjjta.
CARCELARUW JISTʼANTAPJJETU
Febrero 1984 maranjja, Zambia markankir sucursalaru informenak aptʼayañatakiw Lilongüe sat markar saraskayäta. Thakinjja, mä policiaw saytʼayasajj maletinaj thaqsüna. Bibliat apstʼat qellqatanak apaskataj uñjasajja, polician cuartelaparuw apitäna, ukansti wal nuwjitäna. Ukatjja, ñachʼantasaw lunthatanakamp chik carcelar llawintitäna.
Qhepürojja, polician jilïripajj mä cuartor irpasaw mä papel firmañajatak churitäna. Ukanjja, nayajj Jehová Diosan Qhanañchiripäñ janis munjjerista ukham qellqatänwa. Janiw firmkayätti. Juparojj sayätwa: “Carcelar jistʼantapkchitätasa jan ukajj jiwayapkchitätasa, janipuniw Jehová Diosar serviñ jaytkäti” sasa. Uk istʼasajj wal coleräna, taqe chʼamampiw escritoriopar chʼakuntäna, mayni policias ‘kunas pasi’ sasaw uñjir jutäna. Polician jilïripajj akham saskakitänwa: “Jehová Diosan Qhanañchiripäskaktwa sasin firmtʼam” sasa. Ukatsti Lilongüe markankir carcelar apatäñajatakiw mayni policiar katuyjjetäna. Uka urunakajj kawkinkaskayätsa ukjja esposajajj janiw yatkänti, pusi urunak qhepatwa jilatanakajj yatiyasipkäna.
Lilongüe markankiri polician cuartelapanjja wali sum uñjapjjetäna. Ukan pʼeqtʼkäna uka policiajj akham sitänwa: “Arroz manqʼa wajjtʼäma, jumarojj Bibliat parlatamatwa jistʼantapjjtamjja. Janiw mayninakarjam lunthatatamata jistʼantapktamti” sasa. Ukatjja, Kachere markankir carcelaruw apayapjjetäna, phesqa phajjsiw ukankayäta.
Uka cárcel sarayirejj nayan ukankatajat wal kusisïna. Pastorjam uka carcelan pʼeqtʼañajwa jupajj munäna. Carcelan mä pastorajj utjkchïnsa, iglesiapat qollqe lunthatatapatwa ukankäna, ukatwa cárcel sarayirejj pastorar akham säna: “Janiw Diosan Arupat yatichañam munjjti” sasa. Ukatjja, sapa semanaw presonakar Bibliat yatichañ qalltayäta.
Ukampis tiempompejja, jukʼamp jan waltʼäwinakaw utj-jjäna. Cárcel uñjirinakajj akhamwa jisktʼapjjetäna: “¿Malaui markan Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj qawqhanis utji?” sasa. Uka toqet jan avisañ munatajja, niya jiwayañkamaw wal nuwjapjjetäna. Yaqha urojja, ‘¿Jehová Diosan Qhanañchirinakapar oraqpachan pʼeqtʼapki ukajj kawkinsa jikjjatasi?’ sasaw jisktʼapjjarakitäna. ‘Uka jisktʼan qhanañchäwipajj Bibliankiwa’ satajja, wal muspharapjjäna, ‘¿Biblian kawkjankarakisti?’ sasaw jisktʼapjjetäna.
Jupanakarojj sistwa: “Isaías 43:12 qellqatanwa jikjjatasi, ukanjja Diosajj akham siwa: ‘Jumanakäpjjtaw nayan qhanañchirinakajajja’” sasa. Uka qellqat kimsa kuti liytʼasajj akham sapjjetänwa: “Jehová Diosan Qhanañchirinakapar oraqpachan pʼeqtʼapki ukasti, ¿kunjamarak Bibliankaspasti, janit América uksa cheqan jikjjataski?” sasa. Ukat nayajj akham saraktwa: ‘América cheqankir Jehová Qhanañchirinakapasa, ukhamarakwa uka pachpa qellqatampi qhanañchapjjaraki’ sasa. Kuntï jupanakajj yatiñ munapkäna uk jan yatiyatajatjja, Dzaleka markankir carcelaruw apayapjjetäna, ukajj Lilongüe markat alay toqenwa jikjjatasi.
JEHOVÁ DIOSAT WALI SUMAW CARCELAN PARLASÏNA
Dzaleka markankir carcelaru julio 1984 maran puriyäta ukhajja, 81 Jehová Diosan Qhanañchirinakapaw ukan utj-jjatayna. Niyakejjay uka carcelan jistʼantatanakajj waljanïchïnjja, niya kimsa patakaniw oraqen sukʼarat ikipjjerïta. Tiempompejja, sapüruw Bibliat yatjjatañatakejj jiskʼa gruponakan tantachasipjjerïta. Uk lurañaw chʼamañchtʼapjjetäna.
Qhepatjja, uka carcelankir directorajj yaqha cheqaruw uchapjjetäna. Mä guardiajj akham sasaw jamasat sapjjetäna: “Autoridadanakajj janiw uñisipktamti, jan ukasti Jóvenes Pioneros jupanakamp jan jiwayatäpjjañamatakiw akan llawintapjjtamjja, ukatjja niyakejjay jumanakajj ‘mä guerraw utjani’ sasin yatiyapjjstajja, uk yatisarakiw gobiernojj akan llawintayapjjtam, jupajj uka guerran soldadonakapana chhaqtañapwa ajjsarayasi”.
Juicio tukuyatatwa jilatanakarojj carcelar apasipki
Octubre 1984 maranwa taqpach Jehová Diosan Qhanañchirinakaparojj juzgatäñatak apapjjetäna. Ukanjja, pä mara carcelankañatakiw juchañchapjjetäna. Ukatsti wasitampiw Jehová Diosar jan loqtirinakamp chik jistʼantapjjetäna. Ukampis directorajj taqeniruw akham säna: “Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj janiw cigarro pitapkiti” sasa. Guardianakarusti sarakïnwa: “Janiw cigarro naktayapjjañapatak jupanakar mayipjjañamäkiti ni cigarrsa mayipjjañamäkiti. Jupanakajj Diosan servirinakapäpjjewa. Ukhamarus pay kutiw urun manqʼa churapjjäta, jupanakajj janiw jan wali lurir jaqenakäpkiti, jan ukasti Biblian mayitanakaparjam sarnaqapjjatap laykuw carcelan jistʼantatäpjje” sasa.
Sum sarnaqer uñjasaw mayni presonakat sipansa sum uñjapjjetäna. Amuytʼañataki, arumasa jan ukajj jallojj purintkäna ukhasa, guardianakajj janiw mayni presonakarojj anqar mistuyapjjerïkänti. Ukampis nanakarojj mistuyapjjerïtänwa, ‘escapapjjaniw’ sasajj janiw llakisipkänti. Mä urojja, yaqha cheqanwa trabajisipkayäta, ukhaw mä guardiajj usuntäna. Uk uñjasajj jankʼakiw carcelar apapjjayäta. Cheqas sum sarnaqapjjataj uñjasajja, guardianakajj sumwa Jehová Diosat parlapjjäna (1 Ped. 2:12).b
SUMA URUNAKA
Mayo 11, 1985 maranwa Dzaleka markankir carcelat mistjjayäta. Familiajamp jikisisajja, ¡wal kusisiyäta! Uka jan wali tiemponakan Jehová Diosat jan jitheqtañatakejj Jupakiw yanaptʼawayapjjetu. Apóstol Pabljamaw jikjjatasipjjarakta, jupajj akham sänwa: “Yantʼanakajj wali chʼamapunïnwa, [...] ‘inas jiwjjchiñäni’ sasaw sapjjäyätjja. Jiwañar katuyata jaqenakjamaw amuyasipjjäyätjja. Ukampis taqe ukanakajj Diosar katuyasiña yateqapjjañajjatakïtaynawa, jan nanakan chʼamanakajjarojja, uka Diosaw jiwatanaksa jaktayejja. Diosaw qhespiyapjjetu, jichhas qhespiyasipkakituwa uka jachʼa jiwañatjja” sasa (2 Cor 1:8-10).
Nsomba jilatampi Lidasi esposapampiw Tantachasiñ Uta nayraqatankasipki (2004 marana)
Awisajja, jiwañäniwa sasaw sapjjayäta. Ukampis ukanakar saykatañatakejj Jehová Diosaruw chʼama, yatiña, altʼat chuymanïñ mayisipjjayäta, ukhamat sutip jachʼañchañataki.
Walinsa jan walinsa Jehová Diosaw yanaptʼawayapjjetu. Lilongüe markan 2000 maran mä machaq sucursal lurañ tukuyasitapatsa, ukat Malaui markan 1.000 jila Tantachasiñ Utanak utjatapatsa walpun kusisipjjta. Jehová Diosajj taqe ukanak churki ukjja wali askitwa Lidasimpi nayampejj uñjapjjta, mä samkäkaspas ukhamawa.c
a Jichhürunakanjja, wawanakani jilatanakarojj janiw tamanak tumptʼirjam uttʼayasjjeti.
b Malaui markan kunjamsa arknaqasïna uk jukʼamp yatjjatañatakejja, aka libro uñjjattʼäta: Anuario de los Testigos de Jehová 1999, 171-223 jananaka.
c Aka yatichäwejj qellqasiskäna ukhaw Nsomba jilatajj 83 marani jiwawayjje.