Тутарлы дәлилләр ҝәтир

ӘМИНЛИКЛӘ фикир ирәли сүрәндә динләјиҹиләрдә һаглы олараг суал јарана биләр: «Бу, нә үчүн беләдир? Нәјә әсасән натигин дедикләринә инанмалыјам?» Бир мүәллим кими сәнин борҹун ја бу суаллары ҹавабландырмаг, ја да динләјиҹиләрин өзләринин ҹаваб тапмасына көмәк етмәкдир. Әҝәр сөјләдијин фикир әсас фикирдирсә, ону тәсдиг етмәк үчүн мүтләг тутарлы дәлилләр ҝәтир. Бу, нитгинин инандырыҹы олмасына көмәк едәҹәк.

Һәвари Павел мүраҹиәт етдији инсанлары инандырмаға чалышырды. Әсаслы сүбутларын, мәнтигин вә там ҹиддијјәтлә едилән хаһишләрин көмәјилә инсанларын нөгтеји-нәзәрини дәјишмәјә сәј ҝөстәрирди. Бу, бизим үчүн ҝөзәл нүмунәдир (Һәв. иш. 18:4; 19:8). Дүздүр, бәзи натигләр инсанлары јалана инандырмағы баҹарырлар (Мат. 27:20; Һәв. иш. 14:19; Колос. 2:4). Онлар јанлыш фикирләр ирәли сүрүр, гәрәзли мәнбәләрә әсасланыр, һеч бир әсасы олмајан дәлилләр ҝәтирир, өз фикирләринә зидд ҝедән фактлардан јан кечир вә инсанлары дүшүндүрмәк әвәзинә, даһа чох онларын һиссләринә тәсир етмәјә чалышырлар. Биз бу кими шејләрдән гачынмалыјыг.

Аллаһын Кәламына әсасланан дәлилләр. Тәлим верәркән өз фикирләримизи ирәли сүрмәмәлијик. Биз инсанлара Мүгәддәс Китабдан өјрәндикләримизи чатдырмаға чалышырыг. Бу ишдә бизә садиг вә ағыллы гул синфинин нәшрләринин чох бөјүк көмәји дәјир. Бу нәшрләр бизи Мүгәддәс Јазылары диггәтлә арашдырмаға тәшвиг едир. Биз дә өз нөвбәмиздә инсанларын диггәтини Мүгәддәс Китаба јөнәлдирик. Буну һаглы олдуғумузу сүбут етмәк үчүн јох, тәвазөкарлыгдан ирәли ҝәләрәк, орада јазыланлары өзләринин ҝөрмәләринә имкан вермәк истәдијимиз үчүн едирик. Биз дуада Атасына: «Сәнин сөзүн һәгигәтдир», — дејән Иса Мәсиһлә тамамилә разыјыг (Јәһ. 17:17). Каинатда јерин вә ҝөјүн Јараданы Јеһова Аллаһдан нүфузлу шәхсијјәт јохдур. Дәлилләримизин тутарлы олмасы онларын Аллаһын Кәламына әсасланмасындан асылыдыр.

Һәрдән Мүгәддәс Китабла таныш олмајан вә ја ону Аллаһын Кәламы кими гәбул етмәјән инсанларла данышмалы олуруг. Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китабдан олан ајәни јериндә вә лазыми тәрздә охумаг үчүн узагҝөрән олмаг лазымдыр. Бунунла белә, инсанын диггәтини мүмкүн гәдәр тез бу нүфузлу мәнбәјә јөнәлтмәјә чалыш.

Бәс демәк олармы ки, мөвзу илә бағлы олан ајәнин өзү артыг тәкзибедилмәз дәлилдир? Бу, һәр заман белә олмур. Һәрдән ајәнин мүәјјән фикри һәгигәтән тәсдиг етдијини ҝөстәрмәк үчүн диггәти контекстә јөнәлтмәк лазымдыр. Әҝәр садәҹә ајәдәки принсипи ҝөтүрүрсәнсә, контекстдә исә тамамилә башга шеј һагда данышылырса, даһа чох дәлилләр ҝәтирмәк тәләб олуна биләр. Ола билсин, динләјиҹиләрини дедикләринин Мүгәддәс Јазылара әсасландығына инандырмаг үчүн мөвзу илә бағлы башга ајәләрдән истифадә етмәли олаҹагсан.

Диггәтли ол ки, әслиндә ајәдә олмајан фикирләри сөјләмәјәсән. Ајәни диггәтлә оху. Үмуми ҝөтүрдүкдә ајә мөвзу илә бағлы ола биләр. Лакин ҝәтирдијин дәлилин инандырыҹы олмасы үчүн динләјиҹиләр дедикләринин сүбутуну ајәдә ајдын ҝөрмәлидирләр.

Әлавә сүбутлар. Бәзи һалларда Мүгәддәс Јазыларда дејиләнләрин мәнтиги олдуғуну ҝөстәрмәк үчүн башга етибарлы мәнбәләрдән сүбутлар ҝәтирмәк олар.

Мәсәлән, Јараданын мөвҹудлуғуна сүбут кими ҝөзлә ҝөрүлән каинаты ҝәтирмәк олар. Диггәти тәбиәт ганунларына, мәсәлән, ҹазибә гануна јөнәлт вә динләјиҹиләрлә бирликдә мүлаһизә јүрүт: әҝәр тәбиәт ганунлары варса, демәли, Ганунверән дә мөвҹуддур. Јүрүтдүјүн мүлаһизә Аллаһын Кәламында јазыланлара әсасланырса, онларын доғрулуғуна әмин ола биләрсән (Әјј. 38:31-33; Мәз. 19:1; 104:24; Ром. 1:20). Бу кими дәлилләр Мүгәддәс Китабда дејиләнләрин ајдын фактларла узлашдығыны ҝөстәрдији үчүн чох фајдалыдыр.

Бәс әҝәр кимисә Мүгәддәс Китабын һәгигәтән дә Аллаһын Кәламы олдуғуна әмин етмәк истәјирсәнсә? Мүгәддәс Китаб алимләринин сөзләрини ситат ҝәтирә биләрсән, анҹаг буна сүбут демәк олармы? Бу кими ситатлар јалныз һәмин алимләрин сөзләринә етибар едән инсанлара көмәк едә биләр. Мүгәддәс Китабын доғрулуғуну елмин көмәјилә сүбут етмәк олармы? Гејри-камил инсан олан алимләрин фикринә нүфузлу мәнбә кими истинад етсән, дәлилләрини давамсыз тәмәл үзәриндә гурмуш олаҹагсан. Диҝәр тәрәфдән исә, Аллаһын Кәламындан башлајыб, сонра Мүгәддәс Китабын доғрулуғуну тәсдиг едән елми кәшфләрә истинад етсән, ҝәтирдијин дәлилләри мөһмәк тәмәл үзәриндә гураҹагсан.

Нәји сүбут етмәјиндән асылы олмајараг, ҝәтирдијин дәлилләр јетәринҹә олмалыдыр. Нә гәдәр дәлил ҝәтирәҹәјин аудиторијадан асылыдыр. Туталым, 2 Тимотејә 3:1-5 ајәләриндә тәсвир олунан ахыр ҝүнләр һагда данышырсан. Бу заман инсанларын «шәфгәтсиз» олдуғуну сүбут етмәк үчүн хәбәрләрдән һамыја таныш олан бир мәлуматы данышмаг олар. Һәмин бир нүмунә ахыр ҝүнләрин әламәтинин бу ҹәһәтинин инди һәјата кечдијини сүбут етмәк үчүн бәс ола биләр.

Ики шејин мүһүм үмуми ҹәһәтләринин мүгајисәси олан аналоҝијадан да истифадә етмәк олар. Аналоҝија өз-өзлүјүндә сүбут дејил, онун тутарлы олдуғуну Мүгәддәс Китабда дејиләнләр әсасында јохламаг лазымдыр. Лакин онун көмәјилә бу вә диҝәр фикрин мәнтигәујғун олдуғуну ҝөстәрмәк олар. Мәсәлән, Аллаһын Падшаһлығынын һөкумәт олдуғуну ҝөстәрмәк үчүн аналоҝијадан истифадә етмәк олар. Ҝөстәрмәк олар ки, инсан һөкумәтләри кими, Аллаһын Падшаһлығынын да рәһбәрләри, тәбәәләри, ганунлары, әдлијјә вә тәһсил системи вардыр.

Мүгәддәс Китаб мәсләһәтләринә риајәт етмәјин мүдриклик олдуғуну ҝөстәрмәк үчүн һәјатдан нүмунәләр чәкмәк олар. Дејиләнләрә сүбут кими һәрдән шәхси тәҹрүбәндән дә даныша биләрсән. Мәсәлән, инсана Мүгәддәс Китабы охумағын вә өјрәнмәјин ваҹиблији барәдә данышанда бунун сәнә һансы фајда ҝәтирдији һагда бөлүшә биләрсән. Гардашлары руһландырмаг үчүн һәвари Петер өзүнүн шаһиди олдуғу бир һадисәни, Исанын ҝөркәминин дәјишилмәсини гејд етмишди (2 Пет. 1:16-18). Һәмчинин Павел дә башына ҝәләнләрдән данышмышды (2 Кор. 1:8-10; 12:7-9). Әлбәттә, өзүнә һәддиндән артыг чох диггәт ҹәлб етмәмәк үчүн шәхси тәҹрүбәдән надир һалларда данышмаг лазымдыр.

Инсанларын мәншәји вә дүшүнҹә тәрзи фәргли олдуғу үчүн, биринә тутарлы ҝөрүнән дәлил, диҝәри үчүн гәнаәтбәхш олмаја биләр. Буна ҝөрә дә һансы дәлилләри ҝәтирәҹәјини вә онлары неҹә тәгдим едәҹәјини гәрарлашдыраркән динләјиҹиләринин бахышларыны нәзәрә ал. Сүлејманын мәсәлләри 16:23 ајәсиндә дејилир: «Һикмәтлинин үрәји дилинә тәрбијә верир, ағзындакы мүдрик сөзләри артыг едир».”