Маја ҝөбәләји олдугҹа мүрәккәбдир. Онун әсаслы структура малик нүвәсиндә ДНТ-си вар. Бундан башга, молекуллары чешидләјән, нәгл едән вә бир нөв јанаҹаға чевирән микроскопик механизмләрлә тәҹһиз олунуб. Бу просесләр исә һәмин һүҹејрәнин јашамасы үчүн сон дәрәҹә ваҹибдир.
Ҹанлы аләмдән нә өјрәнирик?
Ҹанлы варлыглар бөјүјүр, һәрәкәт едир вә чохалыр. Онлар планетимизин бәзәјидир. Мүасир дөврдә ҹанлы варлыглар барәдә мәлумат әввәлки дөврләрдән гат-гат чохдур. Бәс онлары арашдыраркән һәјатын башланғыҹы барәдә нә өјрәнирик? Ҝәлин бир аз бу барәдә данышаг.
Һәјат јарадылыб. Һүҹејрә «һәјатын иншаат блоку» адланыр. Һүҹејрәләр санки кичик фабрикләрдир. Ҹанлынын јашамасы вә төрәмәси үчүн һәр бир һүҹејрә чохлу сајда вә сон дәрәҹә мүрәккәб функсијалар иҹра едир. Бу һәтта ән бәсит ҹанлылара да аиддир. Мәсәлән, ҝөтүрәк бирһүҹејрәли маја ҝөбәләјини. Инсан организминдәки һүҹејрәләрлә мүгајисәдә маја ҝөбәләји садә ҝөрүнә биләр. Бунунла белә, о, олдугҹа мүрәккәбдир. Онун әсаслы структура малик нүвәсиндә ДНТ-си вар. Бундан башга, молекуллары чешидләјән, нәгл едән вә бир нөв јанаҹаға чевирән микроскопик механизмләрлә тәҹһиз олунуб. Бу просесләр исә һәмин һүҹејрәнин јашамасы үчүн сон дәрәҹә ваҹибдир. Гидасы олмајанда һүҹејрәдә онун фәалијјәтини зәифләдән кимјәви просес башлајыр. Бунун сајәсиндә маја ҝөбәләји сағ галыр, амма санки јухуја ҝедир. Ону јенидән хәмирә гатанда исә ојаныр, јәни активләшир.
Алимләр инсан һүҹејрәләрини даһа јахшы өјрәнмәк үчүн онилликләрдир ки, маја ҝөбәләјини тәдгиг едирләр. Амма һәлә дә баша дүшмәдикләри чох шеј вар. Исвечдә Чалмерс Технолоҝија Университетиндә чалышан профессор Рос Кинг дејир: «Биз кифајәт гәдәр биолог тапа билмирик ки, һеч олмаса, бәсит ҹанлы олан маја ҝөбәләјинин фәалијјәтини баша дүшмәк үчүн истәдијимиз тәҹрүбәләри һәјата кечирәк».
Инди неҹә дүшүнүрсүнүз? Садә маја ҝөбәләјинин ағласығмаз мүрәккәблији Јараданын олдуғуна дәлаләт етмир? Белә бир ҹанлы өз-өзүнә јарана биләр?
Ҹанлы варлыг јалныз ҹанлы варлыгдан төрәјир. ДНТ нуклеотид адланан молекуллардан тәшкил олунуб. Бир инсан һүҹејрәсиндә 3,2 милјард нуклеотид вар. Бу кимјәви бирләшмәләрин әмәлә ҝәтирдији дәгиг код, схем сајәсиндә һүҹејрә фермент вә зүлаллар истеһсал едир.
Алимләр дејирләр ки, бу нуклеотидләрин тәсадүф нәтиҹәсиндә дүзҝүн дүзүләрәк ДНТ молекулу әмәлә ҝәтирмәси шансы 10 150-дә (1 јанында 150 сыфыр) 1-ә бәрабәрдир. Бу исә демәк олар ки, гејри-мүмкүндүр.
Демәли, һеч бир елми тәҹрүбә ҹанлы варлығын тәсадүф нәтиҹәсиндә ҹансыз маддәдән әмәлә ҝәлдијини сүбут едә билмәјиб.
Инсан еҹазкар варлыгдыр. Инсан диҝәр ҹанлылардан фәргли олараг, елә хүсусијјәтләрә саһибдир ки, онларын сајәсиндә һәјатдан һәзз ала билир. Мәсәлән, инсан сосиал варлыгдыр. Истедадлара, һиссләрә маликдир. Инсан мүхтәлиф дадлардан, ијләрдән, сәсләрдән, рәнҝләрдән, ҝөзәл мәнзәрәләрдән зөвг алмағы баҹарыр. Ҝәләҹәк үчүн планлар гурур, һәјатын мәнасыны анламаға чалышыр.
Неҹә дүшүнүрсүнүз? Бу хүсусијјәтләр сағ галмаг вә төрәмәк үчүн ваҹиб олдуғуна ҝөрә инсанда тәкамүл едиб? Јохса бүтүн бунлар һәјатын Јарадандан бир һәдијјә олдуғуну ҝөстәрир?