ПЛАНЕТИМИЗИН ҜӘЛӘҸӘЈИ НЕҸӘ ОЛАҸАГ?
ҺАВА
ҺАВА бизим үчүн зәруридир, амма тәкҹә нәфәс алмаг үчүн јох. Һава планетимизи, демәк олар ки, ҝүнәшин бүтүн зәрәрли шүаларындан горујур. Һава олмаса, дүнјанын температуру сыфыр дәрәҹәдән ашағы дүшәр.
Һава проблемләри
Һаванын чиркләнмәси һәјат үчүн өлүмҹүл тәһлүкә јарада биләр. Дүнја әһалисинин јалныз 1 фаизи Үмумдүнја Сәһијјә Тәшкилатынын стандартларына ујғун олан тәмиз һава гәбул едә билир.
Һаванын чиркләнмәси тәнәффүс системи хәстәликләринин, ағҹијәр хәрчәнҝинин вә үрәк-дамар хәстәликләринин јаранмасына сәбәб ола биләр. Бу чиркләнмә нәтиҹәсиндә һәр ил тәхминән 7 милјон инсан вахтындан әввәл һәјатыны итирир.
Планетимизин өзүнүбәрпа хүсусијјәти
Планетимиз һәр бир ҹанлыны даима тәмиз һава илә тәмин етмәк хүсусијјәти илә јарадылыб. Амма бу просес инсанлар әтраф мүһити тәмиз сахламаға чалышанда даһа чох еффектив олур. Ҝәлин бир нечә нүмунәјә бахаг.
Мешәләрин һавадакы карбон диоксиди уддуғу мәлум мәсәләдир. Амма чохларымызын билмәдији бир факт вар: мангров ағаҹларынын битдији саһилјаны батаглыглар бу просеси даһа јахшы һәјата кечирир. Мангров ағаҹлары һавадакы карбон диоксиди тропик мешәләрлә мүгајисәдә беш дәфә даһа чох удур.
Сон тәдгигатлар ҝөстәрир ки, ламинарија кими бөјүк јосунлар атмосфердәки карбон диоксиди нәинки удур, һәтта мәһв едир. Јарпагвари ламинаријаларда һава илә долу кисәләр вар вә бунун сајәсиндә онлар узаг мәсафәләрә үзә билирләр. Саһилдән узагда һәмин кисәләр партлајыр вә карбонла долу ламинаријалар океанын дибинә чөкүр. Беләҹә, тәбиәтә зәрәр вурмадан јүзилликләр әрзиндә орада галырлар.
Атмосферин инсанларын вурдуғу зәрәрдән өзүнү неҹә бәрпа етдији, COVID-19 пандемијасы заманы ајдын ҝөрүндү. 2020-ҹи илдә гапанма заманы дүнјадакы әксәр заводлар вә нәглијјат васитәләри фәалијјәт ҝөстәрмәдији үчүн һаваја, демәк олар ки, зәрәрли маддәләр бурахылмады вә нәтиҹәдә һава сүрәтлә тәмизләнди. 2020-ҹи илин Дүнја Һава Кејфијјәти Һесабатына әсасән, тәдгигатларда иштирак едән өлкәләрин 80 фаизиндә гапанмадан гыса мүддәт сонра һава тәмизләнмишди.
Һәлл јоллары
Велосипеддән истифадә етмәк һава чиркләнмәсинин азалмасына көмәк едә биләр
Һөкумәтләр һаванын чиркләнмәсини азалтмаг үчүн сәнаје мүәссисәләринә тәзјиг ҝөстәрмәјә давам едирләр. Һәмчинин алимләр дә чиркләнмәнин гаршысыны алмаг үчүн јени һәлл јоллары ахтарырлар. Мисал үчүн, микроблардан истифадә едәрәк чиркләндириҹи маддәләри зәһәрсиз маддәјә чевирирләр. Һәмчинин бәзи мүтәхәссисләр инсанлара һаваны чиркләндирән нәглијјат васитәләриндән истифадә етмәк әвәзинә пијада ҝәзмәји вә ја велосипед сүрмәји, еләҹә дә евләриндә енержијә гәнаәт етмәји мәсләһәт ҝөрүрләр.
Бәзи һөкумәтләр һава чиркләнмәсини азалтмаг үчүн вәтәндашларыны мүасир јемәк собалары илә тәмин едир, амма инсанларын әксәријјәтинин һәлә дә бу ҹүр собасы јохдур
Амма Үмумдүнја Сәһијјә Тәшкилаты вә Дүнја Банкы кими бејнәлхалг аҝентликләрин 2022-ҹи илдәки һесабатындан ачыг-ајдын ҝөрүнүр ки, даһа чох иш ҝөрүлмәлидир.
Бир һесабатда дејилир ки, 2020-ҹи илдә дүнја әһалисинин үчдә бири јемәк биширәркән һаваны чиркләндирән јанаҹаглардан вә диҝәр шејләрдән истифадә едиб. Бир чох әразиләрдә чох аз адамын јени собалардан вә ја алтернатив јанаҹаглардан истифадә етмәк имканы вар.
Мүгәддәс Китабын вердији үмид
«Ҝөјләри јарадыб,.. јери вә үзәриндәки немәтләри јајыб сәрән, дүнјанын инсанларына нәфәс верән,.. вар олан Аллаһ Јеһова белә дејир» (Әшија 42:5).
Аллаһ нәфәс алдығымыз һаваны вә ону тәмизләмәк үчүн тәбии дөвранлары јарадыб. Онун түкәнмәз ҝүҹү вар вә О, бәшәријјәти чох севир. Буна ҝөрә дә мәнтиглидир ки, Јарадан һаваны чиркләндириҹи маддәләрдән тамамилә тәмизләјәҹәк. 15-ҹи сәһифәдәки «Аллаһ планетимизи горујаҹағына сөз вериб» адлы мәгаләјә бахын.