Чохсајлы динләрлә үз-үзә

ОРТА ӘСРЛӘРДӘ, адәтән, бир өлкәнин вәтәндашлары ејни динә етигад едирдиләр. Һәлә XIX әсрин ахырларында Авропада ҹәми бир нечә дин мөвҹуд иди: гәрбдә католисизм вә протестантизм дини, шәргдә православлыг вә ислам; еләҹә дә иудаизм. Шүбһәсиз, бу ҝүн Авропада вә бүтүн дүнјада даһа чох динләр јајылыб. Дүнәнә кими намәлум олан динләр бу ҝүн ја јерли әһали тәрәфиндән гәбул олунур, ја да ки, өлкәјә мүһаҹирләр вә гачгынлар тәрәфиндән ҝәтирилир.

Буна ҝөрә дә бу ҝүн Алманија, Америка Бирләшмиш Штатлары, Австралија, Бөјүк Британија вә Франса кими өлкәләрдә ислам, һиндуизм вә буддизм динләринин чохлу нүмајәндәсинә раст ҝәлмәк олур. Ејни заманда Иса Мәсиһин давамчылары олан Јеһованын Шаһидләри 239 өлкә вә әразидә фәалијјәт ҝөстәрир. 14 өлкәнин һәр бириндә фәал Јеһованын Шаһидләринин сајы 150 000-дән артыгдыр. («Јеһованын Шаһидләри. Бүтүн дүнјада ҝениш јајылмыш дин» адлы чәрчивәјә бахын.)

Бу гәдәр динин мөвҹудлуғу мүәллимләр үчүн дә асан дејил. Мисал үчүн, онлары белә бир суал дүшүндүрә биләр: өлкәдәки бүтүн популјар бајрамлары дини етигадындан асылы олмајараг һәр бир шаҝирд гејд етмәлидирми? Чохлары бу бајрамларда пис бир шеј ҝөрмүрләр. Бунунла белә, мәҝәр азлыг тәшкил едәнләрин әгидәсини нәзәрә алмаг лазым дејил? Јахуд, башга бир суал: динин дөвләтдән ајры олдуғуну вә дини тәлимләрин тәдрис програмына дахил олмадығыны нәзәрә алсаг, бу бајрамлары мәктәбдә мәҹбури кечирмәк нә дәрәҹәдә мәнтигә ујғундур?

Ад ҝүнләри

Үмумијјәтлә илк бахышдан динлә һеч бир әлагәси олмајан бајрамларла әлагәдар да анлашылмазлыглар јарана биләр. Мәсәлән, мәктәбдә ад ҝүнләринин гејд едилмәсини ҝөтүрәк. Јәгин диггәт јетирмисиниз ки, Јеһованын Шаһидләри башгаларынын өз ад ҝүнүнү гејдетмә һүгугуна һөрмәтлә јанашырлар, лакин өзләри бу ад ҝүнләриндә иштирак етмирләр. Ола билсин, Јеһованын Шаһидләринин вә онларын ушагларынын бу шәнликләрдә иштирак етмәмәләринин сәбәби сизә мәлум дејил.

Франсанын бир мәшһур енсиклопедијасы бу адәти ајин адландырыр вә ону «халг ајинләри» сијаһысына дахил едир («Le livre des religions»). Ад ҝүнү мәрасими зәрәрсиз халг ајини һесаб едилсә дә, бу бајрамын көкү әслиндә бүтпәрәстликдән ҝәлир.

Бир енсиклопедијада дејилир: «Мисир, Јунаныстан, Рома вә Иран кими гәдим дөвләтләрдә аллаһларын, һөкмдарларын вә задәҝанларын ад ҝүнү гејд едилирди» («The Encyclopedia Americana», 1991-ҹи ил). Јазычылар Ралф вә Аделин Линтон бу адәтин көкүнү белә тәсвир едирләр: «Инсанлар илк дәфә ад ҝүнләрини сивилизасијанын бешији олмуш Месопотамија вә Мисирдә гејд етмәјә башламышлар. Кечмишдә доғум ҝүнләри һаггында гејдләрин горунуб сахланылмасына бөјүк әһәмијјәт верилирди, чүнки доғум ҝүнүнүн тарихинә әсасән улдуз фалы тәртиб едилирди» («The Lore of Birthdays»). Мүгәддәс Китабда астролоҝија һаггында нә дејилдијини билән вә буна ҝөрә ондан узаг дуран инсанлара ад ҝүнләри илә астролоҝија арасындакы сых әлагә, әлбәттә ки, хош дејил (Әшија 47:13—15).

Буна ҝөрә дә тәәҹҹүблү дејил ки, бир енсиклопедијада јазылыб: «Илк мәсиһиләр Онун [Мәсиһин] доғум ҝүнүнү гејд етмирдиләр, чүнки онлар һәр һансы бир адамын доғум ҝүнүнүн гејд едилмәсини бүтпәрәст адәт һесаб едирдиләр» («The World Book Encyclopedia», ҹилд III, сәһифә 416).

Јеһованын Шаһидләри бүтүн бунлары нәзәрә алараг, ад ҝүнү шәнликләриндә иштирак етмирләр. Сөзсүз, ушағын дүнјаја ҝөз ачмасы севиндириҹи вә ҝөзәл һадисәдир. Тәбиидир ки, һәр бир валидејн өвладынын илдән-илә неҹә бој атдығыны ҝөрдүкҹә севинир. Јеһованын Шаһидләри дә доғмаларына вә јахынларына сәмими-гәлбдән мәһәббәт ҝөстәрир, һәдијјә верир вә мәмнунијјәтлә онларла бирҝә вахт кечирирләр. Лакин ад ҝүнү шәнлијинин көкүнү нәзәрә алараг, буну башга ҝүнләрдә едирләр (Лука 15:22—25; Һәвариләрин ишләри 20:35).

Милад бајрамы

Милад бајрамыны бүтүн дүнјада, һәтта гејри-христиан өлкәләриндә дә гејд едирләр. Христиан дүнјасына мәнсуб динләрин әксәријјәти бу бајрамы гејд етдији үчүн Јеһованын Шаһидләринин ону гејд етмәмәләри бир чохларында тәәҹҹүб доғурур. Нәјә ҝөрә?

Бир чох енсиклопедијалар ачыг-ајдын ҝөстәрир ки, Иса Мәсиһин доғум ҝүнүнүн гејд едилмәси үчүн 25 декабр тарихинин сечилмәси һеч дә тәсадүфи дејилди. Мәгсәд — бу јени бајрамы Ромада гејд олунан бүтпәрәст бир бајрамла бирләшдирмәк иди. Мүхтәлиф енсиклопедијалардан ҝөтүрүлмүш ашағыдакы фикирләрә бахаг:

«Мәсиһин доғум тарихи мәлум дејил. “Мүждә”ләрдә Онун һансы ајын һансы ҝүнүндә доғулдуғу гејд олунмајыб» («New Catholic Encyclopedia», ҹилд III, сәһифә 656).

«Истәр кечмишдә, истәр бу ҝүн Авропада дәбдә олан Милад бајрамы илә бағлы адәтләр әслиндә мәсиһи адәти дејил, килсә тәрәфиндән мәнимсәнилмиш бүтпәрәстлик ајинләридир. Милад бајрамынын әксәр шән адәтләри үчүн Ромада кечирилән Сатурналија бајрамы нүмунә кими хидмәт етмишдир» («Encyclopædia of Religion and Ethics» (Единбург, 1910), Ҹејмс Һастингсин редактәси илә, ҹилд III, сәһифәләр 608, 609).

«Милад бајрамынын илкин мәнбәји һәр ил гыш ҝүнәш дурушу заманы (21—25 декабр) хиласкар аллаһын “доғулмасы” илә әлагәдар кечирилән гәдим бүтпәрәст мәрасим бајрамы олмушду. Милад бајрамыны илк дәфә Рома христиан иҹмалары кечирмишди» (Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы, 1983, ҹилд VI, сәһифә 562).

«Милад бајрамы Митраја (Сол инвиктус) һәср едилмиш бүтпәрәст бајрамларын мүгабилиндә инкишаф етмишди. Диҝәр тәрәфдән, гыш ҝүнәш дурушу ҝүнү олан 25 декабр Мәсиһ васитәсилә дүнјаја дахил олан нурла ејниләшдирилмиш вә бунунла да, Сол инвиктусун символик мәнасы Мәсиһә шамил едилмишди» («Brockhaus Enzyklopädie» (алман.), ҹилд XX, сәһифә 125).

Милад ҝүнү барәдә һәгигәти өјрәнәнләр буна неҹә мүнасибәт ҝөстәрир? «Британија енсиклопедијасы»нда дејилир: «[Милад бајрамы] бүтпәрәст бајрам олдуғу үчүн Инҝилтәрә пуританлары 1644-ҹү илдә парламенти бүтүн шәнлик вә литурҝијалары ләғв едән ганун чыхармаға тәһрик етдиләр вә бу бајрамын оруҹлуг кими кечирилмәси әмр олунду. II Карл Милад шәнликләрини бәрпа етди, лакин шотландијалылар пуританларын бахышларыны горујуб сахладылар». Илк мәсиһиләр Милад ҝүнүнү гејд етмирдиләр. Мүасир Јеһованын Шаһидләри дә Милад бајрамыны кечирмир вә онунла бағлы һеч бир мәрасимләрдә иштирак етмир.

Мүгәддәс Китаб бизи ил боју һәдијјә вермәјә, аиләликҹә вә ја достларла сүфрә архасында хош үнсијјәтә јығышмаға тәшвиг едир. Бу китаб валидејнләри вә ушаглары һәмишә сәхавәтли олмаға өјрәдир, садәҹә борҹ һиссиндән ирәли ҝәләрәк һәдијјә вермәјә сәсләмир (Мәтта 6:2, 3). Јеһованын Шаһидләри өвладларына бүтүн инсанлара гаршы дөзүмлү вә һөрмәтҹил мүнасибәт бәсләмәји ашылајырлар. Бу, о демәкдир ки, онлар башгаларынын Милад бајрамыны кечирмәк һүгугуна һөрмәтлә јанашырлар. Өз нөвбәсиндә, башгалары да онларын Милад бајрамында иштирак етмәмәк гәрарына һөрмәтлә јанашанда онлар буну чох гијмәтләндирирләр.

Диҝәр бајрамлар

Јеһованын Шаһидләри тәдрис или боју мүхтәлиф өлкәләрдә гејд олунан гисмән вә ја бүтөвлүклә дини характерли бајрамлара мүнасибәтдә дә ејни мөвге тутурлар. Бу бајрамларын сырасында Бразилијада гејд олунан ијун фестиваллары, Франсада Епифан бајрамы, Алманијада карнавал, Јапонијада Сетсубун бајрамы вә АБШ-да гејд олунан Һеллоуин бајрамынын адыны чәкмәк олар. Бурада ады чәкилмәјән бу вә ја диҝәр бајрамларла әлагәдар Јеһованын Шаһидләри бөјүк мәмнунијјәтлә сизин суалларыныза ҹаваб верәрләр.