ФӘСИЛ 21

Вахтдан неҹә сәмәрәли истифадә едим?

Суткаја нечә саат әлавә етмәк истәјәрдин? ․․․․․

Һәмин вахты нәјә сәрф едәрдин?

□ Достларымла үнсијјәтә

□ Јатмаға

□ Шәхси өјрәнмәјә

□ Диҝәр ․․․․․

ВАХТ дөрднала чапан ат кимидир: әҝәр сәнин хејринә ишләмәсини истәјирсәнсә, ону јүјәнләмәји баҹармалысан. Вахтыны дүзҝүн планлашдырмағы өјрәнсән, даһа аз стресс кечирәҹәксән, гијмәтләрини јахшылашдыраҹагсан вә валидејнләринин даһа чох етибарыны газанаҹагсан. «Гулаға хош ҝәлир! Анҹаг елә дә асан дејил!» — дејә фикирләшә биләрсән. Дүздүр, чәтинликләрин олаҹаг, анҹаг сән онларын өһдәсиндән ҝәлә биләрсән. Ҝәл ҝөрәк, һансы чәтинликләрлә үзләшә биләрсән.

1-ҹи чәтинлик: график гурмаг

Нә мане ола биләр? График гурмаг фикри белә сәни дәһшәтә ҝәтирир! Сән сәрбәст олмағы хошлајырсан вә сәрт график алтында јашамаг истәмирсән.

Нә үчүн ваҹибдир? Сүлејман падшаһ јазмышдыр: «Чалышганын нијјәти хејир ҝәтирәр» (Сүлејманын мәсәлләри 21:5). Сүлејманын чохлу мәсулијјәтләри вар иди. О, падшаһ олмагла јанашы, әр вә ата вәзифәләрини дә јеринә јетирирди. Јаш өтдүкҹә онун һәјатында ҝәрҝинлик артырды. Ола билсин, һал-һазырда сәнин дә һәјатын чох ҝәрҝиндир. Бөјүјәндән сонра исә ишләрин даһа да чохалаҹаг. Буна ҝөрә дә, ишләрини планлы шәкилдә ҝөрмәји нә гәдәр тез өјрәнсән, бир о гәдәр јахшыдыр!

Һәмјашыдларын нә дејир? «Һарадаса алты ај бундан әввәл мән ишләрими мүнтәзәм олараг планлашдырмаға башладым. Һәјатымы јүнҝүлләшдирмәк истәјирдим — график тутмағын бөјүк көмәји олду!» (Ҹејһун).

«Бүтүн ишләримин сијаһысыны тутмаг мәнә графикдән кәнара чыхмамаға көмәк едир. Әлавә бир иш ҝөрмәк лазым ҝәләндә исә мән анамла отуруб планлашдырдығымыз ишләри јеринә јетирмәк үчүн бир-биримизә неҹә көмәк едәҹәјимизи јазырыг» (Маһирә).

Нә көмәк едә биләр? Ҝәл вәзијјәтә диҝәр тәрәфдән бахаг: тәсәввүр ет ки, аиләнизлә бирликдә сәјаһәтә һазырлашырсыныз. Һәрә өз чантасыны неҹә ҝәлди машынын багажына атыр. Диҝәр әшјалара исә јер галмыр. Бәс нә етмәк олар? Сиз һәр шеји чыхарыб јенидән јығмаға башлајырсыныз — әввәлҹә бөјүк чанталары, сонра исә балаҹалары. Вә ҝөрүрсүнүз ки, һамысы јерләшди!

Һәјатда да беләдир. Әҝәр әһәмијјәтсиз ишләрдән башласан, чох еһтимал ки, ваҹиб ишләрә вахт галмајаҹаг. Әввәлҹә, даһа ваҹиб ишләри ҝөр вә диҝәр ишләрә нә гәдәр вахт галаҹағына өзүн дә һејрәтләнәҹәксән! (Филипилиләрә 1:10).

Ҝөрмәли олдуғун ән ваҹиб ишләр һансылардыр?

․․․․․

Инди исә һәмин ишләри ваҹиблијинә ҝөрә нөмрәлә. Әҝәр әввәлҹә ваҹиб ишләри ҝөрсән, аз әһәмијјәтли ишләрә кифајәт гәдәр вахтын галдығына тәәҹҹүбләнәҹәксән.

Нә едә биләрсән? Блокнот ҝөтүр вә ҝөрмәли олдуғун ишләрини ваҹиблијинә ҝөрә сырала. Нөвбәти әшјаларын да сәнә көмәји дәјә биләр:

□ Мобил телефонда тәгвим

□ Балаҹа блокнот

□ Компүтердә тәгвим

□ Столүстү тәгвим

2-ҹи чәтинлик: графикә риајәт етмәк

Нә мане ола биләр? Мәктәбдән сонра «бешҹә дәгигә» динҹини алмаг вә ја телевизора бахмаг истәјирсән. Јахуд дәрсләрини охумаға һазырлашырдын ки, СМС ҝәлир вә сәни киноја дәвәт едирләр. Тәбии ки, кино ҝөзләмир, анҹаг дәрсләри ахшам да охумаг олар. Өз-өзүнә дејирсән: «Онсуз да дәрсләри ахыр дәгигәјә сахлајанда даһа јахшы һазырлашырам».

Нә үчүн ваҹибдир? Әҝәр дәрсләрини тәмиз башла охусан, даһа јахшы гијмәтләр алаҹагсан. Мәҝәр һәјатында стрессин аздыр? Онда нәјә ҝөрә јохлама јазы ишинә ҝеҹәјарысы, тез-тәләсик һазырлашмагла стрессини артырырсан? Сәһәр дуранда өзүнү неҹә һисс едәҹәксән? Бирдән јатыб галдын? Онда даһа чох стресс кечирәҹәк, евдән гача-гача чыхаҹаг вә еһтимал ки, дәрсә ҝеҹикәҹәксән (Сүлејманын мәсәлләри 6:10, 11).

Һәмјашыдларын нә дејир? «Мән телевизора бахмағы, ҝитара чалмағы вә достларымла әјләнмәји севирәм. Билирәм, бунда пис бир шеј јохдур, анҹаг бәзән ваҹиб ишләри сонраја сахладығым үчүн ахырда һәр шеји тәләм-тәләсик ҝөрмәли олурам» (Ҹулијан).

Нә көмәк едә биләр? Тәкҹә ҝөрмәли олдуғун ишләри јох, зөвг алдығын ишләри дә планлашдыр. Ҹулијан дејир: «Планымда мараглы шејләр олдуғуну биләндә ваҹиб ишләрими ҝөрмәк даһа асан олур». Башга бир варианты да сынаја биләрсән: гаршына наил олмаг истәдијин әсас бир мәгсәд гој, сонра да аддымбааддым она чатмаг үчүн икинҹи дәрәҹәли мәгсәдләр гој.

Нә едә биләрсән? Нөвбәти алты ај әрзиндә һансы бир вә ја ики реал мәгсәдә наил ола биләрсән?

․․․․․

Нөвбәти ики ил әрзиндә һансы реал мәгсәдә наил ола биләрсән вә она чатмаг үчүн артыг индидән нә етмәлисән?a

․․․․․

3-ҹү чәтинлик: сәлигәли вә мүтәшәккил ол

Нә мане ола биләр? Бәлкә дә, сән сәлигәли вә мүтәшәккил олмагла вахты планлашдырмаг арасында һеч бир бағлылыг ҝөрмүрсән. Үстәлик, сәлигәсиз олмаг даһа асан ҝөрүнә биләр. Отағыны јығышдырмағы сабаһа да сахлаја биләрсән, јахуд һеч јығышдырмасан да олар. Сәлигәсизлик сәни нараһат етмәдији үчүн она бир о гәдәр дә әһәмијјәт вермирсән. Бәс бу, доғрудан да, әһәмијјәтсиздир?

Нә үчүн ваҹибдир? Евдә сәлигә-саһман оланда ахтардығын шејләри даһа тез тапаҹаг вә вахтына гәнаәт едәҹәксән. Бу да стрессини азалдаҹаг вә гәлб раһатлығыны горумаға көмәк едәҹәк (1 Коринфлиләрә 14:40).

Һәмјашыдларын нә дејир? «Һәрдән палтарларымы дәрһал јеринә гојмаға вахтым олмајанда аләм бир-биринә дәјир. Ҝәл инди бу гармагарышыглығын ичиндә сәнә лазым олан шеји тап» (Менди).

«Дүз бир һәфтә пул габымы тапа билмәдим — хејли стресс кечирдим. Нәһајәт ки, отағымы јығышдырандан сонра тапдым» (Френк).

Нә көмәк едә биләр? Ҝөтүрдүјүн шејләри истифадә етдикдән сонра дәрһал јеринә гојмағы адәт ет. Евин алт-үст олмасыны ҝөзләмә.

Нә едә биләрсән? Тәмиз вә сәлигәли олмағы бир вәрдишә чевир. Һәр шеји јерли-јериндә сахла вә ҝөрәҹәксән ки, һәјатыны хејли асанлашдырмысан.

Вахт һамыја ејни мигдарда верилән гызылдыр. Ону неҹә ҝәлди хәрҹләсән, өзүн зијан чәкәҹәксән. Мүдрик истифадә етсән, мүкафатын бөјүк олаҹаг. Инди сечим сәниндир.

[Һашијә]

АЧАР АЈӘ

“Даһа ваҹиб шејләри ајырд етмәји [өјрәнин]” Филипилиләрә 1:10

МӘСЛӘҺӘТ

Бу фәсилдә верилән мәсләһәтләрин һамысыны бирдән тәтбиг етмәјә чалышма. Нөвбәти бир ај әрзиндә бир мәсләһәтин үзәриндә ишлә. Ҝөрдүн алыныр, о бирисинә кеч.

БИЛИРСӘН... ?

Һәддән артыг чох иш планлашдырмағын стрессә сәбәб олаҹаг. Онлары ваҹиблијинә ҝөрә бөлсән, һансылары ҝөрмәли олуб-олмадығыны мүәјјән едә биләҹәксән.

ҺӘРӘКӘТ ПЛАНЫ!

Даһа аз вахт сәрф етмәли олдуғум иш: ․․․․․

Гәнаәт етдијим вахты нөвбәти ишә сәрф едә биләрәм: ․․․․․

Бу мөвзу илә бағлы валидејнләримә вермәк истәдијим суаллар: ․․․․․

НЕҸӘ ДҮШҮНҮРСӘН?

● Вахтыны планлашдырмағы өјрәнмәјин ҝәләҹәкдә сәнә неҹә көмәк едәҹәк?

● Валидејнләриндән вахтдан дүзҝүн истифадә етмәјә даир нә өјрәнә биләрсән?

● Графикинин даһа еффектив олмасы үчүн нә едә биләрсән?

[154–ҹү сәһифәдәки јазы]

«Бир дәфә мәним барәмдә неҹә зарафат етдикләрини ешитдим: “Әҝәр саат дөрддә ҝәлмәјини истәјирсәнсә, үчә даныш”. Онда баша дүшдүм ки, вахтымы дүзҝүн планлашдырмағы өјрәнмәлијәм» Рики

[155–ҹи сәһифәдәки чәрчивә]

Вахтым нәјә ҝедир?

8 јашындан 18 јашына гәдәр олан ушагларын вә јенијетмәләрин нөвбәти ишләрә һәр һәфтә, орта һесабла, сәрф етдикләри вахт:

17

саат валидејнләрилә

30

саат мәктәбдә

44

саат телевизора, видеоојунлара, јазышмаға вә мусиги динләмәјә

Ашағыдакы шејләрә һәр һәфтә нә гәдәр вахт сәрф етдијини јаз:

телевизора ․․․․․

видеоојунлара ․․․․․

Интернетә ․․․․․

мусигијә ․․․․․

Ҹәми ․․․․․

Һәмин вахтдан бу гәдәрини даһа ваҹиб ишләрә сәрф едә биләрәм:

[153–ҹү сәһифәдәки шәкил]

Вахт дөрднала чапан ат кимидир — ону јүјәнләмәји өјрән