5-ҸИ СУАЛ

Мәктәбдә ушаглар мәнә саташанда нә едим?

НӘЈӘ ҜӨРӘ МҮҺҮМ МӘСӘЛӘДИР?

Сәнин мүнасибәтин вәзијјәти јахшылашдыра да биләр, писләшдирә дә.

СӘН НӘ ЕДӘРДИН?

Белә бир сәһнәни тәсәввүр ет: Турал мәктәбә ҝетмәк истәмир. Чүнки үч ај бундан әввәл синиф јолдашы онун һаггында шајиә јајыб вә бундан сонра ушаглар она ләгәб гојублар. Ушаглар ҝаһ вуруб онун китаб-дәфтәрини әлиндән јерә салыр, сонра да тәсадүфән олдуғуну дејирләр, ҝаһ да бир дәстә ушағын ичиндән кимсә архадан ону итәләјир. Дүнән исә вәзијјәт даһа да ҝәрҝинләшиб, она месаж јазыб һәдә-горху ҝәлибләр.

Туралын јериндә олсајдын, нә едәрдин?

ДАЈАН ВӘ ФИКИРЛӘШ!

Сән зәиф дејилсән! Әл-гол атмадан хулиганын ҹавабыны верә биләрсән. Билирсән неҹә?

ФИКИР ВЕРМӘ. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Ахмаг адам һирсини ортаја төкәр, һикмәтли исә тәмкинини позмајыб сакит галар» (Мәсәлләр 29:11). Ән азындан үздә, мүмкүн гәдәр тәмкинини горумаға чалышсан, сәнә саташмаг онлар үчүн мараглы олмајаҹаг.
ҺЕЈИФ ЧЫХМА. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Һеч кимә пислик әвәзинә пислик етмәјин» (Ромалылара 12:17). Һејиф чыхмагла вәзијјәти даһа да чәтинләшдирәҹәксән.
УЗАГҜӨРӘН ОЛ. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Узагҝөрән бәланы дујуб ҝизләнәр» (Мәсәлләр 22:3). Әлиндән ҝәлдији гәдәр проблем јарадан инсанлардан вә хулиганларын олдуғу јерләрдән узаг ҝәз.
ҜӨЗЛӘМӘДИЈИ ҸАВАБЫ ВЕР. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Мүлајим ҹаваб һирси јатырар» (Мәсәлләр 15:1). Зарафата салмаг олар. Мәсәлән, әҝәр кимсә сәнә көк олдуғуну дејирсә, белә ҹаваб верә биләрсән: «Өзүм дә һисс едирәм ки, бир нечә килограм арыгламалыјам».
ЧЫХ ҜЕТ. 19 јашлы Нуранә дејир: «Өзүнү әлә алмаг баҹарығы јеткинликдән хәбәр верир вә ҝөстәрир ки, инсан она саташандан гат-гат ҝүҹлүдүр, һәмчинин ондан фәргли олараг, өзүнә һаким олмағы баҹарыр» (2 Тимутијә 2:24).
ӨЗҮНӘИНАМ ҺИССИНИ АРТЫР. Хулиганлар, адәтән, өзү һагда мәнфи фикирдә олан вә буна ҝөрә дә өзүнү мүдафиә етмәјән инсанлары һәдәф сечирләр. Хулиганларын чоху ҝөрәндә ки, ондан горхмурсан, сәндән әл чәкирләр.
КИМӘСӘ ДЕ. Кечмиш мүәллим дејир: «Мән һәр заман ушаглара бу барәдә башгаларына данышмағы мәсләһәт ҝөрүрәм. Бу ҹүр давранмагда пис бир шеј јохдур, үстәлик, бунунла башгаларынын да бу мүнасибәтә мәруз галмасынын гаршысыны алмаг олар».

Бир ҝәнҹ хулигана әминликлә гаршы дурур — Өзүнәинам һисси сәни хулигандан ҝүҹлү едә биләр.

БИЛИРДИН?

Хулиганлыг тәкҹә физики һүҹумларла битмир, өзүнә нөвбәти шејләри дә дахил едир:

Сөз атмаг. «Мәнә гошдуглары адлары вә үнваныма дедикләри сөзләри һеч вахт унутмајаҹағам. Онларын уҹбатындан өзүмү лазымсыз, ишәјарамајан инсан кими һисс едирдим. Елә сөзләр дејирдиләр ки, вурсајдылар, ондан јахшы иди» (Самирә, 20 јаш).
Јахына бурахмамаг. «Синиф јолдашларым мәндән гачырдылар. Наһарда мән онларла отурмајым дејә, өзләрини елә апарырдылар ки, ҝуја онларын столунда јер јохдур. Дүз бир ил ағламышам вә тәк ҝәзмишәм» (Һиҹран, 18 јаш).
Киберхулиганлыг. «Компүтердә јазылан бир-ики сөзлә инсанын адыны батырмаг, һәтта онун һәјатыны мәһв етмәк олар. Бу, шиширтмә кими сәсләнсә дә, һәгигәтдир!» (Дадаш, 14 јаш).

**ТЕСТ**
ДҮЗДҮР, ЈОХСА СӘҺВ?	ҸАВАБ
1 Хулиганлыг та гәдимдән мөвҹуддур.	1 Дүздүр. Мисал үчүн, Мүгәддәс Китабда ибрани дилиндә нефилим адланан нәһәнҝ адамлардан сөз ачылыр. Нефилим сөзүнүн тәхмини мәнасы «јыханлар» демәкдир (Јарадылыш 6:4).
2 Хулиганлыг садәҹә зарафатдыр, буна ҹидди јанашмаға дәјмәз.	2 Сәһвдир. Чох сајда ҝәнҹин интиһарына сәбәбкар мәһз хулиганлар олур.
3 Саташма һалларына сон гојмағын ән јахшы үсулу ҹаваб вермәкдир.	3 Сәһвдир. Адәтән, хулиганлар өз гурбанларындан ҝүҹлү олурлар, јахшысы будур, онлара баш гошмајасан.
4 Ҝөрәндә ки, кимәсә саташырлар, јахшысы будур фикир вермәјәсән.	4 Сәһвдир. Бу вәзијјәтә шаһид олан инсан һеч дә ҝүнаһсыз сајылмыр. Ҝөрүб һеч нә демәмәклә проблеми һәлл етмирсән, әксинә, проблемә шәрик олурсан.
5 Хулиганларын ловға данышыглары архасында өзүнә инамсызлыг һисси ҝизләнир.	5 Дүздүр. Хулиганларын бәзиләри өзләриндән разы олсалар да, бәзиләриндә өзүнәинам һисси јохдур, буна ҝөрә дә башгаларына саташмагла өзләриндә әминлик јаратмаға чалышырлар.
6 Хулиганлар дәјишә биләр.	6 Дүздүр. Башгаларынын көмәји илә хулиганлар дүшүнҹә тәрзләрини вә давранышларыны дәјишә биләрләр.