Мүһарибәнин сону

“Бизим ҹәми 12 јашымыз вар. Сијасәтә вә ја мүһарибәјә тә’сир едә билмирик, анҹаг биз јашамаг истәјирик! Биз сүлһү ҝөзләјирик. Сүлһүн олаҹағы вахты ҝөрәҹәјикми?” (бешинҹи синиф шаҝирдләри)

“Биз мәктәбә ҝетмәк, достларымыз вә доғмаларымызла ҝөрүшмәк вә оғурланмагдан горхмамаг истәјирик. Үмид едирәм ки, һөкумәт адамлары бизи ешидәҹәкләр. Биз јахшы јашамаг истәјирик. Биз сүлһ истәјирик” (14 јашлы Алһаи)

БУ ТӘ’СИРЛИ сөзләрдә илләрлә вәтәндаш мүһарибәси шәраитиндә јашајан ҝәнҹ оғлан вә гызларын сәмими үмидләри ифадә олунур. Онларын истәдикләри анҹаг раһат јашамагдыр. Лакин арзулары реаллыға чевирмәк һеч дә асан дејил. Биз мүһарибәјә сон гојулаҹағы замана гәдәр јашајаҹағыгмы?

Мүбаризә едән тәрәфләри сүлһ мүгавиләси имзаламаға мәҹбур етмәклә, бә’зи вәтәндаш мүнагишәләрини һәлл етмәк үчүн сон илләр әрзиндә бејнәлхалг ҹәһдләр ҝөстәрилир. Бу мүгавиләләри һәјата кечирмәк үчүн бир сыра өлкәләр өзләринин сүлһјаратма гүввәләрини тәгдим едирләр. Лакин вәсаити олан вә бир-биринә гаршы дүшмәнчилик едән тәрәфләр арасында дәрин көк салмыш нифрәт вә е’тибарсызлыға ҝөрә истәнилән мүгавиләни азөмүрлү едән узаг өлкәләри гајдасына салмаг истәјән дөвләтләрин сајы аздыр. Чох вахт атәши дајандырмаг һаггында мүгавилә имзаландыгдан ҹәми бир-ики һәфтәдән вә ја ајдан сонра мүнагишә јенидән гызышыр. Сүлһ Проблемләринин Тәдгиги үзрә Бејнәлхалг Стокһолм Институтунун гејд етдији кими, “дүшмәнчилик едән тәрәфләрин вурушмаг истәји вә бунун үчүн лазыми вәсаитләри олдугда, сүлһә наил олмаг чәтиндир”.

Ејни заманда дүнјанын мүхтәлиф јерләриндә инсанларын һәјатыны зәһәрләјән һәлледилмәз мүнагишәләр мәсиһчиләрә Мүгәддәс Китаб пејғәмбәрликләрини хатырладыр. “Вәһј” китабында тарихин чох чәтин бир дөврүндән — символик атлынын “дүнјадан сүлһү” ҝөтүрәҹәјиндән данышылыр (Вәһј 6:4). Арасы кәсилмәјән мүһарибәләр — Мүгәддәс Китабда “сон ҝүнләр” адландырылан вахтда јашадығымызы ҝөстәрән әламәтин тәркиб һиссәсидирa (2 Тимотејә 3:1). Лакин Аллаһын Кәламы бизи әмин едир ки, сон ҝүнләр сүлһүн ҝәлмәсиндән хәбәр верир.

Мүгәддәс Китабда Мәзмур 46:9 ајәсиндә изаһ едилир ки, һәгиги сүлһүн олмасы үчүн мүһарибәләри тәкҹә бир реҝионда дејил, бүтүн јер үзүндә дајандырмаг лазымдыр. Бундан әлавә, елә һәмин мәзмурда адәтән Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә истифадә олунан силаһларын: јајын, мизрағын вә ҹәнҝ арабаларынын ләғв едилмәси һаггында дејилир. Инсанларын бир заманлар сүлһ ичиндә јашамалары үчүн бизим ҝүнләрдә мөвҹуд олан силаһлар да мәһв едилмәлидир.

Лакин нәтиҹә е’тибарилә мүһарибәләр ҝүллә вә түфәнҝләр уҹбатындан дејил, нифрәт вә тамаһкарлыг үзүндән алышыр. Тамаһкарлыг мүһарибәнин әсас сәбәбидир, нифрәт исә чох вахт зоракылыға ҝәтириб чыхарыр. Бу зәрәрли һиссләрдән гуртулмаг үчүн инсанлар дүшүнҹә тәрзләрини дәјишмәлидирләр. Онлар әмин-аманлыгда јашамағы өјрәнмәлидирләр. Беләликлә, гәдим дөврдә јашамыш пејғәмбәр Ишаја һикмәтлә гејд едир ки, мүһарибәләр јалныз инсанларын “артыг ҹәнҝ етмәји өјрәнмәјәҹәкләр”и заман јох олаҹаг (Ишаја 2:4).

Бунунла белә, бу ҝүн биз бөјүкләрин вә ушагларын сүлһү гијмәтләндирмәјә дејил, мүһарибәни тә’риф етмәјә өјрәдилдикләри бир дүнјада јашајырыг. Дәһшәтли олса да, һәтта ушаглара белә адам өлдүрмәји өјрәдирләр.

Онлар өлдүрмәји өјрәнмишләр

14 јашында икән Алһаини ордудан кәнар етдиләр. Дөјүшчүләрин ону јахалајыб, Калашников автоматыны истифадә етмәји өјрәтдикләри заман онун ҹәми 10 јашы варды. Алһаини әсҝәр етдиләр. О, әһалинин јемәк еһтијатларынын әлләриндән алындығы вә евләринин јандырылдығы һүҹумларда иштирак едирди. Бундан әлавә, о, инсанлары өлдүрүр вә шикәст едирди. Инди исә мүһарибәни унутмаг вә динҹ һәјата өјрәшмәк Алһаи үчүн чох чәтиндир. Абраһам адлы даһа бир ҝәнҹ әсҝәр дә өлдүрмәји өјрәнмиш вә өз силаһындан ајрылмаг истәмирди. О дејир: “Әҝәр силаһы әлимдән алсалар вә чыхыб ҝетмәји әмр етсәләр, мән нә едәҹәјими вә неҹә доланаҹағымы билмирәм”.

300 000-дән чох ҝәнҹ әсҝәр — оғлан вә гызлар — һәлә дә вурушур вә планетимизи парчалајан сонсуз вәтәндаш мүнагишәләриндә һәлак олурлар. Дөјүшчүләрин лидерләриндән бири белә дејир: “Онлар әмрләрә табе олурлар; онлара евләринә вә ја арвадларынын јанына гајытмаг лазым дејил; онлар горхунун нә олдуғуну билмирләр”. Бунунла белә, бу ушаглар даһа јахшы јашамаг истәјирләр вә онлар буна лајигдирләр.

Инкишаф етмиш өлкәләрдә ҝәнҹ әсҝәрләрин вәзијјәтинин нә дәрәҹәдә дәһшәтли олдуғуну тәсәввүр етмәк, јәгин ки, чох чәтиндир. Бунунла белә, Гәрб өлкәләриндә ушагларын чоху дөјүшмәји өз евләринин ичиндә раһат шәраитдә өјрәнирләр. Бу неҹә мүмкүндүр?

Мисал үчүн, Испанијанын ҹәнуб-шәрг рајонунда јашајан Һосенин нүмунәсини ҝөтүрәк. Бу јенијетмә дөјүш нөвләринә мејл едирди. Милад ҝүнүндә атасы она самурај гылынҹы бағышламышды вә бу һәдијјә Һосе үчүн чох гијмәтли иди. О, һәмчинин видеоојунлары, хүсусән дә зоракылыг олан ојунлары ојнамағы севирди. О, 2000-ҹи ил апрелин 1-дә видео-гәһрәманынын етдији ишләри реал һәјата кечирди. О, гәзәб ичиндә атасыны, анасыны вә баҹысыны атасынын она бағышладығы гылынҹла өлдүрдү. “Мән дүнјада тәк галмаг истәјирдим. Валидејнләримин мәндән әл чәкмәләрини истәјирдим” — дејә о, полисә изаһат верди.

Зоракы әјләнҹә нөвләринин тә’сириндән данышаркән, мүәллиф вә забит Дејв Гроссман гејд етди: “Биз о дәрәҹәдә гејри-һәссас олуруг ки, әзаб-әзијјәт вә изтираб вермәк әјләнҹәјә чеврилир: нифрәт һисси доғурмаг әвәзинә, гејри-тәбии һәзз верир. Биз өлдүрмәји вә бундан һәзз алмағы өјрәнирик”.

Алһаи дә, Һосе дә өлдүрмәји өјрәнмишләр. Онлардан һеч бири гатил олмаг нијјәтиндә дејилди, лакин мүәјјән тә’лим онларын дүшүнҹәсини корламышдыр. Истәр бөјүкләрин, истәрсә дә ушагларын бу ҹүр тә’лим алмасы зоракылыг вә мүһарибә тохумлары сәпир.

Мүһарибәјә дејил, сүлһә өјрәнмәк

Инсанлар нә гәдәр ки, өлдүрмәји өјрәнәҹәкләр, давамлы сүлһү бәрпа етмәк мүмкүн олмајаҹаг. Чох јүзилликләр бундан әввәл Ишаја пејғәмбәр јазмышдыр: ‘Каш ки, [Аллаһын] әмрләрини јахшы динләјәјдин! О заман сүлһүн чај кими оларды’ (Ишаја 48:17, 18). Инсанлар Аллаһын Кәламындан дәгиг билик әлдә етдикдә вә Аллаһын ганунуну севмәји өјрәндикдә, зоракылыг вә мүһарибәләр онлар үчүн нифрәт доғуран бир шејә чеврилир. Валидејнләр артыг индидән әмин олмалыдырлар ки, ушагларынын ојнадыглары ојунлар зоракылыға тәшвиг етмир. Бөјүкләр дә нифрәт вә тамаһкарлығын өһдәсиндән ҝәлмәји өјрәнә биләрләр. Јеһованын Шаһидләри дәфәләрлә әмин олурлар ки, Аллаһын Кәламы инсанлары дәјишмәк ҝүҹүнә маликдир (Ибраниләрә 4:12).

Ортенсјунун нүмунәсинә нәзәр салаг. Бу ҝәнҹи өз ирадәсинә зидд олараг әсҝәр етмишләр. О данышыр ки, “һәрби тә’лим дөјүшчүләрдә горхмадан өлдүрмәк истәји ашыламаға јөнәлдилмишдир”. О, Африкадакы узунсүрән вәтәндаш мүһарибәсиндә иштирак етмишдир. Ортенсју е’тираф едир: “Мүһарибә мәндә дәрин из бурахмышдыр. Мән еләдијим ишләрин һамысыны, һәтта бу ҝүн дә хатырлајырам. Мәҹбурән етдикләримә ҝөрә чох пешманам”.

Хидмәт јолдашы илә Мүгәддәс Китаб һаггында етдији сөһбәт Ортенсјунун үрәјинә тохунду. Мәзмур 46:9 ајәсиндә јазылмыш Аллаһын бүтүн мүһарибәләрә сон гојаҹағы вә’ди ону һејрәтләндирди. О, Мүгәддәс Китабы нә гәдәр дәриндән өјрәнирдисә, бир о гәдәр дә дөјүшмәк истәмирди. Тезликлә ону вә ики јолдашыны ордудан кәнар етдиләр вә онлар һәјатларыны Јеһова Аллаһа һәср етдиләр. Ортенсју изаһ едир: “Мүгәддәс Китаб һәгигәти мәнә дүшмәнләрими севмәји өјрәнмәјә көмәк етди. Мән дәрк етдим ки, мүһарибәдә иштирак етмәклә Јеһоваја гаршы ҝүнаһ ишләдирдим, ахы Аллаһ дејир ки, биз јахынларымызы өлдүрмәмәлијик. Бу ҹүр мәһәббәт тәзаһүр етдирмәк үчүн мәнә дүшүнҹә тәрзими дәјишмәк вә инсанлара дүшмән кими бахмамаг ҝәрәк иди”.

Һәјатда олан бу кими һадисәләр ҝөстәрир ки, Мүгәддәс Китаб тә’лими һәгигәтән дә сүлһүн олмасына көмәк едир. Вә бу тәәҹҹүблү дејил. Ишаја пејғәмбәр дејирди ки, Аллаһын вердији тә’лимлә сүлһ арасында бирбаша бағлылыг вар. О, габагҹадан демишдир: “Бүтүн оғулларын Рәбб тәрәфиндән өјрәдилмиш олаҹаг; вә оғулларынын әмин-аманлығы чох олаҹаг” (Ишаја 54:13). Елә һәмин пејғәмбәр бүтүн халглардан олан инсанларын Јеһова Аллаһын јолларыны өјрәнмәк үчүн Онун тәмиз ибадәтинә ахышаҹаглары бир заман һаггында демишдир. Бу нәјә ҝәтириб чыхараҹаг? “Гылынҹларыны котан дәмирләри вә мизрагларыны бағча бычаглары едәҹәкләр; милләт милләтә гаршы гылынҹ галдырмајаҹаг вә артыг ҹәнҝ етмәји өјрәнмәјәҹәкләр” (Ишаја 2:2-4).

Бу пејғәмбәрлијә мүвафиг олараг Јеһованын Шаһидләри бүтүн дүнјада маарифләндириҹи фәалијјәтлә мәшғулдурлар ки, бунун сајәсиндә дә милјонларла инсанлар мүһарибәјә сәбәб олан нифрәти артыг арадан галдырмағы баҹармышлар.

Бүтүн дүнјада сүлһә зәманәт

Аллаһ тә’лим вермәклә јанашы, бүтүн дүнјада сүлһү бәрпа етмәк игтидарында олан һөкумәт — “падшаһлыг” тә’јин етмишдир. Мараглыдыр ки, Аллаһ тәрәфиндән тә’јин едилән Һөкмдар — Иса Мәсиһ Мүгәддәс Китабда “Сүлһ Рәиси” адландырылмышдыр. Бу бизи даһа чох әмин едир ки, “[онун] рәислијинин вә сүлһүн артмасына сон олмајаҹаг” (Ишаја 9:6, 7).

Нәјин әсасында әмин ола биләрик ки, Мәсиһ идарә едән заман бүтүн мүһарибәләрә һәгигәтән дә сон гојулаҹаг? Ишаја пејғәмбәр әлавә едир: “Ордулар Рәббинин гејрәти буну едәҹәк” (Ишаја 9:7). Аллаһын сарсылмаз сүлһү горумаг үчүн истәји вә гүввәси вардыр. Иса буна гәтијјән шүбһә етмир. Буна ҝөрә дә о, өз давамчыларына Аллаһын Падшаһлығынын ҝәлмәси вә Аллаһын ирадәсинин јер үзүндә јеринә јетмәси һаггында дуа етмәји өјрәдирди (Матта 6:9, 10). Бу сәмими хаһиш нәһајәт јеринә јетәндә артыг мүһарибә бир даһа јер үзүндә сүлһү позмајаҹаг.

[Һашијә]

[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Мүгәддәс Китаб тә’лими һәгиги сүлһүн олмасына көмәк едир.

[Иҹазә илә]

COVER: Boy: Photo by Chris Hondros/Getty Images