Билирсинизми?
Исанын тарихи шәхсијјәт олдуғуна даир Мүгәддәс Китабдакы сүбутлардан башга һансы сүбутлар вар?
▪ Иса һаггында Гуранын бир чох ајәсиндә јазылыб. Мәсәлән, орада дејилир: «Онларын ардынҹа Мәрјәм оғлу Исаны өзүндән габагкы Төвраты тәсдигләјиҹи олараг ҝөндәрдик. Она ичиндә һагг јолу вә нур олан, өзүндән әввәлки Төвраты тәсдиг едән мүттәгиләр үчүн доғру јол вә нәсиһәт олан Инҹили вердик. Инҹил әһли онда назил етдији (еһкам) илә һөкм етсин. Аллаһын назил етдији илә һөкм етмәјәнләр, әлбәттә, ҝүнаһкарлардыр» (Әл-Маидә [Сүфрә]: сурә 5, ајә 46, 47).
Исанын јер үзүндә олдуғу вахта јахын јашајан бир нечә тарихчи онун адыны хүсуси олараг чәкмишди. Онлардан бири императорларын һакимијјәти алтында олан Романын тарихини гәләмә алан Корнели Тасит иди. Тасит јазыр ки, ерамызын 64-ҹү илиндә Романы виранә гојан јанғынын сәбәбкары, дејиләнә ҝөрә, Нерон олмушдур. Онун сөзләринә әсасән, Нерон ҝүнаһы ҹамаатын мәсиһчи адландырдығы инсанларын бојнуна гојмаға чалышырды. Тасит јазыр: «Мәсиһчи адынын өз башланғыҹыны ҝөтүрдүјү Мәсиһ Тибериусун һакимијјәти дөврүндә вали олан Понти Пилат тәрәфиндән едам олунмушду» («Анналс», XV, 44).
Иса һагда јәһуди тарихчиси Иосиф Флави дә јазмышды. Ромалы Јәһудеја валиси Фестусун тәхминән б. е. 62-ҹи илиндә өлүмү илә онун хәләфи Албинусун һакимијјәтә ҝәлдији вахт арасында баш верән һадисәләри тәсвир едәркән Иосиф дејир: «[Баш каһин Һананја] Синедрион һакимләрини бир јерә топлады вә Мәсиһ адланан Исанын гардашы Јагубу вә башга адамлары онларын өнүнә чыхарды» («Јәһуди археолоҝијасы», ХХ, 200 (их, 1)).
Иса нәјә ҝөрә Мәсиһ адланырды?
▪ Мүждәләрдә дејилир ки, Ҹәбрајыл мәләк Мәрјәмә ҝөрүнүб она һамилә галаҹағыны хәбәр верди вә дүнјаја ҝәләҹәк көрпәнин адыны Иса гојмағы тапшырды (Лука 1:31). Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә бу ад јәһудиләр арасында ҝениш јајылмышды. Јәһуди тарихчиси Иосиф Флави Мүгәддәс Јазыларда һаггында данышылан адамлардан башга бу ады дашыјан 12 нәфәрин адыны чәкмишди. Мәрјәмин оғлу «назаретли» адланырды. Бу, онун Назаретдән олдуғуну ҝөстәрирди (Марк 10:47). Ону һәмчинин ‘Мәсиһ’, јахуд Иса Мәсиһ кими дә таныјырдылар (Матта 16:16). Бу, һансы мәнаны дашыјыр?
Азәрбајҹан дилиндә «Мәсиһ» сөзү ибраниҹә Машиах сөзүндән ҝөтүрүлүб, мәнасы «мәсһ олунмуш» демәкдир. Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә инсанын мәсһ олунмасы онун Аллаһ тәрәфиндән хүсуси тәјинат алмасы демәк иди. Бу сөз Исадан әввәл јашамыш диҝәр инсанлара да аид едилирди. Мәсәлән, Муса, Һарун вә Давуд падшаһ да мәсһ олунмуш адланыблар ки, бу да Аллаһын онлары һансыса мәсулијјәтли ишә тәјин етдијини вә сәлаһијјәт вердијини ҝөстәрирди (Левилиләр 4:3; 8:12; 2 Шамуел 22:51; Ибраниләрә 11:24—26). Мәсиһ сөзү јунанҹа Христос кими сәсләнир. Бу сөзүн, бәзиләринин дүшүндүјү кими, хачла һеч бир әлагәси јохдур. Јунанҹа «Христос» сөзү дә «Мәсиһ» сөзү кими, «мәсһ олунмуш», јәни Аллаһ тәрәфиндән хүсуси тәјинат алмыш мәнасыны дашыјыр.
[15-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Гравүра: Иосиф Флавинин портрети