Тәкамүл нәзәријјәси Мүгәддәс Китаба ујғундурму?
АЛЛАҺЫН тәкамүлдән истифадә едәрәк һејвандан инсан јаратмасы мүмкүндүрмү? Доғруданмы бактеријалардан балыглар, балыглардан сүрүнәнләр вә мәмәлиләр вә нәһајәтдә мејмунлардан инсанлар әмәлә ҝәлиб? Бәзи елм вә дин хадимләри һәм тәкамүл нәзәријјәсинә, һәм дә Мүгәддәс Китаба инандыгларыны иддиа едирләр. Онлар дејирләр ки, Мүгәддәс Јазыларын «Јарадылыш» китабы символик дилдә јазылыб. Ола билсин, сизи белә бир суал марагландырыб: «Инсанын һејвандан әмәлә ҝәлмәси нәзәријјәсинин Мүгәддәс Китабла ујғунлуғу вармы?»
Неҹә јарандығымызы билмәк ким олдуғумузу, һара ҝетдијимизи вә неҹә јашамалы олдуғумузу дәрк етмәк үчүн сон дәрәҹә ваҹибдир. Јалныз инсанын јарадылышы һаггында билик әлдә етмәклә Аллаһын әзаблара нә үчүн јол вердијини вә Онун бәшәријјәтин ҝәләҹәјинә даир нијјәтинин нәдән ибарәт олдуғуну баша дүшә биләрик. Аллаһын бизим Јараданымыз олдуғуна әмин олмасаг, Онунла јахшы мүнасибәт гура билмәрик. Беләликлә, әввәлҹә ҝәлин ҝөрәк Мүгәддәс Китаб инсанларын јарадылышы, индики вәзијјәти вә ҝәләҹәји барәдә нә дејир. Сонра исә тәкамүл нәзәријјәсинин Мүгәддәс Китабла ујғунлуғунун олуб-олмадығыны арашдыраҹағыг.
Јер үзүндә тәк бир адам оланда
Тәкамүлчүләр бир гајда олараг нә заманса, јер үзүндә тәк бир инсанын олдуғуну рәдд едәрәк, һејванларын популјасијасынын тәдриҹән инсанлара чеврилдијини иддиа едирләр. Һалбуки Мүгәддәс Китаб буну тамамилә башга ҹүр изаһ едир. Орада дејилир ки, биз һамымыз Адәмин төрәмәләријик. Мүгәддәс Китаб Адәми тарихи бир шәхсијјәт кими тәгдим едир, онун арвадынын вә ушагларындан бәзиләринин адларыны чәкир. Аллаһын Кәламында онун нә етдији, нә дедији, нә заман јашадығы вә өлдүјү тәфәррүаты илә тәсвир олунур. Иса бүтүн бунлара садәҹә савадсыз инсанлар үчүн олан һекајә кими бахмырды. Тәһсилли дин хадимләри илә данышанда, о деди: «Охумамысынызмы ки, Јарадан башланғыҹдан “онлары киши вә гадын јаратды?”» (Матта 19:3-5). Сонра Иса Јарадылыш 2:24 ајәсиндә Адәм вә Һәвва һаггында јазыланлары ситат ҝәтирди.
Мүгәддәс Китабы јазанлардан бири олан тарихчи Лука Адәмин Иса кими реал бир шәхс олдуғуну ҝөстәрир. Луканын китабында Исанын нәсил шәҹәрәси илк инсан Адәмә гәдәр ҝедиб чыхыр (Лука 3:23-38). Һәвари Павел дә, мәшһур јунан мәктәбләриндә тәһсил алмыш философларын да дахил олдуғу, динләјиҹиләринин гаршысында чыхыш едәндә демишди: «Дүнјаны вә онун ичиндә олан бүтүн шејләри јарадан Аллаһ [...] бүтүн халглардан олан инсанлары бир гандан јаратды ки, бүтүн јер үзүндә јашасынлар» (Һәвариләрин ишләри 17:24-26). Мүгәддәс Китаб бизим «бир гандан», јәни бир инсандан төрәндијимизи өјрәдир. Мүгәддәс Китабын инсанын башланғыҹдакы вәзијјәти һаггында дедикләринин тәкамүл нәзәријјәси илә ујғунлуғу вармы?
Инсан камиллији итирир
Мүгәддәс Китаба әсасән, Јеһова илк инсаны камил јаратды. Аллаһын нәјисә гејри-камил јаратмасы мүмкүн дејил. Мүгәддәс Китабда инсанын јарадылышы һаггында дејилир: «Аллаһ инсаны Өз сурәтиндә јаратды [...] Аллаһ ҝөрдү ки, јаратдығы һәр шеј чох јахшыдыр» (Јарадылыш 1:27, 31). Камил инсан олмаг нә демәкдир?
Камил инсан ирадә азадлығына маликдир вә Аллаһын кејфијјәтләрини там сурәтдә әкс етдирмәјә гадирдир. Мүгәддәс Китаб дејир: «Аллаһ инсанлары камил јаратды, онлар исә гарышыг фикирләрә дүшдү» (Ваиз 7:29). Адәм биләрәкдән Аллаһа гаршы үсјан етди. Үсјан галдырмагла о, камиллијини итирди вә ҝәләҹәк нәслини дә бундан мәһрум етди. Камиллијин итирилмәси, нә үчүн чох вахт, һәтта дүзҝүн оланы етмәк истәјәндә белә, үмидләримизи доғрултмадығымызы баша дүшмәјә көмәк едир. Һәвари Павел јазмышды: «Истәдијим шеји етмирәм, анҹаг нифрәт етдијим иши ҝөрүрәм» (Ромалылара 7:15).
Мүгәддәс Китаба әсасән, камил инсанын сағламлығы мүкәммәл олмалы, өзү исә әбәди јашамалы иди. Аллаһын Адәмә дедијиндән ајдын олур ки, әҝәр илк инсан Аллаһын сөзүнә гулаг ассајды, һеч заман өлмәјәҹәкди (Јарадылыш 2:16, 17; 3:22, 23). Әҝәр инсан хәстәләнмәјә вә ја үсјана мејлли олсајды, Јеһова јаратдығы инсан барәсиндә «чох јахшыдыр» демәзди. Камиллијин итирилмәси, һејрәтамиз шәкилдә јарадылмыш инсан организминин гүсурлу олмаға вә хәстәләнмәјә мејлли олмасынын сәбәбини изаһ едир. Бу сәбәбдән тәкамүл нәзәријјәси Мүгәддәс Китаба ујғун дејил. Тәкамүл нәзәријјәси мүасир инсаны инкишаф етмиш һејван кими, Мүгәддәс Китаб исә камил инсанын ҹырлашмыш нәсли кими тәгдим едир.
Аллаһын инсаны тәкамүл васитәсилә јаратмасы фикри Мүгәддәс Китабда Аллаһын шәхсијјәти һаггында дејиләнләрә дә ујғун ҝәлмир. Әҝәр Аллаһ тәкамүл просесиндән истифадә едибсә, демәли, бәшәријјәти индики ағрылы вә аҹынаҹаглы вәзијјәтә О ҝәтириб чыхардыб. Амма Мүгәддәс Китабда Аллаһ һаггында дејилир: «О, ишләри камил Гајадыр, чүнки бүтүн јоллары һагдыр, садиг Аллаһдыр, һеч заман һагсызлыг етмәз, адил вә доғру олан Одур. Она хәјанәт етдиләр, Она өвлад олмадылар, она ҝөрә рүсвај олдулар» (Ганунун тәкрары 32:4, 5). Беләликлә, бәшәријјәтин индики әзаб-әзијјәти Аллаһын тәкамүлдән истифадә етмәсинин нәтиҹәси дејил. Бу, бир инсанын Аллаһа гаршы үсјан едәрәк өзүнү вә ҝәләҹәк нәслини камилликдән мәһрум етмәсинин нәтиҹәсидир. Адәми нәзәрдән кечирдикдән сонра, инди ҝәлин Исаја нәзәр салаг. Тәкамүл нәзәријјәсинин Мүгәддәс Китабда Иса һаггында дејиләнләрлә ујғунлуғу вармы?
Һәм тәкамүлә, һәм дә Мүгәддәс Китаба инанмаг олармы?
«Мәсиһ... бизим ҝүнаһларымыз үчүн өлдү». Јәгин билирсиниз ки, бу, Мүгәддәс Китабын әсас тәлимләриндән биридир (1 Коринфлиләрә 15:3; 1 Петер 3:18). Тәкамүлүн бу фикирлә ујғунсузлуғуну ҝөрмәк үчүн, илк өнҹә нә үчүн Мүгәддәс Китабын бизи ҝүнаһлы адландырмасыны вә ҝүнаһын нәтиҹәсинин нә олдуғуну баша дүшмәк лазымдыр.
Биз о мәнада ҝүнаһлыјыг ки, Аллаһын мәһәббәт вә әдаләт кими ҝөзәл кејфијјәтләрини мүкәммәл сурәтдә әкс етдирә билмирик. Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китаб дејир: «Һамы ҝүнаһ ишләтмиш вә Аллаһын иззәтиндән мәһрум галмышдыр» (Ромалылара 3:23). Мүгәддәс Китаб өјрәдир ки, өлүмүн сәбәби ҝүнаһдыр. 1 Коринфлиләрә 15:56 ајәсиндә дејилир: «Өлүмүн нештәри исә ҝүнаһдыр». Мирас алдығымыз ҝүнаһ һәм дә хәстәликләрин әсас сәбәбидир. Иса, хәстәликлә ҝүнаһлы олмағын арасында бағлылыг олдуғуну ҝөстәрди. О, ифлиҹ олмуш адама «ҝүнаһларын бағышланды» деди вә һәмин адам сағалды (Матта 9:2-7).
Исанын өлүмү бизә неҹә көмәк едир? Мүгәддәс Китаб Адәмлә Иса Мәсиһин фәргини ҝөстәрәрәк дејир: «Неҹә ки, Адәмдә һамы өлүр, Мәсиһдә дә һамы һәјата говушур» (1 Коринфлиләрә 15:22). Һәјатыны гурбан вермәклә, Иса Адәмдән мирас алдығымыз ҝүнаһын дәјәрини өдәјир. Беләликлә, Исаја иман ҝәтириб, она итаәткар оланлар Адәмин итирдији әбәди һәјата наил олаҹаглар (Јәһја 3:16; Ромалылара 6:23).
Тәкамүл нәзәријјәсинин Мүгәддәс Китабла ујғунлашмадығыны ҝөрүрсүнүзмү? Әҝәр ‘Адәмдә һамынын өлдүјүнә’ шүбһә едириксә, ‘Мәсиһдә һамынын һәјата говушаҹағына’ неҹә үмид едә биләрик?
Тәкамүл нәзәријјәси инсанлары нә үчүн ҹәлб едир?
Мүгәддәс Китаб бу кими тәлимләрин нә үчүн ҝениш јајылдығыны ачыглајыр: «Вахт олаҹагдыр ки, сәһиһ тәлимә тәһәммүл етмәјәҹәкләр; лакин сәсләри гулагларына хош ҝәлән вә арзуларына ујғун олан мүәллимләри әтрафларына топлајаҹаглар. Вә өз гулагларыны һәгигәтдән узаглашдырыб, әфсанәләрә мејл ҝөстәрәҹәкләр» (2 Тимотејә 4:3, 4). Тәкамүл нәзәријјәси адәтән елми дилдә тәгдим едилсә дә, әслиндә дини тәлимдир. Бу, инсанын һәјата вә Аллаһа бахышыны формалашдырыр. Онун тәлимләри худбин, сәрбәстлијә ҹан атан бәшәријјәт үчүн ҹәлбедиҹидир. Тәкамүлү гәбул едәнләрин чохлары Аллаһа инандыгларыны да дејирләр. Анҹаг онлар фикирләширләр ки, Аллаһ һеч нә јаратмајыб, инсанларын ишләринә гарышмыр вә бәшәријјәти мүһакимә етмәјәҹәк. Бу тәлимләр инсанларын гулагларына хош ҝәлир.
Тәкамүл тәрәфдарлары үчүн чох вахт һәрәкәтвериҹи гүввә фактлар дејил, өз ‘арзулары’ — ола билсин, елм адамлары тәрәфиндән гәбул олунмаг истәји олур, чүнки елм адамларынын әксәријјәти тәкамүл нәзәријјәсинә инаныр. Һәјатынын чох һиссәсини ҹанлы һүҹејрәләрин мүрәккәб дахили функсијаларыны арашдырмаға һәср едән биокимја алими Мајкл Биһи дејир ки, һүҹејрә гурулушунун тәкамүлүнү өјрәдәнләрин өз иддиаларыны сүбут етмәк үчүн һеч бир әсаслары јохдур. Бу гәдәр кичик, молекулјар сәвијјәдә тәкамүл просесләри баш верә биләрдими? О јазырды: «Молекулјар тәкамүлүн һеч бир елми әсасы јохдур. Һеч бир елми әдәбијјатда — нә нүфузлу вә ихтисаслашдырылмыш журналларда, нә дә китабларда — реал, мүрәккәб биокимјәви системин молекулјар тәкамүлүнүн неҹә баш вердији вә ја баш верә биләҹәји тәсвир олунмајыб. [...] Дарвинин молекулјар тәкамүлүнү мүдафиә етмәк садәҹә олараг бошбоғазлыгдыр».
Әҝәр тәкамүлчүләрин һеч бир сүбуту јохдурса, о заман нә үчүн онлар өз фикирләрини әминликлә мүдафиә едирләр? Биһи изаһ едир: «Әксәр инсанлар, о ҹүмләдән бир чох нүфузлу вә һөрмәтли алимләр, садәҹә олараг фөвгәлтәбии гүввәнин варлығына инанмаг истәмирләр».
Тәкамүл тәлими зијалы ҝөрүнмәк истәјән бир чох кешишләри дә ҹәлб едир. Онлар һәвари Павелин Ромадакы мәсиһчиләрә мәктубунда тәсвир етдији адамлара бәнзәјирләр. Павел јазырды: «Аллаһ һаггында мәлум олан шејләр онлара заһирдир... Дүнја јаранандан бәри Онун ҝөзлә ҝөрүлмәз хүсусијјәтләри, јәни әбәди гүдрәти вә илаһилији Онун јаратдыглары илә анлашылараг, ачыгҹа ҝөрүнүр. Буна ҝөрә дә үзүрсүздүрләр. Чүнки Аллаһдан хәбәрдар олдуглары һалда, Она Аллаһ кими иззәт вермәдиләр вә Она шүкүр етмәдиләр. Лакин дүшүнҹәләриндә батил олдулар; вә онларын анлајышсыз үрәкләринә гаранлыг чөкдү. Өзләрини мүдрик адландырдылар, лакин ағылсыз олдулар» (Ромалылара 1:19-22). Јаланчы мүәллимләрин јалан тәлимләриндән өзүнүзү неҹә горуја биләрсиниз?
Јараданын мөвҹудлуғуна әсаслы иман
Мүгәддәс Китаб иманын нә демәк олдуғуну изаһ едәндә, сүбутларын ваҹиблијини вурғулајыр. Орада дејилир: «Иман үмид едилән шејләрә әсаслы етимад, ҝөрүнмәз олса белә, мөвҹуд олан шејләрин ајдын тәзаһүрүдүр» (Ибраниләрә 11:1, ЈД). Аллаһа һәгиги иман Јараданын мөвҹуд олдуғуну ҝөстәрән сүбутлара әсасланмалыдыр. Мүгәддәс Китаб һәмин сүбутлары һарадан тапа биләҹәјимизи ҝөстәрир.
Мүгәддәс Китабы јазанлардан бири олан Давуд Аллаһдан илһам алараг дејирди: «Сән мәни еҹазкар, әсрарәнҝиз јолла јаратмысан, она ҝөрә шүкүр едирәм» (Мәзмур 139:14). Өз бәдәнимизин вә башга ҹанлы варлыгларын һејрәтамиз гурулушу үзәриндә дүшүнәндә үрәјимиз Јараданын мүдриклијинә гаршы еһтирамла долур. Бәдәнимизин јашамағымыз үчүн бирҝә фәалијјәт ҝөстәрән минләрлә системинин һәр бир һиссәси мүкәммәл гурулуб. Һәмчинин Каинатда да ријази дәгиглик вә низам-интизам мөвҹуддур. Давуд јазырды: «Ҝөјләр Аллаһын әзәмәтини бәјан едир, ҝөј гүббәси әлләринин ишини елан едир» (Мәзмур 19:1).
Мүгәддәс Китабын өзү дә Јараданын мөвҹудлуғу һаггында сүбутларла долудур. Ора дахил олан 66 китабын аһәндарлығыны, онун әхлаг нормаларынын үстүнлүјүнү вә пејғәмбәрликләринин јеринә јетмәсини арашдырсаныз, мүәллифинин Јарадан олдуғу һаггында чохлу сүбутлар әлдә едәҹәксиниз. Һәмчинин Мүгәддәс Китаб тәлимләрини баша дүшәндә онун доғрудан да Јараданын Кәламы олдуғуна әмин олаҹагсыныз. Мәсәлән, Мүгәддәс Китабын изтирабларын сәбәби, Аллаһын Падшаһлығы, бәшәријјәтин ҝәләҹәји вә хошбәхтлији неҹә тапа биләҹәјимиз һаггында дедикләрини өјрәнәндә, Аллаһын мүдриклијинин ајдын тәзаһүрүнү ҝөрәҹәксиниз. Сиз дә «Еј Аллаһын зәнҝинлик вә һикмәт вә елминин дәринлији! Онун һөкмләри нә дәрәҹәдә ағласығмаз вә Онун јоллары нә дәрәҹәдә кәшфедилмәздир!» сөзләрини јазан Павел кими ејни һиссләри кечирәҹәксиниз (Ромалылара 11:33).
Сүбутлары арашдырдыгҹа иманыныз артаҹаг вә сиз әмин олаҹагсыныз ки, Мүгәддәс Китабы охујанда Јараданын Өзүнә гулаг асырсыныз. Аллаһ дејир: «Дүнјаны да, јер үзүндә јашајан адамы да Мән јаратдым. Мәним әлләрим ҝөјләри јајды, әмримлә сәма ҹисимләри гурулду» (Јешаја 45:12). Сизи инандырырыг ки, Јеһованын һәр шејин Јараданы олдуғуна әмин олмаг үчүн ҝөстәрдијиниз сәјләрә ҝөрә һеч вахт пешман олмајаҹагсыныз.
[14-ҹү сәһифәдәки чәрчивә]
Һәвари Павел тәһсилли јунанлара демишди: «О, [Аллаһ] бүтүн халглардан олан инсанлары бир гандан јаратды»
[15-ҹи сәһифәдәки шәкилләр/чәрчивә]
Тәкамүл нәзәријјәси мүасир инсаны инкишаф етмиш һејван кими, Мүгәддәс Китаб исә камил инсанын ҹырлашмыш нәсли кими тәгдим едир
[16-ҹы сәһифәдәки чәрчивә]
«Молекулјар тәкамүлүн һеч бир елми әсасы јохдур»
[17-ҹи сәһифәдәки шәкилләр/чәрчивә]
Ҹанлы варлыгларын һејрәтамиз гурулушу биздә Јараданын мүдриклијинә еһтирам доғурур