Јеһованын Кәламы ҹанлыдыр

«Езра» китабындан диггәтәлајиг фикирләр

МҮГӘДДӘС ЈАЗЫЛАРЫН «Езра» китабы «Икинҹи Салнамәләр» китабында бәһс едилән һадисәләрин давамыдыр. Онун јазычысы каһин Езра өз китабына Фарс падшаһы Кирин чыхардығы фәрмандан бәһс етмәклә башлајыр. Бу фәрмана әсасән, Бабилә сүрҝүн олунмуш јәһудиләрә вәтәнә гајытмаға иҹазә верилирди. Тәсвир олунан һадисәләр өзләрини орада јашајан халгларла ләкәләјән јәһудиләри тәмизләмәк үчүн Езранын мүәјјән өлчүләрә әл атмасы илә сона чатыр. Үмумијјәтлә, китаб б. е. ә. 537-ҹи илдән б. е. ә. 467-ҹи иләдәк олан 70 иллик дөврү әһатә едир.

Езранын бу китабы јазмагда мәгсәди — Јеһованын Өз халгыны Бабил әсарәтиндән азад етмәјә вә Јерусәлимдә һәгиги ибадәти бәрпа етмәјә даир вердији вә’ди неҹә јеринә јетирдијини ҝөстәрмәкдир. Бу сәбәбдән, Езра јалныз бу вә’дләрлә әлагәси олан һадисәләри вурғулајыр. «Езра» китабында, Аллаһын халгынын гејри-камиллијинә вә бүтүн мүгавимәтләрә бахмајараг, мә’бәдин вә һәгиги ибадәтин бәрпа едилмәсиндән данышылыр. Биз дә о дөврә бәнзәр бир зәманәдә јашадығымыз үчүн бу китаб бизим үчүн бөјүк әһәмијјәт кәсб едир. Бу ҝүн бир чохлары «Рәббин дағына» ахышыр вә бүтүн јер үзү ‘Рәббин иззәтинин билији илә долмаг’ үзрәдир (Јешаја 2:2, 3; Һабаггуг 2:14).

МӘ’БӘД БӘРПА ОЛУНУР

(Езра 1:1–6:22)

Кирин јәһудиләрин азадлыға бурахылмасы һаггында вердији фәрмана ҹаваб олараг 50 000 әсир јәһуди вали Зеруббабилин вә ја Шешбассарын рәһбәрлији алтында Јерусәлимә гајыдыр. Онлар дәрһал әввәлки бүнөврәси үзәриндә гурбанҝаһы гурараг Јеһоваја гурбанлар тәгдим едирләр.

Нөвбәти илдә исраиллиләр Јеһованын мә’бәдинин бүнөврәсини гојурлар. Дүшмәнләр мә’бәдин бәрпасына манечилик төрәдир вә нәтиҹәдә ишин дајандырылмасы һаггында падшаһын әмринә наил олурлар. Пејғәмбәрләр Һаггај вә Зәкәријјә халгы үрәкләндирирләр; беләликлә, онлар, гадаған олунмасына бахмајараг, мә’бәдин тикинтисини давам етдирирләр. Кир тәрәфиндән верилән дәјишмәз Фарс фәрманына зидд ҝетмәјә горхан дүшмәнләр чыхылмаз вәзијјәтдә галдылар. Сарајдакы дәфтәрхана ахтарылараг Кирин «Аллаһын Јерусәлимдәки мә’бәди барәдә» вердији фәрман үзә чыхарылыр (Езра 6:3). Иш манеәсиз давам етдирилир вә сона чатыр.

Мүгәддәс Китаб суалларына ҹаваблар:

1:3-6 — Бә’зи исраиллиләрин вәтәнә гајыдан көнүллүләрә гошулмамасы иманларынын зәифлијиндәнми ирәли ҝәлирди? Ола биләр, бә’зиләри мадди мәнфәәт ҝүддүкләри вә һәгиги ибадәти гијмәтләндирмәдикләри үчүн Јерусәлимә гајытмаг истәмирдиләр. Лакин бу бүтүн һалларда белә дејилди. Һәр шејдән әввәл, Јерусәлимә гәдәр олан 1 600 километрлик мәсафәни гәт етмәк дөрд-беш аја баша ҝәлирди. Бундан башга, 70 ил бахымсыз галмыш торпагда мәскән салмаг вә орада бәрпа ишләри ҝөрмәк чох бөјүк гүввә тәләб едирди. Буна ҝөрә дә, бә’зиләринин гајытмасына хәстәлик, гоҹалыг вә аилә өһдәчиликләри кими әлверишсиз шәраитләр мане олурду.

2:43 (КМ) — Нетинимләр кимләр идиләр? Бунлар мә’бәд гуллугчулары кими хидмәт едән гејри-јәһуди мәншәли инсанлар иди. Онларын арасында Јешуанын ҝүнләриндә исраиллиләрлә сүлһ бағлајан ҝивеонлуларын нәсилләри вә ‘Левилиләрә көмәк етмәк үчүн Давудла башчыларынын тә’јин етдикләри мә’бәд гуллугчулары’ вар иди (Езра 8:20).

2:55 — Сүлејманын ә’јанларынын нәсилләри кимләр идиләр? Онлар Јеһоваја хидмәтдә хүсуси имтијазлара малик олан гејри-исраиллиләр идиләр. Ола биләр ки, бу инсанлар мирзә вә ја илаһијјатчы кими мә’бәддә хидмәт едир вә ја рәһбәрликлә бағлы вәзифәләр тутурдулар.

2:61-63 — Јеһовадан ҹаваб алмаг лазым ҝәлдикдә ишләдилән Урим вә Туммимдән сүрҝүндән гајыданлар истифадә едирдиләрми? Нәсил шәҹәрәсини мүәјјән едә билмәјән, лакин каһин нәслиндән олдуғуну иддиа едәнләр Урим вә Туммимдән истифадә едәрәк өз иддиаларынын һәгигилијини сүбут едә биләрдиләр. Езра садәҹә олараг бунун белә бир үсулла мүмкүн олдуғуну хатырладыр. Урим вә Туммимин о дөврдә вә ондан сонра истифадә олундуғуна даир Мүгәддәс Јазыларда һеч бир мә’лумат јохдур. Јәһуди рәвајәтинә ҝөрә Урим вә Туммим б. е. ә 607-ҹи илдә мә’бәдин дағылмасы илә јоха чихди.

3:12 — Нә үчүн ‘әввәлки мә’бәди ҝөрмүш бир чох гоҹалар’ ағладылар? Онлар Сүлејманын тикдији әввәлки мә’бәдин әзәмәтини хатырлајырдылар. Инди онларын гаршысындакы јени мә’бәдин бүнөврәси әввәлки илә мүгајисәдә ‘ҝөзләри өнүндә санки бир һеч’ иди (Һаггај 2:2, 3). Онларын сә’јләри әввәлки мә’бәдин әзәмәтини гајтараҹагмы? Бу фикир онлары мә’јус етдији үчүн онлар ағлајырдылар.

3:8-10; 4:23, 24; 6:15, 16 — Мә’бәд нечә илә бәрпа олунду? Мә’бәдин бүнөврәси б. е. ә. 536-ҹы илдә — јәһудиләрин ‘ҝәлишләринин икинҹи илиндә’ гојулду. Тикинти падшаһ Артахшаштанын ҝүнләриндә, б. е. ә. 522-ҹи илдә дајандырылды. Тикинти б. е. ә. 520-ҹи ил, падшаһ Даранын һакимијјәтинин икинҹи илинәдәк гадаған олунмушду. Мә’бәдин тикинтиси онун һакимијјәтинин алтынҹы или, б. е. ә. ­515-ҹи илдә баша чатдырылды. («537-467-ҹи илләрдә һакимијјәтдә олан Фарс падшаһлары» адлы чәрчивәјә бахын.) Беләликлә, мә’бәд тәхминән 20 илә тикилиб гуртарды.

4:8–6:18 — «Езра» китабынын бу һиссәси нә үчүн арами дилиндә јазылмышдыр? Бу һиссә әсас е’тибары илә дөвләт мә’мурлары илә падшаһларын бир-биринә јаздыглары мәктубларын нүсхәсиндән ибарәтдир. Езра онлары о дөврүн игтисади вә сијаси дили олан арами дилиндә јазылмыш иҹтимаи гајнаглардан көчүрмүшдү. Мүгәддәс Китабын Езра 7:12-26, Јеремја 10:11 вә Даниел 2:4б-7:28 һиссәләри дә сами дилләри групуна дахил олан арами дилиндә јазылмышдыр.

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

1:2. Јешајанын тәхминән 200 ил әввәл етдији пејғәмбәрликләр јеринә јетди (Јешаја 44:28). Јеһованын Кәламындакы пејғәмбәрликләр һәмишә һәјата кечир.

1:3-6. Бабилдә галан бә’зи исраиллиләр кими, Јеһованын бир чох хидмәтчиләри таммүддәтли хидмәтдә иштирак етмәк имканында олмасалар вә ја даһа чох тәләбат олан јердә хидмәт едә билмәсәләр дә, бу ҹүр хидмәт нөвүндә иштирак едә биләнләри руһландырыр вә Падшаһлығын тәблиғи вә шаҝирд һазырламаг ишини көнүллү ианәләр васитәсилә дәстәкләјирләр.

3:1-6. Сүрҝүндән дөнән садиг јәһудиләр б. е. ә. 537-ҹи илин једдинҹи ајында (сентјабр, октјабр ајларына мүвафиг ҝәлән тишри ајы) илк гурбанларыны тәгдим етдиләр. Падшаһ Навуходоносор Јерусәлимә б. е. ә. 607-ҹи илин бешинҹи ајында дахил олмуш (ијул, август ајларына мүвафиг олан аб ајы) вә шәһәри јандырараг ону виран етмишди (2 Падшаһлар 25:8-17). Габагҹадан дејилдији кими, Јерусәлимин 70 иллик виранәлик дөврү мәһз тә’јин олунмуш вахтда сона јетди (Јеремја 25:11; 29:10). Јеһованын Кәламында әввәлҹәдән сөјләнилән һәр бир шеј һәмишә һәјата кечир.

4:1-3. Садиг јәһудиләр јалан динләрә е’тигад едәнләрлә әлбир иш ҝөрмәк тәклифини рәдд етдиләр, чүнки онлар баша дүшүрдүләр ки, бу ҝәләҹәкдә онлары һәгиги ибадәтдән јајындыра биләрди (Чыхыш 20:5; 34:12). Јеһованын хидмәтчиләри бу ҝүн дә буна бәнзәр шәкилдә динләрарасы фәалијјәтә гошулмурлар.

5: 1-7; 6:1-12. Јеһова һадисәләри Өз халгынын хејринә олараг истигамәтләндирә биләр.

6:14, 22. Јеһованын ишиндә сә’јлә иштирак етмәклә биз Онун рәғбәтини вә хејир-дуасыны газана биләрик.

6:21. О дөврдә јәһудиләрин вәтәниндә јашајан самаријалылар вә бүтпәрәст тә’сирә уғрајан јәһудиләр Јеһованын ишиндәки ирәлиләјишин шаһиди олдугда һәјатларында дәјишикликләр етмәјә тәшвиг олундулар. Биз дә Аллаһын тапшырдығы ишдә, јә’ни Падшаһлығын тәблиғиндә шөвглә иштирак етмәли дејиликми?

ЕЗРА ЈЕРУСӘЛИМӘ ҜӘЛИР

(Езра 7:1–10:44)

Јеһованын бәрпа едилмиш мә’бәдинин тәнтәнәли сурәтдә һәср едилмәсиндән әлли ил кечиб. Ерамыздан әввәл 468-ҹи илдир. Езра ианә едилмиш вәсаити ҝөтүрәрәк Бабилдә јашајан јәһудиләрин бә’зиләри илә бирликдә Јерусәлимә јола дүшүр. Бәс Јерусәлимдә вәзијјәт неҹәдир?

Рәһбәрләр Езраја дејирләр: ‘Каһинләрлә Левилиләр дахил олмагла Исраил халгы әтрафларындакы халгларын... ијрәнҹ адәтләринә ујуб өзләрини онлардан фәргләндирмәјибләр’. Үстәлик, «рәһбәрләрлә мә’мурлар бу хәјанәтә илк јол ачмышлар» (Езра 9:1, 2). Езра сон дәрәҹә сарсылмышдыр. Ону ‘үрәкли олуб, ишә башламаға’ тәшвиг едирләр (Езра 10:4). О, ислаһедиҹи өлчүләр ҝөтүрүр вә халг буна мүсбәт мүнасибәт ҝөстәрир.

Мүгәддәс Китаб Суалларына ҹаваблар:

7:1, 7, 11 — Бу ајәләрин һамысы тикинти ишләрини дајандыран Артахшастајамы аиддир? Хејр. Артахшаста ики Фарс падшаһына верилән ад вә ја титулдур. Онлардан бири б. е. ә. 522-ҹи илдә мә’бәд ишинин дајандырылмасыны әмр едән Бардија вә ја Гауматадыр. Езра Јерусәлимә ҝәләндә исә һакимијјәтдә Артахшаста I Әлиузун иди.

7:28–8:28 — Нә үчүн Бабилдәки бир чох јәһудиләр Езра илә Јерусәлимә гајытмаға мејлли дејилдиләр? Биринҹи груп јәһудиләрин вәтәнә дөнмәсиндән 60 илдән чох вахт кечмәсинә бахмајараг, Јерусәлим һәлә дә сејрәк мәскунлашмышды. Јерусәлимә гајытмаг чәтин вә тәһлүкәли шәраитдә јени һәјата башламаг демәк иди. Ола билсин ки, Бабилдә мадди ҹәһәтдән чичәкләнән јәһудиләрә Јерусәлим һеч бир ҹәлбедиҹи мадди наилијјәт тәклиф етмирди. Бундан әлавә, онлары тәһлүкәли сәјаһәт ҝөзләјирди. Ҝери дөнмәк үчүн онлардан ҹәсарәт, Јеһоваја мөһкәм иман вә һәгиги ибадәтә сә’ј тәләб олунурду. Һәтта Езра да ‘үзәриндә олан Јеһованын әлиндән гүввәт алырды’. Онун чағырышына 1 500 аилә — тәхминән 60 000 адам һај верди. Езра әлавә аддымлар атдыгдан сонра 38 Левили вә 220 Нетиним дә онлара гошулду.

9:1, 2 — Әтраф халглардан олан инсанларла никаһа ҝирмәк нә дәрәҹәдә тәһлүкәли иди? Дирчәлмиш халг Мәсиһ ҝәләнәдәк һәгиги ибадәти горумалы иди. Башга халгдан оланларла никаһ һәгиги ибадәт үчүн реал тәһлүкә иди. Бә’зиләринин бүтпәрәстләрлә никаһа ҝирмәси үзүндән, Јәһуди халгы бу халглар ичиндә әријиб итә вә нәтиҹәдә һәгиги ибадәт јер үзүндән силинә биләрди. Белә олдугда Мәсиһ һансы халга ҝөндәриләҹәкди? Тәәҹҹүблү дејил ки, Езра баш верәнләри ҝөрдүкдә бәрк сарсылды!

10:3, 44 — Нә үчүн арвадларла бирликдә ушаглары да атдылар? Әҝәр ушаглар галсајдылар, о заман говулмуш гадынлар өвладларынын архасынҹа гајыда биләрдиләр. Бундан әлавә, үмумијјәтлә, балаҹа ушагларын ана гајғысына еһтијаҹы вардыр.

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

7:10. Езра Мүгәддәс Јазылары чалышганлыгла тәдгиг едир вә өјрәндикләрини мәһарәтлә халга изаһ едирди. Бунунла о, бизә ҝөзәл нүмунә гојмушдур. Езра, дуанын көмәјилә үрәјини Јеһованын ганунларыны өјрәнмәјә һазырламышды. Буну едәркән Езра әсас диггәтини Јеһованын дедикләринә јөнәлдирди. О, өјрәндикләрини тәтбиг едир вә башгаларына өјрәтмәклә мәшғул олурду.

7:13. Јеһова истәјир ки, Она хидмәт етмәјә бизи үрәјимиз тәшвиг етсин.

7:27, 28; 8:21-23. Езра Јеһоваја е’тибар едирди, Јерусәлимә узун вә тәһлүкәли сәјаһәтә башламаздан әввәл Аллаһа сәмими гәлбдән јалварырды. Јеһоваја иззәт ҝәтирмәк наминә өзүнү тәһлүкәјә белә атмаға һазыр иди. Биз ондан нүмунә ҝөтүрмәли дејиликми?

9:2. Биз «Рәббә бағлы» адамла аилә гурмаг хәбәрдарлығына ҹидди јанашмалыјыг (1 Коринфлиләрә 7:39).

9:14, 15. Пис достлуг Јеһованын биздән наразы галмасына ҝәтириб чыхара биләр.

10:2-12, 44. Јаделли гадынларла евләнән јәһудиләр тәвазөкарлыгла төвбә едәрәк сәһвләрини дүзәлтдиләр. Онларын әһвал-руһијјәси вә давранышы бизим үчүн нүмунәдир.

Јеһова Өз вә’дләринә әмәл едир

«Езра» китабы бизим үчүн бөјүк мә’на кәсб едир. Тә’јин олунмуш вахтда Јеһова халгыны Бабил әсарәтиндән хилас етмәк вә Јерусәлимдә һәгиги ибадәти бәрпа етмәк вә’дләрини јеринә јетирди. Бүтүн бунлар бизим Јеһоваја вә Онун вә’дләринә олан иманымызы мөһкәмләндирмирми?

«Езра» китабындакы нүмунәләр һаггында дүшүн. Езра вә һәгиги ибадәти бәрпа етмәк үчүн Јерусәлимә гајыданлар нүмунәви сәдагәт ҝөстәрмишләр. Бу китабда, һәмчинин Аллаһдан горхан јаделлиләрин вә төвбә едән ҝүнаһкарларын тәвазөкарлығы вурғуланыр. Һәгигәтән дә, «Езра» китабы ‘Аллаһын кәламынын ҹанлы вә тә’сирли’ олдуғуна даир инандырыҹы сүбутлар тәгдим едир (Ибраниләрә 4:12).

[10-ҹу сәһифәдәки ҹәдвәл/шәкил]

537-467-ҹи илләрдә һакимијјәтдә олан Фарс падшаһлары

Бөјүк Кир (Езра 1:1) б. е. ә. 530-ҹу илдә өлүб.

Камбиз вә ја Ахашверош (Езра 4:6) б. е. ә. 530-522-ҹи илләр.

Дара I (Езра 4:24) б. е. ә. 522-486-ҹы илләр.

Артахшаста Әлиузун (Езра 7:1) б. е. ә. 475-424-ҹү илләр.

[Һашијә]

«Езра» китабында Ксерксин ады чәкилмир. О, Мүгәддәс Јазыларын «Естер» китабында Ахашверош ады илә хатырланыр.

[Шәкил]

Ахашверош

[9-ҹу сәһифәдәки шәкил]

Кир

[9-ҹу сәһифәдәки шәкил]

Кирин силиндри әсирләри вәтәнләринә гајтармаг сијасәтиндән бәһс едир.

[Иҹазә илә]

Silindr: Photograph taken by courtesy of the British Museum

[12-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Езранын нәјин сајәсиндә мәһарәтли мүәллим олдуғуну билирсәнми?