Јеһованын Кәламы ҹанлыдыр

«Биринҹи Салнамәләр» китабындан диггәтәлајиг фикирләр

ЈӘҺУДИЛӘР 77 илдир ки, Бабил әсарәтиндән вәтәнләринә дөнүбләр. Јерусәлим мә’бәдинин дә вали Зеруббабил тәрәфиндән бәрпа едилмәсиндән артыг 55 ил кечир. Јәһудиләрин вәтәнә дөнмәләринин башлыҹа сәбәби Јерусәлимдә тәмиз ибадәти бәрпа етмәкдир. Амма халгын Јеһоваја ибадәт етмәјә, демәк олар ки, һәвәси јохдур. Онлар руһландырылмаға сон дәрәҹә еһтијаҹ дујурлар. «Биринҹи Салнамәләр» китабы да мәһз бу ҹүр көмәји тәгдим едир.

Нәсил шәҹәрәләрини нәзәрә алмасаг, «Биринҹи Салнамәләр» китабы падшаһ Шаулун өлүмүндән Давудун өлүмүнә гәдәр олан 40 иллик бир дөврү әһатә едир. Мә’луматлара ҝөрә, каһин Езра бу китабы е. ә. 460-ҹы илдә гәләмә алмышдыр. «Биринҹи Салнамәләр» китабы биздә бөјүк мараг доғурур, белә ки, онун көмәји илә мә’бәддә јеринә јетирилән ибадәти даһа ајдын шәкилдә анлајыр вә Мәсиһин нәсил шәҹәрәси һаггында даһа әтрафлы мә’лумат алырыг. Аллаһын илһамланмыш Кәламынын бир һиссәси олан бу китаб иманымызы мөһкәмләндирир вә Мүгәддәс Китабы дәриндән баша дүшмәјимизә көмәк едир (Ибраниләрә 4:12).

МҮҺҮМ СИЈАҺЫ

(1 Салнамәләр 1:1–9:44)

Езранын тәртиб етдији там тәфсилатлы нәсил шәҹәрәләри ән азы үч сәбәбә ҝөрә бизим үчүн мараглыдыр. Биринҹиси, бу китаб бизи әмин едир ки, јалныз Јеһова тәрәфиндән тә’јин едилмиш адамлар каһин кими хидмәт едә биләр. Бундан башга, о, гәбиләләрин пајына дүшмүш мирас һаггында мә’лумат верир вә нәһајәт, Мәсиһин нәсил шәҹәрәсинин сијаһысыны горујуб сахлајыр. Бу сијаһынын сајәсиндә јәһудиләрин илк инсана гәдәр олан тарихини изләмәк олар. Мәсәлән, Адәмдән Нуһа гәдәр он нәсил, Нуһдан Ибраһимә гәдәр дә он нәсил јашамышдыр. Исмаилин, Ибраһимин ҹаријәси Гетуранын вә Есавын оғулларынын адларынын сијаһысы ҝәтирилдикдән сонра, артыг Исраилин 12 оғлу һаггында даһа әтрафлы мә’лумат верилир (1 Салнамәләр 2:1).

Езра өз китабында Јәһуданын нәслинә даһа чох јер ајырмышдыр, чүнки Давуд падшаһын һөкмдар нәсли ондан төрәмәли иди. Ибраһимдән Давуда гәдәр 14 нәсил, Давуддан да Бабилә сүрҝүнә гәдәр 14 нәсил мөвҹуддур (1 Салнамәләр 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Матта 1:17). Сонра Езра, Иордан чајынын шәргиндә јашајан гәбиләләрин, даһа сонра исә Левинин нәслиндән төрәјәнләрин адларыны чәкир (1 Салнамәләр 5:1-24; 6:1). Бундан башга о, Иордан чајындан гәрбдә јашајан диҝәр гәбиләләри вә Бинјаминин нәслини там тәфсилаты илә тәсвир едир (1 Салнамәләр 8:1). Езра һәмчинин Јерусәлимин Бабил әсарәтиндән гајыдан илк сакинләри һаггында да мә’лумат верир (1 Салнамәләр 9:1-16).

Мүгәддәс Китаб суалларына ҹаваблар:

1:18 — Шелаһын атасы ким иди — Кенан, јохса Арпакшад? (Лука 3:35, 36). Шелаһын атасы Арпакшад иди (Јарадылыш 10:24; 11:12). Лука 3:36 ајәсиндәки «Кенан» сөзү, ҝөрүнүр, «халдејлиләр» сөзүнүн сәһв јазылыш формасыдыр. Әҝәр бу беләдирсә, онда ҝәрәк ки, орижинал мәтндә бу сөзләр «халдејли Арпакшадын оғлу» кими јазылмыш оларды. Јахуд да ола биләр, Кенан вә Арпакшад адлары ејни инсана аиддир. Һәмчинин гејд етмәлијик ки, «Кенан оғлу» ифадәси бә’зи әлјазмаларда јохдур.

2:15 — Мәҝәр Давуд Јессејин једдинҹи оғлу иди? Хејр. Јессејин сәккиз оғлу вар иди вә Давуд онлардан ән кичији иди (1 Шамуел 16:10, 11; 17:12). Ҝөрүнүр, Јессејин оғулларындан бири өзүндән сонра өвлад гојмајыб өлмүшдүр. Нәсил шәҹәрәсиндә һеч бир рол ојнамадығына ҝөрә Езра онун адыны нәсил шәҹәрәсинә салмајыб.

3:17 — Лука 3:27 ајәсиндә нә үчүн Јоһанан оғлу Шеалтиел Неринин оғлу адланыр? Шеалтиелин атасы Јоһанан иди. Ҝөрүнүр, Шеалтиел Неринин гызы илә евли иди. Јусифи Мәрјәмин атасы Елинин оғлу адландырдығы кими, Лука Неринин күрәкәни һаггында да онун оғлу кими данышыр (Лука 3:23).

3:17-19 — Зеруббабил, Педаја вә Шеалтиел арасында һансы гоһумлуг телләри мөвҹуд иди? Зеруббабил Педајанын оғлу, Педаја исә Шеалтиелин гардашы иди. Амма Мүгәддәс Китаб һәрдән Зеруббабили Шеалтиелин оғлу адландырыр (Матта 1:12; Лука 3:27). Ола биләр, Педаја өләндән сонра Зеруббабили әмиси Шеалтиел бөјүтмүшдүр. Вә јахуд да Шеалтиел өвладсыз өлмүш вә Педаја гардашынын дул арвадына евләнмишдир. Зеруббабил бу бирлијин илк өвлады олдуғундан Мүгәддәс Китаб һәрдән ону Шеалтиелин оғлу адландырыр (Ганунун тәкрары 25:5-10).

5:1, 2 — Јусиф илк оғуллуг һаггыны газанмагла нә әлдә етди? Илк оғуллуг һаггынын сајәсиндә, Јусифә мирасдан икигат пај дүшдү (Ганунун тәкрары 21:17). Беләликлә Исраилин ики гәбиләси Јусифин ики оғлунун — Ефрајим вә Менашшенин адыны дашымаға башлады. Исраилин диҝәр оғулларынын һәрәсинин адыны исә бир гәбилә дашыјырды.

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

1:1–9:44. Реал шәхсијјәтләрин нәсил шәҹәрәләри сүбут едир ки, һәгиги ибадәт әфсанәләрә дејил, фактлара әсасланыр.

4:9, 10. Јеһова Јабесин үрәкдән ҝәлән дуасына ҹаваб верди. О, Јеһовадан хаһиш едирди ки, Аллаһдан горхан инсанлары јерләшдирмәк үчүн онун торпагларыны сүлһ јолу илә ҝенишләндирсин. Биз дә ондан нүмунә ҝөтүрүб Аллаһдан хаһиш етмәлијик ки, иштирак етдијимиз шаҝирд һазырламаг ишинә хејир-дуа версин.

5:10, 18-22. Падшаһ Шаулун ҝүнләриндә исраиллиләр Иордан чајындан шәргдә јашајан һәҹәрлиләрлә мүһарибәдә галиб ҝәлдиләр. Һәҹәрлиләр сајларына ҝөрә исраиллиләрдән ики дәфә чох олсалар да дөјүшдә мәғлуб олдулар. Бу гәләбә Исраил ордусундакы иҝид адамларын Јеһоваја ҝүвәниб, Ондан көмәк ҝөзләмәләри сајәсиндә баш верди. Ҝәлин сајҹа биздән гат-гат үстүн оланлара гаршы апардығымыз руһани мүһарибәдә биз дә вар ҝүҹүмүзлә Јеһоваја ҝүвәнәк (Ефеслиләрә 6:10-17).

9:26, 27. Левили олан гапычылар чох мәс’улијјәтли вәзифә дашыјырдылар. Онлара мә’бәдин мүгәддәс јерләринин ачарлары тапшырылмышды. Онлар ҝүндәлик олараг дарвазалары ачмаг вәзифәләринин өһдәсиндән јахшы ҝәлирдиләр. Бизә дә чох мәс’улијјәтли бир иш тапшырылыб: биз саһәмиздә јашајан инсанлары тапмалы вә онлара Јеһоваја ибадәт етмәјә башламаға көмәк етмәлијик. Мәҝәр биз дә левили гапычылар кими е’тибарлы вә сәдагәтли олмалы дејиликми?

ДАВУД ПАДШАҺЛЫГ ЕДИР

(1 Салнамәләр 10:1–29:30)

Китабын бу һиссәси Ҝилбоа дағында филиштлиләрлә исраиллиләр арасындакы дөјүшүн тәсвири илә башлајыр. Дөјүшдә падшаһ Шаул вә үч оғлу һәлак олур. Јессејин оғлу Давуд Јәһуда гәбиләсинин падшаһы олур. Тезликлә о, Јерусәлими зәбт едир. Бүтүн гәбиләләрдән олан дөјүшчүләр Хеврона ҝәлиб Давуду бүтүн Исраил үзәриндә падшаһ едирләр (1 Салнамәләр 11:1-3). Бир гәдәр вахтдан сонра, исраиллиләр «сәс-күјлә шејпур... чалараг... вә лираларын јүксәк сәси алтында» Әһд сандығыны Јерусәлимә ҝәтирирләр (1 Салнамәләр 15:28).

Давуд Јеһоваја Онун үчүн ев тикмәк нијјәтиндә олдуғуну билдирир. Јеһова бу шәрәфин Сүлејманын пајына дүшәҹәјини билдирир вә Давудла Падшаһлыға даир әһд бағлајыр. Давуд Исраилин дүшмәнләринә гаршы дөјүшмәјә давам едир, Јеһова да она бир-биринин ардынҹа бир нечә гәләбә верир. Амма халгын гејри-гануни сијаһыја алынмасы нәтиҹәсиндә 70 000 нәфәр һәјатыны итирир. Давуд мәләк васитәсилә Јеһоваја гурбанҝаһ дүзәлтмәк әмрини аландан дәрһал сонра, Јевуслу Аравнадан торпаг саһәси алыр вә бурада Јеһоваја ‘әзәмәтли’ ев тикмәк үчүн ‘чохлу һазырлыг ишләри ҝөрүр’ (1 Салнамәләр 22:5). Давудун левилиләр үчүн тәшкил етдији хидмәт гајдалары Мүгәддәс Китабын һеч бир јериндә бу гәдәр там сурәтдә тәсвир едилмир. Падшаһ да, халг да мә’бәд үчүн бол-бол ианәләр едирләр. Давуд 40 ил падшаһлыг етдикдән сонра, ‘узун өмүр сүрүб сәрвәт вә шөһрәтдән дојмуш һалда өлүр вә јеринә оғлу Сүлејман падшаһ олур’ (1 Салнамәләр 29:28).

Мүгәддәс Китаб суалларына ҹаваблар:

11:11 — Нә үчүн өләнләрин сајы паралел јер олан 2 Шамуел 23:8 ајәсиндәки кими 800 нәфәр дејил, 300 нәфәрдир? Давудун үч иҝидинин башчысы Јашовеам, јә’ни Јошев-Башшевет сајылырды. Диҝәр ики иҝидинин ады Елеазар вә Шамма иди (2 Шамуел 23:8-11). Бу ики мә’луматда сөһбәт, ҝөрүнүр, ејни адамын етдији мүхтәлиф һәрәкәтләрдән ҝедир.

11:20, 21 — Давудун үч иҝиди илә Авишајын һансы әлагәси варды? Авишај Давуда хидмәт едән үч иҝидин сырасына дахил дејилди. Амма 2 Шамуел 23:18, 19 ајәләриндә дејилдији кими, о, 30 дөјүшчүнүн башчысы иди вә онларын һамысындан даһа шөһрәтли иди. Авишај да үч иҝид гәдәр шөһрәтә малик иди, белә ки, Јашовеам кими о да мәһарәтли ишләр ҝөрүрдү.

12:8 — Гадлы дөјүшчүләрин үзләри һансы мә’нада «шир үзү» кими иди? Бу иҝидләр Давудун тәрәфиндә идиләр. Сәһрада оларкән онларын сачлары узанмышдыр. Бу ҹүр ҝөркәмләринә ҝөрә онлар ҝүҹлү ширләрә бәнзәјирдиләр.

13:5 — «Мисирдәки Шихор чајы» һансы чајдыр? «Шихор» ибраниҹә чај демәкдир, бу сәбәбдән бир чохлары елә дүшүнүрләр ки, бу, Нил чајынын голларындан биринә аиддир. Сајлар 34:2, 5 ајәләриндә дә ејни чај нәзәрдә тутулур. Буна бахмајараг, бу ајәләрдә һәмин фикри даһа дүзҝүн ифадә едән вә «вади» кими тәрҹүмә едилән башга бир ибрани сөзү истифадә едилмишдир. Буна ҝөрә «Мисирдәки Шихор чајы» Вә’д едилмиш торпағын ҹәнуб-гәрб сәрһәдини тәшкил едән узун, дәрин «Мисир вадиси»дир (Сајлар 34:2, 5; Јарадылыш 15:18).

16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19 — Сандыг Јерусәлимә ҝәтирилдикдән сонра вә мә’бәд тикиләнә гәдәр Исраилдә Јеһоваја гурбанлары һарада тәгдим едирдиләр? Давуд сандығы Јерусәлимдә дүзәлтдирдији чадыра гојур. Артыг бир нечә ил иди ки, сандыг чадырда сахланылмырды. Сандыг Јерусәлимә ҝәтирилдикдән сонра чадырда галыр. Әввәлки чадыр исә Ҝивеон шәһәриндә иди, баш каһин Садог вә онун гардашлары орада Ганун әсасында гурбанлар тәгдим едирдиләр. Бу вәзијјәт Јерусәлимдәки мә’бәдин тикинтиси гуртаранадәк давам етди. Мә’бәд һазыр оландан сонра чадыр Ҝивеондан Јерусәлимә ҝәтирилди вә бундан сонра Сандыг мә’бәдин Ән Мүгәддәс јериндә сахланылмаға башлады (1 Падшаһлар 8:4, 6).

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

13:11. Сә’јләримиз баш тутмајанда һирсләниб Јеһованы ҝүнаһландырмагданса, ҝәлин вәзијјәти тәһлил едиб уғурсузлуға нә үчүн дүчар олдуғумузун сәбәбини ајырд едәк. Шүбһәсиз ки, Давуд да бу мәсәләјә мәһз белә јанашырды. О, сәһвини баша дүшдү вә бир мүддәтдән сонра Сандығы Јерусәлимә лазыми гајдада уғурла ҝәтириб чыхардыa.

14:10, 13-16; 22:17-19. Бизә руһани ҹәһәтдән тә’сир ҝөстәрәҹәк һәр һансы бир аддымы атмаздан әввәл Јеһоваја дуада мүраҹиәт етмәли вә Онун рәһбәрлијини ахтармалыјыг.

16:23-29. Јеһоваја ибадәт һәјатымызда башлыҹа јери тутмалыдыр.

18:3. Јеһова Аллаһ бүтүн вә’дләрини мүтләг јеринә јетирир. О, «Мисир чајындан бөјүк Фәрат чајына» гәдәр олан Кән’ан торпағыны исраиллиләрә вермәклә, Ибраһимин нәслинә вердији вә’ди Давудун васитәсилә јеринә јетирди (Јарадылыш 15:18; 1 Салнамәләр 13:5).

21:13-15. Јеһова халгынын чәкдији изтираблара һәссас јанашдығы үчүн мәләјә әмр етди ки, бәланы дајандырсын. Һәгигәтән, «Онун рәһми чох бөјүкдүр»b.

22:5, 9; 29:3-5, 14-16. Давуд Јеһованын мә’бәдини «тикмәјә сәлаһијјәт алмаса да,» әлиачыглыг ҝөстәрди. Буна сәбәб нә иди? О, һәр шејә Јеһованын хејирхаһлығы сајәсиндә малик олдуғуну ҝөзәл дәрк едирди. Малик олдуғумуз һәр бир шејә ҝөрә миннәтдарлығымыз ејнилә бизи дә әлиачыглыг ҝөстәрмәјә тәшвиг едәҹәк.

24:7-18. Јеһованын мәләји вәфтизчи Јәһјанын атасы Зәкәријјәјә ҝөрүнүб, она оғлунун доғулаҹағы барәдә хәбәр чатдыранда каһинләр әввәлки кими Давудун тә’сис етдији нөвбәләрлә хидмәт едирдиләр. Зәкәријјә «Авија тајфасындан» иди вә о вахт мә’бәддә өз нөвбәсинә ҝөрә хидмәт едирди (Лука 1:5, 8, 9). Бәли, һәгиги ибадәт әфсанәви дејил, тарихи шәхсијјәтләр әтрафында дөвр едир. Биз дә «садиг вә ағыллы гул» синфи илә әмәкдашлыг едәрәк Аллаһын мүасир тәшкилатыны дәстәкләјириксә, Јеһова бизә бол-бол хејир-дуа верәҹәк (Матта 24:45).

Јеһоваја «сәмими гәлбдән» хидмәт един

«Биринҹи Салнамәләр» китабы, әлбәттә ки, анҹаг нәсил шәҹәрәләриндән бәһс етмир. Бу китабда һәмчинин Давудун Әһд сандығыны Јерусәлимә неҹә ҝәтирмәсиндән, онун бөјүк гәләбәләриндән, мә’бәдин тикилмәси үчүн ҝөрүлән һазырлыг ишләриндән вә Левили хидмәти үчүн тајфа гурулушунун јарадылмасындан данышылыр. Шүбһәсиз, Езранын «Биринҹи Салнамәләр» китабында јаздығы һәр шеј исраиллиләрә чохлу фајда ҝәтирмиш, Јеһованын мә’бәдиндә хидмәт етмәк үчүн онлары јенидән һәвәсләндирмишдир.

Јеһоваја ибадәтин һәјатында башлыҹа јер тутмасына даир Давуд һәгигәтән дә ҝөзәл нүмунә вермишдир! Хүсуси үстүнлүкләрә јијәләнмәк әвәзинә, Давуд һәр заман Аллаһын ирадәсини јеринә јетирмәји һәјатында өн плана гојурду. Биз дә Јеһова Аллаһа «сәмими гәлбдән вә һәвәслә» хидмәт етмәк истәјириксә, Давудун нүмунәсини тәглид етмәјә тәшвиг олунуруг (1 Салнамәләр 28:9).

[Һашијәләр]

[8-11-ҹи сәһифәләрдәки ҹәдвәл/шәкилләр]

(Ҹәдвәлә нәшрин өзүндә бахын)

Б. е. ә. 4 026–ҹы ил Адәм Адәмдән Нуһа гәдәр доггуз нәсил

Нуһ (1 056 ил)

130 ил ⇩

Шет

105 ⇩

Енош

90 ⇩

Генан

70 ⇩

Маһалалел

65 ⇩

Јеред

162 ⇩

Ханок

65 ⇩

Метушелаһ

187 ⇩

Лемек

182 ⇩

Е. ә. 2970–ҹи ил Нуһ Б. е. ә. 2970–ҹи илдә НУҺ доғулду

Адәмдән Нуһа гәдәр доггуз нәсил (1 056 ил)

502 ил ⇩ Ибраһим (952 ил)

Сам

ДАШГЫН б. е. ә. 2370–ҹи ил

100 ⇩

Арпакшад

35 ⇩

Шелаһ

30 ⇩

Евер

34 ⇩

Пелег

30 ⇩

Реу

32 ⇩

Серуг

30 ⇩

Нахор

29 ⇩

Тераһ

130 ⇩

Ибраһимдән Давуда гәдәр

100 ил 14 нәсил (911 ил)

Исһаг

60 ⇩

Јагуб

c.88 ⇩

Јәһуда

⇩

Перес

⇩

Хесрон

⇩

Рам

⇩

Амминадав

⇩

Нахшон

⇩

Салмон

⇩

Боаз

⇩

Овед

⇩

Јессеј

⇩

Б. е. ә. 1 107–ҹи илдә ДАВУД доғулур