ОН БЕШИНҸИ ФӘСИЛ
Јашлы валидејнләримизә һөрмәт едәк
1. Валидејнләримизә нәдә борҹлујуг вә бу сәбәбдән онлара гаршы һансы һиссләри бәсләмәли вә онларла неҹә давранмалыјыг?
ГӘДИМДӘ мүдрик бир инсан белә мәсләһәт вермишди: “Өз атаны динлә вә ихтијар олдуғу заман, ананы хор ҝөрмә” (Сүлејманын мәсәлләри 23:22). Сиз дејә биләрсиниз: “Мән әсла белә етмәрәм!” Бизләрдән әксәријјәтимиз валидејнләримизә нәинки хор бахмыр, һәтта әксинә, онлара дәрин мәһәббәт бәсләјирик. Онлара чох шеј борҹлу олдуғумузу анлајырыг. Һәр шејдән өнҹә, онлар бизә һәјат верибләр. Доғрудур, Јеһова һәјат Мәнбәјидир, амма валидејнләримиз олмадан биз дүнјаја ҝәлмәздик. Валидејнләримизә верә биләҹәјимиз һеч бир шеј, һәјат гәдәр дәјәрли дејил. Бундан әлавә, ушаг бөјүтмәк үчүн неҹә фәдакарлыг тәләб олундуғу, нә гәдәр һәјәҹан кечирилдији, нә дәрәҹәдә мәһәббәт долу диггәт лазым ҝәлдији вә чохлу мигдарда вәсаит хәрҹләндији барәдә дүшүнүн. Буна ҝөрә дә, Аллаһын Кәламында верилән мәсләһәт неҹә дә һикмәтлидир: “Атана, анана һөрмәт ет ки, сәнә јахшылыг олсун вә јер үзүндә узунөмүрлү оласан” (Ефеслиләрә 6:2, 3).
ОНЛАРЫН ЕМОСИОНАЛ ТӘЛӘБАТЛАРЫНЫ АНЛАМАГ
2. Јеткин јашлы өвладлар валидејнләринин “һаггыны” неҹә өдәјә биләрләр?
2 Һәвари Павел мәсиһчиләрә јазырды: “Гој онлар [өвладлар вә нәвәләр] габагҹа өз шәхси аиләләринә һөрмәт етмәји, валидејнләринә дә һаггыны вермәји өјрәнсинләр; чүнки бу, Аллаһа хошдур” (1 Тимотејә 5:4). Артыг бөјүк јашда олан ушаглар валидејнләринин, еләҹә дә нәнә–бабаларынын илләр боју онлара ҝөстәрдикләри мәһәббәт, әмәк вә гајғыја ҝөрә миннәтдарлыг тәзаһүр етдирмәклә онларын һаггыны өдәмиш олурлар. Ушаглар үчүн буну етмәјин үсулларындан бири, һәр кәс кими, јашлыларын да мәһәббәт вә көмәјә еһтијаҹ дујдугларыны вә чох вахт да бу еһтијаҹын үмидсиз дәрәҹәдә олдуғуну анламаға чалышмаларыдыр. Һамымыз кими, јашлылар да онлара гијмәт верилдијини билмәлидирләр. Онлар, әбәс јерә јашамадыгларыны һисс етмәлидирләр.
3. Валидејнләримизә, нәнә–бабаларымыза неҹә һөрмәт ҝөстәрә биләрик?
3 Буна ҝөрә дә биз, валидејнләримизә, нәнә вә абаларымыза онлары севдијимизи ҝөстәрмәклә һөрмәт едә биләрик (1 Коринфлиләрә 16:14). Әҝәр валидејнләримиздән ајры јашајырыгса, биздән бир балаҹа хәбәр алмағын онлар үчүн нә гәдәр бөјүк мә’на кәсб етдијини унутмамалыјыг. Әҝәр руһландырыҹы бир мәктуб јазсаг, зәнҝ етсәк вә ја гонаг ҝетсәк онлара бөјүк севинҹ бәхш едәрик. Јапонијада јашајан Мијо, 82 јашында икән јазмышды: “[Әри сәјјаһ нәзарәтчи олан] гызым мәнә дејир: Анаҹан, хаһиш едирәм, сән дә бизимлә “сәјаһәт ет”. О мәнә һәр һәфтә олдуглары јерин үнваныны вә телефон нөмрәсини ҝөндәрир. Мән хәритәјә бахыб дејирәм: Аһа... инди онлар бурададырлар! Белә бир гыза саһиб олмаг бөјүк хејир–дуадыр; буна ҝөрә мән Јеһоваја һәмишә өз миннәтдарлығымы билдирирәм”.
МАДДИ ҸӘҺӘТДӘН КӨМӘК
4. Јәһуди дини ән’әнәләри, инсанларын өз гоҹа валидејнләри илә инсафсызҹасына давранмаларына неҹә сәбәб олмушду?
4 Валидејнләрә һөрмәт етмәк, онларын мадди тәләбатларыны өдәмәк мә’насыны да дашыја биләрми? Бәли. Белә һаллар чох олур. Исанын ҝүнләриндә јәһуди дин рәһбәрләри белә бир ән’әнәјә риајәт едирдиләр: әҝәр бир нәфәр өз пулуну вә ја әмлакыны “Аллаһа тәгдим” етдијини билдирәрдисә, һәмин әмлакдан валидејнләринин гејдинә галмаг үчүн истифадә едә билмәзди (Матта 15:3–6). Бу неҹә дә инсафсыз давранышдыр! Әслиндә һәмин дин рәһбәрләри инсанлары валидејнләринә һөрмәт етмәјә дејил, егоистҹәсинә онларын тәләбатлары һагда дүшүнмәдән, онлара гаршы сајғысызлыг ҝөстәрмәјә тәшвиг едирдиләр. Биз, әсла белә давранмаг истәмирик! (Тәснијә 27:16).
5. Бә’зи өлкәләрдә һакимијјәт тәрәфиндән көмәк ҝөстәрилмәсинә бахмајараг, валидејнләрә еһтирам ҝөстәрмәк, нәјә ҝөрә бә’зән онлара мадди ҹәһәтдән көмәк етмәк мә’насыны да дашыјыр?
5 Бу ҝүн бир чох өлкәләрдә, јашлыларын гида, палтар вә мәнзил кими мадди тәләбатлары һөкумәтин сосиал програмлары һесабына өдәнилир. Бундан әлавә, ола билсин ки, һәмин инсанларын өзләри гоҹалыг дөврү үчүн бир гәдәр пул јығмышлар. Лакин әҝәр јығылан пуллар артыг хәрҹләнибсә вә ја кифајәт етмирсә, өвладлар валидејнләринин мадди еһтијаҹларыны тә’мин етмәк үчүн әлләриндән ҝәләни едәрәк, онлара һөрмәт едирләр. Јашлы валидејнләрин гејдинә галмаг, аиләнин Баниси олан Јеһова Аллаһа садиглик һагда шәһадәт едир.
МӘҺӘББӘТ ВӘ ФӘДАКАРЛЫГ
6. Өз валидејнләринин еһтијаҹларыны тә’мин етмәк үчүн, бә’зиләри һансы дәјишикликләри едирләр?
6 Јеткин јашлы өвладларын чоху, тагәтдән дүшмүш валидејнләринин еһтијаҹына мәһәббәт вә фәдакарлыгла һај верирләр. Бә’зиләри валидејнләрини өз евләринә апарыр вә ја онлара јахын јерә көчүрләр. Диҝәрләри исә валидејнләринин јанына көчүрләр. Бу ҹүр дәјишикликләр чох вахт һәм валидејнләр, һәм дә өвладлар үчүн хејир–дуа олур.
7. Јашлы валидејнләрә көмәк етмәк лазым ҝәлдикдә тәләсик гәрар гәбул етмәмәк нәјә ҝөрә јахшыдыр?
7 Бә’зән исә көчмәк һеч бир фајда ҝәтирмир. Нәјә ҝөрә? Ола билсин, она ҝөрә ки, алынан гәрарлар тәләсик вә ја емосијалара әсасланмышдыр. Мүгәддәс Китаб мүдрикликлә хәбәрдарлыг едир: “Фәрасәтли адам өз ҝедишинә диггәт едәр” (Сүлејманын мәсәлләри 14:15). Фәрз едәк ки, јашлы ананыза тәк јашамаг чәтиндир вә сизин јаныныза көчмәсинин даһа јахшы олаҹағыны дүшүнүрсүнүз. Атаҹағыныз аддымлар һагда лазыми дәрәҹәдә дүшүнәркән нөвбәти шејләри нәзәрә ала биләрсиниз: Анамын тәләбатлары әслиндә нәдән ибарәтдир? Мүнасиб алтернатив гәрар тәклиф едилән хүсуси вә ја дөвләт тәрәфиндән һимајә едилән сосиал хидмәт вармы? Ананыз көчмәк истәјирми? Истәјирсә, бу онун һәјатына неҹә тә’сир едәҹәк? Достларындан ајрылмалы олаҹагмы? Бу она емосионал ҹәһәтдән неҹә тә’сир едә биләр? Бу суаллары онунла бирликдә мүзакирә етмисинизми? Ананызын јаныныза көчмәси сизә, һәјат јолдашыныза вә ушагларыныза неҹә тә’сир ҝөстәрәҹәкдир? Лазым ҝәләрсә, ананызын гејдинә ким галаҹагдыр? Мәс’улијјәти аилә үзвләри арасында бөлүшдүрмәк мүмкүндүрмү? Бу мәсәләни онларла мүзакирә етмисинизми?
8. Јашлы валидејнләрә көмәк етмәји гәрара аларкән, киминлә мәсләһәтләшмәк олар?
8 Валидејнләрин гејдинә галмаг мәс’улијјәти һәр бир өвладын үзәринә дүшдүјү үчүн, бүтүн гәрарлары бирликдә гәбул етмәк мәгсәдилә, аиләликлә топлашыб мәсләһәтләшмәк мүдриклик оларды. Мәсиһчи јығынҹағынын ағсаггаллары илә вә ја ејни вәзијјәтлә гаршылашмыш достларла сөһбәт етмәк фајдалы ола биләр. Мүгәддәс Китаб хәбәрдарлыг едир: “Өјүд олмајан јердә тәшәббүсләр боша чыхар, фәгәт өјүд верәнләрин чохлуғу илә дурарлар” (Сүлејманын мәсәлләри 15:22).
ШӘФГӘТЛИ ВӘ АНЛАЈЫШЛЫ ОЛУН
9, 10. а) Гоҹалара гуллуг едәркән, онларын јашларына бахмајараг, нәји нәзәрә алмаг лазымдыр? б) Јеткин јашлы өвладлар, валидејнләринин хејринә олараг һансы гәрары гәбул едирләрсә–етсинләр, онлар һәмишә өз валидејнләринә неҹә мүнасибәт ҝөстәрмәлидирләр?
9 Јашлы валидејнләрә һөрмәт етмәк үчүн шәфгәтли вә анлајышлы олмаг ҝәрәкдир. Илләр өтдүкҹә, гоҹалар үчүн јеримәк, јемәк вә бир шеји јадда сахламаг ҝет–ҝедә чәтинләшә биләр. Онларын көмәјә еһтијаҹлары ола биләр. Чох вахт өвладлар валидејнләринә елә һәвәслә гајғы ҝөстәрирләр ки, өзләринин нәзарәт вә ҝөстәришләри олмадан онларын бир аддым белә атмаларына имкан вермирләр. Лакин гоҹалар — һәјатлары боју мүдриклик вә тәҹрүбәјә саһиб олмуш, өз гејдинә галмыш вә гәрарлар гәбул етмиш јеткин инсанлардыр. Ола билсин, онларын шәхсијјәти вә өзләринә һөрмәт һиссләри, валидејн вә јеткин инсан олмаларына әсасланыр. Һәјатларынын рәһбәрлијини өвладларына вермәли олдугларыны дујан валидејнләр, депрессијаја дүшәр вә ја гәзәб һиссинә гапыла биләрләр. Бә’зиләри инҹијир вә бәлкә дә, азадлыгдан мәһрум едилдикләрини дүшүнәрәк, мүгавимәт ҝөстәрирләр.
10 Бурада асан чыхыш јолу јохдур, лакин јашлы валидејнләрин имкан дахилиндә өзләринә гајғы ҝөстәрмәләринә вә шәхси гәрарларыны өзләри гәбул етмәләринә имкан вермәк, хејирхаһлыг әламәти оларды. Әввәлҹә валидејнләрлә сөһбәт етмәдән, онлар үчүн нәјин јахшы олаҹағыны гәрара алмаг мүдриклик олмазды. Бәлкә дә, артыг онлар өзләри бир чох ишләрин өһдәсиндән ҝәлә билмирләр. Лакин имкан верин ки, ҝүҹләри чатан ишләри өзләри етсинләр. Валидејнләринизин һәјатыны нә гәдәр аз идарә етмәјә чалышсаныз, онларла мүнасибәтинизин бир о гәдәр дә јахшы олаҹағыны ҝөрәҹәксиниз. Һәм валидејнләриниз, һәм дә сиз даһа хошбәхт олаҹагсыныз. Һәтта валидејнләрин хејринә олараг нәдә исә исрар етмәк лазым ҝәлсә белә, онлара еһтирам ҝөстәрмәк — онларын шәхси ләјагәт һиссләрини нәзәрә алмаг вә лајиг олдуглары тәрздә һөрмәтлә јанашмаг мә’насыны дашыјыр. Аллаһын Кәламында мәсләһәт верилир: “Ағсачлынын өнүндә ајаға галхаҹагсан вә гоҹалмыш олана һөрмәт едәҹәксән” (Левилиләр 19:32).
ДҮЗҜҮН МҮНАСИБӘТИ ГОРУМАГ
11—13. Кечмишдә валидејнләри илә мүнасибәти пис олса белә, өвлад онлара гоҹа јашларында гајғы ҝөстәрмәнин ҝәтирдији чәтинлијин өһдәсиндән неҹә ҝәлә биләр?
11 Бә’зән, јашҹа бөјүк өвладларын, әввәлләр араларында олан мүнасибәтә ҝөрә, гоҹа валидејнләринә һөрмәт етмәләри чәтин олур. Ола билсин, сизин атаныз сојуг вә лагејд, ананыз исә һөкмлү вә сәрт адам олмушдур. Валидејнләриниз сизин истәдијиниз кими олмадыгларына ҝөрә, һәлә дә мә’јуслуг, гәзәб вә ја инҹиклик һисси кечирә биләрсиниз. Бу ҹүр һиссләрдән јаха гуртара биләрсинизми?a
12 Финландијада бөјүмүш Бассе сөјләјир: “Өҝеј атам фашист Алманијасында СС забити олмушдур. О өзүндән тез чыхыр вә бу заман чох тәһлүкәли олурду. Дәфәләрлә ҝөзүмүн өнүндә анамы дөјмүшдүр. Бир дәфә мәнә гәзәбләнди вә кәмәрини чыхарыб тоггасы илә үзүмә вурду. Зәрбә елә ҝүҹлү иди ки, мән чарпајыја јыхылдым”.
13 Анҹаг атанын башга хүсусијјәтләри дә варды. Бассе давам едир: “Диҝәр тәрәфдән, аиләмизи тә’мин етмәк үчүн өзүнә јазығы ҝәлмәдән, ҹанла–башла чалышырды. О, мәнә һеч вахт аталыг һисси ҝөстәрмәмишдир, лакин мән онун буну баҹармадығыны билирдим. Ҝәнҹ јашларында икән, анасы ону евдән говмушдур. О өзүнә һәјатда јумругла јол ачараг бөјүмүш вә ҝәнҹ јашларында мүһарибәјә ҝетмишди. Атамы мүәјјән дәрәҹәдә баша дүшүрдүм вә ону гынамырдым. Бөјүдүкдә, өлүмүнә гәдәр, һәр ишдә баҹардығым гәдәр она көмәк етмәк гәрарына ҝәлдим. Асан дејилди, амма мән әлимдән ҝәләни едирдим. Ахыра гәдәр јахшы оғул олмаға чалышдым вә онун да мәни мәһз белә бир өвлад олараг ҝөрдүјүнү дүшүнүрәм”.
14. Јаранан мүхтәлиф вәзијјәтләрдә, мәсәлән, јашлы валидејнләрин гејдинә галаркән, Мүгәддәс Китабын һансы ајәси тәтбиг едиләндир?
14 Башга мәсәләләрдә олдуғу кими, аиләдә олан мүхтәлиф вәзијјәтләрдә дә Мүгәддәс Китабын мәсләһәти тәтбиг едиләндир: “Мәрһәмәт, хејирхаһлыг, тәвазөкарлыг, һәлимлик вә сәбирлилији ҝејин; бир–биринизә тәһәммүл един вә биринин диҝәриндән шикајәти варса, бағышласын. Рәбб [“Јеһова”, ЈД] сизи бағышладығы кими, сиз дә бир–биринизи бағышлајын” (Колослулара 3:12, 13, И–93).
ГАЈҒЫ ҜӨСТӘРӘНЛӘРИН ДӘ ГАЈҒЫЈА ЕҺТИЈАҸЫ ВАР
15. Валидејнләрин гејдинә галмаг нәјә ҝөрә бә’зән үзүҹү ола биләр?
15 Зәиф валидејнләрин гејдинә ҝалмаг асан иш дејил; чүнки бу, өзүнә чох шеј дахил едән, вахт тәләб едән бөјүк мәс’улијјәтдир. Лакин буна һәр шејдән чох емосионал ҹәһәтдән таб ҝәтирмәк даһа чәтиндир. Инсанын ҝөзү гаршысында валидејнләринин өз сағламлығыны, јаддашыны вә сәрбәстлијини итирмәләри кәдәрлидир. Пуерто–Рикодан олан Сенди сөјләјир: “Анам аиләмизин дирәји иди. Әзабларыны ҝөрәрәк, она гајғы ҝөстәрмәк чох үзүҹү иди. О, әввәлҹә ахсамаға башлады, сонра әл ағаҹына, даһа сонра голтугағаҹына вә нәһајәтдә әлил арабасына еһтијаҹы олду. Сонра вәзијјәти ҝет–ҝедә писләшди вә нәһајәт өлдү. Анамын сүмүјүндә хәрчәнҝ хәстәлији инкишаф едирди вә ҝеҹә–ҝүндүз она гуллуг етмәк тәләб олунурду. Биз ону чимиздирир, једиздирир вә она китаб охујурдуг. Бу чох чәтин иди, хүсусилә дә емосионал ҹәһәтдән. Анамын өлмәк үзрә олдуғуну баша дүшдүкдә ағладым, чүнки ону чох севирдим”.
16, 17. Зәиф валидејнләринә гајғы ҝөстәрән инсанлара таразлығы горумагда һансы мәсләһәт көмәк едә биләр?
16 Әҝәр сиз дә ејни вәзијјәтдәсинизсә, бунун өһдәсиндән неҹә ҝәлә биләрсиниз? Мүгәддәс Китабы охујараг Јеһованы динләмәк вә Онунла дуада сөһбәт етмәк бөјүк көмәкдир (Филипилиләрә 4:6, 7). Практики бахымдан, јахшы гидаланмаг вә кифајәт гәдәр јатмаг лазымдыр. Бу, әзиз адамынызын гајғысына галмаг үчүн, физики вә емосионал сағламлығынызы горумағыныза көмәк едәҹәкдир. Ара–сыра ҝүндәлик ишләрдән динҹәлмәк олар. Мә’зунијјәт баш тутмаса да, истираһәт үчүн бир гәдәр вахт ајырмаг мүдриклик оларды. Бир аз динҹәлмәк үчүн, хәстә олан ата вә ја ананызын јанында башга биринин галмасыны хаһиш едә биләрсиниз.
17 Тагәтдән дүшмүш валидејнләринин гајғысына галан инсанлар, чох вахт өзләринә гаршы чох тәләбкар олурлар. Нәји исә едә билмәдикдә өзүнүзү ҝүнаһландырмаг лазым дејил. Бә’зән севдијиниз адамы, тибби хидмәт ҝөстәрилән гоҹалар евинә е’тибар етмәк лазым ҝәлә биләр. Әҝәр зәиф валидејнләринизә гајғы ҝөстәрирсинизсә, өзүнүзә гаршы һәддиндән артыг тәләбкар олмајын. Сиз јалныз валидејнләринизин дејил, ушагларынызын, һәјат јолдашынызын вә өзүнүзүн дә гејдинә галмалысыныз.
ГЕЈРИ–АДИ ГҮДРӘТ
18, 19. Јеһова көмәк һаггында һансы вә’ди вериб вә һансы нүмунә ҝөстәрир ки, О, һәмин вә’ди јеринә јетирир?
18 Јеһова, өз Кәламы олан Мүгәддәс Китабын васитәсилә, гоҹа валидејнләринин гејдинә галан инсана көмәклик ҝөстәрән рәһбәрлији мәһәббәтлә тәгдим едир; лакин Онун көмәји бунунла мәһдудлашмыр. Мәзмурчу, Аллаһдан илһам алараг јазырды: “Рәбб, ону чағыранларын һамысына јахындыр... фәрјадларыны ешидир вә онлары гуртарар”. Јеһова өз хидмәтчиләрини, һәтта ән чәтин шәраитләрдә белә гуртараҹаг вә ја горујаҹагдыр (Мәзмур 145:18, 19).
19 Филиппиндә јашајан Мирна, ифлиҹ олан анасына гуллуг едәркән, буну дәрк етди. Мирна јазыр: “Севдијин адамын изтираб чәкдијини, һәтта һарасынын ағрыдығыны дејә билмәдијини ҝөрмәк гәдәр ағыр шеј јохдур. Мәнә елә ҝәлирди ки, анам јаваш–јаваш батыр, мән исә буну ҝөрүр, амма һеч бир шеј едә билмирәм. Дәфәләрлә диз чөкүб, артыг јорулдуғуму Јеһоваја сөјләјирдим. Мән дә, ҝөзјашларыны бир шүшәјә јығмасыны вә ону хатырламасыны Јеһовадан хаһиш едән Давуд кими, ағлајырдым [Мәзмур 56:8]. Јеһова вә’д етдији кими, мәнә лазыми гүввәни верди. “Рәбб мәнә дәстәк олду” (Мәзмур 18:18).
20. Мүгәддәс Китабын һансы вә’дләри, зәиф олан валидејнләринин гејдинә галан инсанлара, гуллуг етдикләри адамын өлмәсинә бахмајараг, никбин галмагда көмәк едир?
20 Дејирләр ки, јашлы валидејнләрә гајғы ҝөстәрмәк “кәдәрли сону олан һекајәјә” бәнзәјир. Мирнанын анасы илә баш вердији кими, һәтта ән јахшы гуллуг ҝөстәрилсә дә, гоҹа инсан өлә биләр. Лакин Јеһоваја е’тибар едәнләр билирләр ки, өлүм һеч дә сон демәк дејил. Һәвари Павел демишдир: “Аллаһа үмид едирәм ки, һәм салеһ, һәм дә салеһ олмајан өлүләрин дирилмәси олаҹагдыр” (Һәвариләрин ишләри 24:15). Дирилмәјә вә Аллаһын “артыг өлүм мөвҹуд олмајаҹаг” ҝөзәл јени дүнја јарадаҹағы вә’динә үмид етмәк, јашлы валидејнләри өлән инсанлара тәсәлли верир (Вәһј 21:4).
21. Јашлы валидејнләрә һөрмәт етмәк һансы јахшы сәмәрәләри ҝәтирир?
21 Аллаһын хидмәтчиләри, валидејнләри гоҹалса белә, онлара дәрин һөрмәт бәсләјирләр (Сүлејманын мәсәлләри 23:22–24). Онлар валидејнләринә еһтирам ҝөстәрирләр. Белә давранараг, онлар Аллаһдан илһам алмыш мәсәлин неҹә һәјата кечдијини ҝөрүрләр: “Атан вә анан севинсинләр вә сәни доған мәсрур олсун” (Сүлејманын мәсәлләри 23:25). Ән башлыҹасы одур ки, инсанлар јашлы валидејнләринә һөрмәт етмәклә, Јеһова Аллаһы севиндирир вә Она еһтирам етмиш олурлар.
a Бурада, валидејнләрин онлара һәвалә олунан сәлаһијјәт вә е’тибардан ҹинајәтлә мүгајисә едиләҹәк дәрәҹәдә суи–истифадә етдикләри һаллар мүзакирә едилмир.