‘Бу тәнәјин гајғысына гал’

ОН ИКИ кәшфијјатчы Вә’д едилмиш дијары бүтөвлүкдә ҝәзиб долашды. Муса онлара һәмин торпағын сакинләрини мүшаһидә етмәји вә орада јетишән мејвәләрдән ҝәтирмәји тапшырмышды. Һансы мејвә онларын диггәтини хүсусилә ҹәлб етди? Кәшфијјатчылар Хевронун јахынлығында бир үзүмлүјә раст ҝәлдиләр. Орада јетишән үзүм чох ири олдуғундан бир салхымы ики нәфәр апармалы олду. Буранын мәһсулу кәшфијјатчылары һејран етдији үчүн, онлар бу мүнбит торпағы «Ешкол вадиси», јә’ни «салхым» адландырдылар (Сајлар 13:21-24, һашијә).

ХIХ әсрдә Фәләстиндә олмуш бир адам белә сөјләмишди: «Ешкол вә ја үзүм вадиси индијәдәк үзүм тәнәкләри илә өртүлүдүр, оранын үзүмү исә бүтүн Фәләстиндә ән ири вә ән дадлы үзүмдүр». Ешколда јетишән үзүм ән јахшы үзүм олса да, Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә Фәләстинин чох јерләриндә дадлы үзүм јетишдирилирди. Мисир сәнәдләриндә ҝөстәрилир ки, фир’онлар шәрабы Кән’андан идхал едирдиләр.

Бир китабда шәрһ едилир: «[Фәләстиндә] тәпәләрин јамаҹлары, чынгыл гарышыг торпаг, ҝүнәш, гызмар јај, гышда јаған јағыш суларынын јерә тез һопмасы — бүтүн бунлар үзүм тәнәкләри үчүн әлверишли мүһит јарадыр» («The Natural History of the Bible»). Јешаја пејғәмбәр бә’зи јерләрдә минәдәк тәнәјин битдијини гејд етмишди (Јешаја 7:23).

Үзүмлүкләр дијары

Муса Исраил халгына демишди ки, онлар «үзүм, әнҹир, нар» јетирән торпагда јашајаҹаглар (Ганунун тәкрары 8:8). Бир енсиклопедијаја әсасән, «гәдим Фәләстиндә үзүмлүкләр о гәдәр чох иди ки, газынты апарылан јерләрин чохунда, бәлкә дә һамысында, үзүм тумлары тапылырды» («Baker Encyclopedia of Bible Plants»). Вә’д едилмиш дијардакы үзүмлүкләр елә мәһсулдар иди ки, һәтта б. е. ә. 607-ҹи илдә, Навуходоносорун ордусу Јәһуданы виран едәндә, сағ галмыш исраиллиләр «чохлу шәраб вә јај мејвәләри топладылар» (Јеремја 40:12; 52:16).

Чохлу мигдарда шәраб истеһсал етмәк үчүн Исраил бағбанлары тәнәкләрә јахшы гуллуг етмәли идиләр. Пејғәмбәр Јешајанын китабында исраилли үзүмчүнүн јамаҹдакы торпағы белләјиб ири дашлардан тәмизләмәси вә ‘сечмә мејнәләр әкмәси’ тәсвир едилир. О, бу дашлардан һасар һөрә биләрди. Белә һасар үзүмлүјү мал-гарадан, түлкүләрдән, габанлардан вә оғрулардан горујурду. Үзүмчү үзүмсыхан дүзәлдир, мәһсул јығымы дөврүндә үзүмлүјү хүсусилә горумаг үчүн, јахшы сәринлик сахлајан балаҹа бир гүллә тикирди. Јалныз белә зәһмәтдән сонра үзүмчү бол мәһсул ала биләрди (Јешаја 5:1, 2)a.

Бағбан бол мәһсул алмаг үчүн тәнәкләри мүнтәзәм будајыр, үзүмлүјү тикан вә гангалдан тәмизләмәк үчүн јери белләјирди. Јазда кифајәт гәдәр јағыш олмајанда, үзүмлүјү јајда сувармалы олурду (Јешаја 5:6; 18:5; 27:2-4).

Јајын сонунда, үзүм јығымы дөврү әсл шәнлијә чеврилирди (Јешаја 16:10). Мәзмурлардан үчүнүн сәтир башлығында «ҝиттит үстә» ифадәсинә раст ҝәлинир (Мәзмур 8, 81 вә 84). Бу намә’лум термин Септуагинтада «үзүмсыхан» кими тәрҹүмә едилир. Еһтимал ки, исраиллиләр бу мәзмурлары үзүм јығымы вахты охујурдулар. Бу үзүмдән адәтән шәраб истеһсал едилирди. Мәһсулун бир һиссәси сүфрәјә верилир, һәмчинин кишмиш үчүн гурудулурду. Онлар бу кишмишдән лавашана да дүзәлдирдиләр (2 Шамуел 6:19; 1 Салнамәләр 16:3).

Үзүм тәнәји — Исраил

Мүгәддәс Китабда Аллаһын халгы бир нечә дәфә үзүм тәнәји кими тәсвир едилир. Үзүмүн исраиллиләрин һәјатында ојнадығы ролу нәзәрә алсаг, бу чох јеринә дүшән бәнзәтмәдир. 80-ҹи мәзмурда Асәф Исраил халгыны Јеһованын Кән’анда әкдији тәнәјә бәнзәдир. Бу торпаг тәмизләндији үчүн тәнәк, јә’ни Исраил көк салыб гүввәтләнә биләрди. Амма илләр өтдү вә ону горујан һасарлар јыхылды. Бу халг артыг Јеһоваја ҝүвәнмәдијиндән Онун һимајәсини итирди. Вәһши габан үзүмлүјү талан етдији кими, дүшмән халглар Исраилин вар-дөвләтини чапыб талајырдылар. Халгына көмәк етмәси вә Исраилин әввәлки шөһрәтини бәрпа етмәси үчүн Асәф Јеһоваја дуа едирди. О јалварырды: ‘Бу тәнәјин гајғысына гал’ (Мәзмур 80:8-15).

Јешаја пејғәмбәр «Исраил нәсли»ни «ҹыр үзүм», јахуд пис, хараб ҝиләләр јетирән ‘үзүм бағына’ бәнзәтди (Јешаја 5:2, 7). Ҹыр үзүм беҹәрилән үзүмдән чох хырдадыр, онун ҝиләләри әтсиз вә тумлу олур. Ҹыр үзүм шәраб истеһсалына вә јемәјә јарамадығы кими, онунла символизә едилән халг да Аллаһа дөнүк чыханда салеһлик јох, һагсызлыг мејвәси ҝәтирир. Амма бунда үзүмчүнүн тәгсири јохдур. Халгынын јахшы бар јетирмәси үчүн, Јеһова әлиндән ҝәләни етди. О, сорушур: «Бағым үчүн даһа нә етмәлијәм?» (Јешаја 5:4).

Үзүм тәнәји олан Исраил пис мәһсул јетирдији үчүн, Јеһова хәбәрдар етди ки, ону мүдафиә едән һасары јыхаҹаг. О, бу символик үзүм тәнәјини артыг будамајаҹаг вә дибини белләмәјәҹәк. Јаз јағышлары јағмајаҹаг, үзүмлүкдә исә гангал вә тикан битәҹәк (Јешаја 5:5, 6).

Муса габагҹадан хәбәрдарлыг етмишди ки, Исраилин дөнүклүјү уҹбатындан һәтта әсл үзүмлүкләр дә гурујаҹаг. «Үзүм бағлары салаҹаг, беҹәрәҹәксиниз, лакин үзүмүндән дәрмәјәҹәк, шәрабындан ичмәјәҹәксиниз, чүнки онлара гурд дүшәҹәк» (Ганунун тәкрары 28:39). Әҝәр әсас ҝөвдәни гурд ичәридән јејәрсә, тәнәк бир нечә ҝүнүн ичиндә бүсбүтүн гурујар (Јешаја 24:7).

‘Һәгиги Мејнә’

Иса да белә бәнзәтмәдән истифадә едирди. Хатирә Ҝеҹәси заманы о өз шаҝирдләринә деди: «Мән һәгиги Мејнәјәм, Атам да Бағбандыр» (Јәһја 15:1). Иса, шаҝирдләрини тәнәјин будаглары илә мүгајисә етди. Мејнәнин будаглары ҝөвдәдән гүввә алдыглары кими, Исанын да шаҝирдләри онунла бирҝә олмалыдырлар. Иса демишдир: «Мәнсиз һеч бир шеј едә билмәзсиниз» (Јәһја 15:5). Бағбан үзүмлүјә үзүмә ҝөрә гуллуг едир. Јеһова да халгындан руһани бар ҝөзләјир. Бу, мејнәнин Саһиби Аллаһа севинҹ вә иззәт ҝәтирир (Јәһја 15:8).

Тәнәк јахшы мәһсул версин дејә ону тәмизләјир вә будајырлар. Иса мәһз бу ики әмәлијјаты нәзәрдә тутурду. Даһа чох мәһсул алмаг үчүн үзүмчү бә’зән тәнәји илдә ики дәфә будајыр. О, тәнәјин чох һиссәсини гышгабағы будаја биләр. Бағбан өтән илдә чыхан будагларын чохуну гајчылајыр. О, мејнәдә, һәрәсиндә бир вә ја ики зоғ олан үч-дөрд әсас будағы сахлаја биләр. Бу ҹаван зоғлар ҝәлән илин јајында мәһсулдар будаг олаҹаг. Бағбан, галан лазымсыз будаглары гајчылајыб јандырыр.

Иса буну белә тәсвир етди: «Ким Мәндә галмазса, будаг кими чөлә атылар вә гурујар; вә бу ҹүр будаглар јығылыб ода атылыр вә јандырылыр» (Јәһја 15:6). Бу мәрһәләдә демәк олар ки, мејнә бүтүн будаглардан тәмизләнир, амма јазда ону тәзәдән будајырлар.

Иса деди: «Мәндә олуб мејвә вермәјән һәр будағы О гопарыр» (Јәһја 15:2). Бу сөзләр јәгин ки, тәнәк­дә тәзә зоғлар чыхыб вә балаҹа салхымлар ҝөрүнәндән сонра едилән будамаја аиддир. Үзүмчү бар вериб-вермәјәҹәјини мүәјјән етмәк үчүн һәр будағы диггәтлә јохлајыр. Әҝәр тәнәкдә барсыз будаглар галарса, онлар ҝөвдәдән гида маддәләри вә су алаҹаглар. Она ҝөрә дә үзүмчү бу фајдасыз будаглары гајчылајыр. Беләликлә бүтүн гида маддәләри бар верән будаглара ҝедир.

Ахырда Иса, мејнәни тәмизләмәкдән данышыр. «Һәр мејвә верәни даһа чох версин дејә будајыб тәмизләјир» (Јәһја 15:2). Бүтүн барсыз будаглары будајандан сонра үзүмчү салхымлы будаглары диггәтлә нәзәрдән кечирир. О, адәтән барлы будағын ҝөвдәдән ајрылдығы јердә чыхан зоғлары тапыб гопарыр. Әҝәр о буну етмәсә, ҝиләләрин ширәли олмасы үчүн зәрури гида маддәләрини бу зоғлар алаҹаг. Ири јарпаглар ҝүнәш ишығынын гаршысыны тутмасын дејә онлары да кәсирләр. Бүтүн бунлар бол мәһсул јетишдирмәк үчүн чох ваҹибдир.

‘Чох мәһсул верин’

‘Һәгиги Мејнәнин’ мәҹази будаглары мәсһ олунмуш мәсиһчиләри тәмсил едир. Амма ‘башга гојунлар’ да мәһсул ҝәтирмәлидир (Јәһја 10:16). Онлар да «чох мәһсул» верә вә сәмави Аталарыны иззәтләндирә биләрләр (Јәһја 15:5, 8). Исанын, һәгиги үзүм мејнәси һаггында ҝәтирдији әјани нүмунә бизә хатырладыр ки, хилас олунмаг үчүн Иса илә бирҝә олмаг вә јахшы руһани мәһсул ҝәтирмәк лазымдыр. Иса деди: «Мән Атамын әмрләрини јеринә јетириб Онун мәһәббәтиндә галырам. Әҝәр сиз дә Мәним әмрләрими јеринә јетирсәниз, Мәним мәһәббәтимдә галаҹагсыныз» (Јәһја 15:10).

Зәкәријјә пејғәмбәрин дөврүндә Аллаһ садиг исраиллиләрин галығына вә’д вермишди: «Әкилән тохум бәһәрли олаҹаг: тәнәк бәһрәсини, торпаг мәһсулуну... верәҹәк» (Зәкәријјә 8:12). Үзүм тәнәји һәм дә Мәсиһин Миниллик һакимијјәти дөврүндә Аллаһын инсанлара верәҹәји хејир-дуаларын тәсвиридир. Микеја пејғәмбәр демишди: «Һәр кәс өз мејнәсинин, әнҹир ағаҹынын алтында әјләшәҹәк, онлары горхудан олмајаҹаг. Ордулар Рәбби белә сөз верди» (Микеја 4:4).

[Һашијә]

[10-ҹу сәһифәдәки шәкил]

Солмуш үзүм тәнәји

[10-ҹу сәһифәдәки шәкил]

Гышгабағы будама

[10-ҹу сәһифәдәки шәкил]

Буданмыш будаглары јандырырларр