Сағламдүшүнҹәли ол, мүдрик давран
БЕЛӘ сәһнәни тәсәввүр ет: Иса Мәсиһ Јерусәлимдәки дини дүшмәнләрин она бөјүк әзаблар верәҹәкләрини вә сонра ону өлдүрәҹәкләрини данышыр. Исанын јахын досту һәвари Петер буна инана билмир. О, һәтта Исаны кәнара чәкир вә ону мәзәммәт едир. Шүбһәсиз ки, Петерин һәрәкәти һәгиги нараһатчылыгла изаһ олунур. Бәс Иса Петерин дүшүнҹә тәрзи һагда нә фикирләшир? Иса дејир: “Рәдд ол Мәндән, шејтан! Сән Мәнә мане олурсан. Чүнки сәнин фикирләрин Аллаһын дејил, инсан фикирләридир” (Матта 16:21-23).
Еһтимал ки, бу сөзләр Петер үчүн бөјүк зәрбә иди! О, бу вәзијјәтдә севимли Мүәллиминә дајаг олмаг әвәзинә, она “мане” олду. Бу неҹә баш верди? Јәгин ки, Петер истәдији шејә инанмаг кими инсани мејлә тәслим олду.
Өзүнә ҝүвәнмәкдән чәкин
Сағлам дүшүнмәк габилијјәтимизә мане олан тәһлүкә өзүнә ҝүвәнмәк мејлидир. Һәвари Павел гәдим Коринфдәки мәсиһчиләрә хәбәрдарлыг едирди: “Ким дүшүнүрсә ки, ајаг үстә дуруб, еһтијатлы олсун ки, јыхылмасын” (1 Коринфлиләрә 10:12). Павел бу сөзләри нәјә ҝөрә деди? Ҝөрүндүјү кими о, инсан дүшүнҹәсини тәһриф етмәјин нә гәдәр асан олдуғуну дәрк едирди, һәтта мәсиһчиләрин дә дүшүнҹәләри ‘Мәсиһә олан садә вә тәмиз сәдагәтдән узаглашараг, позула’ биләр (2 Коринфлиләрә 11:3).
Павелин әҹдадларынын бүтөв бир нәсли илә дә мәһз бу баш вермишди. О заманлар Јеһова онлара демишди: “Мәним дүшүнҹәләрим сизин дүшүнҹәләриниз дејил, сизин јолларыныз мәним јолларым дејил” (Ишаја 55:8). Һәмин инсанлар “өз ҝөзләриндә һикмәтли” олдугларына ҝөрә бәдбәхтликләрә дүчар олдулар (Ишаја 5:21). Буна ҝөрә дүшүнҹәмизи неҹә сағлам сахлајаҹағымызы вә бунунла да бәдбәхтликдән неҹә гачына биләҹәјимизи нәзәрдән кечирмәлијик.
Ҹисмани дүшүнҹәдән горун
Бә’зи коринфлиләр ҹисмани дүшүнҹәләрин пис тә’сири алтына дүшмүшдүләр (1 Коринфлиләрә 3:1-3). Онлар Аллаһын Кәламына дејил, инсан фәлсәфәләринә даһа чох үстүнлүк верирдиләр. Шүбһәсиз, о ҝүнләрин јунан мүтәфәккирләри чох ағыллы адамлар олмушлар. Лакин Аллаһын ҝөзүндә онлар ахмаг идиләр. Павел дејирди: “Јазылмышдыр: “Мүдрикләрин мүдриклијини мәһв едәҹәјәм, агилләрин ағлыны да ләғв едәҹәјәм”. Мүдрик һарададыр? Дин алими һарададыр? Бу дөврүн философу һарададыр? Мәҝәр Аллаһ бу дүнјанын мүдриклијини ағылсызлыға чевирмәмишдирми?” (1 Коринфлиләрә 1:19, 20). Белә мүтәфәккирләр Аллаһын руһу илә дејил, “бу дүнјанын руһу” илә һәрәкәт едирдиләр (1 Коринфлиләрә 2:12). Онларын фәлсәфәләри вә идејалары Јеһованын дүшүнҹәләринә зидд ҝедирди.
Бу ҹүр ҹисмани дүшүнҹәләрин мәнбәји, Һәвваны алдатмаг үчүн иландан истифадә едән Шејтан Иблисдир (Тәквин 3:1-6; 2 Коринфлиләрә 11:3). О, бизим үчүн дә тәһлүкәлидирми? Бәли! Аллаһын Кәламында дејилдији кими, Шејтан о дәрәҹәдә инсанларын “зеһинләрини кор етмишдир” ки, инди о, ‘бүтүн дүнјаны алдадыр’ (2 Коринфлиләрә 4:4; Вәһј 12:9). Онун һијләләринә гаршы ајыг олмаг неҹә дә ваҹибдир! (2 Коринфлиләрә 2:11).
“Инсанларын кәләкбазлығы”ндан горун
Һәвари Павел һәмчинин “инсанларын кәләкбазлығы”на гаршы хәбәрдарлыг едирди (Ефеслиләрә 4:14). О, ҝуја һәгигәти тәгдим едән, әслиндә исә ону тәһриф едиб “һијләҝәрликлә фәалијјәт ҝөстәрән” адамларла гаршылашырды (2 Коринфлиләрә 11:12-15). Белә адамлар мәгсәдләринә наил олмаг үчүн өз фикирләрини дәстәкләјән сүбутлара, тәмтәраглы ифадәләрә, ҹүз’и һәгигәтә, долајы сөз атмаға вә һәтта ағ јалана белә әл ата биләрләр.
Тәблиғатчылар чох вахт башгаларыны ләкәләмәк үчүн “тәригәт” сөзүндән истифадә едирләр. Авропа Шурасынын Парламент Ассамблејасына едилән төвсијәдә јени дин групларыны өјрәнән мә’мурлара “бу терминдән истифадә етмәмәк” мәсләһәти ҝөрүлүр. Нәјә ҝөрә? Чүнки “тәригәт” сөзүндә һәддиндән артыг мәнфи мә’на чалары вар. Буна бәнзәр шәкилдә, Јунан мүтәфәккирләри һагсыз олараг һәвари Павели “бошбоғаз”, јә’ни һәрфи мә’нада “тохумлары јыған” адландырырдылар. Бунунла онлар Павели билијин јалныз зәррәҹикләрини “јыған” вә тәкрар едән чәрәнчи адландырырдылар. Әслиндә исә Павел “Исаны вә дирилмәни мүждәләјирди” (Һәвариләрин ишләри 17:18).
Тәблиғатчыларын әл атдыглары үсуллар тә’сир ҝөстәрирми? Бәли. Онлар инсанларын башга халглара вә ја динләрә гаршы анлајышыны тәһриф едәрәк етник вә дини нифрәтин јарадылмасында ваҹиб амил олмушлар. Бир чохлары бу үсуллардан ҝениш танынмајан күтләләри пис гәләмә вермәк үчүн истифадә едирләр. Адолф Һитлер јәһудиләри вә башга инсанлары “рәзил”, “чох зәрәрли” вә дөвләт үчүн “тәһлүкәли” кими тәсвир едәркән белә үсуллардан чох еффектлә истифадә едирди. Һеч вахт белә һијләҝәрлијин сәнин дүшүнҹәни зәһәрләмәсинә јол вермә (Һәвариләрин ишләри 28:19-22).
Өзүнү алдатма
Инсанын өзүнү алдатмасы да чох асандыр. Әслиндә бизә ән әзиз олан фикирләрдән имтина етмәк вә һәтта онлары јохламаг чох чәтин ола биләр. Нәјә ҝөрә? Она ҝөрә ки, биздә өз нөгтеји-нәзәрләримизә гаршы емосионал бағлылыг јараныр. Сонра биз, еһтимал ки, јалан сәбәбләр ујдурараг — һәгигәтән сәһв вә алдадыҹы дүшүнҹәләрә бәраәт газандырараг өзүмүзү алдадырыг.
Биринҹи әсрин бә’зи мәсиһчиләри белә давранырдылар. Онлар Аллаһын Кәламыны билир, анҹаг Кәламын дүшүнҹәләринә тә’сир етмәсинә јол вермирдиләр. Нәтиҹәдә онлар “өзләрини јалан дүшүнҹәләрлә” (ЈД) алдатмаға башладылар (Јагуб 1:22, 26). Өзүмүзү алдадыб-алдатмадығымызы неҹә јохлаја биләрик? Әгидәмиз киминсә тәрәфиндән шүбһәјә мә’руз галдығы заман гәзәбләнириксә, өзүмүзү алдатмыш олуруг. Гәзәбләнмәк әвәзинә гәрәзсизлији горујуб сахламаг вә һәтта фикирләримизин дүзҝүнлүјүнә әмин олсаг да, башгаларынын дедијинә диггәтлә гулаг асмаг мүдриклик оларды (Сүлејманын мәсәлләри 18:17).
“Аллаһ билҝисини” ахтар
Сағлам дүшүнҹәни горумаг үчүн биз нә едә биләрик? Бунун үчүн бизә чох көмәк тәклиф едилир, лакин биздән сә’јлә чалышмаг тәләб олунур. Мүдрик Сүлејман падшаһ демишдир: “Оғлум, гулағыны һикмәтә чевирәрәк вә анлајыша үрәјини мејл етдирәрәк, сөзләрими гәбул едәр вә әмрләрими јанында сахларсанса; ҝерчәк, әҝәр идракы чағырарсан вә анлајыша сәсини јүксәлдәрсәнсә; әҝәр ҝүмүш ахтарар кими ону ахтарарсан вә хәзинәләр арашдырар кими ону арашдырарсанса; Рәбб горхусуну о заман анлајаҹагсан вә Аллаһ билҝисини тапаҹагсан” (Сүлејманын мәсәлләри 2:1-5). Бәли, әҝәр биз зәкамызы вә үрәјимизи Аллаһын Кәламынын һәгигәтләри илә долдурмаға сә’ј ҝөстәририксә, онда әсл мүдриклији, анлајышы вә дәрракәни әлдә едәҹәјик. Нәтиҹәдә, биз ҝүмүш вә ја башга гијмәтли даш-гашлардан даһа дәјәрли шејләри ахтарыб тапаҹағыг (Сүлејманын мәсәлләри 3:13-15).
Мүдриклик вә билик, шүбһәсиз, сағлам дүшүнҹәнин ајрылмаз тәркиб һиссәсидир. Аллаһын Кәламында дејилир: “Сәнин үрәјинә һикмәт ҝирәҹәк вә ҹанына билҝи хош ҝәләҹәк; ағыл сәни мүһафизә едәҹәк; анлајыш сәни горујаҹаг; та ки, сәни шәр адамын јолундан, әјри сөзлү адамдан горусун; онлар гаранлығын јолларында јеримәк үчүн, доғрулуг јолларыны бурахырлар” (Сүлејманын мәсәлләри 2:10-13).
Мә’јус вә ја тәһлүкәдә олдуғумуз вахтларда Аллаһын фикирләринин дүшүнҹәмизә тә’сир етмәсинә јол вермәк хүсусилә ваҹибдир. Гәзәб вә ја горху кими ҝүҹлү һиссләр сағлам дүшүнмәјә чәтинлик төрәдә биләр. Сүлејман демишдир: “Мә’јуслуг мүдрик инсаны ағылсыз давранмаға вадар едә биләр” (Ваиз 7:7, ЈД). Һәтта мүмкүндүр ки, инсан “үрәјиндә Рәббә һиддәтләнәр” (Сүлејманын мәсәлләри 19:3, МКШ). Бу неҹә ола биләр? Өз проблемләримиздә Аллаһы ҝүнаһландырмагла вә Онун ганун вә принсипләринә зидд олан әмәлләримизә һагг газандырмагла. Һәмишә һәр шеји јахшы билдијимизи фәрз етмәк әвәзинә, ҝәлин, Мүгәддәс Јазыларын васитәсилә бизә көмәк етмәк истәјән мүдрик мәсләһәтчиләри һәлимликлә динләјәк. Вә әҝәр лазымдырса, ҝәлин, фикирләримизин сәһв олдуғу ҝөстәрилдикдә, һәтта әгидәмиздән белә ваз кечмәјә һазыр олаг (Сүлејманын мәсәлләри 1:1-5; 15:22).
“Аллаһдан дилә”
Биз гарышыг вә тәһлүкәли бир зәманәдә јашајырыг. Әҝәр сағлам дүшүнҹәли олмаг вә мүдрик давранмаг истәјириксә, рәһбәрлик үчүн һәмишә Јеһоваја дуа етмәк ваҹибдир. Һәвари Павел јазырды: “Һеч нәјин гејдинә галмајын, амма һәр шејдә, дуа вә нијаз едәрәк, өз хаһишләринизи Аллаһа шүкранла билдирин. Вә Аллаһын һәр ҹүр ағылдан үстүн олан сүлһү Мәсиһ Иса васитәсилә үрәкләринизи вә дүшүнҹәләринизи горујаҹагдыр” (Филипилиләрә 4:6, 7). Әҝәр чәтинликләрин вә јахуд сынагларын өһдәсиндән ҝәлмәјә мүдриклијимиз чатмырса, онда биз буну “һәр кәсә ҹомәрдликлә вә ҝилејләнмәјәрәк верән Аллаһдан” диләмәлијик (Јагуб 1:5-8).
Һәвари Петер һәмиманлыларынын мүдриклик ҝөстәрмәли олдугларынын ваҹиблијини дәрк едәрәк, онлары “пак дүшүнҹәли олмаға” тәшвиг етмәк үчүн имканлар ахтарырды. О истәјирди ки, онлар “мүгәддәс пејғәмбәрләр тәрәфиндән габагҹадан сөјләнән сөзләри вә Рәбб вә Хиласкарын [Иса Мәсиһин]... васитәсилә е’лан едилән әмрини” јада салсынлар (2 Петер 3:1, 2). Әҝәр биз белә давранырыгса вә дүшүнҹәләримизи Јеһованын Кәламына ујғунлашдырырыгса, сағлам дүшүнҹәли олаҹаг вә мүдрик давранаҹағыг.
[30-ҹу сәһифәдәки шәкилләр]
Илк мәсиһчиләр фәлсәфи дүшүнҹәләри дејил, Аллаһын мүдриклијини әлдә рәһбәр тутурдулар.
[Иҹазә илә]
Философлар (солдан саға): Epicurus: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Cicero: Reproduced from The Lives of the Twelve Caesars; Plato: Roma, Musei Capitolini
[31-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]
Дуа етмәк вә Аллаһын Кәламыны өјрәнмәк чох ваҹибдир.