«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр. Јанвар 2018

*** nwtsty-Е Мт 3:1, 2 ајәләри үчүн әлавә изаһат ***

Тәблиғ: Бу јунан сөзү әсасән «ҹарчы гисминдә бәјан етмәк» мәнасыны дашыјыр. Бәјан етмәјин үсулуну вурғулајыр, јәни бурада мүәјјән бир група вәз етмәкдән јох, ачыг-ашкар ҹар чәкмәкдән сөһбәт ҝедир.

Падшаһлыг: Јунан сөзү басилеја һәм падшаһ тәрәфиндән идарә олунан һөкумәти, һәм дә падшаһын һакимијјәти алтында олан әразини вә она табе олан халглары билдирир. Бу сөз биринҹи дәфә бурада ишләнир. Бүтүн Инҹилдә ҹәми 162 дәфә јазылыб, онун да 55 дәфәсинә Мәттанын јаздығы мүждәдә раст ҝәлинир. Мәтта әксәр һалларда бу сөзү Аллаһын сәмави һакимијјәтинә аид ишләдиб. Мәтта бу сөзү елә тез-тез јазыб ки, онун јаздығы мүждәни Падшаһлыг мүждәси адландырмаг олар.

Сәмави Падшаһлыг: Бу ифадә тәхминән 30 дәфә вә јалныз Мәттанын јаздығы мүждәдә ишләнир. Маркын, Луканын јазыдығы мүждәләрдә Аллаһын Падшаһлығы ифадәси ишләнир. Бу да ону ҝөстәрир ки, Аллаһын Падшаһлығы руһани ҝөјдә јерләшир вә орадан идарә едир (Мт 21:43; Мр 1:15; Лк 4:43; Дн 2:44; 2Тм 4:18).

Јахынлашыр: јәни сәмави Падшаһлығын ҝәләҹәк һөкмдары зүһур етмәк үзрә иди.

*** nwtsty-Е медиа ***

Вәфтизчи Јәһјанын ҝејими вә ҝөрүнүшү

Јәһја дәвә јунундан тохунмуш палтар ҝејир, белинә дәри гуршаг бағлајырды. Гуршагда балаҹа әшјалар гојмаг олурду. Илјас пејғәмбәр дә бу ҹүр палтар ҝејирди (2Пд 1:8). Дәвә јунундан олан парчалар ҹод олурду вә белә палтарлары әсасән касыблар ҝејирди. Варлылар исә ипәк вә ја кәтандан тикилмиш зәриф либаслар ҝејирдиләр (Мт 11:7—9). Доғуландан бәри нәзири олдуғу үчүн Јәһјанын сачына һеч вахт кәсилмәмишди. Онун ҝејиминдән, ҝөрүнүшүндән садә јашајышы, һәјатыны бүсбүтүн Аллаһа һәср етдији дәрһал ајдын ҝөрүнүрдү.

Чәјирткә

Мүгәддәс Китабда истифадә олунан «чәјирткә» сөзү чәјирткәләрин гыса бығҹыглары олан бүтүн нөвләринә, хүсусилә дә бөјүк сүрү шәклиндә учан нөвләринә аид ишләнир Јерусәлимдә апарылан бир арашдырмаја әсасән мүәјјән олунуб ки, сәһра чәјирткәләри 75 фаиз протеиндән ибарәтдир. Һазырда чәјирткәдән гида кими истифадә олундугда башы, ајаглары, ганадлары вә гарын һиссәси атылыр. Галан һиссәси чиј јахуд бишмиш һалда јејилир. Зүлалла зәнҝин олан бу ҹүҹүләр кревет јахуд јенҝәҹ дады верирләр.

Чөл балы

Шәкилдә вәһши бал арыларынын дүзәлтдији пәтәк (1) вә балла долу олан шан (2) тәсвир олунуб. Јәһ­јанын једији бал, ола билсин ки, Апис меллифера сјриаҹа кими танынан, һәмин әразидә јашајан вәһши бал арыларынын һазырладығы бал иди. Јәһуда чөллүјүнүн исти, гуру иглиминә чох јахшы ујғунлашмыш агрессив тәбиәтли бу арылары әһлиләшдирмәк олмур. Лакин артыг ерамыздан әввәл доггузунҹу әсрдән Исраилдә јашајан инсанлар бал арыларыны силиндиршәкилли ҝил габларда сахлајырдылар. Иордан вадисиндә јерләшән гәдим шәһәрин мәркәзи һиссәсиндә (һазырда Тел Реһоб кими таныныр) апарылан газынты ишләри заманы чохлу белә пәтәк ашкара чыхмышдыр. Бу пәтәкләрдәки бал индики Түркијәнин әразисиндән ҝәтирилән ары нөвләринин балы иди.

*** nwtsty-Е Мт 1:3 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Тамар: Мәсиһин нәсил шәҹәрәсиндә Мәттанын адыны чәкдији беш гадындан биринҹиси. О бири гадынлар башга халгдан олан Раһаб вә Рут ­(5-ҹи ајә), һәмчинин Урјајын арвады Бадсәба (6-ҹы ајә) вә Мәрјәм (16-ҹы ајә) иди. Мәсиһин нәсил шәҹәрәсиндә әсас етибарилә јалныз кишиләрин ады чәкилиб. Бу гадынларын јалныз кишиләрин ады чәкилән нәсил шәҹәрәсиндә гејд олунмасына сәбәб јәгин о олмушдур ки, онлар гејри-ади шәкилдә Мәсиһин улу нәнәси олмушлар.

*** nwtsty-Е Мт 3:11 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Вәфтиз едирәм: Јахуд «суја батырырам». Јунан сөзү баптизо «(суја) батырмаг», «баш вурмаг» демәкдир. Мүгәддәс Китабдакы диҝәр ајәләрдән ајдын олур ки, вәфтиз там олараг суја батырылмаг демәкдир. Мәсәлән, Јәһја Иордан вадисиндә, Салимин јахынлығында вәфтиз едирди, «чүнки орада су бол иди» (Јһ 3:23). Филип һәбәшистанлы мәмуру вәфтиз етмәк истәјәндә онларын һәр икиси суја ҝирмишдиләр (Һв 8:38). Неманын једди дәфә Иордана баш вурдуғу јазылан 2Пд 5:14 ајәсиндә Септуаҝинтада ејни јунан сөзү ишләдилиб.

*** nwtsty-Е Мт 5:3 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Хошбәхтдир: Садәҹә ҝүнү хош кечмәк, гајғысыз, шән олмаг нәзәрдә тутулмур. Инсана аид ишләндикдә Аллаһын мүбарәк гылдығы вә разы галдығы адамын әһвалы нәзәрдә тутулур. Бу сөз һәм дә Аллаһа вә сәмави ҹалалында олан Исаја аид ишләнир (1Ти 1:11; 6:15).

Аллаһа еһтијаҹы олдуғуну дәрк едәнләр: Дәрк едәнләр кими тәрҹүмә олунан јунан ифадәси һәрфән «јохсул», «еһтијаҹ ичиндә олан», «диләнчи» демәкдир. Бу контекстдә һәмин сөз еһтијаҹы олан вә бу еһтијаҹыны ајдын шәкилдә дәрк едән адамлар барәдә ишләнир. Лк 16:20, 22 ајәләриндә «диләнчи» Илазәрдән данышыланда да бу сөз ишләнир. Бәзи тәрҹүмәләрдә «руһән јохсул» кими тәрҹүмә едилән јунан сөзү руһани ҹәһәтдән јохсул олдуғуну вә Аллаһа еһтијаҹы олдуғуну кәскин сурәтдә һисс едән адам мәнасыны дашыјыр.

*** nwtsty-Е Мт 5:7 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Рәһмдиллиләр: Мүгәддәс Китабда «рәһмдилли» вә «мәрһәмәт» кими тәрҹүмә олунан сөзләр садәҹә бағышламаг, јахуд һөкмү јүнҝүлләшдирмәк мәналары илә мәһдудлашмыр. Чох вахт көмәјә еһтијаҹы оланлара үрәји јаныб көмәк етмәк мәнасыны дашыјыр.

*** nwtsty-Е Мт 5:9 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Сүлһпәрвәрләр: Садәҹә сүлһү горујан адамлар јох, сүлһ олмајан јердә сүлһ јарадан адамлардыр.

*** w07-Е 1/12 с. 17, абз. 2 ***

Өвладынызы сүлһпәрвәр бөјүдүн

Өвладларына сүлһә ҹан атмағы ашыламаг мәсиһи валидејнләрин арзусудур (1 Бутрус 3:11). Сүлһпәрвәрлијин ҝәтирдији хошбәхтлији дадмаг үчүн шүбһә, мәјуслуг вә әдавәт кими һиссләрлә мүбаризә апармаға дәјәр.

Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр

*** nwtsty-Е Мт 4:9 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Сәҹдә гылсан: Бурада ишләнән јунан сөзүнү «ибадәт етмәк» кими дә тәрҹүмә етмәк олар. Лакин бу сөз бурада фелин елә формасындадыр ки, ани баш верән һәрәкәти билдирир. Сөзүн «сәҹдә гыл» кими тәрҹүмә олунмасы ону ҝөстәрир ки, Иблис Исадан она һәмишә ибадәт етмәсини јох, бир дәфә сәҹдә гылмасыны истәмишди.

*** nwtsty-Е Мт 4:23 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Вәз едир... тәблиғ едир: Вәз етмәк тәблиғ етмәкдән фәргләнир. Вәз едән тәблиғчидән фәргли олараг, тәлим верир, изаһ едир, инандырыҹы дәлилләр вә сүбутлар ҝәтирир.

*** nwtsty-Е Мт 6:24 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Гуллуг етмәк: Јунан сөзү јалныз бир ағаја мәхсус олан гул кими ишләмәк мәнасыны верир. Иса бурада дејир ки, мәсиһи мал-дөвләт далынҹа гача-гача Аллаһа лајиг олдуғу сәдагәти ҝөстәрә билмәз.

*** nwtsty-Е Мт 6:33 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Салеһлији: Аллаһын тәләб етдији салеһлији үстүн тутанлар ҹан-дилдән Аллаһын ирадәсини јеринә јетирир вә Онун хејирлә шәрә даир нормаларына риајәт едир. Бу тәлим фәрисиләрин тәлими илә там бир тәзад тәшкил едирди. Фәрисиләр һәмишә өзләринин салеһлијә даир нормаларыны тәсис етмәјә чалышырдылар (Мт 5:20).

Падшаһлыг: Бәзи гәдим јунан әлјазмаларында «Аллаһын Падшаһлығы».

Үстүн тутун: Јунан дилиндә бу фелин формасы давамедиҹи һәрәкәти билдирир вә «һәмишә үстүн тутун» кими дә тәрҹүмә едилә биләр. Исанын давамчысы олан адам Падшаһлығы бир мүддәт үстүн тутуб сонра башга шејләрә диггәтини ҹәмләмәз. Әксинә, о, һәмишә Падшаһлыға һәјатында әсас јери ајырар.

*** nwtsty-Е Мт 7:28, 29 ајәләри үчүн әлавә изаһат ***

Онун неҹә вәз етдијинә: Бу ифадә Исанын неҹә өјрәтдијинә, онун тәлим үсулларына, о ҹүмләдән, өјрәтдији тәлимләрә, јәни вәзиндә сөјләдији фикирләрә аиддир.

Һејран галды: Бурада ишләнән јунан сөзү «һејрәтдән ағзы ачыг галмаг» мәнасыны верир. Фелин давамедиҹи формада олмасы исә ону ҝөстәрир ки, Исанын сөзләри ҹамаатын зеһнинә узун мүддәтә һәкк олунду.

Онларын мирзәләри кими јох: Мөтәбәр мәнбә кими нүфузлу раввинләрдән ситат ҝәтирән мирзәләрдән фәргли олараг, Иса Јеһованын нүмајәндәси кими, ихтијар саһиби кими данышыр, тәлимләрини Аллаһын Кәламына әсасландырырды (Јһ 7:16).

*** nwtsty-Е Мт 8:3 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Она тохунду: Төвратдакы гануна ҝөрә ҹүзам хәстәләри башгаларыны да јолухдурмамаг үчүн һамыдан тәҹрид олунмалы идиләр (Лв 13:45, 46; Сј 5:1—4). Лакин јәһуди дин рәһбәрләри өзләриндән әлавә гајдалар иҹад етмишдиләр. Мәсәлән, һеч кәс ҹүзамлыја тәхминән 1,8 метрдән јахын ҝетмәмәли иди. Күләкли һавада исә тәхминән 45 метр аралы ҝәзмәли идиләр. Бу ҹүр гајдалар она ҝәтириб чыхарды ки, һамы ҹүзамлыларла рәһмсизҹәсинә рәфтар етмәјә башлады. Мәсәлән, бир рәвајәтдә дејилир ки, бир раввин ҹүзамлылардан ҝизләнирди, о бири исә ҹүзамлылары јахына бурахмамаг үчүн онлара даш атырды. Мараглысы будур ки, рәвајәтдә һәмин раввинләр һагда мүсбәт тонда данышылыр. Анҹаг Иса тамам фәргли давранды. Онун ҹүзамлынын һалына үрәји елә јанды ки, башга јәһудиләрин ағласығмаз һесаб етдији бир һәрәкәти етди, һәмин адама тохунду. Бахмајараг ки, Иса бир кәлмә сөзлә дә ону сағалда биләрди (Мт ­8:5—12).

Истәјирәм: Иса садәҹә хаһиши гәбул етмәди, һәм дә буну јеринә јетирмәји истәдијини сөјләди вә бунунла да ҝөстәрди ки, ону садәҹә борҹ һиссиндән ирәли ҝәләрәк сағалтмыр.

*** nwtsty-Е Мт 9:10 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Сүфрә башында әјләшәркән: Киминләсә сүфрә башында әјләшмәк һәмин адамла јахын мүнасибәти билдирирди. Беләликлә, Исанын ҝүнләриндә јәһудиләр адәтән гејри-јәһудиләрлә бир сүфрәјә отурмаз, онларла чөрәк кәсмәздиләр.

Верҝијыған: Бир чох јәһудиләр Рома һөкумәти үчүн верҝи јығырдылар. Халг бу јәһудиләрә нифрәт едирди. Јад һөкумәтә ишләмәкләри бир јана галсын, үстәлик, һөкумәтин гојдуғу верҝидән артығыны алыб ҹамааты сојурдулар. Јәһудиләр верҝијығанлардан узаг дурурдулар, онлары ҝүнаһкарлар вә фаһишәләрлә ејни ҝөздә ҝөрүрдүләр (Мт 11:19; 21:32).

*** nwtsty-Е Мт 9:36 ајәси үчүн әлавә изаһат

Һалына аҹыды: Јунанҹа сплахнизомај. Бу фел бағырсаг (сплахна) сөзү илә ејникөклү сөздүр вә дәрин һисс вә һәјәҹаны билдирир. Бу, шәфгәт һиссини билдирмәк үчүн јунан дилиндә олан ән ҝүҹлү сөзләрдән биридир.

*** nwtsty-Е Мт 10:29, 30 ајәләри үчүн әлавә изаһат ***

Сәрчә: Јунанҹа стравтион кичилтмә формасындадыр вә истәнилән кичик гушу билдирир. Лакин чох вахт јемәли гушлардан ән уҹуз гуш олан сәрчәни билдирир.

Бир гара гәпијә: Һәрфән ассарион. 45 дәгигәлик ишин әвәзиндә верилән зәһмәтһаггы (Б14 әлавәсинә бах). Бу дәфә, Ҹәлиләјә үчүнҹү дәфә ҝедәркән Иса демишди ки, ики сәрчә бир ассарионадыр. Башга бир дәфә, тәхминән бир ил сонра Јәһудејада хидмәт едәркән Иса демишди ки, ики ассариона беш сәрчә алмаг олар (Лк 12:6). Бунлары мүгајисә едәндә ајдын олур ки, сәрчәләр алверчиләр үчүн елә әһәмијјәтсиз идиләр ки, бешинҹини һавајы верирдиләр.

Сизин исә башыныздакы түкләр белә, бир-бир сајылыб: Дејиләнә ҝөрә, башда орта һесабла 100 000-дән чох түк олур. Јеһованын бу ҹүр хырда шејләри дә билмәси Онун Мәсиһин һәр бир давамчысы илә јахындан марагландығына зәманәт верир.

*** nwtsty-Е медиа ***

Сәрчә

Сәрчә јемәли гушлардан ән уҹузу иди. 45 дәгигәлик ишин зәһмәтһаггысына ики сәрчә алмаг оларды. Сәрчә кими тәрҹүмә олунан јунан сөзү истәнилән балаҹа гуша аид, о ҹүмләдән һәлә дә Исраилдә чох олан ев сәрчәсинә (Пассер доместиҹус библиҹус) вә испан сәрчәсинә аид ишләнә биләр.

*** nwtsty-Е Мт 11:28 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Јүкү ағыр оланлар: Исанын јанына дәвәт етдији кәсләр гајғыларла јүкләнән зәһмәткеш адамлар иди. Инсанларын Төвратдакы ганунлардан әлавә ујдурдуғу гајда-ганунлар уҹбатындан бу адамлар үчүн Јеһоваја ибадәт етмәк јүкә чеврилмишди (Мт 23:4). Һәтта истираһәт үчүн нәзәрдә тутулан Шәнбә дә ағыр бир јүк олмушду (Чх 23:12; Мр 2:23—28; Лк 6:1—11).

Мән сизә тәравәт верәҹәјәм: Јунанҹадан тәравәт кими тәрҹүмә олунан сөз һәм истираһәти (Мт 26:45; Мр 6:31), һәм дә ҝүҹ топламаг үчүн ағыр ишдән сонра динҹәлмәји билдирир (2Кр 7:13; Фм 7). Контекст ҝөстәрир ки, Исанын бојундуруғуну ҝөтүрмәк (Мт 11:29) истираһәт јох, хидмәт етмәк демәкдир. Бурада ишләнән јунан фели мәлум нөвдәдир, һәрәкәтин иҹрачысы исә Исадыр. Демәли, Иса јорғунлара ҝүҹ верәҹәк ки, онларда Исанын раһат вә јүнҝүл бојундуруғуну ҝөтүрмәк истәји ојансын.

*** nwtsty-Е Мт 11:29 ајәси үчүн әлавә изаһат ***

Бојундуруғуму үзәринизә ҝөтүрүн: Иса «бојундуруг» сөзүнү мәҹази мәнада, һакимијјәтә вә ҝөстәришә табе олмаг мәнасында ишләдирди. Әҝәр о, икитәрәфли бојундуруғу, јәни Аллаһын онун үзәринә гојдуғу бојундуруғу нәзәрдә тутурдуса, демәли, шаҝирдләрини онунла ејни бојундуруг алтына ҝирмәјә сәсләјирди ки, онлара көмәк етсин. Белә олан һалда бу ифадә бу ҹүр тәрҹүмә олуна биләр: «Мәнимлә бирҝә бојундуруғумун алтына ҝирин». Јох әҝәр өзүнүн башгаларынын үзәринә гојдуғу бојундуругдан данышырдыса, о заман онлары бир шаҝирд кими, һакимијјәтинә вә ҝөстәришинә табе олмаға сәсләјирди.