«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр
*** nwtsty-Е Мт 20:3 ајәси үчүн медиа ***
Базар мејданы
Иш дәфтәриндә тәсвир олундуғу кими, бәзи базарлар јол кәнарында јерләширди. Сатыҹылар сатыша о гәдәр мал чыхарырдылар ки, күчәдән кечиб ҝетмәк олмурду. Бурада ев әшјалары, сахсы габлар, баһалы шүшә габлар, о ҹүмләдән тәзә мејвә-тәрәвәз алмаг оларды. О дөврдә сојудуҹу олмадығындан әрзаг алмаг үчүн ҹамаат һәр ҝүн базара ҝәлирди. Базарлыға ҝәләнләр таҹирләрдән, бир-бириндән тәзә хәбәрләр ешидирдиләр, ушаглар бир-бирилә ојнајырды, ишсиз адамлар да орада дуруб муздлу иш ҝөзләјирдиләр. Базар мејданларында Иса хәстәләрә шәфа вермиш, Булус тәблиғ етмишди (Һв 17:17). Тәкәббүрлү мирзәләр вә фәрисиләр исә белә јерләрдә диггәт мәркәзиндә олмағы, ҝедиб-ҝәләнләрин онларла саламлашмасыны хошлајырдылар.
*** nwtsty-Е Мт 20:20, 21 ајәләри үчүн әлавә изаһат ***
Зәбәдинин оғланларынын анасы: Јәни һәвари Јагубла Јәһјанын анасы. Маркын мүждәсинә әсасән, Исаја Јагубла Јәһја јахынлашмышды. Ҝөрүнүр, бу, әслиндә онларын истәји иди, садәҹә Исанын јанына аналары Сәлимәни ҝөндәрмишдиләр. Сәлимә, ола билсин, Исанын халасы иди (Мт 27:55, 56; Мр 15:40, 41; Јһ 19:25).
Бир оғлум сәнин сағында, о бириси солунда: Бурада һәр ики мөвге шәрәф вә сәлаһијјәт билдирир, анҹаг сағ тәрәф даһа шәрәфли мөвгедир (Зб 110:1; Һв 7:55, 56; Рм 8:34).
*** nwtsty-Е Мт 20:26, 28 ајәләри үчүн әлавә изаһат ***
Гуллуг: Јахуд «хидмәт». Бу феилдән јаранмыш исмин, јәни гуллугчу, јахуд хидмәтчи сөзүнүн јунан еквиваленти диаконос усанмадан башгаларынын рифаһы үчүн хидмәт едән кәсә аид ишләнир. Бу сөз Мәсиһә (Рм 15:8), Мәсиһин хидмәтчиләринә (1Кр 3:5—7; Кл 1:23), јығынҹаг хидмәтчиләринә (Фп 1:1; 1Тм 3:8), о ҹүмләдән ев гуллугчуларына (Јһ 2:5, 9) вә дөвләт ишчиләринә аид ишләнир (Рм 13:4).
*** nwtsty-Е Мт 21:9 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Јалварырыг,.. гуртар: Һәрфән «Һосанна». Бу јунан сөзү «јалварырыг, гуртар», јахуд «хаһиш едирик, гуртар» мәнасыны верән ибрани ифадәсиндән јараныб. Бурада бу сөз хилас вә ја гәләбә үчүн Аллаһа едилән јалварыш кими ишләниб вә «нә олар, хилас ет» кими тәрҹүмә едилә биләр. Әввәл-әввәл бу сөз јалныз дуа кими ишләнирди, сонралар исә һәм дә мәдһ сөзү кими ишләнмәјә башлады. Зб 118:25 ајәсиндә бу сөзә раст ҝәлинир. Мараглыдыр ки, 113-дән 118-дәк олан мәзмурлары Пасха бајрамы ҝүнләриндә нәғмә кими охујурдулар. Буна ҝөрә дә Иса Јерусәлимә ҝирәндә бу сөзләр бәдаһәтән инсанларын ағлына ҝәлмишди. Аллаһын «Давуд Оғлуну гуртар» дуасына вердији бир ҹаваб ону дирилтмәси иди. Мт 21:42 ајәсинә әсасән, Иса өзү Зб 118:22, 23 ајәләрини ситат ҝәтирмиш вә Мәсиһә аид етмишди.
Давуд Оғлуну: Бу ифадә илә инсанлар Исанын Давудун нәслиндән ҝәлдијини вә онун вәд олунмуш Мәсиһ кими ојнадығы ролу гәбул етдикләрини ҝөстәрирдиләр.
*** nwtsty-Е Мт 22:37 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Гәлб: Мәҹази мәнада ишләндикдә бу сөз үмумиликдә инсанын дахили варлығыны билдирир. «Варлыг», «ағыл» сөзләрилә бирҝә ишләндикдә исә нисбәтән дар мәна дашыјыр вә әсасән инсанын емосијаларыны, арзу вә һиссләрини билдирир. Бурада ишләнән үч сөз (гәлб, варлыг вә ағыл) бир-бирини истисна едән мәфһумлары билдирмир, онларын мәна сферасы үст-үстә дүшүр вә беләликлә, Аллаһы там, сидги-үрәкдән севмәјин ваҹиблијини ән јүксәк дәрәҹәдә вурғулајыр.
Ағыл: Инсанын зеһни габилијјәти. Инсан Аллаһы танымаг вә севмәк үчүн бу габилијјәтини ишә салмалыдыр (Јһ 17:3, һаш.; Рм 12:1). Бу ситатын ҝөтүрүлдүјү Гн 6:5 ајәсиндә ибрани дилиндә «гәлбинлә, варлығынла, вар ҝүҹүнлә» јазылыб. Лакин Мәттанын јаздығы мүждәдә јунан дилиндә «ҝүҹ» әвәзинә «ағыл» јазылыб. Бу ики ајәдә мүхтәлиф сөзләрин ишләнмәсинә бир нечә сәбәб ола биләр. Әввәла, гәдим ибрани дилиндә «ағыл» мәфһумуну билдирмәк үчүн конкрет сөз олмаса да, чох вахт «үрәк», «гәлб» сөзү артыг бу мәфһуму өзүнә дахил едирди. Мәҹази мәнада ишләндикдә «үрәк» сөзү инсанын дүшүнҹәси, фикирләри, әһвал руһијјәси, нијјәтләри дә дахил олмагла, бүтүн дахили варлығыны билдирирди (Зб 26:2; 64:6; бу ајәдә гәлб сөзүнә верилән әлавә изаһата бахын.) Бу сәбәбдән, ибрани мәтниндә үрәк сөзү ишләнәндә јунанҹа «Септуаҝинта»да чох вахт «ағыл» сөзү ишләнирди (Јр 17:17; Мс 2:10; Әш 14:13). Мәттанын Гн 6:5 ајәсиндән ситат ҝәтирәркән јунан дилиндә «ҝүҹ» әвәзинә «ағыл» сөзү ишләтмәсинин диҝәр сәбәби о ола биләр ки, ибрани дилиндән «ҝүҹ» кими тәрҹүмә олунан сөз һәм физики ҝүҹү, һәм дә зеһни габилијјәти өзүнә дахил едирди. Демәли, Инҹили гәләмә аланларын «Ганунун тәкрары»ндан ситат ҝәтирәркән ејни сөзләри ишләтмәмәсинин сәбәби ибрани вә јунан дилиндә олан сөзләрин мәна чаларларынын үст-үстә дүшмәси ола биләр.
*** nwtsty-Е Мт 22:39 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Икинҹиси: Мт 22:37 ајәсиндә Иса фәрисинин суалына ҹаваб верир. Лакин тәкҹә суалын бирбаша ҹавабы илә кифајәтләнмәјиб икинҹи әмрдән дә ситат ҝәтирир (Лв 19:18), беләликлә, баша салыр ки, бу ики әмр бир-бирилә зәнҹирвари бағлыдыр, һәмчинин Төврат вә Пејғәмбәрләрин китабыны һәмин бу ики әмрлә хүласә етмәк олар (Мт 22:40).
Башгасыны: Бурада ишләнән јунан сөзүнү һәм дә «гоншу» кими тәрҹүмә етмәк олар. Һәрфи мәнада бу сөз «јахында олан» демәкдир. Анҹаг бу, садәҹә, јахынлыгда јашајан адамлары јох, инсанын растлашдығы һәр кәси билдирир (Лк 10:29—37; Рм 13:8—10).
*** nwtsty-Е Мт 22:40 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Төврат вә Пејғәмбәрләрин китабы: Бурада «Төврат» сөзү дар мәнада ишләнәрәк «Јарадылыш»дан «Ганунун тәкрары»на кими олан бөлмәләри өзүнә дахил едир. «Пејғәмбәрләрин китабы» исә Ибрани Мүгәддәс Јазыларындакы пејғәмбәрлик китабларыдыр. Лакин бу ики ифадә бир јердә ишләнәндә бүтөв Ибрани Мүгәддәс Јазылары нәзәрдә тутулур (Мт 7:12; 22:40; Лк 16:16).
Үзәриндә дурур: Һәрфән «асылыб». Иса Мәсиһ бунунла ҝөстәрирди ки, тәкҹә он әмр јох, бүтүн Төврат мәһәббәтә әсасланыр (Рм 13:9).
*** nwtsty-Е Мт 22:21 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Падшаһа мәхсус шејләри падшаһа: Һәрфән: «сезара». Тәкҹә бу вә паралел ајәләрдә (Мр 12:17; Лк 20:25) Исанын Рома императору һагда данышдығы гејд олунуб. Падшаһа мәхсус шејләрә һөкумәтин ҝөстәрдији хидмәтләрә ҝөрә өдәнилмәли олан верҝиләр, һәмчинин сәлаһијјәтли мәмурлара ҝөстәрилән һөрмәт вә нисби итаәткарлыг дахилдир (Рм 13:1—7).
Аллаһа мәхсус шејләри Аллаһа: Бура инсанын сидги-үрәкдән ибадәти, мәһәббәти вә там, ҹан-дилдән итаәткарлығы дахилдир (Мт 4:10; 22:37, 38; Һв 5:29; Рм 14:8).
*** nwtsty-Е Мт 23:24 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Ағҹаганады сүзҝәҹлә ајырыб, дәвәни дири-дири удан: Ағҹаганад вә дәвә исраиллиләрә таныш олан ән кичик вә ән бөјүк натәмиз һејванлардан идиләр (Лв 11:4, 21—24). Иса истеһза гарышыг мүбалиғәјлә данышараг демишди ки, дин хадимләри ағҹаганадла мурдарланмамаг үчүн ичкиләри сүзҝәҹдән кечирирдиләр, лакин Төвратдакы даһа ваҹиб мәсәләләрә гәтијјән әһәмијјәт вермирдиләр, бу исә дәвәни удмаға бәрабәр иди.
*** ит-2-Е с. 279, абз. 6 ***
Мәһәббәт
Мәһәббәт сојуја биләр. Иса Мәсиһ ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләр барәдә шаҝирдләринә данышанда демишди ки, Аллаһа инандығыны дејән чох адамда мәһәббәт (агапи) сојујаҹаг (Мт 24:3, 12). Һәвари Булус демишди ки, сон дәрәҹә чәтин вахтын сәҹијјәви хүсусијјәтләриндән бири инсанларын пулпәрәстлији олаҹаг (2Тм 3:1, 2). Буна ҝөрә дә инсан дүзҝүн принсипләри нәзәриндән гачыра биләр вә бир заманлар саһиб олдуғу дүзҝүн мәһәббәти итирә биләр. Бу, Аллаһын Кәламы үзәриндә дүшүнәрәк, һәјаты Аллаһын принсипләри әсасында гурараг үрәкдә мәһәббәт јаратмағын вә буну даима әмәлдә ҝөстәрмәјин ваҹиблијини вурғулајыр (Еф 4:15, 22—24).
*** w99-Е 11/15 с. 19, абз. 5 ***
Аллаһ гаршысында борҹунузу јеринә јетирирсинизми?
5 Иса Мәсиһ бизим зәманәмиз һагда демишди: «Нуһун вахтында неҹә идисә, инсан Оғлунун һүзуру заманы да елә олаҹаг. О вахт, дашгындан әввәл, Нуһ ҝәмијә минәнә гәдәр ҹамаат јејир, ичир, евләнир, әрә ҝедирди. Дашгын ҝәлиб онларын һамысыны апармајынҹа һеч нәјә мәһәл гојмурдулар. Инсан Оғлунун һүзуру заманы да белә олаҹаг» (Мәтта 24:37—39). Гәдәриндә јемәкдә, ичмәкдә пис һеч нә јохдур. Никаһ да Аллаһын Өзү тәрәфиндән тәсис едилмиш иттифагдыр (Јарадылыш 2:20—24). Анҹаг ҝөрсәк ки, диггәтимиз бүтүнлүклә ади һәјат гајғыларына ҹәмләнир, о заман бу барәдә дуа етмәк лазымдыр. Јеһова Падшаһлыг ишини һәр шејдән үстүн тутмаға, дүзҝүн давранмаға вә Онун гаршысында борҹумузу јеринә јетирмәјә көмәк едә биләр (Мәтта 6:33; Ромалылара 12:12; 2 Коринфлиләрә 13:7).
*** nwtsty-Е Мт 24:8 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Бәлаларын: Јунан сөзү һәрфән доғуш заманы һисс едилән кәскин санҹылары билдирир. Бу ајәдә үмумиликдә сыхынтылары, әзаб-әзијјәти билдирир. Лакин ејни заманда о мәнаны да верә биләр ки, Мт 24:21 ајәсиндә һаггында данышылан бөјүк мүсибәтдән әввәлки дөврдә һәмин әзаблар доғуш санҹылары кими ҝетдикҹә артаҹаг, кәскинләшәҹәк вә давамлы олаҹаг.
*** nwtsty-Е Мт 24:20 ајәси үчүн әлавә изаһат ***
Гыша: Бу мөвсүм үчүн ҝүҹлү јағышлар, сел вә сојуг һава характерик иди. Белә һавада сәфәрә чыхмаг, јемәк вә сығынаҹаг тапмаг чәтин оларды (Үз 10:9, 13).
Шәнбә ҝүнүнә: Јәһудијјә әразисиндә шәнбә ҝүнү илә бағлы гадағалар узаг јерләрә ҝетмәји вә јүк дашымағы чәтинләшдирирди. Һәмчинин шәнбә ҝүнү шәһәр дарвазалары да бағлы олурду (Һв 1:12, һаш., һәмчинин Б12 әлавәсинә бахын).