«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр
*** nwtsty-E Мт 26:17—20 ајәләри үчүн медиа ***
Пасха јемәји
Пасха сүфрәсиндә олан әсас јемәкләр: 1) бүтөв гызардылмыш гузу (һејванын һеч бир сүмүјү сындырылмамалы иди); 2) мајасыз чөрәк; 3) аҹы отлар (Чх 12:5, 8; Сј 9:11). Гәдим јәһуди гејдләриндән олан «Мишна»ја әсасән, аҹы отлара каһы, каснынын бир нечә нөвү, бозалаг, һәмчинин аҹыговуг дахил ола биләрди. Ҝөрүнүр, бу, исраиллиләрә Мисирдә кечирдикләри аҹы көләлик илләрини хатырладырды. Иса мајасыз чөрәјин онун камил инсан бәдәнини тәмсил етдијини билдирмишди (Мт 26:26). Һәвари Булус да Исаны «Пасха гузумуз» адландырмышды (1Кр 5:7). Артыг биринҹи әсрдә Пасха сүфрәсинә (4) шәраб да гојулурду. Иса демишди ки, шәраб фидјә олараг ахыдылаҹаг ганынын рәмзидир (Мт 26:27, 28).
*** nwtsty-E Мт 26:26 ајәси үчүн шәрһ ***
Тәмсил едир: Јунан дилиндән естин феилини (дилимиздә -дыр, -дир, -дур, -дүр шәкилчисинә мүвафигдир) «нәјисә билдирмәк», «нәјинсә мәнасыны кәсб етмәк», «символизә етмәк» кими дә тәрҹүмә етмәк олар. Һәвариләр үчүн бу сөзүн мәнасы ајдын иди, чүнки Иса бу сөзләри дејәркән һәм онун камил бәдәни, һәм дә јејәҹәкләри мајасыз чөрәк ҝөзләринин гаршысында иди. Буна ҝөрә дә, чөрәк һәрфән онун бәдәни ола билмәзди. Гејд етмәк лазымдыр ки, Мт 12:7 ајәсиндә дә һәмин јунан сөзү ишләнмишдир вә бир чох Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәләриндә «мәна», «кәсб етмәк» кими тәрҹүмә олунмушдур.
*** nwtsty-E Мт 26:28 ајәси үчүн шәрһ ***
Әһд ганы: Исанын гурбанлығы Јеһова илә мәсһ олунмушлар арасында бағланмыш јени әһди гүввәјә миндирди (Иб 8:10). Иса бурада Муса пејғәмбәрин Сина дағында Ганун әһдини гүввәјә миндирәркән ишләтдији ејни ифадәни ишләдир (Чх 24:8; Иб 9:19—21). Өкүзләрин вә кечиләрин ганы Аллаһла Исраил халгы арасында Ганун әһдини гүввәјә миндирдији кими, Исанын ганы да Јеһованын руһани Исраиллә бағлајаҹағы јени әһдә һүгуги гүввә верди. Јени әһд ерамызын 33-ҹү илинин Әллинҹи ҝүн бајрамында гүввәјә минди (Иб 9:14, 15).
*** nwtsty-E Мт 26:17 ајәси үчүн шәрһ ***
Мајасыз чөрәк бајрамынын илк ҝүнү: Мајасыз чөрәк бајрамы Пасхадан (14 нисан) сонракы ҝүн нисан ајынын 15-дә башлајырды вә дүз једди ҝүн давам едирди (Б15 әлавәсинә бахын). Артыг биринҹи әсрдә Пасха илә Мајасыз чөрәк бајрамы бирләшәрәк бир бајрам кими гејд олунурду вә нисанын 14-дән башлајараг сәккиз ҝүн давам едән бајрам үмумиликдә «Мајасыз чөрәк бајрамы» адыны алмышды (Лк 22:1). Бу контекстдә «илк ҝүнү» ифадәси һәмчинин «бир ҝүн әввәл» кими дә тәрҹүмә олуна биләр (Јһ 1:15, 30 ајәләри илә мүгајисә един; «илк» сөзүнүн еквиваленти олан јунан сөзү протос бу ајәләрдә «әввәл» кими тәрҹүмә олунуб — «мәндән әввәл [протос] вар олуб»). Беләҹә, орижинал јунан мәтнинә, һабелә јәһуди әнәнәсинә ҝөрә демәк олар ки, шаҝирдләр бу суалы Исаја нисан ајынын 13-дә вермишдиләр. Нисанын 13-ү ҝүнорта вахты шаҝирдләр Пасха үчүн лазыми һазырлыглары ҝөрдүләр, «ахшам дүшәндә» исә, јәни нисанын 14-ү тәзәҹә башлајанда бу бајрамы гејд етдиләр (Мр 14:16, 17).
*** nwtsty-E Мт 26:39 ајәси үчүн шәрһ ***
Бу ҹамы мәндән кәнар ет: Мүгәддәс Јазыларда «ҹам» сөзү чох вахт мәҹази мәнада ишләдиләрәк Аллаһын инсан үчүн ирадәсини, јәни инсанын пајына дүшән бир шеји билдирир (Мт 20:22 ајәсинә верилән шәрһә бахын). Иса, шүбһәсиз ки, күфр данышмагда вә гијама башчылыг етмәкдә иттиһам олундуғуна ҝөрә һәјәҹан кечирирди. О, нараһат олурду ки, бу ҹүр өлүм Аллаһын адыны бәднам едә биләр. Буна ҝөрә дә Аллаһа «бу ҹамы» ондан кәнар етмәси үчүн дуа етмишди.
*** nwtsty-E Мт 28:19 ајәси үчүн шәрһ ***
Бүтүн халгларын ичиндә: Һәрфән «бүтүн халглары». Анҹаг контекстдән бәлли олур ки, бу ифадә бүтүн халглардан олан ајры-ајры адамлара аиддир, чүнки «онлары... вәфтиз един» ифадәсиндәки «онлары» әвәзлији јунан дилиндә киши ҹинсиндәдир вә халглара јох, инсанлара аиддир. «Халглар» сөзү исә јунанҹа орта ҹинсдәдир. «Бүтүн халгларын ичиндә» тәблиғ етмәк јени бир әмр иди. Мүгәддәс Јазылар ҝөстәрир ки, Исанын хидмәтиндән әввәл гејри-јәһудиләр Исраилә Јеһоваја ибадәт етмәк үчүн ҝәлә биләрдиләр (1Пд 8:41—43). Анҹаг бу әмри вермәклә Иса шаҝирдләринә тапшырды ки, мүждәни гејри-јәһудиләрә дә чатдырсынлар. Беләҹә, о, шаҝирд һазырламаг ишинин бејнәлхалг мигјасда иҹра олунаҹағыны ҝөстәрди (Мт 10:1, 5—7; Вһ 7:9; Мт 24:14 ајәси үчүн верилән шәрһә бахын).
Шаҝирд һазырлајын: Јунан фели матетево шаҝирд һазырламаг нијјәтилә өјрәтмәји, тәлим вермәји билдирир (Мт 13:52 ајәси илә мүгајисә един; бурада бу сөз «өјрәниб» кими тәрҹүмә олунуб). Орижинал мәтндә «өјрәдин» вә «вәфтиз един» сөзләринин грамматик формасы («өјрәдәрәк», «вәфтиз едәрәк») шаҝирд һазырламаг ишинин нәдән ибарәт олдуғуну ҝөстәрир.
*** nwtsty-E Мт 28:20 ајәси үчүн шәрһ ***
Онлара өјрәдин: «Өјрәтмәк» кими тәрҹүмә олунмуш јунан сөзү тәлим вермәји, нәјисә баша салмағы, һәр һансы бир фикри әсасландырмағы, дәлил-сүбут ҝәтирмәји билдирир (Мт 3:1 вә Мт 4:23 ајәләри үчүн верилән шәрһә бахын). Јени шаҝирдләрә Исанын әмр етдији һәр шејә риајәт етмәји өјрәтмәк давамлы просесдир. Бураја Исанын тәлимләрини, бу тәлимләри тәтбиг етмәји вә онун нүмунәсини изләмәји өјрәтмәк дахилдир (Јһ 13:17; Еф 4:21; 1Бт 2:21).
*** nwtsty-E Мт 27:51 ајәси үчүн шәрһ ***
Мәбәдин: Јунан сөзү наос бурада бүтүн мәбәд бинасынын Мүгәддәс јер вә Ән мүгәддәс јер адлы отаглардан ибарәт мәркәзи һиссәсини нәзәрдә тутур.
Пәрдә: Мәбәддәки нахышлы ҝөзәл пәрдә Мүгәддәс јери Ән мүгәддәс јердән ајырырды. Јәһуди әнәнәсинә әсасән, һесаб олунур ки, бу ағыр пәрдәнин узунлуғу тәгрибән 18 м, ени 9 м, галынлығы исә 7 см олуб. Пәрдәнин јухарыдан ашағыја ҹырылмасы илә Јеһова Оғлунун гатилләринә гаршы бөјүк гәзәб дујдуғуну ҝөстәрди. Һәмчинин бу, артыг ҝөјләрә јолун ачыг олдуғуну билдирирди (Иб 10:19, 20).
*** nwtsty-E Мт 28:7 ајәси үчүн шәрһ ***
Шаҝирдләрә онун дирилдијини сөјләјин: Бу гадынлар нәинки Исанын дирилмәсиндән хәбәр тутан илк шаҝирдләрдир, һәмчинин мәһз онлара бу хәбәри башга шаҝирдләрә чатдырмаг тапшырығы верилмишди. (Мт 28:2, 5, 7). Мүгәддәс Јазылара әсасланмајан јәһуди әнәнәсинә ҝөрә гадына мәһкәмәдә шәһадәт вермәјә иҹазә верилмирди. Јеһованын мәләји исә бу шад хәбәри чатдырмаг тапшырығыны гадынлара һәвалә етмәклә гадынларын Јеһованын ҝөзүндә дәјәрли олдуғуну ҝөстәрмишди.
*** nwtsty-E Мр 2:9 ајәси үчүн шәрһ ***
Асандыр: «Мән ҝүнаһлары бағышлаја билирәм» демәк асандыр, буну әсасландырмаг үчүн һеч бир ашкар сүбут лазым дејил. Анҹаг «ајаға галх... ҝет» демәк үчүн мөҹүзә ҝөстәрмәк лазым иди, беләҹә, һамы ачыг-ашкар ҝөрәҹәкди ки, Исанын ҝүнаһлары бағышламаға сәлаһијјәти вар. Бу парча вә Әш 33:24 ајәси хәстәликләрин инсанын ҝүнаһлы тәбиәтиндән ирәли ҝәлдијини ҝөстәрир.
*** nwtsty-E Мр 1:11 ајәси үчүн шәрһ ***
Ҝөјдән бир сәс ҝәлди: Мүждәләрдә Јеһованын инсанларла бирбаша данышдығы үч һадисә гејд едилиб. Бу, онлардан биринҹисидир (Мр 9:7 вә Јһ 12:28 ајәләри үчүн верилән шәрһә бахын).
Сән Мәним... Оғлумсан: Иса бир руһани варлыг кими, Аллаһын шәхсән јаратдығы «јеҝанә Оғлу» иди (Јһ 3:16). Јер үзүндә доғуландан сонра Иса камил Адәм кими «Аллаһын оғлу» олду (Лк 1:35; 3:38). Бу ајәдә Аллаһ садәҹә Исанын кимлијини тәсдигләмир. Бу сөзләри демәклә вә сонра мүгәддәс руһу төкмәклә Аллаһ ачыг-ашкар ишарә етди ки, инсан олан Иса инди Онун руһани Оғлу кими дүнјаја ҝәлди, о, ҝөјләр һәјатына гајытмаг үмиди алараг «јенидән доғулду»; руһла мәсһ олунмасы ҝөстәрди ки, Аллаһ ону Падшаһ вә Баш Каһин тәјин етди (Јһ 3:3—6; 6:51; нөвбәти ајәләрлә мүгајисә един Лк 1:31—33; Иб 2:17; 5:1, 4—10; 7:1—3).
Сәндән чох разыјам: Јахуд «сәнинлә фәхр дујурам». Ејни ифадә Мт 12:18 ајәсиндә дә ишләниб, орада Әш 42:1 ајәсиндән вәд олунмуш Мәсиһә аид ситат ҝәтирилир. Мүгәддәс руһун төкүлмәси вә Аллаһын Исаны Өз Оғлу адландырмасы Исанын вәд едилмиш Мәсиһ олдуғуну ајдын ҝөстәрди (Мт 3:17; 12:18 ајәләри үчүн верилән шәрһә бахын).
*** nwtsty-E Мр 2:28 ајәси үчүн шәрһ ***
Шәнбәнин... ағасы: Иса бу ифадәни өзүнә аид ишләдәрәк (Мт 12:8; Лк 6:5) ҝөстәрди ки, сәмави Атасынын она тапшырдығы иши ҝөрмәк үчүн шәнбә ҝүнү белә, онун ихтијарындадыр (Јһ 5:19; 10:37, 38 ајәләри илә мүгајисә един). Шәнбә ҝүнләриндә Иса ән ҝөркәмли мөҹүзәләрини ҝөстәрмишди, мәсәлән, хәстәләри сағалтмышды (Лк 13:10—13; Јһ 5:5—9; 9:1—14). Бу, шүбһәсиз, шәнбә истираһәтинә бәнзәјәҹәк Падшаһлығын һөкмранлығы заманы Исанын бәшәрә раһатлыг ҝәтирәҹәјинә ишарә едир (Иб 10:1).
*** nwtsty-E Мр 3:5 ајәси үчүн шәрһ ***
Бәрк кәдәрләнди. Гәзәблә: Дин рәһбәрләринин үрәјинин күт олдуғуну ҝөрәндә Исанын ҝөстәрдији реаксијаны јалныз Марк гәләмә алмышдыр (Мт 12:13; Лк 6:10). Ола билсин, Исанын о вахт кечирдији бу һиссләри емосионал инсан олан һәвари Бутрус Марка данышмышды («Марк китабы илә танышлыг» адлы видеоја бахын).
*** nwtsty-E Мр 3:29 ајәси үчүн шәрһ ***
Мүгәддәс руһа гаршы күфр данышан: Күфр Аллаһа вә ја мүгәддәс шејләрә гаршы сөјләнилән шәрәфсиз, бөһтанчы, тәһгирамиз данышыға дејилир. Мүгәддәс руһун мәнбәји Аллаһ олдуғу үчүн онун фәалијјәтинә гәсдән мүгавимәт ҝөстәрмәк вә ја ону инкар етмәк Аллаһа гаршы күфр данышмаға бәрабәрдир. Мт 12:24, 28 вә Мр 3:22 ајәләриндән ҝөрүндүјү кими, јәһуди дин башчылары баша дүшүрдүләр ки, Мәсиһ мөҹүзәләрини Аллаһын руһу сајәсиндә ҝөстәрир, бунунла белә, онлар иддиа едирдиләр ки, бу мөҹүзәләрин архасында Шејтан дурур.
Ҝүнаһ әбәдијјән бојнунда галаҹаг: Биләрәкдән едилмиш бу ҝүнаһ һеч вахт бағышланмајаҹаг; бу ҝүнаһы јујаҹаг гурбан мөвҹуд дејил (Бу ајәдәки мүгәддәс руһа гаршы күфр данышан сөзләринә вә паралел ајә олан Мт 12:31 ајәсинә верилән шәрһә бахын).
*** nwtsty-E Мр 5:39 ајәси үчүн шәрһ ***
Өлмәјиб, јатыр: Мүгәддәс Китабда өлүм чох вахт јухуја бәнзәдилир (Зб 13:3; Јһ 11:11—14; Һв 7:60; 1Кр 7:39; 15:51; 1Ск 4:13). Иса гызы һәјата гајтармаға һазырлашырды. Ҝөрүнүр, бу сөзләри демәклә о ҝөстәрмәк истәди ки, јатан адамы дәрин јухудан ојатмаг мүмкүн олдуғу кими, өлүләри дә, еләҹә өлүм јухусундан ојадыб һәјата гајтармаг олар. Иса гызы «өлүләрә һәјат верән, вар олмајаны вармыш кими адландыран» Атасы Аллаһын ҝүҹү илә дирилтди (Рм 4:17).
*** nwtsty-E Мр 5:19 ајәси үчүн шәрһ ***
Онлара даныш: Адәтән Иса мөҹүзәләринин шаһиди олмуш адамлара дејирди ки, ҝөрдүкләри шејләр һагда аләмә данышмасынлар, (Мр 1:44; 3:12; 7:36), амма бу һалда кишијә деди ки, ҝедиб баш верәнләри гоһумларына данышсын. Јәгин буна сәбәб о иди ки, Исадан о јерләри тәрк етмәји хаһиш етмишдиләр вә даһа онун о јерин ҹамаатына шәһадәт вермәк имканы олмајаҹагды; һәм дә јени хәбәр донуз сүрүсүнүн тәләф олмасына ҝөрә ҝәзән хошаҝәлмәз сөз-сөһбәтин тәсирини бир гәдәр јүнҝүлләшдирәҹәкди.
*** nwtsty-E Мр 6:11 ајәси үчүн шәрһ ***
Ајагларынызын тозуну чырпын: Бу һәрәкәтлә шаҝирдләр ҝөстәрирдиләр ки, онлар шәһәрин мүждәјә һај вермәдијинә ҝөрә мәсулијјәтдән азаддырлар, Аллаһ гаршысында тәмиздирләр. Ејни ифадәјә Мт 10:14 вә Лк 9:5 ајәләриндә дә раст ҝәлмәк олар. Марк вә Лука бу сөзләрә «онлара шәһадәт олсун дејә» вә «онлара гаршы шәһадәт олараг» ифадәсини дә әлавә едибләр. Булус вә Барнәба Писидија бөлҝәсиндәки Антакјада бу ҝөстәришә әмәл етмишдиләр (Һв 13:51). Булус Коринфдә буна охшар һәрәкәт етмишди, о, палтарыны силкәләјиб бу сөзләри демишди: «Гој ганыныз өз бојнунузда галсын. Мән тәмизәм» (Һв 18:6). Ҝөрүнүр, бу һәрәкәтләр шаҝирдләрә таныш иди; диндар јәһудиләр бүтпәрәст мәмләкәтләрдән Исраилә гајыданда мурдар һесаб етдикләри тозу сәндәлләриндән чырпырдылар. Амма Иса шаҝирдләринә бу ҝөстәриши фәргли мәгсәдлә вермишди.