«Мәсиһи һәјаты вә ибадәти. Иш дәфтәри» үчүн мәнбәләр
6—12 ЈАНВАР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ЈАРАДЫЛЫШ 1, 2
«Јеһова јер үзүндә һәјат јарадыр»
(Јарадылыш 1:3, 4) Аллаһ деди: «Гој ишыг олсун». Ишыг олду. 4 Аллаһ ҝөрдү ки, ишыг јахшыдыр. О, ишыгла гаранлығы бир-бириндән ајырды.
(Јарадылыш 1:6) Аллаһ деди: «Гој суларын арасында фәза олсун вә онлары ики јерә ајырсын».
(Јарадылыш 1:9) Сонра Аллаһ деди: «Гој ҝөјүн алтындакы сулар бир јерә јығылсын вә гуру ҝөрүнсүн». Белә дә олду.
(Јарадылыш 1:11) Сонра Аллаһ деди: «Гој јердә от-әләф, тохум верән биткиләр вә нөвүнә ҝөрә тумлу мејвә ҝәтирән ағаҹлар битсин». Белә дә олду.
it-1-E с. 527—528
Јарадылыш
Ҝөрүнүр, Аллаһ биринҹи ҝүн «гој ишыг олсун» дејәндә сәпәләнмиш ишыг булуд лајларына нүфуз етмәјә башлады, анҹаг ишығын мәнбәји олан ҹисимләр һәлә јердән ҝөрүнмүрдү. Ҝөрүнүр, бу просес тәдриҹән ҝедирди. Бир тәрҹүмәдә Јарадылыш 1:3 ајәси мәһз белә тәрҹүмә едилиб: «Тәдриҹән ишыг мөвҹуд олду» («A Distinctive Translation of Genesis»). Аллаһ ишыгла гаранлығы бир-бириндән ајырды, ишығы «ҝүндүз», гаранлығы исә «ҝеҹә» адландырды. Бу ҝөстәрир ки, Јер Ҝүнәш әтрафында дөвр едә-едә һәм дә өз оху әтрафында фырланыр вә беләҹә, онун шәрг вә гәрб јарымкүрәсиндә һәм ишыг, һәм дә гаранлыг олур (Јр 1:3, 4).
Икинҹи ҝүн Аллаһ сулары ики јерә ајырыб, фәза јаратды. Суларын бир гисми јердә галды, амма хејли һиссәси јерин сәтһиндән јухары галхды, онларын арасында исә фәза әмәлә ҝәлди. Аллаһ фәзаны «ҝөј» адландырды, амма бу, јерә нәзәрән ҝөј иди, чүнки фәзадан јухарыда олан суларын космосда олан улдузлары вә диҝәр ҹисимләри әһатә етдији дејилмир (Јр 1:6—8).
Үчүнҹү ҝүн Аллаһын мөҹүзәви гүдрәтилә јердәки сулар бир јерә јығылды, гуру торпаг пејда олду. Аллаһ гуруну «јер» адландырды. Һәмчинин һәмин ҝүн Аллаһ материјадакы атомлара һәјат верди, беләҹә, от-әләф, биткиләр вә мејвәләр јаранды. Бүтүн бунларда нә тәсадүфүн ролу олду, нә дә Аллаһ тәкамүлдән истифадә етмәди. Бу үч үмуми бөлҝүјә дахил олан һәр бир шеј «нөвүнә ҝөрә» артмаға габил иди (Јр 1:9—13).
(Јарадылыш 1:14) Сонра Аллаһ деди: «Гој ҝүндүзү ҝеҹәдән ајырмаг үчүн ҝөјдә ишыг сачан ҹисимләр пејда олсун. Онлар бир әламәт олуб фәсилләри, ҝүнләри, илләри ҝөстәрсинләр.
(Јарадылыш 1:20) Сонра Аллаһ деди: «Гој сулар ҹанлыларла долсун вә ҝөј үзүндә ганадлы мәхлуглар учсун».
(Јарадылыш 1:24) Сонра Аллаһ деди: «Гој јер ҹинсинә ҝөрә ҹанлылар — ев һејванлары, вәһши һејванлар вә сүрүнән һејванлар әмәлә ҝәтирсин». Белә дә олду.
(Јарадылыш 1:27) Беләликлә, Аллаһ инсаны Өз бәнзәриндә, Өзүнә охшар јаратды, онлары киши вә гадын олараг јаратды.
it-1-Е с. 528, абз. 5—8
Јарадылыш
Ону да гејд етмәк лазымдыр ки, Јарадылыш 1:16 ајәсиндә «јаратмаг» мәнасыны верән ибрани сөзү «бара» јох, «дүзәлтмәк» мәнасыны верән ибрани сөзү «асаһа» ишләниб. Ҝүнәш, ај вә улдузлар Јарадылыш 1:1 ајәсиндә дејилән «ҝөј»ә дахил олдуғундан, онлар дөрдүнҹү ҝүндән чох-чох әввәл јарадылмышдылар. Дөрдүнҹү ҝүн Аллаһ бу сәмави ҹисимләри о мәнада дүзәлтди ки, онлар јерин сәтһинә вә онун үстүндә олан фәзаја нәзәрән јени ролу иҹра итмәјә башладылар. «Аллаһ онлары ҝөјдә јерләшдирди ки, јерә ишыг сачсынлар» дејиләндә исә о нәзәрдә тутулур ки, инди онлар һәмин фәзада јерләширмиш кими јерин сәтһиндән ҝөрүнүрдүләр. Һәмчинин онлар бир әламәт олуб, фәсилләри, ҝүнләри, илләри ҝөстәрәҹәкдиләр, беләҹә, мүхтәлиф јолларла инсана бәләдчилик едәҹәкдиләр (Јр 1:14).
Бешинҹи ҝүн јердә илк ҹанлыларын јарадылмасы илә әламәтдар иди. Аллаһ садәҹә олараг бир мәхлугун тәкамүл едиб диҝәр ҹанлылара чеврилмәсини нијјәт етмәди, һәмин вахт Аллаһын гүдрәтилә сүрүләрлә ҹанлы пејда олду. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Аллаһ нәһәнҝ дәниз һејванларыны, ҹинсинә ҝөрә суларда гајнашан ҹанлылары вә ҹинсинә ҝөрә һәр ҹүр ганадлы мәхлугу јаратды». Јаратдыгларындан мәмнун олан Аллаһ онлара хејир-дуа верди вә онлара «чохалын» деди. Бу, мүмкүн иди, чүнки мүхтәлиф ҹинсләрә аид олан бу мәхлуглара Аллаһ өз ҹинсинә ујғун төрәмәк габилијјәти вермишди (Јр 1:20—23).
Алтынҹы ҝүн «Аллаһ ҹинсинә ҝөрә вәһши һејванлары, ҹинсинә ҝөрә ев һејванларыны вә ҹинсинә ҝөрә сүрүнән һејванлары јаратды». Бу иш дә Аллаһын әввәлки јарадыҹылыг ишләри кими, јахшы иди (Јр 1:24, 25).
Јарадыҹылыг фәалијјәтинин алтынҹы ҝүнүнүн сонуна јахын Аллаһ тамамилә јени бир мәхлуг јаратды. Бу мәхлуг мәләкләрдән ашағы олса да, һејванлардан үстүн иди. Бу, Аллаһын Өз бәнзәриндә, Өзүнә охшар јаратдығы инсан иди. Јарадылыш 1:27 ајәсиндә инсанлар барәдә гысаҹа дејилир ки, Аллаһ «онлары киши вә гадын олараг јаратды». Јарадылыш 2:7—9 ајәләриндә исә ачыгланыр ки, Јеһова Аллаһ инсаны торпагдан јаратды, онун бурнуна һәјат нәфәси үфүрдү, беләҹә, инсан ҹанлы варлыг олду вә ҹәннәт еви илә, ҹүрбәҹүр гидаларла тәмин едилди. Бу һалда Јеһова јарадыҹылыг ишиндә јерин елементләриндән истифадә едиб, кишини јаратды, сонра исә онун габырғасындан биринин әсасында гадыны јаратды (Јр 2:18—25). Гадынын јаранмасыјла ајрыҹа бир «нөв» инсан мејдана ҝәлди (Јр 5:1, 2).
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
(Јарадылыш 1:1) Башланғыҹда Аллаһ ҝөјү вә јери јаратды.
w15-E 1/6, с. 5
Елмин һәјатынызда ролу
Јерин вә каинатын јашы
Алимләрин һесабламаларына ҝөрә, Јерин тәхминән 4 милјард јашы вар, каинат исә тәхминән 13—14 милјард ил бундан әввәл јараныб. Мүгәддәс Китабда каинатын јарадылмасынын тарихи јазылмајыб. Һеч бир ајәдә Јер күрәсинин бир нечә мин ил јашы олдуғу дејилмир. Мүгәддәс Китабын илк ајәсиндә јазылыб: «Башланғыҹда Аллаһ ҝөјү вә јери јаратды» (Јр 1:1). Бу үмуми сөзләр алимләрә елми фактлара ујғун олараг каинатын јашыны мүәјјән етмәјә имкан верир.
(Јарадылыш 1:26) Сонра Аллаһ деди: «Бизә бәнзәјән инсан јарадаг, гој о, дәниздәки балыглара, ҝөјдәки ганадлы мәхлуглара, ев һејванларына, бүтүн јер үзүнә вә јер үзүндә сүрүнән һејванларын һамысына һөкмранлыг етсин».
it-2-E с. 52
Иса Мәсиһ
Јарадан дејил. Оғулун јарадылыш ишләриндә иштирак етмәси о демәк дејил ки, о да Атасы кими, Јарадандыр. Аллаһ мүгәддәс руһу, јәни гүввәси илә јаратмаг үчүн ҝүҹ верирди (Јр 1:2; Зб 33:6). Јеһова һәјатын Мәнбәји олдуғу үчүн ҝөрүнән вә ҝөрүнмәјән бүтүн ҹанлылар һәјатыны Она борҹлудур (Зб 36:9). Демәли, Оғул јарадан јох, васитә, јахуд аләт ролуну ојнајыб. Јарадан олан Јеһова онун васитәсилә ишләјиб. Мүгәддәс Китабда дејилдији кими, Иса өзү дә Јеһованын Јарадан олдуғуну демишди (Мт 19:4—6).
Мүгәддәс Китаб гираәти
(Јарадылыш 1:1—19) Башланғыҹда Аллаһ ҝөјү вә јери јаратды. 2 Јер гурулушсуз вә бош иди, дәрин суларын үзәриндә гаранлыг һөкм сүрүрдү; Аллаһын руһу суларын үзәриндә һәрәкәт едирди. 3 Аллаһ деди: «Гој ишыг олсун». Ишыг олду. 4 Аллаһ ҝөрдү ки, ишыг јахшыдыр. О, ишыгла гаранлығы бир-бириндән ајырды. 5 Аллаһ ишығы «ҝүндүз», гаранлығы исә «ҝеҹә» адландырды. Ахшам олду, сәһәр олду. Бу, биринҹи ҝүн иди. 6 Аллаһ деди: «Гој суларын арасында фәза олсун вә онлары ики јерә ајырсын». 7 Аллаһ фәзаны јаратды вә онун алтындакы сулары үстүндәки сулардан ајырды. Белә дә олду. 8 Аллаһ фәзаны «ҝөј» адландырды. Ахшам олду, сәһәр олду. Бу, икинҹи ҝүн иди. 9 Сонра Аллаһ деди: «Гој ҝөјүн алтындакы сулар бир јерә јығылсын вә гуру ҝөрүнсүн». Белә дә олду. 10 Аллаһ гуруну «јер», бир јерә јығылмыш сулары исә «дәниз» адландырды. Аллаһ ҝөрдү ки, бу, јахшыдыр. 11 Сонра Аллаһ деди: «Гој јердә от-әләф, тохум верән биткиләр вә нөвүнә ҝөрә тумлу мејвә ҝәтирән ағаҹлар битсин». Белә дә олду. 12 Јердә от-әләф, нөвүнә ҝөрә тохум верән биткиләр вә нөвүнә ҝөрә тумлу мејвә ҝәтирән ағаҹлар битди. Аллаһ ҝөрдү ки, бу, јахшыдыр. 13 Ахшам олду, сәһәр олду. Бу, үчүнҹү ҝүн иди. 14 Сонра Аллаһ деди: «Гој ҝүндүзү ҝеҹәдән ајырмаг үчүн ҝөјдә ишыг сачан ҹисимләр пејда олсун. Онлар бир әламәт олуб фәсилләри, ҝүнләри, илләри ҝөстәрсинләр. 15 Гој онлар ҝөјдән јерә ишыг сачсынлар». Белә дә олду. 16 Аллаһ ишыг сачан ики ири ҝөј ҹисми дүзәлтди, бөјүјүнү ҝүндүзә һөкм етмәк үчүн, кичијини исә ҝеҹәјә һөкм етмәк үчүн; О һәмчинин улдузлары дүзәлтди. 17 Аллаһ онлары ҝөјдә јерләшдирди ки, јерә ишыг сачсынлар, 18 ҝүндүзлә ҝеҹәјә һөкм етсинләр вә ишығы гаранлыгдан ајырсынлар. Аллаһ ҝөрдү ки, бу, јахшыдыр. 19 Ахшам олду, сәһәр олду. Бу, дөрдүнҹү ҝүн иди.
13—19 ЈАНВАР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ЈАРАДЫЛЫШ 3—5
«Илк јаланын аҹы нәтиҹәләри» (Јарадылыш 3:1—5) Илан Јеһова Аллаһын јаратдығы бүтүн вәһши һејванлардан ән еһтијатлысы иди. О, гадындан сорушду: «Доғруданмы, Аллаһ сизә дејиб ки, бағдакы һәр ағаҹын мејвәсиндән јемәјәсиниз?» 2 Гадын илана ҹаваб вериб деди: «Бағдакы ағаҹларын мејвәсиндән јејә биләрик. 3 Анҹаг бағын ортасындакы ағаҹ һаггында Аллаһ дејиб: “Ондан јемәјин, она тохунмајын, јохса өләрсиниз!”». 4 Илан гадына деди: «Јох, әсла өлмәзсиниз. 5 Садәҹә Аллаһ билир ки, ондан јејән ҝүн ҝөзләриниз ачылаҹаг вә сиз хејирлә шәри биләрәк Аллаһ кими олаҹагсыныз».
Јеһованын нијјәти мүтләг чин олаҹаг!
9 Шејтан илан васитәсилә Һәвваны алдадыб Атасы Јеһова Аллаһын сөзүндән чыхмаға тәһрик етди. (Јарадылыш 3:1—5 ајәләрини охујун; Вәһј 12:9.) Шејтан белә бир суал галдырды: неҹә ола биләр ки, Аллаһын өвлады олан инсан «бағдакы һәр ағаҹын мејвәсиндән» јејә билмәсин. Санки, Шејтан демәк истәјирди: «Инди елә чыхыр ки, сиз истәдијинизи едә билмәзсиниз?!» Сонра о, јалан бир иддиа ирәли сүрдү: «Јох, әсла өлмәзсиниз». Бу сөзләрин ардынҹа Шејтан Һәвваја деди: «Аллаһ билир ки, ондан јејән ҝүн ҝөзләриниз ачылаҹаг». Бунунла Шејтан Һәвваны инандырмаг истәјирди ки, о, Аллаһа гулаг асмаға борҹлу дејил. Шејтанын сөзүндән белә чыхырды ки, ҝуја Аллаһ Адәмлә Һәвванын ҝөзләринин ачылмасыны истәмир, она ҝөрә онлары ағаҹын мејвәсиндән јемәјә гојмур. Сонра Шејтан онлара јаландан сөз верди: «Сиз хејирлә шәри биләрәк Аллаһ кими олаҹагсыныз».
(Јарадылыш 3:6) Гадын ҝөрдү ки, ағаҹын мејвәси јахшыдыр вә ҝөзә хош ҝөрүнүр, ағаҹа бахдыгҹа бахмаг истәјирсән. Беләҹә, онун мејвәсиндән ҝөтүрүб једи. Сонра әри јанында оланда она да верди вә о да једи.
w00-Е 15/11 с. 25—26
Илк ҹүтлүкдән ибрәт алаг
Һәвва ҝүнаһ етмәјә мәһкум иди? Әсла! Өзүнүзү бир анлыг онун јеринә гојун. Илан она Аллаһын вә Адәмин сөзләринин там әксини дејирди. Јад бир адам севдијиниз, инандығыныз кәси надүрүстлүкдә иттиһам етсәјди, нә һисс едәрдиниз? Һәвва иланын сөзләринә башга ҹүр мүнасибәт ҝөстәрмәли иди. Бу сөзләр онда икраһ, гәзәб доғурмалыјды. О, үмумијјәтлә, иланын сөзүнү ағзында гојмалыјды. Ахы илан ким иди ки, Аллаһын әдаләтини вә әринин сөзләрини шүбһә алтына алсын? Башчылыға һөрмәтдән ирәли ҝәләрәк, Һәвва гәрар вермәздән әввәл мәсләһәт алмалы иди. Әҝәр бизә дә Аллаһын өјүд-нәсиһәтинә зидд мәлумат тәгдим олунарса, биз дә белә давранмалыјыг. Анҹаг Һәвва иланын сөзләрә ујду, хејрин, шәрин нә олдуғуна өзү гәрара вермәк истәди. Дүшүндүкҹә, бу арзу үрәјиндә даһа да аловланды. Јанлыш арзуну ағлындан чыхармаг, јахуд аиләсинин башчысы илә мүзакирә етмәк әвәзинә, ону аловландырмагла Һәвва чох бөјүк сәһвә јол верди (1 Коринфлиләрә 11:3; Јагуб 1:14, 15).
Адәм арвадына гулаг асыр
Һәвва чох кечмәмиш Адәми дә өз ҝүнаһына гошду. Адәмин сәссиз-сәмирсиз арвадына бојун әјмәсини неҹә изаһ етмәк олар? (Јарадылыш 3:6, 17). Адәм кимә садиг галаҹағына гәрар вермәли иди. Ҝөрәсән, Адәм она һәр шеји, о ҹүмләдән севдији арвады Һәвваны верән Јараданына итаәт едәҹәкди? Ондан неҹә давранмағы илә бағлы мәсләһәт алаҹагды? Јохса арвадынын тәрәфинә кечәҹәкди? Адәм чох ҝөзәл билирди ки, арвадынын гадаған олунмуш мејвәни јејәрәк наил олмаг истәдији шејләр бош хүлјадыр. Һәвари Булус Аллаһын илһамыјла јазмышды: «Алданан да Адәм дејилди, гадын тамамилә алданараг Аллаһын әмрини позду» (1 Тимутијә 2:14). Беләликлә, Адәм биләрәкдән Јеһоваја гаршы чыхды. Онун арвадындан ајры дүшмәк горхусу Аллаһын вәзијјәти дүзәлтмәјә гадир олдуғуна иманындан ҝүҹлү иди.
(Јарадылыш 3:15—19) Сәнинлә гадын арасына, сәнин өвладынла онун өвлады арасына дүшмәнчилик гојаҹағам. О, сәнин башыны әзәҹәк, сән исә ону дабанындан чалаҹагсан». 16 Гадына деди: «Һамиләлик ағрыларыны артырдыгҹа артыраҹағам, ағры ичиндә ушаг доғаҹагсан. Әринә бөјүк еһтијаҹын олаҹаг, о да сәнә ағалыг едәҹәк». 17 Адәмә исә деди: «Арвадынын сөзүнә гулаг асдығын, мејвәсиндән јемәмәји тапшырдығым ағаҹдан једијин үчүн сәнә ҝөрә торпаг ләнәтләнир. Бүтүн өмрүн боју әзаб-әзијјәтлә ондан мәһсул ҝөтүрәҹәксән. 18 Торпаг сәнә тикан вә гангал битирәҹәк, чөлдәки биткиләрлә гидаланаҹагсан. 19 Алын тәринлә чөрәк јејиб ахырда торпаға гајыдаҹагсан, чүнки ондан јарадылмысан. Торпагсан, торпаға да гајыдаҹагсан».
w12-E 1/9 с. 4, абз. 2
Аллаһ гадынларын гајғысына галырмы?
Аллаһ гадынлары ләнәтләјиб?
Хејр. Аллаһын ләнәтинә ҝәлән Иблис адланан гәдим илан олду (Вәһј 12:9; Јарадылыш 3:14). Аллаһ Адәмин өз арвадына ағалыг едәҹәјини дејәндә гадынларын кишиләрә көлә олмасына разы олдуғуну билдирмәди (Јарадылыш 3:16). О садәҹә ҝүнаһын илк ҹүтлүкдә өзүнү бүрузә верәҹәк аҹы нәтиҹәләрини габагҹадан деди.
“Тәквин” китабындан диггәтәлајиг фикирләр — I һиссә
3:17 — Торпаг һансы мә’нада лә’нәтләнмишди вә бу лә’нәт нә гәдәр давам етди? Торпағын лә’нәтләнмәси о демәк иди ки, инди тикан вә гангал басмыш торпағы беҹәрмәк олдугҹа чәтин олаҹагды. Адәмин нәсли бу лә’нәтин нәтиҹәләрини о гәдәр кәскин шәкилдә һисс етмишләр ки, Нуһун атасы Ламек ‘Рәббин лә’нәтләдији торпағы беҹәрәркән чәкилән әзијјәтләрдән’ данышырды (Јарадылыш 5:29, МКШ). Туфандан сонра Јеһова Нуһа вә онун оғулларына јер үзүнү долдурмаг тапшырығыны вермәклә, онлара хејир-дуа верди (Тәквин 9:1). Ҝөрүнүр, Аллаһын торпаға етдији лә’нәт ҝөтүрүлмүшдү (Тәквин 13:10).
it-2-E с. 186
Доғуш санҹылары
Доғушла әлагәдар гадынын чәкдији әзијјәт. Аллаһ илк гадына, Һәвваја ҝүнаһ едәндән сонра билдирмишди ки, етдији ҝүнаһ онун ушаг дүнјаја ҝәтирмәсинә неҹә тәсир едәҹәк. Әҝәр о, итаәткар олсајды, Аллаһ һәмишә она јар олаҹагды вә ушаг дүнјаја ҝәтирмәк јалныз севинҹли һадисә олаҹагды. Чүнки «Јеһованын вердији бәрәкәтдир инсана сәрвәт ҝәтирән. О, бу бәрәкәтә кәдәр гатмаз» (Мәсәлләр 10:22). Анҹаг инди, бир гајда олараг, организмин гејри-камил фәалијјәти ағрылы олаҹагды. Буна ҝөрә дә Аллаһ деди (чох вахт Аллаһын изнилә баш верән һадисәләр Аллаһ Өзүнүн етдији кими тәсвир олунур): «Һамиләлик ағрыларыны артырдыгҹа артыраҹағам, ағры ичиндә ушаг доғаҹагсан» (Јр 3:16).
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
(Јарадылыш 4:23, 24) Ләмек арвадлары Адаһ вә Зиллаһ үчүн белә бир шеир гошду: «Еј Ләмекин арвадлары, ешидин сәсими, Сөзүмә гулаг верин: Мәни јараладығы үчүн бир адам өлдүрдүм, Мәни вурдуғу үчүн бир ҹаван өлдүрдүм. 24 Әҝәр Габил үчүн једди гат гисас алынаҹагса, Ләмек үчүн јетмиш једди гат алынаҹаг».
it-2-E с. 192, абз. 5
Ләмек
Ләмекин арвадлары үчүн гошдуғу шеир (Јр 4:23, 24) о дөврүн зоракы руһуну әкс етдирир. Ләмек белә бир шеир гошмушду: «Еј Ләмекин арвадлары, ешидин сәсими, сөзүмә гулаг верин: Мәни јараладығы үчүн бир адам өлдүрдүм, мәни вурдуғу үчүн бир ҹаван өлдүрдүм. Әҝәр Габил үчүн једди гат гисас алынаҹагса, Ләмек үчүн јетмиш једди гат алынаҹаг». Ҝөрүнүр, Ләмек өзүнү мүдафиә едәрәк билдирирди ки, о, Габилдән фәргли олараг, гәрәзлә гәтлә јетирмәјиб. Дејирди ки, ону вуруб јаралајан адамы өзүнү мүдафиә етмәк мәгсәдилә өлдүрүб. Буна ҝөрә дә Ләмек бу шеирлә хаһиш едирди ки, она һүҹум едән кәси гәтлә јетирдијинә ҝөрә һеч ким ондан интигам алмасын.
(Јарадылыш 4:26) Шејсин дә оғлу олду, адыны Әнуш гојду. Һәмин вахт инсанлар Јеһованын адыны чәкмәјә башладылар.
it-1-E с. 338, абз. 2
Күфр
Дашгындан габаг, Әнушун дөврүндә инсанлар чох ҝүман ки, Јеһованын адыны дүзҝүн, пак шәкилдә чәкмәјә башламадылар, чүнки чох-чох әввәл Һабил, шүбһәсиз ки, Аллаһа ады илә мүраҹиәт едирди (Јр 4:26; Иб 11:4). Бәзи алимләрин фикринҹә, һәмин вахт инсанлар Аллаһын адыны неҹә ҝәлди чәкир вә ја Јеһова адыны јанлыш олараг инсанлара вә ја бүтләрә гојурдулар. Әҝәр, доғрудан да, беләдирсә, бу күфр иди.
Мүгәддәс Китаб гираәти
(Јарадылыш 4:17—5:8) Габил арвады илә јахынлыг етди. О да һамилә галыб Һәнугу доғду. Сонра Габил бир шәһәр салыб она оғлу Һәнугун адыны верди. 18 Бир мүддәт сонра Һәнугун Ирад адында бир оғлу олду. Ирадын Мәһујаил, Мәһујаилин Мәтушаил, Мәтушаилин исә Ләмек адында оғлу олду. 19 Ләмек ики арвад алды: биринин ады Адаһ, о биринин ады Зиллаһ иди. 20 Адаһдан Јабал олду. О, чадырда јашајыб малдарлыгла мәшғул олан илк адам олду. 21 Онун гардашынын ады Јубал иди. О, чәнҝ вә түтәк чалан илк адам олду. 22 Зиллаһдан исә Тубал-Гајин олду. О, мис вә дәмирдән һәр ҹүр аләт дүзәлдирди. Тубал-Гајинин баҹысынын ады Нәама иди. 23 Ләмек арвадлары Адаһ вә Зиллаһ үчүн белә бир шеир гошду: «Еј Ләмекин арвадлары, ешидин сәсими, Сөзүмә гулаг верин: Мәни јараладығы үчүн бир адам өлдүрдүм, Мәни вурдуғу үчүн бир ҹаван өлдүрдүм. 24 Әҝәр Габил үчүн једди гат гисас алынаҹагса, Ләмек үчүн јетмиш једди гат алынаҹаг». 25 Адәм јенә арвады илә јахынлыг етди, о да бир оғлан доғду вә «Габил Һабили өлдүрдү, Аллаһ да онун јеринә мәнә башга бир өвлад верди» дејәрәк адыны Шејс гојду. 26 Шејсин дә оғлу олду, адыны Әнуш гојду.
5 Һәмин вахт инсанлар Јеһованын адыны чәкмәјә башладылар. Адәмин тарихчәси беләдир. Аллаһ Адәми јараданда ону Өзүнә бәнзәр јаратды. 2 Онлары киши вә гадын олараг јаратды. Јаратдығы ҝүн онлара хејир-дуа верди вә онлары «инсан» адландырды. 3 Адәм 130 јашында оланда өзүнә бәнзәр оғлу олду вә адыны Шејс гојду. 4 Шејс доғуландан сонра Адәм 800 ил јашады. Онун башга оғул вә гызлары да олду. 5 Адәм 930 ил өмүр сүрүб өлдү. 6 Шејс 105 јашында оланда Әнуш адлы оғлу олду. 7 Әнуш доғуландан сонра Шејс 807 ил јашады. Онун башга оғул вә гызлары да олду. 8 Шејс 912 ил өмүр сүрүб өлдү.
20—26 ЈАНВАР
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ЈАРАДЫЛЫШ 6—8
«О елә дә етди»
(Јарадылыш 6:9) Нуһун тарихчәси беләдир. Нуһ салеһ инсан иди. Зәманәсинин адамларындан фәргли олараг, о, ејибсиз адам иди. Нуһ Аллаһын јолу илә ҝедирди.
(Јарадылыш 6:13) Аллаһ Нуһа деди: «Артыг бүтүн инсанларын сону чатыб, чүнки онларын уҹбатындан јер зоракылыгла долуб; онлары да, јер үзүнү дә мәһв едәҹәјәм.
Нуһ, Дәнјал вә Әјјубун иман вә итаәткарлығыны өрнәк алаг
4 Нуһун үзләшдији чәтинликләр. Нуһ пејғәмбәрин улу бабасы Һәнугун дөврүндән инсанлар Аллаһдан узаглашыб јолларыны тамам азмышдылар. Иш һәтта о јерә чатмышды ки, онлар Аллаһа гаршы «биабырчы сөзләр» сөјләјирдиләр (Јһд. 14, 15). Зоракылыг ҝетдикҹә артырды. Нуһун дөврүндә јер үзү артыг «зоракылыгла долмушду». Аллаһын ирадәсиндән чыхмыш мәләкләр инсан ҹилдинә ҝирәрәк гадынларла јахынлыг едирдиләр. Нәтиҹәдә, анормал бој-бухуну вә залымлығы илә сечилән (һибрид) өвладлар дүнјаја ҝәлир, зоракылыға зоракылыг гатырдылар (Јар. 6:2—4, 11, 12). «Нуһ исә Јеһованын ҝөзүндә рәғбәт газанмышды... Зәманәсинин адамларындан фәргли олараг, о, ејибсиз адам иди. Нуһ Аллаһын јолу илә ҝедирди» (Јар. 6:8, 9).
(Јарадылыш 6:14—16) Гатран ағаҹындан өзүнә ҝәми дүзәлт. Ҝәмидә отаглар дүзәлт. Она ичәридән вә бајырдан гатран чәк. 15 Ҝәмини белә дүзәлтмәлисән: онун узунлуғу үч јүз гулаҹ, ени әлли гулаҹ, һүндүрлүјү отуз гулаҹ олмалыдыр. 16 Ҝәминин јухарысындан бир гулаҹ ашағыда пәнҹәрә гојарсан, гапысы исә јан тәрәфдән олсун. Ҝәминин биринҹи, икинҹи вә үчүнҹү мәртәбәси олмалыдыр.
w13-E 1/4 с. 14, абз. 1
О, Аллаһын јолу илә ҝедирди
Иш онилликләрлә, еһтимал ки, 40—50 ил давам етди. Онлар ағаҹ кәсмәли, дашымалы, јонмалы, форма вермәли вә онлары бирләшдирмәлијдиләр. Ҝәми үч мәртәбәли олмалы, чохлу отаглары вә јан тәрәфиндә гапысы олмалыјды. Ҝөрүнүр, ҝәминин тавана јахын јердә пәнҹәрәләри вар иди, о ҹүмләдән сујун ахмасы үчүн дамы ортадан үзүјухары маилләнирди (Јарадылыш 6:14—16).
(Јарадылыш 6:22) Нуһ Аллаһын бүтүн тапшырыгларыны јеринә јетирди. Она неҹә дејилмишдисә, елә дә етди.
Јарышда дөзүмлә гач
13 Јеһованын бу садиг хидмәтчиләринә јарышда дөзүмлә гачмаға вә ону мүвәффәгијјәтлә баша вурмаға нә көмәк етмишди? Павелин Нуһ һаггында дедикләринә нәзәр салаг. (Ибраниләрә 11:7 ајәсини оху.) Нуһ «һәлә ҝөрүнмәјән шејләрлә» бағлы Аллаһ тәрәфиндән хәбәрдар едилмишди. Бүтүн ҹанлылары мәһв едән дашгынын нә олдуғуну Нуһ һәлә билмирди (Јар. 6:17). Бәшәр тарихиндә белә һадисә һәлә олмамышды. Бунунла белә, Нуһ бунун мүмкүнсүз олдуғуну дүшүнмәди. Нәјә ҝөрә? Чүнки о, Јеһованын Өз дедијинә әмәл едәҹәјинә иман едирди. Нуһ фикирләшмирди ки, Аллаһын она вердији тапшырыг һәддән артыг чәтиндир. Әксинә, «Аллаһ она неҹә әмр етмишдисә, о да һәр шеји еләҹә јеринә јетирди» (Јар. 6:22). Тәсәввүр едирсиниз, Нуһ нә етмәли иди? О, ҝәми тикмәли, һејванлары онун ичәрисинә јығмалы, һәм өзләри, һәм дә һејванлар үчүн азугә топламалы, тәблиғ едәрәк инсанлары хәбәрдар етмәли вә аиләсинин руһанилијинин гејдинә галмалы иди. Нуһ үчүн Јеһованын тапшырыгларыны јеринә јетирмәк һеч дә асан олмајыб. Буна бахмајараг, Нуһун иманы вә дөзүмлүјү сајәсиндә о, аиләси илә бирҝә бөјүк хејир-дуалар алды вә сағ галды.
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
(Јарадылыш 7:2) Өзүнлә һәр пак һејвандан еркәкли-дишили једди баш, напак һејвандан исә ики баш, бир еркәк, бир диши ҝөтүр.
“Тәквин” китабындан диггәтәлајиг фикирләр — I һиссә
7:2 — Тәмиз вә натәмиз һејванлар арасындакы фәрг нәјин әсасында мүәјјән едилирди? Һејванларын тәмиз вә натәмизлији онларын гида үчүн јарарлы олуб-олмамалары илә дејил, онлардан һансыларын Аллаһа гурбан ҝәтирилмәк үчүн мүнасиб олмалары илә мүәјјән едилирди. Туфана гәдәр инсанлар һејван әти јемирдиләр. Гида үчүн “тәмиз” вә “натәмиз” һејванлар тәсәввүрү јалныз Мусанын гануну илә јаранмыш вә онун ләғв олунмасы илә дә арадан ҝөтүрүлмүшдү (Һәвариләрин ишләри 10:9-16; Ефеслиләрә 2:15). Ҝөрүндүјү кими, Нуһ Јеһоваја нәји гурбан ҝәтирмәк лазым ҝәлдијини билирди. О, ҝәмидән чыхан кими “Рәббә бир гурбанҝаһ дүзәлтди вә һәр тәмиз һејвандан вә һәр тәмиз гушдан алды вә гурбанҝаһ үзәриндә јандырылан тәгдимәләр әрз етди” (Тәквин 8:20).
(Јарадылыш 7:11) Һәмин ҝүн — Нуһун өмрүнүн алты јүзүнҹү илиндә, икинҹи ајын он једдинҹи ҝүнүндә ҝөјдәки әнҝин суларын бүтүн гајнаглары пүскүрдү вә ҝөјүн бәндләри ачылды.
“Тәквин” китабындан диггәтәлајиг фикирләр — I һиссә
7:11 — Үмумдүнја Туфанынын сулары һарадан пејда олду? Икинҹи јарадыҹылыг дөврүндә вә ја “ҝүнүндә” “гүббә”, јә’ни Јерин атмосфери тәшкил едиләндә сулар “гүббә алтында” вә “гүббә үзәриндә” иди (Тәквин 1:6, 7). “Гүббә алтында” олан сулар артыг јердә олан сулар иди. “Гүббә үзәриндә” олан сулар исә, “дәринликдә олан бүтүн су гајнаглары”ны тәшкил едән, јер үзүндән јүксәкләрдә јерләшән нәһәнҝ рүтубәт јығымы — Нуһун ҝүнләриндә јерә төкүлдү.
Мүгәддәс Китаб гираәти
(Јарадылыш 6:1—16) Инсанлар јер үзүндә чохалмаға башлады. Онларын гызлары олду. 2 Һәмин вахт Аллаһ оғуллары инсан гызларына фикир вермәјә башладылар вә ҝөрдүләр ки, чох ҝөзәлдирләр. Онлар бәјәндикләри гызлары өзләринә арвад етмәјә башладылар. 3 Онда Јеһова деди: «Мән әтдән-гандан олан инсана сонсузадәк дөзмәјәҹәјәм. Онун өмрүнә јүз ијирми ил галыб». 4 О ҝүнләрдә вә сонралар јердә нәһәнҝ адамлар јашајырды. Һәмин вахт Аллаһ оғуллары инсан гызлары илә јахынлыг едирди вә онлар оғуллар дүнјаја ҝәтирирдиләр. Бунлар гәдим дөврүн ҝүҹлү, мәшһур адамлары иди. 5 Јеһова ҝөрдү ки, јер үзүндә инсанлар тамам позулуб, үрәкләриндәки фикирләр вә нијјәтләр анҹаг пислијә мејиллидир. 6 Јеһова јер үзүндә инсанлары јаратдығына тәәссүф етди вә кәдәрләнди. 7 Буна ҝөрә дә Јеһова деди: «Јаратдығым инсанлары јер үзүндән јох едәҹәјәм; инсанлары да, ев һејванларыны да, ҝөјдәки ганадлы мәхлуглары да, сүрүнән һејванлары да мәһв едәҹәјәм, чүнки онлары јаратдығыма пешман олмушам». 8 Нуһ исә Јеһованын ҝөзүндә рәғбәт газанмышды. 9 Нуһун тарихчәси беләдир. Нуһ салеһ инсан иди. Зәманәсинин адамларындан фәргли олараг, о, ејибсиз адам иди. Нуһ Аллаһын јолу илә ҝедирди. 10 Сонралар Нуһун Сам, Һам вә Јафәс адында үч оғлу олду. 11 Дүнја Аллаһын ҝөзүндә дағылыб ҝедирди. Јер үзү зоракылыгла долмушду. 12 Аллаһ јерә бахыб ҝөрдү ки, дүнја дағылыб ҝедир, чүнки бүтүн инсанлар јолуну азмышды. 13 Аллаһ Нуһа деди: «Артыг бүтүн инсанларын сону чатыб, чүнки онларын уҹбатындан јер зоракылыгла долуб; онлары да, јер үзүнү дә мәһв едәҹәјәм. 14 Гатран ағаҹындан өзүнә ҝәми дүзәлт. Ҝәмидә отаглар дүзәлт. Она ичәридән вә бајырдан гатран чәк. 15 Ҝәмини белә дүзәлтмәлисән: онун узунлуғу үч јүз гулаҹ, ени әлли гулаҹ, һүндүрлүјү отуз гулаҹ олмалыдыр. 16 Ҝәминин јухарысындан бир гулаҹ ашағыда пәнҹәрә гојарсан, гапысы исә јан тәрәфдән олсун. Ҝәминин биринҹи, икинҹи вә үчүнҹү мәртәбәси олмалыдыр.
27 ЈАНВАР — 2 ФЕВРАЛ
АЛЛАҺЫН КӘЛАМЫНДАКЫ ХӘЗИНӘ | ЈАРАДЫЛЫШ 9—11
«Бүтүн јер үзүндә бир дилдә данышырдылар» (Јарадылыш 11:1—4) Бүтүн јер үзүндә бир дилдә данышыр, ејни сөзләр ишләдирдиләр. 2 Инсанлар Шәргә тәрәф көч едәндә ҝәлиб Шинар дијарында бир овалыг тапдылар вә орада мәскән салдылар. 3 Онлар бир-бирләринә дедиләр: «Ҝәлин кәрпиҹ кәсиб биширәк». Беләликлә, кәрпиҹ онлар үчүн дашы, гатран исә палчығы әвәз едирди. 4 Сонра дедиләр: «Ҝәлин шәһәр салаг вә башы ҝөјләрә чатан гүллә тикиб өзүмүзә ад газанаг, даһа јер үзүнә јајылмајаг».
it-1-E с. 239
Бөјүк Бабил
Гәдим Бабилин сәҹијјәви ҹәһәтләри. Шинар овалығында Бабил шәһәринин салынмасы Бабил гүлләсинин тикилмәси илә ејни вахта дүшүр (Јр 11:2—9). Гүлләнин тикилмәсинин вә шәһәрин салынмасынын мәгсәди Аллаһын адыны уҹалтмаг дејилди, иншаатчылар өзләринә ад газанмаг истәјирдиләр. Тәкҹә гәдим Бабилин харабалыгларында јох, бүтүн Месопотамијада ашкара чыхарылан зиггуратлар илк гүлләнин, формасындан асылы олмајараг, әсас етибарилә, дини мәгсәдли тикили олдуғуну тәсдиг едир. Јеһова Аллаһын бу мәбәди дағытмаг үчүн гәти аддым атмасы онун јалан динә аид олдуғуну ајдын шәкилдә ҝөстәрир. Ибраниҹә шәһәрә верилән Бабил ады «гарышдырма» мәнасыны верир, лакин шумер ады (Кадингирра) вә аккад ады (Бабилу) «Аллаһын гапысы» мәнасыны верир. Ад Аллаһын кәсдији һөкмү билдирмәсин дејә шәһәрдә галан әһали адын формасыны дәјишмишди. Лакин әвәз етдикләри јени ад да шәһәри динлә бағлады.
it-2-E с. 202, абз. 2
Дил
«Јарадылыш» китабында тәсвир олунур ки, Дашгындан сонра бәшәр аиләсинин бир гисми бир лајиһәни иҹра етмәк үчүн бирләшди. Онларын бу һәрәкәти Аллаһын Нуһа вә оғулларына билдирдији ирадәсинә зидд ҝедирди (Јр 9:1). Јајылыб бүтүн јер үзүнү долдурмаг әвәзинә, онлар инсан ҹәмијјәтини тәмәркүзләшдирмәк истәдиләр, һамысы Месопотамијада Шинар овалығы кими танынан јердә мәскунлашдылар. Ҝөрүнүр, бура һәм дә дини характерли гүлләси олан дини мәркәз олмалы иди (Јр 11:2—4).
(Јарадылыш 11:6—8) Онда Јеһова деди: «Бир халгдырлар, дилләри дә ејнидир дејә, ҝөр нә етмәјә башлајыблар. Артыг онлар үчүн ағылларына ҝәләни етмәјә һеч бир әнҝәл јохдур; истәдикләрини едәҹәкләр. 7 Ҝәл онларын дилини гарышдыраг ки, бири о биринин нә дедијини баша дүшмәсин». 8 Јеһова онлары орадан бүтүн јер үзүнә сәпәләди вә онлар јаваш-јаваш шәһәрин иншасыны дајандырдылар.
it-2-E с. 202, абз. 3
Дил
Гадир Аллаһ онларын дилини гарышдырараг бирҝә фәалијјәтләрини позду вә беләҹә, тәкәбүрлү планларыны дајандырды. Буна ҝөрә дә онлар лајиһә үзрә мүтәшәккил иш ҝөрә билмәдиләр, нәтиҹәдә, дүнјанын мүхтәлиф јерләринә сәпәләндиләр. Дилләрин гарышдырылмасы ҝәләҹәкдә дә инсанларын јанлыш јолла ҝетмәсини, јәни Аллаһын ирадәсинин зиддинә һәр һансы бир ишин ҝөрүлмәсини ләнҝидәҹәкди, буна әнҝәл төрәдәҹәкди. Чүнки дилләрин гарышдырылмасы нәтиҹәсиндә инсанлар өз худбин мәгсәдләрини һәјата кечирмәк үчүн интеллектуал вә физики ҝүҹләрини бирләшдирмәјә чәтинлик чәкәҹәкди вә мүхтәлиф дил групларынын тәҹрүбә вә арашдырма нәтиҹәсиндә әлдә етдикләри, Аллаһдан ҝәлмәјән биликдән јарарланмагда чәтинлик төрәдәҹәкди (Вз 7:29 ајәси илә әлагәләндир; Гн 32:5). Беләликлә, дилләрин гарышмасы инсан ҹәмијјәтиндә бөјүк парчаланма јаратса да, инсанларын тәһлүкәли, зәрәрли мәгсәдләринә әнҝәл олмагла, әслиндә, бәшәријјәтә фајда верди (Јр 11:5—9; әлагәләндир: Әш 8:9, 10). Бизим дөврүмүздә дүнјәви билијин инкишафы, һәмчинин инсанын бу биликдән суи-истифадә етмәси нәтиҹәсиндә ҹәрәјан едән һадисәләрә диггәт јетирәндә адам баша дүшүр ки, Аллаһ габагҹадан ҝөрмүшдү, гәдим Бабилдә инсанларын гаршысыны алмаса, нәтиҹә неҹә олаҹаг.
(Јарадылыш 11:9) Буна ҝөрә дә о јерин ады Бабил галды, чүнки Јеһова орада бүтүн дүнјанын дилини гарышдырды вә Јеһова орадан инсанлары бүтүн јер үзүнә сәпәләди.
it-2-E с. 472
Халглар
Артыг бир-бирини баша дүшмәјән дил групларынын өз мәдәнијјәти, инҹәсәнәти, адәтләри, сәҹијјәви ҹәһәтләри, дини јаранды, һәр биринин давранышы бир-бириндән фәргләнирди (Лв 18:3). Аллаһдан узаг дүшмүш мүхтәлиф халглар өз мифик илаһлары үчүн чохлу бүтләр дүзәлдирдиләр (Гн 12:30; 2Пд 17:29, 33).
Һикмәт хәзинәсиндән инҹиләр
(Јарадылыш 9:20—22) Нуһ әкинчилик етмәјә башлады вә үзүм бағы салды. 21 Бир ҝүн о, шәраб ичиб сәрхош олду вә чадырында палтарларыны сојунду. 22 Кәнанын атасы Һам атасыны чылпаг ҝөрдү вә ҝедиб буну бајырдакы ики гардашына сөјләди.
(Јарадылыш 9:24, 25) Шәрабын тәсири кечәндән сонра Нуһ ајылды вә кичик оғлунун она нә етдијини билди. 25 Онда о деди: «Кәнана ләнәт олсун. Гој о, гардашларынын гулу, көләси олсун».
it-1-E с. 1023, абз. 4
Һам
Ола билсин, бу һадисәдә Кәнанын өзүнүн билаваситә әли вар иди, атасы Һам исә ону мәзәммәт етмәмишди. Јахуд Нуһ Аллаһын илһамыјла данышмыш, габагҹадан ҝөрмүшдү ки, Һамдакы пис мејил ирсән Кәнанын нәслинә кечәҹәк, бәлкә дә, ола билсин, бу мејил артыг өзүнү Кәнанда бүрузә верирди. Самын нәслиндән олан исраиллиләр кәнаниләр үзәриндә гәләбә чаланда бу ләнәт гисмән јеринә јетди. Мәһв едилмәјәнләр исә (мәсәлән, ҝибјонлулар [Јш 9]) исраиллиләрә гул олдулар. Әсрләр сонра Һамын оғлу Кәнанын төрәмәләри Јафәсин нәслиндән олан Мада-фарс, јунан вә Рома дүнја империјасынын әсарәти алтында јашајанда ләнәт бир даһа јеринә јетди.
(Јарадылыш 10:9, 10) О, Јеһоваја гаршы чыхан ҝүҹлү овчу иди. Буна ҝөрә дә халг арасында «Јеһоваја гаршы чыхан ҝүҹлү овчу Нәмрудун тајы» дејими јаранды. 10 Әввәлҹә онун сәлтәнәтинә Шинар дијарында олан Бабил, Әрәк, Аккад вә Гәлнә дахил иди.
it-2-E 503
Нәмруд
Башланғыҹда Нәмрудун сәлтәнәтинә Бабил, Әрәк, Аккад, Гәлнә вә бүтүн Шинар дијары дахил иди (Јр 10:10). Буна ҝөрә дә, чох ҝүман ки, Бабилин вә орадакы гүлләнин тикинтиси онун рәһбәрлији алтында башламышды. Јәһудиләр дә әнәнәви олараг буну белә һесаб едирләр. Иосиф Флави јазмышды: «Нәмруд јаваш-јаваш идарәчилији зүлмә чевирди, о, инсанлары Аллаһ горхусундан узаглашдырмағын јеҝанә јолуну онлары даима өз һакимијјәтиндән асылы вәзијјәтә салмагда ҝөрүрдү. О һәдә горху ҝәлирди ки, әҝәр Аллаһ јенидән јери суја гәрг етмәк истәсә, Ондан интигам алаҹаг. Елә һүндүр гүллә тикәҹәк ки, су она чатмасын вә ата-бабаларынын интигамыны алсын. Инсанлар Аллаһа табе олмағы көләлик һесаб едәрәк Нәмрудун бу тәклифинә ҹан-дилдән әмәл едирдиләр. Одур ки, гүлләни тикмәјә башладылар... Гүлләнин тикинтиси һеч кимин ҝөзләмәдији гәдәр сүрәтлә ҝедирди» («Јәһуди археолоҝијасы» I, 114, 115 (iv, 2, 3)).
Мүгәддәс Китаб гираәти
(Јарадылыш 10:6—32) Һамын оғуллары бунлар иди: Куш, Мисраим, Пут вә Кәнан. 7 Кушун оғуллары бунлар иди: Сиба, Һәвилә, Сәбтә, Рәһма вә Сәбтәкә. Рәһманын оғуллары Сәба вә Дидан иди. 8 Кушун Нәмруд адында оғлу олду. О, јер үзүндә илк гүдрәтли адам олду. 9 О, Јеһоваја гаршы чыхан ҝүҹлү овчу иди. Буна ҝөрә дә халг арасында «Јеһоваја гаршы чыхан ҝүҹлү овчу Нәмрудун тајы» дејими јаранды. 10 Әввәлҹә онун сәлтәнәтинә Шинар дијарында олан Бабил, Әрәк, Аккад вә Гәлнә дахил иди. 11 Нәмруд бу дијардан чыхыб Ашшура ҝетди вә орада Нејнәваны, Рәһбут-Ири, Кәлаһы вә 12 Нејнәва илә Кәлаһ арасында Рәсәни салды; бөјүк шәһәр будур. 13 Мисраимин Лудим, Әнамим, Ләһабим, Нәфтуһим, 14 Патрусим, Кәслуһим (филиштлиләр ондан төрәјиб) вә Кәфтурим адында оғуллары олду. 15 Кәнанын оғуллары бунлар иди: илки Сидон, Һет, 16 һәмчинин јәбусиләр, амориләр, ҝиргашиләр, 17 һивиләр, аргиләр, синиләр, 18 арвадиләр, сәмариләр, һәмәсиләр. Сонралар Кәнан гәбиләләри сәпәләниб јајылдылар. 19 Беләликлә, кәнаниләрин сәрһәди Сидондан Гәззә јахынлығындакы Гәрара, Сәдума, Әмурәјә, Адмаја вә Леша јахынлығындакы Сәбујимә гәдәр узанырды. 20 Бунлар өз гәбиләсинә, дилинә, өлкәсинә вә халгына ҝөрә бөлүнән Һам оғуллары иди. 21 Бөјүк оғул олан Јафәсин гардашы Самын да өвладлары олду. О, бүтүн Абир оғулларынын әҹдадыдыр. 22 Самын оғуллары бунлар иди: Елам, Ашшур, Әрфәһсад, Луд вә Арам. 23 Арамын оғуллары бунлар иди: Уз, Һул, Гәтар вә Маш. 24 Әрфәһсадын Салеһ, Салеһин Абир адында оғлу олду. 25 Абирин ики оғлу олду. Биринин ады Фалиг иди, чүнки онун јашадығы вахтда јер бөлүнмүшдү; гардашынын ады Гәһтан иди. 26 Гәһтанын Әлмудад, Сәлиф, Һазармавәд, Јарәһ, 27 Һәдурам, Узал, Дигла, 28 Обал, Абимаил, Сәба, 29 Офир, Һәвилә вә Јубаб адында оғуллары олду; бунларын һамысы Гәһтанын оғуллары иди. 30 Онларын јашадығы торпаглар Мисадан тутмуш Шәргдәки дағлыг бөлҝә олан Сәфара гәдәр узанырды. 31 Бунлар өз гәбиләсинә, дилинә, өлкәсинә вә халгына ҝөрә бөлүнән Сам оғуллары иди. 32 Нәслинә вә халгына ҝөрә бөлүнән Нуһ оғулларынын гәбиләләри бунлар иди. Дашгындан сонра јаранан вә јер үзүнә јајылан халглар онлардан төрәјиб.