Фәсил 20

Мүәллимимлә неҹә дил тапа биләрәм?

Севимли мүәллиминин адыны јаз. ․․․․․

Ондан нәјә ҝөрә хошун ҝәлир? ․․․․․

Јола ҝетмәкдә ән чох чәтинлик чәкдијин мүәллимин адыны јаз. ․․․․․

ДОСТЛАРЫ сечмәк мүмкүндүр, мүәллимләри исә јох, хүсусилә дә ашағы синифләрдә. Јәгин, сәнин өз мүәллимләриндән хошун ҝәлир. 18 јашлы Дејвид дејир: «Мүәллимләримлә һеч вахт проблемим олмајыб. Мән онлара һөрмәт етмишәм, онлар да мәни чох истәјибләр».

Анҹаг, ола билсин, сән 11 јашлы Саранын мүәллимәси һаггында дедикләри илә разылашаҹагсан: «Јаман пис мүәллимәм вар! О, дәрс кечәндә һеч нә баша дүшмүрәм. Ҝаһ дәрси јахшы баша салмыр, ҝаһ да чох данышыр». Мүәллимлә дил тапмаг үчүн әввәлҹә әсас проблемин нәдә олдуғуну мүәјјән етмәк лазымдыр. Буну баша дүшәндә проблемин өһдәсиндән ҝәлмәк даһа асан олур. Ашағыда садаланан вәзијјәтләрдән сәнә аид оланын јанында ✔ ишарәси гој, јахуд да башга сәбәб јаз.

□ Мүәллими баша дүшмәкдә чәтинлик чәкирәм

□ Мүәллим гијмәтими кәсир

□ Мүәллим ајры-сечкилик едир

□ Лајиг олдуғумдан артыг ҹәзаландырылырам

□ Мүәллим мәнимлә принсип апарыр

□ Диҝәр ․․․․․

Сән бу манеәни неҹә аша биләрсән? Илк нөвбәдә, һәвари Петерин мәсләһәтини тәтбиг ет. О јазыр: «Һамыныз һәмфикир, бир-биринизин дәрдинә шәрик... олун» (1 Петер 3:8). «Пис» һесаб етдијин мүәллимин «дәрдинә шәрик» олмаға сәни нә тәшвиг едә биләр? Мүәллимләрлә бағлы бәзи амилләри нәзәрдән кечирмәјин сәнә көмәји дәјә биләр.

Мүәллимләр дә сәһвә јол верир. Мүәллим дә бир инсандыр, онун да өзүнәхас гәрибәликләри, проблемләри ола биләр; һәтта бәзән үзҝөрәнлик дә едә биләр. Исанын шаҝирди Јагуб јазмышдыр: «Сөзүндә сәһвә јол вермәјән камил инсандыр. Белә инсан бүтүн бәдәнини јүјәнләмәјә гадирдир» (Јагуб 3:2). 19 јашлы Брианна дејир: «Ријазијјат мүәллимәмиз тез өзүндән чыхыр вә үстүмүзә гышгырырды. Она һөрмәт етмәк бизим үчүн чох чәтин иди». Ҝөрәсән, онун белә давранмасына сәбәб нә иди? Брианна дејир: «Адәтән, синифдә ағыз дејәни гулаг ешитмирди, ушаглар мүәллимәни өзүндән чыхартмаг үчүн әлләриндән ҝәләни едирдиләр».

Шүбһәсиз, мүәллимин сәнин сәһвләринә вә нөгсанларына ҝөз јуммасыны истәјәрдин, хүсусилә дә ҝүҹлү стресс кечирдијин заман. Сән дә мүәллиминә бу ҹүр анлајыш ҝөстәрә биләрсән? Бу јахынларда баш вермиш хошаҝәлмәз һадисәни јаз. Зәннинҹә, мүәллимин әсәбиләшмәсинә нә сәбәб олдуғуну да гејд ет.

․․․․․

Мүәллимләрин севимли шаҝирдләри ола биләр. Мүәллимин үзләшдији проблемләрин үзәриндә дүшүн: синфиниздә мәктәбә ҝәлмәк истәјән нә гәдәр ушаг вар? Онлардан нечәси ән азы јарым саат отуруб диггәтлә дәрсә гулаг асмағы баҹарыр? Елә олурму ки, ушаглар пис әһвал-руһијјәләрини вә аҹыгларыны мүәллимин үстүнә төкүр? Инди исә өзүнү мүәллимин јериндә тәсәввүр ет: сән 20, 30, һәтта даһа чох шаҝирдин габағында, өзү дә чохларынын хошуна ҝәлмәјән бир фәнни изаһ едирсән. Мәҝәр сән марагла гулаг асанлара хүсуси диггәт ајырмаздын?

Әлбәттә, мүәллимин ачыг-ајдын кимисә даһа чох севдијини ҝөстәрмәси хошаҝәлмәз һалдыр. Наташа өз мүәллими һаггында дејир: «О, чох тәләбкар иди, ев тапшырыгларыны дедији вахтда мүтләг тәһвил вермәк лазым иди, анҹаг һәмишә футбол командасынын үзвләринә ҝүзәштә ҝедәрди. Ајдын мәсәләдир, ахы о, һәм дә онларын мәшгчиси иди». Әҝәр сән дә бу кими вәзијјәтлә үзләшмисәнсә, өзүндән соруш: «Мәҝәр мүәллим һамыја ејни дәрси кечмир?» Онда руһдан дүшмәјә вә пахыллыг етмәјә дәјәрми?

Мүәллимә онун дәрсләринин сәнин үчүн, доғрудан да, мараглы олдуғуну неҹә ҝөстәрә биләрсән? Ашағыда јаз.

․․․․․

Мүәллимләр ушаглары дүзҝүн баша дүшмүрләр. Ола биләр ки, һансыса анлашылмазлыға ҝөрә мүәллимин сәнә јахшы мүнасибәт бәсләмир, јахуд да садәҹә сән онун хошуна ҝәлмирсән. О, сәнин һәр шеји билмәк һәвәсини өзүнә гаршы үсјан, зарафатларыны исә һөрмәтсизлик вә ја ағылсызлыг кими гәбул едә биләр.

Әҝәр мүәллим сәни дүзҝүн баша дүшмәјибсә, нә едә биләрсән? Мүгәддәс Китабда дејилир: «Һеч кимә пислик әвәзинә пислик етмәјин. [...] Имкан дахилиндә, әлиниздән ҝәлән гәдәр һамы илә сүлһдә олмаға чалышын» (Ромалылара 12:17, 18). Буна ҝөрә дә, мүәллиминлә мүнасибәтини позмамаға чалыш. Лазымсыз чәкишмәләрдән гач. Наразылыгларын јаранмасына әсас вермә. Меһрибан мүнасибәт гур. Бәлкә дә, сән етираз едәҹәксән: «Онунла меһрибан мүнасибәт гурмаг олар?» Әлбәттә, олар. Синфә ҝирәндә мүәллимлә һөрмәтҹил тәрздә саламлашсан, ола билсин, о, әдәб-әрканыны вә үзүндәки хош тәбәссүмү ҝөрүб сәнин барәндә фикрини дәјишсин (Ромалылара 12:20, 21).

Мәсәлән, чох вахт мүәллимләр Кәнаны јанлыш баша дүшүрдүләр. О дејир: «Мән чох утанҹаг олдуғумдан мүәллимләрлә һеч вахт данышмырдым». Бәс о, бу проблеми неҹә һәлл етди? «Нәһајәтдә баша дүшдүм ки, әксәр һалларда мүәллимләр мәнә көмәк етмәк истәјирләрмиш. Буна ҝөрә дә, гаршыма мәгсәд гојдум ки, бүтүн мүәллимләрлә јахындан таныш олум. Бундан сонра гијмәтләрим әмәлли-башлы јахшылашды».

Әлбәттә, меһрибан мүнасибәтлә вә әдәб-әркан гајдаларына риајәт етмәклә һәр заман мүәллимин үрәјини әлә алмаг олмур. Анҹаг сәбирли ол. Сүлејман падшаһ јазмышдыр: «Сәбирлә һөкмдары да [јахуд мүәллими дә] инандырмаг олар» (Сүлејманын мәсәлләри 25:15). Сәнә гаршы һагсызлыг едиләндә сакитлији горумаға вә мүлајим данышмаға чалыш. Чох еһтимал ки, мүәллимин сәнә олан мүнасибәти дәјишәҹәк (Сүлејманын мәсәлләри 15:1).

Мүәллим сәни баша дүшмәјәндә вә јахуд сәнә һагсыз мүнасибәт ҝөстәрәндә, адәтән, илк реаксијан неҹә олур?

․․․․․

Неҹә реаксија ҝөстәрсән даһа јахшы олар?

․․․․․

Конкрет вәзијјәтләрдә неҹә һәрәкәт етмәли?

Мүәллимини даһа јахшы баша дүшдүкдән сонра инди һансы аддымы атаҹагсан? Мәсәлән, ашағыда ҝәтирилән вәзијјәтләрдән неҹә чыхыш јолу тапмаг олар?

Мүәллим гијмәтими кәсир. Катрина дејир: «Мән һәмишә әлачы олмушам. Анҹаг бир или тәбиәтшүнаслыг мүәллими мәнә ики гојду. Бу, һагсызлыг иди! Валидејнләрим мәктәб директору илә данышдыгдан сонра мүәллим ҝүҹ-бәла илә үч јазды. Өзүмү чох пис һисс едирдим». Бу ҹүр вәзијјәтләрлә үзләшәндә мүәллимә иттиһамлар јағдырма. Натан пејғәмбәрин неҹә даврандығыны јадына сал. Онун гаршысында Давуд падшаһын ҹидди ҝүнаһыны ифша етмәк кими чәтин бир тапшырыг дурурду. О, гәзәбли һалда сараја сохулараг Давудун ҝүнаһыны үзүнә һајгырмаг әвәзинә, онунла мүлајим вә нәзакәтлә данышды (2 Шамуел 12:1—7).

Буна бәнзәр тәрздә, сән дә мүәллиминә јахынлашыб мәсәләни тәвазөкарлыгла вә сакит тәрздә мүзакирә едә биләрсән. Анҹаг гәзәбини мүәллимин үзәринә төкмәклә ону сәриштәсизликдә вә јахуд даһа бетәр шејләрдә ҝүнаһландырмагла вәзијјәти даһа да ҝәрҝинләшдирәҹәксән. Мәсәләјә јеткин инсан кими јанаш. Әввәлҹә мүәллимдән хаһиш ет ки, гијмәтләри нәјә әсасән гојдуғуну сәнә баша салсын. «Ешитмәздән габаг ҹаваб вермәк сәфеһлик вә рүсвајчылыгдыр», — дејә Сүлејман падшаһ јазмышдыр (Сүлејманын мәсәлләри 18:13). Диггәтлә динләдикдән сонра, сәнин фикринҹә, мүәллимин һарада сәһвә јол вердијини анлајаҹагсан. Гијмәтини дүзәлтмәсә дә, сәнин өзүнү јеткин бир инсан кими апармағын мүәллимә мүсбәт тәсир бағышлаја биләр.

Мүәллим мәнимлә принсип апарыр. Севинҹин һадисәсинә нәзәр салаг. Онун ҝүндәлијиндә анҹаг дөрд вә беш гијмәтләри оларды. Лакин 7-ҹи синфә кечәндә вәзијјәт дәјишди. О дејир: «Јени мүәллимим һәмишә гијмәтими кәсирди». Проблем нәдә иди? Мүәллим Севинҹә вә онун анасына ачыг-ајдын билдирди ки, онларын дининдән хошу ҝәлмир.

Бәс бунун сону неҹә олду? Севинҹ дејир: «Һәр дәфә мүәллим принсипә ҝедиб гијмәтими кәсәндә анам мәнимлә мәктәбә ҝәлирди ки, онунла бу һагда данышсын. Нәһајәт, о, мәни инҹитмәкдән әл чәкди». Әҝәр сән дә бу кими вәзијјәтлә үзләшмисәнсә, чәкинмәдән бу һагда валидејнләринлә даныш. Онлар, чох еһтимал ки, бу проблеми һәлл етмәк үчүн мүәллимлә, һәтта директорла да сөһбәт етмәк истәјәҹәкләр.

Сәбирли ол

Гәбул етмәк лазымдыр ки, бүтүн проблемләр асанлыгла өз һәллини тапмыр. Бәзән садәҹә сәбир етмәк лазым ҝәлир. Танја адлы бир гыз дејир: «Мүәллимләримиздән биринин шаҝирдләрлә мүнасибәти пис иди. О, чох вахт бизи тәһгир едир, ганмаз адландырырды. Әввәл-әввәл о, мәни һәмишә ағладарды, анҹаг сонра онун тәһгирләрини өз үстүмә ҝөтүрмәмәји өјрәндим. Мән диггәтими дәрсләримә ҹәмләјиб, бүтүн тапшырыглары јеринә јетирирдим. Буна ҝөрә дә, артыг о, мәни чох инҹитмирди, һәтта мән јахшы гијмәт алан бир нечә шаҝирдин сырасында идим. Ики илдән сонра ону мәктәбдән чыхартдылар».

Мүәллимлә јола ҝетмәји өјрәнмәклә дәјәрли тәҹрүбә әлдә едәҹәксән. Ишдир, әҝәр ҝәләҹәкдә мүдиринлә проблемләрин јаранса, бу, мүтләг ишинә јарајаҹаг. Үстәлик, гаршына чыхаҹаг јахшы мүәллимләри гијмәтләндирмәји өјрәнәҹәксән.

АЧАР АЈӘ

“Инсанларын сизинлә неҹә рәфтар етмәсини истәјирсинизсә, сиз дә онларла еләҹә рәфтар един” Матта 7:12

МӘСЛӘҺӘТ

Мүәллимин чох дарыхдырыҹы олдуғуну дүшүнүрсәнсә, онда диггәтини онун чатышмајан ҹәһәтләринә јох, баша салдығы дәрсә ҹәмлә. Гејдләр апар. Нә исә баша дүшмәјәндә нәзакәтлә јенидән изаһ етмәсини хаһиш ет. Дәрсинә һәвәслә јанаш. Сәнә бахыб диҝәрләри дә һәвәсләнә биләр.

БИЛИРСӘН... ?

Мүәллим бир дәрси ајры-ајры синифләрдә, бәлкә дә, јүз дәфә изаһ едир. Бу сәбәбдән, она өз дәрсини әввәлки кими һәвәслә баша салмаг асан олмаја биләр.

ҺӘРӘКӘТ ПЛАНЫ!

Дәрсин даһа мараглы олмасы үчүн мән... ․․․․․

Мүәллимим мәнимлә һагсыз давранарса, мән... ․․․․․

Бу мөвзу илә бағлы валидејнләримә вермәк истәдијим суаллар: ․․․․․

НЕҸӘ ДҮШҮНҮРСӘН?

● Нәјә ҝөрә диггәти мүәллимә јох, дәрсә ҹәмләмәк ваҹибдир?

● Сәнин дәрсә мүнасибәтин мүәллимин сәнә олан мүнасибәтинә неҹә тәсир едә биләр?

[146–ҹы сәһифәдәки јазы]

“Бүтүн мүәллимләримлә достлашмағы гаршыма мәгсәд гојмушдум. Инди онларын адларыны билир, күчәдә ҝөрәндә ајаг сахлајыб бир-ики дәгигә сөһбәт едирәм” Кармен

[145–ҹи сәһифәдәки шәкил]

Мүәллимләр бир нөв чајын бу тајындан о тајына кечмәјә — савадсызлыгдан билијә доғру ирәлиләмәјә көмәк едән дашлар кимидир, амма бунун үчүн сән аддым атмалысан