Охуҹуларын суаллары

Һәјат јолдашымла мән һәгигәтә ҝәлмәздән габаг, ушаг саһиби олмаг истәдијимиз үчүн ин витро (сүни мајаланма) үсулундан истифадә етмишик. Анҹаг мајаланмыш јумурта һүҹејрәләримизин (ембрионлар) һамысы истифадә олунмады, бәзиләри дондурулуб сахланылды. Онлары сахламаг, јохса мәһв етмәк лазымдыр?

▪ Бу, ин витро фертилизасија (ЫВФ) үсулуну сечмәк гәрарына ҝәлән ҹүтлүкләрин гаршылашдығы чохсајлы ваҹиб әхлаги-мәнәви суаллардан биридир. Һәр бир ҹүтлүк өз гәрарына ҝөрә Јеһова Аллаһ гаршысында мәсулијјәт дашыјыр. Бу саһәдә гәрар вермәкдә јардымчы репродуктив (дөлјаратма) технолоҝија һаггында даһа чох мәлумат алмаг көмәк едә биләр.

Чохларынын «сынаг шүшәсиндә ушаг» адландырдығы көрпәни илк дәфә 1978-ҹи илдә инҝилтәрәли бир гадын дүнјаја ҝәтирмишди. О, һамилә гала билмирди, чүнки онун ушаглыг борусу бағлы олдуғундан сперма јумурта һүҹејрә илә бирләшә билмирди. Тибб ишчиләри әмәлијјат васитәсилә гадындан алынан јеткин јумурта һүҹејрәни шүшә боруја јерләшдирмиш вә әриндән ҝөтүрүлән сперма һүҹејрә илә мајаландырмышдылар. Нәтиҹәдә алынан ембрион гидаландырыҹы мүһитдә инкишаф етдирилмиш, сонра да онун ана бәтнинә нүфуз етмәси үчүн ушаглыға јерләшдирилмишди. Беләҹә, онун гыз өвлады дүнјаја ҝәлди. Бу вә буна бәнзәр диҝәр үсуллар ин витро (шүшәдә) фертилизасија, јәни ЫВФ ады илә танышдыр.

Бу методун мүәјјән деталлары өлкәдән-өлкәјә фәргләнсә дә, ЫВФ-јә нөвбәти шејләр дахилдир: гадынын јумурталығында чохлу јумурта һүҹејрәләринин әмәлә ҝәлмәси үчүн һәфтәләр әрзиндә она ҝүҹлү мајаландырыҹы дәрманлар верилир. Әрдән исә мастурбасија јолу илә тәзәҹә ифраз едилмиш сперма вермәси тәләб олуна биләр. Јумурта һүҹејрәләр вә тәмизләнмиш сперма лабораторијада бирләшдирилир. Чохсајлы јумурта һүҹејрәләр мајаланмаға вә бөлүнмәјә башлајараг ембриона чеврилә биләр. Бир нечә ҝүндән сонра јениҹә әмәлә ҝәлән ембрионлар имплантасија олунуб инкишаф етмәк үчүн диггәтлә мүајинә олунур вә сағламлар гүсурлулардан сечилир. Һамилә галмаг шансыны артырмаг үчүн тәхминән үчүнҹү ҝүн садәҹә бир јох, ики вә ја үч ән јахшы ембрион гадынын ушаглығына трансфер олунур, јәни көчүрүлүр. Әҝәр бир вә ја даһа чох ембрион имплантасија олунурса, о, һамилә галыр вә вахты чатанда дүнјаја өвлад ҝәтирир.

Бәс там сағлам олмајан, һәтта гүсурлу оланлар да дахил олмагла, көчүрүлмәјән ембрионларла нә баш верир? Ушаглыгдан кәнар галан ембрион тез бир вахтда мәһв ола биләр. Буна ҝөрә дә галан ембрионлары азотлу маддәнин ичиндә дондурмаг олар. Нә үчүн? Әҝәр биринҹи ЫВФ уғурсуз алынарса, уҹуз гијмәтә баша ҝәлмәси үчүн нөвбәти дәфә галан ембрионлардан истифадә етмәк олар. Лакин бу, әхлаги бир мәсәләдир. Јухарыда хатырланан ҹүтлүк кими, бир чохлары ики даш арасында галырлар, дондурулмуш ембрионларла нә едәҹәкләрини билмирләр. Ола билсин, јашлары вә мадди вәзијјәтләри јол вермәдијиндән онлар даһа ушаг истәмирләр. Онлар ејни вахтда бир нечә ушаглары олаҹағындан горхурларa. Јахуд һәјат јолдашларындан биринин өлүмү вә ја башга бири илә аилә гурмасы вәзијјәти чәтинләшдирә биләр. Бәли, бу кими чохсајлы нараһатчылыглар мөвҹуд олдуғундан бәзи ҹүтлүкләр ембрионларын горунуб сахланылмасы үчүн илләрлә пул өдәмәли олурлар.

2008-ҹи илдә «Нју-Јорк Тајмс» гәзетиндә баш ембриолог гејд етмишди ки, пасиентләр галан ембрионларла нә едәҹәкләринә гәрар вермәјә чәтинлик чәкирләр. Һәмин мәгаләдә дејилир: «Өлкәдәки бүтүн клиникаларда ән азындан 400 000 дондурулмуш ембрионлар сахланылыр вә һәр ҝүн јениләри әлавә олунур... Ембрионлар лазыми гајдада дондурулдуғу тәгдирдә он илләрлә, һәтта даһа чох сахланыла биләр, амма дону ачыланда һеч дә онларын һамысы сағ галмыр». (Курсив бизимдир.) Сонунҹу факт бәзи мәсиһчиләри дајаныб дүшүнмәјә вадар едир. Нәјә ҝөрә?

Ин витро мајаландырма илә бағлы мәсәләләрлә үзләшән мәсиһчи әр-арвадлар башга тибби проседурлар барәдә дә фикирләшә биләрләр. Севдикләриндән кимсә өлүмҹүл вәзијјәтдә оларса вә һәјаты вентилјатор кими сүни нәфәсвериҹи васитәләрдән асылы оларса, мәсиһчијә нә етмәли олдуғуна даир гәрар вермәк лазым ҝәлә биләр. Һәгиги мәсиһчиләр тибби көмәк алмагдан имтина етмирләр; Чыхыш 20:13 вә Мәзмур 36:9 ајәләринә әсасән, онлар һәјаты јүксәк гијмәтләндирирләр. «Ојанын!» журналынын 1974-ҹү ил 8 мај сајында (инҝ.) јазылыб: «Онлар Аллаһын һәјатын мүгәддәслијинә даир нөгтеји-нәзәринә һөрмәт етдикләри, виҹданларынын сәсинә гулаг асдыглары вә дөвләт ганунларына итаәт етдикләри үчүн, еләҹә дә Мүгәддәс Китаба ујғун олараг јашамаг истәдикләри үчүн һеч вахт евтаназијаја (пасиентин һәјатына биләрәкдән сон гојмаг) јол вермәзләр». Лакин бәзән севдијимиз инсан үчүн јеҝанә чыхыш јолу јашамаға көмәк едән техноложи васитәләр ола биләр. Белә вәзијјәтләрдә аилә үзвләри онун сүни нәфәсвериҹи васитәләрлә јашајыб-јашамајаҹағына гәрар вермәлидирләр.

Дүздүр, бу вәзијјәт ЫВФ үсулундан истифадә етмәли олан вә һал-һазырда ембрионлары дондурулуб сахланылан ҹүтлүјүн вәзијјәти илә ејни дејил. Һәмин ҹүтлүјә тәклиф олунан вариантлардан бири ембрионлары азотлу маддәнин ичәрисиндән чыхарыб донуну ачмагдыр. Ембрионлар дондурулдуглары сүни мүһитиндән кәнара чыхарылдыгда тез бир вахтда хараб олмаға башлајыр вә јарарсыз һала дүшүр. Ҹүтлүкләр буна разы олуб-олмајаҹагларына гәрар вермәлидирләр (Галат. 6:7).

ЫВФ үсулу илә һамилә галыб ушаг саһиби олмаг истәјән ҹүтлүк ја ембрионларын дондурулуб сахланылмасы үчүн пул өдәмәјә давам етмәк, ја да ҝәләҹәкдә јенидән бу үсулла ушаг саһиби олмаг үчүн истифадә етмәк гәрарына ҝәлә биләр. Амма башга бир ҹүтлүк исә дондурулмуш ембрионларын сүни јолла сағ галдығыны дүшүнәрәк бу просеси дајандырмаг гәрарына ҝәлә биләр. Бу ҹүр гәрарла үз-үзә дуран мәсиһчиләр Аллаһ гаршысында Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә едилмиш виҹданларындан дүзҝүн истифадә етмәк мәсулијјәти дашыјырлар. Онларын мәгсәди башгаларынын виҹданына сајмазјана давранмамагла өз виҹданларыны тәмиз сахламаг олмалыдыр (1 Тим. 1:19).

Репродуктив ендокринолоҝија үзрә бир мүтәхәссис мүшаһидә етмишдир ки, ҹүтлүкләрин әксәријјәти «чашгынлыг ичиндә олурлар вә онлар [дондурулмуш] ембрионларла нә едәҹәкләринә даир гәрар вермәли олдуглары үчүн ҝүҹлү нараһатчылыг кечирирләр». О, белә бир гәнаәтә ҝәлир: «Ҝөрүнүр, бир чох ҹүтлүкләр үчүн бу һеч дә јахшы гәрар дејил».

Ајдындыр ки, һәгиги мәсиһчиләр ЫВФ үсулундан истифадә етмәк фикирләри олса белә, онлар бу технолоҝијанын ҹидди нәтиҹәләрини һәртәрәфли ҝөтүр-гој етмәлидирләр. Мүгәддәс Китаб мәсләһәт верир: «Узагҝөрән габагҹадан шәри ҝөрүб ондан гачар, ҹаһил исә ирәли чыхар, зијан тапар» (Сүл. мәс. 22:3).

Бир ҹүтлүк Мүгәддәс Китабы өјрәнир вә вәфтиз олунмаг истәјир, анҹаг киши өлкәдә гејри-гануни јашадығы үчүн онлар мүнасибәтләрини рәсмиләшдирә билмирләр. Дөвләт өлкәдә гејри-гануни јашајан мүһаҹирләрә никаһа дахил олмаға иҹазә вермир. Онлар һәјат јолдашларына садиг галаҹагларына даир әризә имзалајыб вәфтиз олуна биләрләрми?

▪ Бу, вәзијјәтдән чыхыш јолу кими ҝөрүнә биләр, анҹаг проблемин бу ҹүр һәлли Мүгәддәс Јазылара әсасланмыр. Бунун сәбәбини баша дүшмәк үчүн ҝәлин әввәлҹә һәјат јолдашына садиг галмаға даир имзаланан әризәнин мәгсәдини, неҹә вә һарада тәтбиг олундуғуну нәзәрдән кечирәк.

Ашағыда хатырланан сәбәбләр уҹбатындан никаһа дахил олмаларына иҹазә верилмәјән ҹүтлүк шаһидләрин гаршысында јазылы сәнәди имзалајыр. Бу сәнәдлә онлар бир-бирләринә садиг галаҹагларына вә фүрсәт јаранан кими, мүнасибәтләрини рәсмиләшдирәҹәкләринә анд ичирләр. Јығынҹаг буну, санки, онлар мүлки һакимијјәт тәрәфиндән гејдијјатдан кечибләрмиш кими, Аллаһ вә инсанлар гаршысында бир-бирләринә садиг галаҹагларына сөз вермәләри кими гәбул едир.

Бу әризәдән нә үчүн вә нә вахт истифадә олунур? Јеһова Аллаһ никаһын Банисидир вә Онун ҝөзүндә никаһ чох гијмәтлидир. Бу барәдә Онун Оғлу Иса Мәсиһ демишди: «Аллаһын бир бојундуругда бирләшдирдијини гој һеч кәс ајырмасын» (Мат. 19:5, 6; Јар. 2:22—24). Һәмчинин о әлавә етмишди: «Ким арвадыны онун ҹинси әхлагсызлығына ҝөрә дејил, башга сәбәбә ҝөрә бошајыб өзҝәсинә евләнирсә, зина едир» (Мат. 19:9). Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Јазыларын бошанмаға иҹазә вердији јеҝанә сәбәб ҹинси әхлагсызлыгдыр. Мәсәлән, әҝәр киши никаһдан кәнар ҹинси әлагәдә олубса, онун ҝүнаһсыз һәјат јолдашы ондан бошаныб-бошанмамаға гәрар верә биләр. Әҝәр бошанмаг гәрарына ҝәлибсә, башга бириси илә аилә гура биләр.

Амма бир чох өлкәләрдә, хүсусилә дә кечмишдә һөкмранлыг едән килсә бу мөвзу илә бағлы Мүгәддәс Китабын ајдын мөвгејини гәбул етмирди. Әксинә, өјрәдирди ки, һеч бир сәбәбә ҝөрә бошанмаг јолверилмәздир. Беләликлә, килсәнин бөјүк тәсир ҝүҹүнә малик олдуғу бәзи јерләрдә мүлки мәҹәлләдә бошанмаг үчүн һеч бир тәдбир — һәтта Иса Мәсиһин ҝәтирдији әсаслы сәбәб белә — нәзәрдә тутулмајыб. Диҝәр өлкәләрдә исә бошанма мүмкүн олса да, бу просес чох узун вә гәлиздир, һәмчинин онунла бағлы чохлу тәләбләр ирәли сүрүлүр. Бошанмаг үчүн узун илләр тәләб олунур. Бундан елә чыхыр ки, килсә вә дөвләт Аллаһын јол вердији шејләрә «мане» олур (Һәв. иш. 11:17).

Мәсәлән, ола билсин, ҹүтлүк бошанманын гејри-мүмкүн вә ја һәддән артыг чәтин олдуғу, јахуд да онун гүввәјә минмәси үчүн илләрлә ҝөзләмәли олдуғу бир өлкәдә јашајыр. Әҝәр онлар әввәлки никаһларына гануни јолла сон гојмаг үчүн әлләриндән ҝәләни едибләрсә вә никаһа дахил олмаг үчүн Аллаһын ҝөзүндә бүтүн тәләбләрә ҹаваб верирләрсә, садиглик әризәсини имзалаја биләрләр. Бу, онлара мәсиһчи јығынҹағынын мәрһәмәтдән ирәли ҝәләрәк бу кими өлкәләр үчүн ҝөрдүјү бу тәдбирдән фајдаланмаға имкан јарадыр. Анҹаг бу, бошанманын, чох баһалы вә мүрәккәб бир просес олмасына бахмајараг, мүмкүн олдуғу бир чох өлкәләр үчүн нәзәрдә тутулмајыб.

Бошанманын мүмкүн олдуғу өлкәләрдә јашајан бәзиләри садиглик әризәсинин мәғзини баша дүшмүрләр, бу сәбәбдән онлар һәр һансы чәтинлик вә нараһатчылыгларла үзләшмәмәк үчүн бу сәнәди имзалаја билиб-билмәдикләри барәдә сорушурлар.

Инди башга бир вәзијјәтә нәзәр салаг: бирликдә јашамагла әхлагсызлыға јол верән киши вә гадын никаһа дахил олмаг истәјир. Мүгәддәс Јазылара әсасән, онларын һәр икиси сәрбәстдир; һеч биринин кечмиш һәјат јолдашлары илә бағлылыглары јохдур. Анҹаг киши өлкәдә гејри-гануни јашајыр, дөвләт исә гејри-гануни мүһаҹирләрин никаһа дахил олмасына иҹазә вермир. (Бир чох өлкәләрдә дөвләт ҹүтлүкләрдән биринин вә ја һәр икисинин гејри-гануни јашамасына бахмајараг, никаһа дахил олмаларына иҹазә верир.) Нәзәрдән кечирдијимиз вәзијјәтдә дөвләт бошанмаға иҹазә вердијиндән садиглик әризәсинә гол чәкмәк белә әразиләр үчүн нәзәрдә тутулмајыб. Фикир версәк, бу, бошанмаг истәјән, анҹаг манеәләрлә үзләшән ҹүтлүјүн вәзијјәти илә ејни дејил. Онларын һәр икиси евләнә биләрләр. Бәс әҝәр киши өлкәдә гејдијјатда дејилсә, онлар нә едә биләрләр? Онлар манеәсиз гејдијјатдан кечә биләҹәкләри башга өлкәјә көчүб орада евләнә биләрләр. Јахуд да әҝәр киши гејдијјата дүшмәк үчүн лазыми аддымлар атарса, онлар јашадыглары өлкәдә дә никаһа дахил ола биләрләр.

Бәли, јухарыда хатырланан ҹүтлүк Аллаһын нормаларына вә гејсәрин ганунларына ујғун јашаја биләр (Марк 12:17; Ром. 13:1). Үмид едирик ки, онлар мәһз белә дә едәҹәкләр. Бу аддымлары атдыгдан сонра онлар вәфтиз ола биләрләр (Ибр. 13:4).

[Һашијә]

[14–ҹү сәһифәдәки јазы]

Бу ҹүр гәрарла үз-үзә дуран мәсиһчиләр Аллаһ гаршысында Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә едилмиш виҹданларындан дүзҝүн истифадә етмәк мәсулијјәти дашыјырлар

[15–ҹи сәһифәдәки чәрчивә]

ДИҜӘР ЫВФ ПРОСЕДУРЛАРЫ

ЫВФ-нин инкишафы Аллаһын Мүгәддәс Јазыларда әкс олунан нөгтеји-нәзәринә бирбаша зидд ҝедән проседурлара јол ачыр. Мәсәлән, гадынын јумурта һүҹејрәләри әри олмајан кишинин спермасы илә мајаландырыла биләр. О, бунун нәтиҹәсиндә әмәлә ҝәлән ембрионларын өз бәтнинә көчүрүлмәсинә разылыг верә биләр. (Бәзән лесбиан ҹүтлүкләр бу проседурдан истифадә едир.) Јахуд әрин спермасы онун арвады олмајан башга бир гадынын јумурта һүҹејрәләри илә мајаландырыла биләр. Сонра һәмин кишинин һәјат јолдашы әмәлә ҝәлән ембрионларын өз ушаглығына көчүрүлмәсинә иҹазә верә биләр.

Вариантлардан бири одур ки, бәзиләринин «өвладлыға ҝөтүрүлмүш ембрионлар» адландырдығы вәзијјәтдә гадынын ушаглығына көчүрүлән ембрионларын әмәлә ҝәлмәсиндә нә онун јумурта һүҹејрәләриндән, нә дә ки әринин спермасындан истифадә олунур. Диҝәр вариантда исә евли ҹүтлүкләрин јумурта һүҹејрәләри вә спермасы ЫВФ үсулу илә кәнарда мајаландырылыр. Әмәлә ҝәлән ембрионлар суррогат ананын, јәни ушағын дашыјыҹысы олан вә дүнјаја ҝәтирдикдән сонра һәмин ҹүтлүјә тәһвил верән гадынын ушаглығына көчүрүлүрb.

«Башгасынын арвады илә јахынлыг едиб [һәрфән «тохумуну ахыдыб»] өзүнү мурдарлама», — ҝөстәришинә һөрмәт едән Аллаһын хидмәтчиләри үчүн бу репродуктив проседурлар јолверилмәздир (Лев. 18:20, 29; Сүл. мәс. 6:29). Мајаланма заманы никаһда олмајан кәсләрин јумурта һүҹејрәләриндән вә ја спермасындан (вә ја һәр икиси) истифадә олунмасы Мүгәддәс Китабын порнеја адландырдығы ҹинси әхлагсызлыға бәрабәрдир. Бу проседурлар ҹинси органлардан налајиг вә кобуд тәрздә истифадә етмәк демәкдир (Мат. 5:32; 1 Кор. 5:11; 6:9, 18; Ибр. 13:4).

[Һашијә]