Мүһарибәјә вә мүнагишәјә сон гојмаг инсанларын әлиндәдир?

ИГТИСАДИ ИНКИШАФ

Мәгсәд. Әһалинин һәјат кејфијјәтини јахшылашдырмаг. Бу, мүнагишәләрин әсас сәбәбләриндән бири олан игтисади бәрабәрсизлијин арадан галдырылмасына вә ја азалдылмасына көмәк едә биләр.

Манеә. Һөкумәтләр пул сәрфијјатынын истигамәтини дәјишмәлидирләр. Һесабламалара әсасән 2022-ҹи илдә бүтүн дүнјада сүлһүн бәрпасына вә горунмасына 34,1 милјард доллар (АБШ) хәрҹләниб. Амма һәмин илин һәрби хәрҹләри бундан 250 дәфә чох олуб.

«Биз мүһарибә вә мүнагишәләрин зәрәрини арадан галдырмаға даһа чох пул хәрҹләјирик, нәинки онун гаршысыны алыб, сүлһ јаратмаға» (Антонио Гутерреш, БМТ-нин баш катиби).

Мүгәддәс Китабда дејилир: Дүнја һөкумәтләри вә мүхтәлиф гурумлар јохсуллара көмәк едә биләрләр, амма һеч вахт јохсуллуғу тамамилә арадан галдыра билмәјәҹәкләр (Ганунун тәкрары 15:11; Мәтта 26:11).

ДИПЛОМАТИК ДАНЫШЫГЛАР

Мәгсәд. Мүнагишәләри һәр ики тәрәфин хејринә һәлл етмәк үчүн сүлһ данышыглары апармаг.

Манеә. Ола билсин, бир вә ја бир нечә партија сүлһ данышыгларыны, компромисә ҝетмәји вә ја разылашманы гәбул етмир. Бунунла да сүлһ данышыглары асанлыгла позулур.

«Дипломатик данышыглар һеч дә һәмишә уғурла нәтиҹәләнмир. Мүһарибәјә сон гојмаг үчүн апарылан сүлһ данышыглары пис нәтиҹәләнә биләр вә бу да нөвбәти мүнагишәјә зәмин јарада биләр» (Рејмонд Смит, Америка дипломатијасы).

Мүгәддәс Китабда дејилир: Инсанлар «сүлһә ҹан» атмалыдыр (Зәбур 34:14). Амма бу ҝүн инсанларын чоху «вәфасыз,.. барышмаз,.. хаин»дир (2 Тимутијә 3:1—4). Онларын бу ҹүр давранышы тәмиз нијјәтли сијаси лидерләрә мүнагишәләри һәлл етмәјә мане олур.

СИЛАҺЛАРЫН АЗАЛДЫЛМАСЫ

Мәгсәд. Силаһлары, хүсусилә дә нүвә, кимјәви вә биоложи силаһлары азалтмаг вә ја арадан галдырмаг.

Манеә. Өлкәләр адәтән силаһларын азалдылмасы илә разылашмырлар, чүнки зәифләјәҹәкләриндән вә мүдафиәсиз галаҹагларындан горхурлар. Һәтта бүтүн силаһлары арадан галдырсалар да, инсанларын дөјүшмәсинә сәбәб олан амилләри арадан галдыра билмәзләр.

«Сојуг мүһарибә битәндән сонра силаһларын азалдылмасына даир разылыг әлдә едән, вәд верән һөкумәтләр сөзләринин үстүндә дурмадылар, һәрчәнд ки, онлар тәһлүкәләри, бејнәлхалг ҝәрҝинлији, еләҹә дә, даһа тәһлүкәсиз дүнјаја наил олмаг үчүн практики аддымлар атаҹагларыны вәд етмишдиләр» («Бизим үмуми ҝәләҹәјимиз. Силаһсызланма ҝүндәлији»).

Мүгәддәс Китабда дејилир: Инсанлар силаһларыны атмалы вә «гылынҹларындан ҝаваһын» дүзәлтмәлидирләр (Әшија 2:4). Амма зоракылыг инсанларын үрәјиндән гајнагландығы үчүн мүһарибәләрә сон гојмаг кифајәт дејил (Мәтта 15:19).

КОЛЛЕКТИВ ТӘҺЛҮКӘСИЗЛИК

Мәгсәд. Дөвләтләрин дүшмәнләринә гаршы ҝүҹләрини бирләшдирмәси. Онларын зәннинҹә, дүшмән өлкә гүввәләрини бирләшдирән дөвләтләрә гаршы һеч вахт һүҹума кечмәз, чүнки бир чох өлкәнин ордусу илә савашмалы олаҹаг.

Манеә. Һөкумәтләрин бир-бириләрини дүшмәндән мүдафиә етмәк үчүн иттифаглар гурмасы сүлһүн олаҹағына зәманәт дејил. Һәмин дөвләтләр һеч дә һәмишә вердикләри вәди һәјата кечирмирләр, үстәлик, һүҹум едән өлкәјә гаршы неҹә вә нә вахт һәрәкәтә кечәҹәкләринә даир разылыға ҝәлмирләр.

«Коллектив тәһлүкәсизлик мәсәләси... Милләтләр Ҹәмијјәтинин Низамнамәсиндә мүһүм рол ојнаса да, Бирләшмиш Милләтләр Тәшкилатынын Низамнамәсинә дахил едилсә дә, һеч бир нәтиҹә вермәмишдир» («Британија енсиклопедијасы»).

Мүгәддәс Китабда дејилир: Бирликдән гүввәт доғар (Ваиз 4:12). Амма јенә дә инсан һөкумәтләри вә тәшкилатлары әбәди сүлһә вә тәһлүкәсизлијә наил ола билмәз. «Әсилзадәләрә [инсан рәһбәрләринә], гуртулуш верә билмәјән бәшәр оғлуна ҝүвәнмәјин. Онун руһу чыхыр, өзү торпаға гајыдыр, дүшүнҹәләри һәмин ҝүндәҹә јох олур» (Зәбур 146:3, 4).