BINGÉNGÉN

 2 Mangén mana ma bi tilba inyu niiga* pék+ ni mabéhna;

inyu nôgha bôt bipôdôl bi pék;

 3 inyu kôhna bikodlene+ bi bi nlona pék,

telepsép,+ liyi yoñ makidik*+ lôñni mbagi sép;*

 4 inyu hôla bôt ba ngiyi le ba yoñ yihe;+

inyu hôla mañge wanda i bana yi, ni i tibil wan mam.+

 5 Mut pék a ñemble, yi+ yé i kônde ki keñep;

i mut a mpala nok a nigil i kena mam;*+

 6 inyu nok ngim ngén ni jam li li ta bé ntoñlak,

bipôdôl bi bôt ba pék ni bibañga gwap bi bi nlet i nok.*+

 8 A lok yem, emble mabéhna ma isoñ,+

u tjél bañ to biniigana* bi nyuñ.+

 9 Hala a yé ntut mbônji ilam i ño+ woñ

ni minsañ minlam inyu joo joñ.+

12 Kiki Soñ,* di ga mil bo yômi,

di mil bo ngim kiki bôt ba ba nsôs i bee.

13 Di kadal tik yap gwom yosôna;

di yônôs nkus wap i mandap més.

14 Lo jôp i lôñ yés,*

hiki mut a ga kôhna nlélém ngaba mu gwom di nip.”*

U jôp bañ i njel+ yap,

16 inyule makôô map ma nke ngwéé inyu boñ béba;

ba mpala ke inyu kôp matjél.+

18 Inyu hala nyen baboñbéba ba ñamb bôt inyu kôp matjél;

ba solbak inyu nol* bôt bape.

19 Hala nyen i bôt ba mboñ mam mabe inyu kwo ngwañ, ba mboñ,

ndi ba ga nimis niñ yap inyu kôhna+ i lingwañ li.

Ha nyen m’a kôp bé mbuu wem;

m’a boñ le ni yi bipôdôl+ gwem.

24 Inyule me nlond, ndi ni nai ni ndok,

me nlek woo, ndi mut a mbéñge bé.+

25 Ni nyan maéba mem momasôna,

ni ntjél yak mabéhna mem.

26 Yak me m’a nol hiol i ngéda mandutu m’a kwél bé;

m’a jôha bé i ngéda i jam ni nkon woñi li ga lo,+

27 i ngéda i jam ni nkon woñi li ga lo kiki mbuk mbebi,

ndutu nan i ga kwél bé kiki nop nkeñi,

i ngéda béba jam ni njiiha bi ga kwél bé.

28 Ha ngéda i, ba ga sébél me ndi m’a timbhe bé;

ba ga yéñ me ni nwai, ndi ba ga tehe bé me,+

29 inyule ba bi oo yi,+

ba bi pohol bé i kon Yéhôva woñi.+

30 Ba bi tjél maéba mem;

ba bi yan mabéhna mem momasôna.

31 Jon bikuu bi ga kwél bo inyu* maboñok+ map,

ba ga sôôbe ikété* maéba* map bomede.

32 Inyule yimil i bôt ba ngiyi i ga nôlha bo,

yak ngeñee i bijôñ bi bôt i ga kena bo i tjiba.

33 Ndi i mut a ñemble me, a ga yén ikété nsañ,+

A ga kon bé bikuu+ woñi.”

2 A lok yem, ibale u neebe bipôdôl gwem,

u diihe ki mambén+ mem,

 2 u sédne pék ôô,+

u néhi ki ñem woñ inyu yi bagal mam;+

 3 handugi hala, ibale u nsoohe le u yi jam,+

u yemhe ki le u yi bagal mam;+

 4 ibale u nyéñ i mam ma kiki moni,+

u tibil ki yéñ mo kiki ba nyéñ masôô ma nkus;+

 5 ha nyen u ga nok kii i yé i kon Yéhôva woñi,+

u ga kôhna ki yi i Nyambe.+

 6 Inyule Yéhôva nyen a nti pék;+

yi lôñni liyi bagal mam bi nlôl i nyo wé.

 7 A ntéédana bôt ba téé sép bañga pék;

a yé ben i bôt ba nhiumul ikété ñem maliga.+

 8 A ntat biniñ bi bôt ba téé sép,

a ga sôñ ki biniñ* bi bagwélél+ bé.

 9 Ha nyen w’a nok kii i yé telepsép, mbagi sép ni bikééhene bilam,

u nok ki kii i yé njel ilam.+

10 I ngéda pék y’a jôp we ñem,+

yak yi i bôdôl lémél we,*+

11 liyi wan mam li ga tééda we,+

liyi bagal mam li ga sôñ we,

12 bi ga sôñ we le u boñ bañ jam libe,

ni le mut a mpot bitembee+ a ôt bañ we,

13 bi ga sôñ ki we i moo ma bôt ba nyodi i manjel ma téé sép,

inyu kil i jiibe,+

14 i moo ma bôt ba nkon maséé i boñ mam mabe,

maséé map ma bak ikété mpuñgu ni béba,

15 i bôt ba nkil i manjel ma yé nkoda,

maboñok map momasôna ma yé nkoda.

16 I ga sôñ we le u kwo bañ i moo ma muda ngandak mimbok,*

to emble bibañga bi ne* bi muda ndéñg,*+

17 i muda nu a ntjôô nlôm* nu binéñél+ gwé,

a nhôya ki malômbla ma Nyambe wé;

18 inyule ndap yé i nsôôbe ikété nyemb,

yak manjel* mé ma nke i homa bawoga+ ba yé.

19 Ikété bôt ba nlal ni nye,* to wada a ga témb ha bé,

ba ga témb ha bé i manjel ma niñ.+

20 Jon noñ manjel ma biloñge bi bôt,

yééne i manjel ma bôt ba téé sép,+

21 inyule ndik bôt ba téé sép bon ba ga yééne hana ’isi,

yak bôt ba ngi nsohi* bon ba ga yégle mu.+

22 Ndi inyu bibéba bi bôt, ba ga héya bo hana ’isi,+

ba nup+ ki bôt ba nliba hana ’isi.

3 A lok yem, u hôya bañ biniigana* gwem,

nôgôl ki mambén mem ni ñem woñ wonsôna,

 2 inyule bi ga kônde we ngandak dilo di niñ,

bi ga bulus ki nwii mi niñ yoñ lôñni nsañ woñ.+

Téñ gwo i joo joñ;

tila gwo i ñem woñ;+

 4 hala nyen u ga lémél Nyambe ni bôt ba binam,+

u bana ki jôl lilam le u yé mut pék.

 5 Bôdôl Yéhôva ñem+ ni ñem woñ wonsôna,

u nigbene bañ yi yoñ wemede.+

 6 Yéñ mahoñol mé ikété mam momasôna u mboñ,+

a ga boñ le mam ma kee loñge i niñ yoñ.*+

 8 Hala a ga ba matibla ma nyuu* yoñ,

a ti ki bihés gwoñ ngui.

 9 Ti Yéhôva lipém ni tik yoñ gwom,+

lôñni matam ma bisu* ma libumbul*+ joñ jolisôna;

10 hala nyen mandugi moñ ma bijek ma ga yon le bañ,+

bihél gwoñ bi wai* bi ga sôbi ni wai yondo.

11 A lok yem, u tjél bañ bikodlene bi Yéhôva,+

u oo bañ to mabéhna+ mé,

12 inyule Yéhôva a nkodol i bôt a ngwés,+

kiki isañ a nkodol man nu a nlémél+ nye.

13 I mut a nléba pék+ a yé kimasoda,

yak ni mut a nkôhna yi i bagal mam;

14 inyule i bana pék i nloo i bana silba,

pék i yé ki nseñ iloo gôl.+

15 Pék i gwé mahee iloo tik ngok i tuye;*

yom yo ki yo i i nla kon we ngôñ, i gwé bé nseñ kiki pék.

16 Ntandaa niñ u yé nye i woo walôm;

lingwañ ni lipém bi yé nye i woo waé.

17 Manjel mé ma yé malam,

i kil mu dinjela tjé tjodisôna, i nlona nsañ.+

18 Pék i yé e niñ inyu bôt ba nkabda yo,

i bôt ba ntibil sude yo ba yé bokimasoda.+

20 Lôñni yi yé nyen ndip malép i bi bagla,

yak ond i ngii i toi manwee.+

Tééda bañga pék ni liyi wan mam;

22 gwon bi ga ti we* niñ,

bi ba i joo joñ kiki nsañ;

23 ha nyen w’a kil i njel yoñ ibabé i kon woñi,

to kôô woñ u ga baage bé.*+

24 W’a ke ’ilo ibabé i kon woñi;+

w’a nañal, hilo hi nél+ ki we.

25 U ga kon bé mpuhge jam woñi,+

to tjiba i i mpémél bibéba bi bôt+ kiki mbuk mbebi.

26 Inyule Yéhôva a ga ba lipigil li botñem+ yoñ;

a ga tat kôô woñ le u gwiya* bañ i hiandi.+

27 I bôt ba gwé ngôñ ni mahôla,* u tjél bañ bôñôl bo loñge,+

ibale u nla hôla+ bo.*

29 U kôôbana bañ mut woñ libôk jam libe,+

ndi ki le a nhégda bé le u nla boñ nye béba.

30 U nomol bañ ni mut ngi njom,+

ibale a mboñ bé we jam libe.+

31 U tam bañ maboñok ma mut bisañ,+

u nigle bañ to bilem gwé,

32 inyule Yéhôva a ñoo mut mandon,+

ndi a yé liwanda li bôt ba téé sép.+

33 Yéhôva a ntiihe ndap i béba mut,+

ndi a nsayap liyééne li bôt ba téé sép.+

34 I bôt ba nol bôt bape hiol, yak nye a nol bo hiol,+

ndi bôt ba suhulnyuu,+ ba nlémél nye.

35 Bibom bi bôt ba pék bi yé le ba ga kôhna lipém,

ndi bijôñ bi bôt bi ngwés mam ma nwéhna nyuu.+

4 A bilok gwem, emblana maéba ma isoñ+ nan;

sédna maôô inyu boñ le ni yi jam,

 2 inyule m’a ti bé biniigana bilam;

ni tjél bañ nôgôl i mam me niiga+ bé.*

 3 Inyule me bé man manôgla inyu tata,+

man le mama yem a bé gwés ngandak.+

 7 Pék i nlôôha ba nseñ* iloo

mam momasôna,+ jon yéñ pék,

ikété mam momasôna u nla yéñ, yéñ yak le u yi jam.+

 9 Y’a ha we ntut mbônji ilam i ño;

i eñg ki we ni ntut nlam.”

10 A lok yem, emble me, leege ki bibañga gwem,

inyu boñ le nwii mi niñ yoñ mi bôl.+

11 M’a niiga we njel pék;+

m’a éga ki we i njel telepsép.+

12 I ngéda u mba u nke, yom yo ki yo i ga kéñ bé we njel;

i ngéda u mba u nke ngwéé, w’a bômda bé.

14 U jôp bañ i njel bibéba bi bôt,

u nôñôl bañ i njel i bôt ba mboñ mam mabe.+

15 Keñgle yo, u lôô bañ mu;+

bagba yo, u tagbe yo.+

17 Inyule béba ñem yon i yé bijek gwap,

bisañ gwon bi yé wai yap.

18 Ndi njel bôt ba téé sép i yé kiki mapubi ma kegla,

ma nkônde bai, bai ni bai letee ni njamuha.+

19 Njel i bibéba bi bôt i yé kiki jiibe;

ba nyi bé i yom ba mbômda.

20 A lok yem, tibil emble bibañga gwem;

sédne bipôdôl gwem ôô.

21 Bi nyodi bañ i bisu gwoñ;

tééda gwo ikétékété ñem+ woñ,

22 bi yé niñ inyu bôt ba nléba gwo,+

bi bak matibla ma nyuu yap yosôna.*

23 Tééda ñem+ woñ iloo mam momasôna,

inyule mu nyen mangen ma niñ ma nlôl.

24 Keñgle bipôdôl bi bitembee,+

U kee ki haa ni bipôdôl bi mandon.

25 Mis moñ ma nlama ndik nun bisu,

ñ, bok yaga mis* i mam ma yé we i bisu.+

26 Tibil* i homa u ntéé makôô+ moñ,

inyu boñ le manjel moñ momasôna ma ba malam.

Sédne ki bipôdôl+ gwem ôô,

 2 inyu boñ le u kônde yi wan mam,

bibép gwoñ bi pémhak ki bibañga bi yi.+

 3 Bipôdôl bi muda ngandak mimbok* bi ne kiki wéi,+

bibañga bi nyo wé bi nkuli mbeñel mbeñel iloo môô.+

 4 Sôk i nsôk, a nlol kiki mandôa,*+

a nhoo kiki pansoñ i malo ima.+

 7 Nano, a lok yem,* emble me,

u tjôô bañ i mam me nkal we.

 8 Kee haa ni nye;

u kôôge bañ bebee ni nwemel u ndap yé,+

 9 tiga le u nimis jôl joñ lilam,*+

u nok ki ndutu+ ngandak nwii;

10 inyu boñ le bakén ba bôt ba mal bañ nkus*+ woñ,

i gwom u bi nok ndutu i sal, bi ke bañ i ndap nkén mut.

11 Ndi ibale u mboñ bé hala, w’a nok ndutu i lisuk li niñ yoñ,

i ngéda minsôn mi nyuu yoñ mi ga waa;+

12 ha nyen w’a kal le: “Wee! Inyuki me bi oo bikodlene!

13 Me bi emble bé i bôt ba bé ti me maéba,

me emble bé to i bôt ba bé niiga me.

14 Nano, me nunu me yé bebee ni tjiba,

i mis ma bôt ba likoda jolisôna.”*+

15 Nyo malép ma bee yoñ,

yak ni malép ma nkuli* i lingen+ joñ.

16 Baa mangen moñ ma nlama pam i mbégdé,

yak malép moñ ma kuli i mbamba?+

17 Ma ba ndik inyu yoñ wetama,

ndi ha inyu we ni nkén mut bé.+

18 Pombe* yoñ i malép i ba nsaibak,

kon ki maséé ni nwaa nu binéñél+ gwoñ,

19 loñge ñin ngôlôñ, kembee dikôa+ ilam.

20 A man wem, inyuki u nwas le muda ngandak mimbok* a yoña we,

tole u nyuñ méé ma muda ndéñg?*+

21 Inyule Yéhôva a ntehe manjel ma mut binam;

a nwan ki dinjela+ tjé tjodisôna.

22 Béba mut i nkwo i hiandi hi maboñok mé mabe nyemede,

a ngwiya* ki i minkôô mi béba+ yé.

23 A ga wo inyule a bi neebe bé bikodlene,

a yôm ki inyu ngandak yé bijôñ.

6 A man wem, ibale u neebe le u nsaa pil u* mut woñ libôk,+

tole ibale u nyegna* ni nkén mut,+

 2 ibale u nkwo i hiandi hi mimbônga nwoñ,

u gwiya* ni bibañga bi nyo+ woñ,

 3 wee boñ i jam lini, a man wem, inyu boñ le u pamba,

inyule u nkwo i moo ma mut woñ libôk:

 4 U ke bañ ’ilo,

u yip bañ to mis.

 5 Kobla kiki sô titigi i i ntohla i moo ma mut nsômbi,

tole kiki hinuni i moo ma nnol dinuni.

 6 A mut yeñgi,+ kee yak hison;

béñge kiki hi mboñ, yak we u yila mut pék.

 7 To hala kiki hi gwé bé ñane, to nti oda, to ñéga,

 8 hi nkôôba bijek gwé i ngéda sép,+

hi ntééda ki gwo i ngéda libumbul.

10 Kônde ke ndék ’ilo, tôñgôl ’ilo ndék,

kônde hôô moo i tôl inyu noi,+

11 ha nyen liyep joñ li ga puhe we kiki mut wip,

yak liyend joñ li ga nyek kiki mut gwét.+

12 Mut nu a nhôla bé to yom, a bak béba, a mbet, a nsôs, a podok bitembee;+

13 a nigna ni mis,+ a mpeghe makôô, a nandak dinoo.

14 Ñem wé u ngwés u mboñ béba,

a nhek bipék bibe,+ a kéñhaga bôt.+

15 Inyu hala nyen bikuu bi ga puhe nye;

tjiba yé i ga lo kunda yada, matibla ma ga ba bé.+

16 Maboñok masamal ma yé le Yéhôva a ñoo;

ñ, masaambok ma nhénd nye ñem:

17 mis ma ngôk,+ hilémb hi mpot bitembee,+ moo ma nkôp matjél ma mut nu a yé nginsohi,+

18 ñem u u nhek bipék bibe,+ makôô ma ma mpala ke i boñ béba,

19 mut nu a ntelep mbôgi bitembee, a podok ki bitembee kiki a nhép,+

yak nu ni nu a nkéñha lôkisañ.+

20 A lok yem, nôgôl mbén isoñ,

u tjél bañ to biniigana* bi nyuñ.+

21 Kañ gwo i ñem woñ ngéda yosôna;

téñ gwo i joo joñ.

22 I ngéda u nke, bi ga éga we;

i ngéda u nañal, bi ga tat we;

yak i ngéda u ntôde, bi ga pôdôs we.*

23 Inyule mbén i yé lambe,+

litiñ li yé mapubi,+

bikodlene bi yé njel i nkena i niñ.+

24 Bi ga sôñ we le u kwo bañ i moo ma béba muda,+

le u emble bañ to bibañga bi ne bi muda ndéñg.*+

25 U nwas bañ le bilama gwé bi yoña ñem woñ,+

tole mis mé ma ntjaga ma ôt we,

26 inyule muda libambe a ga boñ le munlôm a yégla ndik két bret+ yada;

ndi ibale a yé wañan nwaa, a ga nôlha mut.

29 I jam li jon li mpémél i mut a nlalna nwaa mut wé libôk;

nu ni nu a mboñ hala, a ga pei bé kogse.+

30 Bôt ba nyan bé mut wip

ibale a nip inyule njal i bak i gwé nye.

31 Ndi to hala, ibale ba ngwel nye, a ga saa i yom a nip ngélé isaambok;

a ga ti nkus wonsôna u ndap+ yé.

32 Nu ni nu a nke i ndéñg ni muda numpe, wee a gwé bé pék;*

i mut a mboñ hala, a nôgha nyemede* ndutu.+

33 A ga kôhna ndik mambabaa ni wonyuu,+

hison hié hi ga mal bé.+

34 Inyule munlôm nu a nsôñ nwaa, a nyai ngandak;

a ga bana bé konangoo i ngéda a mpun nyemede.+

35 A ga neebe bé bitek;*

to likébla li yé likeñi lelaa, hiun hié hi ga sôs bé.

7 A lok yem, nôgôl bibañga gwem,

tibil tééda mambén+ mem.

 2 Nôgôl mambén mem inyu boñ le u niñ;+

tééda ki biniigana* gwem kiki nso woñ u jis.*

 3 Kañ gwo i dinoo tjoñ;

tila gwo i ñem woñ.*+

 5 Inyu boñ le u kwo bañ i moo ma muda ngandak mimbok,*+

ni le bibañga bi ne*+ bi muda ndéñg* bi yoña bañ we.

 6 Me bé me téé i winda i ndap yem,

me béñgege mbégdé i mapondo ma winda,

 7 Kiki me bé béñge bôt ba ba gwé bé yi,*

me yimbe ikété boñge ba wanda, hiloga hiada hi hi gwé bé pék.*+

 8 A bi tagbe i likanda li nloñ bebee ni homa muda nu a nyééne,

a yoñ ki njel i nke i ndap yé,

 9 hala a bé kôkôa,+ hiañgaa hi ma nañal,

u u bak bebee ni sude, yak jiibe li bak bebee ni kôp.

10 I mbus, me tehe muda a nke i boma nye,

a bé a hééba kiki* muda libambe,+ a ban-ga mandon i ñem wé.

12 Ba mboma nye i mbégdé, ba bomga nye i minloñ,

a téé hiki likanda li nloñ,+ a béñgege bôt ba ntagbe.

13 Ha nyen a ngwel hiloga hi, a sos nye nyo;

ni lipamal jolisôna, a kal nye le:

15 Inyu hala nyen me nlo i boma we,

me nyéñ we, me tehe ki we!

16 Me ntek nañi ni biloñge bi bilañgat,

ni mamboñ ma loñge bôñgô* ma ma nlôl i Égiptô.+

18 Loo, di lalak letee kel i ye;

di nogok mane ma gwéha,

19 inyule nlô wem a ta bé i ndap;

a nke liké, homa a yé haa ngandak.

20 A bi kena bot moni,

a ga lo ndigi i ngéda sôñ i nyon.”*

22 Kunda yada, a kahal noñ muda kiki nlôm nyaga le ba nke i nol,

kiki jôñ mut le ba nkañ i dikéñ*+ inyu kogse nye,

23 letee likoñ li tôp nye libaa;

kiki hinuni hi nke hi gwiya* i hiandi, a nyi bé le a ga nimis niñ*+ yé.

24 Nano, a lok yem,* emble me;

sédi ôô i emble i mam me nkal we.

u kil bañ to mu dinjela tjé,+

26 a ma nôlha+ ngandak bôt,

ñ, a nol ki ngandak bôt.+

27 Ndap yé i nkena i Soñ;*

i nsôs letee ni i bituñ bi jiibe li nyemb.

 2 I téé i bahoma ba nyôgi+ ipañ nloñ,

i makanda ma nloñ.

 3 I nlond makeñi+ bebee ni manwemel ma tison,

i lijubul li tison,

i kalak le:

 4 “A bôt ba binam, bé bon me nsébél;

bé bobasôna* bon me yé i pôdôs.

 5 A bé ba ni gwé bé yi, niglana i yoñ yihe;+

a bé bijôñ bi bôt, yina jam.*

 6 Emblana me inyule i jam me mpot li yé nseñ,

bibép gwem bi mpot mam ma téé sép;

 7 inyule nyo wem u nsooga maliga,

bibép gwem bi ñoo mam mabe.

 9 Gwobisôna bi ntomb i nok inyu bôt ba nyi bagal mam,

bi bak maliga inyu bôt ba gwé yi.

10 I yé nseñ le u pohol bikodlene gwem iloole u pohol silba,

u pohol ki yi iloole u pohol bañga gôl.+

11 Inyule pék i yé nseñ iloo tik ngok i tuye;*

tik yom ipe yo ki yo i nla bé bana mahee kiki pék.

12 Me pék, me ni yihe di nyééne homa wada;

me bi léba ki yi lôñni ngap i wan mam.+

14 Me ntina maéba malam ni bañga pék;+

bañga yi+ ni lipémba+ bi yé i meeni.

15 Men me mboñ le bikiñe bi kônde ane,

yak bôt ba ngomin bakeñi le ba pémés mambén ma téé sép.+

16 Men me mboñ le baane ba kônde ane,

yak mintôô mi bôt le mi kéés ni telepsép.

17 Me ngwés i bôt ba ngwés me,

i bôt ba nyéñ me, ba ga léba me.+

18 Lingwañ ni lipém bi yé i meeni,

nkus u u nom,* yak ni telepsép.

19 Likébla me nti li nloo gôl, bañga gôl yaga,

i yom me nti i nloo silba i i nlôôha ba ilam.+

20 Me nkil i njel i telepsép,

i ñem nloñ i het mbagi i téé sép;

21 i bôt ba ngwés me, m’a ti bo ngababum ikeñi,

me yônôs ki mandugi map.

22 Me yé nu bisu le Yéhôva a bi hek,+

ikété minson nwé nwominsôna, men a bi hek ibôdôl behee.+

23 Ibôdôl kôba, a bi téé me i tel yem,+

ibôdôl i bibôdle, ilole hisi hi nhéga.+

24 Me bi gwéé* i ngéda ndip malép i bé ngi ba,+

malép mo ngi bôdôl pémél i mangen.

25 Me bi gwéé, dikôa dikeñi ngi ba,

to bon ba dikôa,

26 i ngéda a bé ngi hek hisi to bikai,

to nluñ ték u bisu.

27 I ngéda a bé kôôba ngii,+ me bé ha;

i ngéda a bi téé nwaa* ipôla ngii ni tuye,+

28 i ngéda a bi bii* ond i ngii,

i ngéda a bi hek lipigil li malép ma tuye,

29 i ngéda a bi ti tuye mbén,

le malép mé ma lel bañ nwaa a bi téé,*+

i ngéda a bi tek* dikuu di hisi,

30 me bé ipañ yé kiki loñge ngwelnson.+

Me bé kônha nye maséé+ hiki kel;

me konok maséé i bisu gwé ngéda yosôna;+

31 me bé kon maséé le a bi kôôba hisi le bôt ba binam ba yééne mu,

me gwéhék ki bôt ba binam* ngandak.

32 Nano ni, a bilok gwem, emblana me;

i bôt ba nkil i manjel mem, ba yé maséé.

33 Emblana maéba+ mem, ni bana pék,

ni yanak bañ mo kekikel.

34 I mut a ñemble me a yé kimasoda,

nu a mpule* hiki kel i manwemel mem,

a bemek bebee ni lijubul li ndap yem;

35 inyule nu a nléba me, wee a nléba niñ,+

a ga lémél ki Yéhôva.

36 Ndi i mut a gwé bé ngéda yem, a mboñ nyemede* béba,

i bôt ba ñoo me, wee ba ngwés nyemb.”+

9 Bañga pék i mal oñ ndap yé;

i téé ki mél mé masaambok.

 2 I bi kôôba nuga yé;*

i pôdna ki wai yé;

i tek yak téblé.

 3 I bi ep bagwélél bé ba bôda,

le ba kee i bahoma ba nyôgi ba tison,+ ba lond le:

 5 “Loga, ni je bret gwem,

ni nyo ki wai me mpôdna.

 6 Nwaha mam ma ngiyi, le ndi ni niñ;+

ni kil i njel i bañga yi.”+

 7 Nu a nkodol mut minjôha a ga kôhna wonyuu,+

nu a nkodol béba mut a ga nok ndutu.

10 I kon Yéhôva woñi i yé bibôdle bi pék,+

i yi Nu a nlôôha ba mpubi+ yon i yé bañga yi.

11 Inyule pék i ga boñ le dilo tjoñ di niñ di bôl,+

w’a kônde ki bana nwii mi niñ.

12 Ibale u nyila mut pék, wen w’a kôhna nseñ u pék yoñ,

ndi ibale u yé mut minjôha, wetama nyen bikuu bi ga kwél.

14 A nyén i lijubul li ndap yé,

a nyén ki i yééne, i bahoma ba nyôgi ba tison,+

15 a nsébél bôt ba ntagbe ni kiñ ikeñi,

i bôt ba ntagbe kiki nloñ u téé:

17 “Malép ba nip ma yé malam,

yak bijek ba nje bisôsôli bi ne.”+

18 Ndi ba nyi bé le ndap yé i yé nyonok ni mim;

ni le i bôt i muda nu a naña i nyeni, ba yé ikétékété Soñ.*+

Man nu a gwé pék, a nkônha isañ maséé,+

ndi jôñ man i nti nyañ ndutu.

 2 Nkus mut a nkôhna ikété ngitelepsép w’a bana bé nseñ,

ndi telepsép yon i mpéyés mut i nyemb.+

 3 Yéhôva a ga neebe bé le njal i gwel mut a téé sép,*+

ndi a ga nim bibéba bi bôt i mam ma nkon bo ngôñ.

 4 Moo ma yeñgi ma nlona liyep,+

ndi moo ma bôlô ma nlona lingwañ.+

 5 I man a mboñ mam ni pék, a nkot bijek i ngéda sép,

ndi i man a mboñ mam ma nwéhna nyuu, a nke ’ilo i ngéda libumbul.+

 6 Bisai bi yé i ngii ño u mut a téé sép,+

ndi nyo u béba mut u nsôô mahoñol mabe.*

 7 Ba ga bigda mut a téé sép,* ba podok ki loñge inyu yé,+

ndi ba ga hôya jôl li béba mut.+

 8 I mut a gwé pék i ñem a ga neebe biniigana,*+

ndi mut a mpot bijôñ bi mam a ga nok ndutu.+

 9 I mut a nkil ikété maliga a ga kon bé jam woñi,+

ndi i mut a nkôde manjel mé a ga yeli.+

10 I mut a nigna ni mis, a nôgha bôt ndutu,+

yak i mut a mpot bijôñ bi mam a ga nok ndutu.+

11 Nyo u mut a téé sép u yé lingen li niñ,+

ndi nyo u béba mut u nsôô mahoñol mabe.*+

12 Ôa yon i nlona mindañ,

ndi gwéha i nhô bibéba gwobisôna.+

13 Nyo u mut a nyi bagal mam,+ u mpémés bibuk bi pék,

ndi hisôô hi yé inyu mbus i nu a gwé bé pék.*+

14 I bôt ba gwé pék ba ndiihe yi,+

ndi nyo u jôñ mut u nsébél tjiba.+

16 Nson u mut a téé sép u nkena i niñ,

ndi béba mut i ngwélél ndik nsaa wé inyu boñ béba.+

17 Nu a nok mabéhna a ñéga bôt i njel niñ,*

ndi nu a nyan bikodlene, a nimha bôt bape.

18 Nu a nsôô ôa yé, a mpot bitembee,+

nu ki a ñôbôs bôt bape môl a yé jôñ.

19 I ngéda mut a mpot ngandak, mahôha ma nhañ bé,+

ndi nu a ngwel nyo wé, a yé mut pék.+

20 Hilémb hi mut a téé sép, hi yé kiki bañga silba,+

ndi ñem u béba mut u gwé bé bañga nseñ.

21 Bibép bi mut a téé sép bi njés* ngandak bôt,+

ndi bijôñ bi bôt bi nwo inyule bi gwé bé pék.+

22 Bisai bi Yéhôva gwon bi nlona lingwañ,+

a nkônde bé njôghe* yo ki yo mu.

23 I boñ mam ma nwéhna nyuu i yéne jôñ mut mintuk,

ndi pék i yé inyu bôt ba gwé yi.+

24 I jam béba mut i nkon woñi, jon li ga pémél nye;

ndi bôt ba téé sép ba ga kôhna i mam ma nkon bo ngôñ.+

25 I ngéda mbuk mbebi a ga tagbe, béba mut y’a ba ha bé,+

ndi mut a téé sép a yé kiki hikuu hi ndap hi hi nom i boga ni boga.+

26 Kiki séñha wai i mboñ masoñ manyii, yak ni kiki hiida hi nsamhana i mis,

hala nyen mut yeñgi a yé inyu nu a ñom nye.*

27 I kon Yéhôva woñi i mboñ le mut a kônde nom,+

ndi nwii mi bibéba bi bôt mi ga ba nhubuk.+

28 Botñem i mut a téé sép i nlona nye maséé,+

ndi mapida ma bibéba bi bôt ma ga yon bé.+

29 Manjel ma Yéhôva ma yé lisolbene li ngui inyu mut a yé ngi nsohi,+

ndi ma yé tjiba inyu baboñbéba.+

30 Ba ga kwéha bé mut a téé sép,+

ndi bibéba bi bôt bi ga yén ha bé hana ’isi.+

31 Nyo u mut a téé sép u mpémés bibañga bi pék,*

ndi hilémb hi mpot mam ma téé bé sép, hi ga ba ha bé.

32 Mut a téé sép a nyi pot mam malam,

ndi nyo u béba mut u mpot ndik mam mabe.

11 Yéhôva a ñoo kilô malôga,

ndi litam li kilô li li téé sép* jon li nlémél nye.+

 2 I ngéda ngôk u nlo, wonyuu i noñ,+

ndi i bôt ba nyi minwaa nwap bon ba gwé pék.+

 3 Ñem maliga u bôt ba téé sép won u ñéga bo,+

ndi minkoda mi mam mi bôt ba nliba mi ga tjé bo.+

 4 Lingwañ* li ga bana bé nseñ i hilo hi hiun hi Nyambe,+

ndi telepsép yon i nsôñ mut i nyemb.+

 5 Telepsép i mut a yé ngi nsohi i ntéé manjel mé,

ndi mam mabe ma béba mut ma ga kwés nye.+

 6 Telepsép i bôt ba téé sép i ga sôñ bo,+

ndi bôt ba nliba ba ga gwiya* ikété minheña nwap.+

 7 I ngéda béba mut i nwo, botñem yé i mal;

yak mam makeñi a hoñlak le a mboñ,* ma ntjiba.+

 8 Mut a téé sép a mpei njiiha,

béba mut yon i mbegee i njiiha i.+

 9 Mut a nyan Nyambe* a nlona mut wé libôk ndutu,

ndi yi yon i nsôñ bôt ba téé sép.+

10 Maboñok malam ma bôt ba téé sép ma mboñ le tison i kon maséé,

ndi i ngéda béba mut i nwo, bôt ba nleñ diléla.+

11 I bisai bôt ba téé sép ba nkôhna bi nti tison lipém,*+

ndi bipôdôl bi bibéba bi bôt bi ntjé yo.+

12 I mut a gwé bé pék* a ndegle* mut wé libôk,

ndi i mut a gwé bañga yi a mom nwee.+

13 Mut hilégé* a mbet, a nsôs, a yeelak mam a kôli bé pot,+

ndi mut ba nla bôdôl ñem* a ntééda i jam ba nkal nye.*

14 Litén li nok ndutu i ngéda mut nu a ñéga jo loñge* a ta bé,

ndi i ngéda bati maéba* ba yé ngandak, mam ma nke loñge.*+

15 I mut a neebe le a nsaa pil* u mut a nyi bé, a yi le a ga nok ndutu,+

ndi nu a ntjél* bép woo i tôl le a nsaa pil u mut numpe, a ga yén ni nsañ.

16 Loñge* muda i nkôhna lipém,+

ndi i bôt ba nkona bé ngoo ba mpagbe nkus.

17 I mut* a mboñ bôt loñge, nyemede* a ga kôhna loñge,+

ndi béba mut i nôgha nyemede ndutu.*+

18 Nsaa u béba mut u nwéha nye nyuu,*+

ndi i mut a nsal ikété telepsép a ga kôhna bañga nsaa.+

19 I mut a nit telepsép ni ngui yé yosôna a yé i njel niñ,+

ndi i mut a mboñ mam mabe a yé i njel nyemb.

20 Yéhôva a ñoo i bôt ba gwé miñem mi mandon,+

ndi i bôt ba yé ngi nsohi bon ba nlémél nye.+

21 Ba nkwoog nkaa* le: béba mut y’a pei bé kogse,+

ndi bon ba mut a téé sép ba ga pei.

22 Kiki hilonde hi gôl le ba nkop i mom ngôi,

hala nyen nlam muda nu a ntjôô pék a yé.

23 I mam ma nkon bôt ba téé sép ngôñ ma yé ndigi loñge,+

ndi mam bibéba bi bôt bi nsômbôl, ma mboñ le Nyambe a unbene bo.

24 Mut wada a nkap ngandak,* ndi a nsôk a bana lingwañ iloo ha;+

numpe a nima, ndi a nsôk a kwoo liyep.+

25 Mut* likap a ga bana ngandak,*+

nu a nti bôt bape malép ma nyo,* yak nye ba ga ti nye malép ma nyo.+

26 Bôt ba ga tiihe i mut a nkot bijek inyu tééda gwo,

ndi nu a nuñle bôt bijek, ba ga sayap nye.

27 Nu a nyéñ boñ loñge, wee a nyéñ lémél Nyambe;*+

ndi nu a nyéñ boñ béba, béba yé i ga timbil nye.+

28 I mut a mbôdôl lingwañ jé ñem, a ga nok ndutu,+

ndi i mut a téé sép a ga ba kiki tjai di e di di yé yômi.+

29 I mut a nôgha lihaa jé ndutu,* a ga bumbul mbuk mbebi,+

yak jôñ mut i ga ba nkol u mut pék.

30 Maboñok ma mut a téé sép ma yé kiki e niñ,+

yak nu a nhôla bôt i kôhna niñ* a gwé pék.+

31 Ibale mut a téé sép hana ’isi a mbumbul i yom a nsal,

bôô ni ngélé yañen ni béba mut, ni mboñbéba!+

12 I mut a ngwés bikodlene, wee a ngwés yi,+

ndi i mut a ñoo mabéhna a nhek bé pék.*+

 2 Loñge mut i nlémél Yéhôva,

ndi a nkogse i mut a nhek bipék bibe.+

 3 Mam mabe ma nla bé sôñ mut,+

ndi mut telepsép a ga piñgla bé.

 4 Bañga muda i yé kiki ntut i ño u nlô wé,+

ndi muda nu a mboñ mam ma nwéhna nyuu, a yé kiki kon u u nkoñ bihés.+

 5 Mahoñol ma mut a téé sép ma yé sép,

ndi maéba ma bibéba bi bôt ma yé malôga.

 6 Bipôdôl bi bibéba bi bôt bi yé hiandi hi hi nkôp matjél,*+

ndi bibañga bi nyo u bôt ba téé sép bi nsôñ bo.+

 7 I ngéda bibéba bi bôt bi ntjiba, bi ga ba ha bé,

ndi ndap i bôt ba téé sép, i ga yégle i téé.+

 8 Ba mbégés mut a nyelel bé mam,+

ndi ba ga yan mut a gwé mandon i ñem.+

 9 I yé nseñ le u bana bé ngandak lipém ndi u ban-ga to ngwélél wada,

iloole u humblak nyuu ndi ki le u gwé bé to bijek.*+

10 Mut telepsép a nyoñ ngéda ni bilém gwé,*+

ndi konangoo i bibéba bi bôt i nôgha njôghe.

11 I mut a nsal hisi hié, a ga bana ngandak bijek,+

ndi nu a noñ biyôglô bi mam, a gwé bé pék.*

12 Béba mut i ntam i gwom bibéba bi bôt bipe bi gwé,

ndi bôt ba téé sép ba yé kiki e i i ñôm minkañ ’isi, i numuk ki matam malam.

13 Béba mut i ngwiya* ikété bibañga gwé bibe,+

ndi mut telepsép a mpei njiiha.

14 Bibuk bi mpam mut i nyo bi nla boñ le a nuu ngandak gwom bilam,+

a ga kôhna yak bibom inyu minson mi moo mé.

15 Jôñ mut i nhoñol le i mam a mboñ ma téé sép,+

ndi mut pék a ñemble maéba.+

16 Jôñ mut i mpala unda* le ñem u nhénd nye,+

ndi mut yihe a nyoñ bé ngéda ni* bisol.

17 Mut mbôgi nu a téé sép a mpot maliga,*

ndi mut mbôgi bitembee a gwé bipôdôl bi malôga.

18 Bibañga mut a mpot nye ngi hek pék, bi yé kiki pansoñ i i nhoo,

ndi hilémb hi bôt ba pék hi yé matibla.+

19 Bibép bi maliga bi ga nom i boga ni boga,+

ndi hilémb hi bitembee hi ga nom ndik ndék ngéda.+

20 Malôga ma yé ikété ñem u bôt ba nhek bipék bibe,

ndi i bôt ba nkôp nsañ* ba yé maséé.+

21 Jam libe li ga pémél bé mut a téé sép,+

ndi bibéba bi bôt bi ga kôhna ngandak mandutu.+

22 Yéhôva a ñoo bibép bi bitembee,+

ndi bôt ba ba yé maliga ba nlémél nye.

23 Mut yihe a nsôô i mam a nyi,

ndi bijôñ bi bôt bi nyelel bijôñ gwap.+

24 Woo u mut a nsal loñge u ga ane,+

ndi ba ga nyégsa bôt ba yeñgi i sal bôlô njok.+

25 Nduña ikété ñem mut i nyuu nye,+

ndi bibuk bilam bi nkônha nye maséé.+

26 Mut a téé sép a ntibil wan disi tjé inyu yéñ bahoma ba bikai,

ndi maboñok ma bibéba bi bôt ma nyumus bo.

27 Mut yeñgi a nke bé i nsômbi,+

ndi ki le bôlô i yé lisôô li nkus inyu mut binam.

28 Njel telepsép i nkena i niñ,+

nyemb i ta bé mu njel i.

13 Man nu a gwé pék a ñemble biniigana bi isañ,+

ndi mut minjôha a ñemble bé mabéhna.*+

 2 Mut a ga je gwom bilam inyu bibuk bi mpam i nyo wé,*+

ndi ngôñ mut nliba i yé ndigi bisañ.

 3 I mut a ngwel nyo wé* a nsôñ niñ yé,*+

ndi i mut a nla hop ngandak a ga tjiba.+

 4 Ngandak mam i nkon mut yeñgi ngôñ, ndi a* gwé bé to yom,+

ki le mut nu a nsal ngandak a ga bana mam momasôna.*+

 5 Mut a téé sép a ñoo bitembee,+

ndi maboñok ma béba mut ma nlona hison ni wonyuu.

 6 Telepsép i nsôñ mut a yé nginsohi,+

ndi maboñok mabe ma mboñ le béba mut i nok ndutu.

 7 Mut wada a nkadba le a yé ngwañ, ndi ki le a gwé bé to yom;+

ndi numpe a ntjelel liyep, ndi ki le a gwé ngandak nkus.

 8 Ngwañ mut u nti nkus wé kiki binoñ inyu sôñ niñ* yé,+

ndi bôt ba nhan* bé to hiyeyeba hi mut.+

 9 Mapubi ma bôt ba téé sép ma mbai ni ngui,*+

ndi lambe i bibéba bi bôt i ga lém.+

10 Ngôk u nlona ndik mindañ,+

ndi pék i yé inyu bôt ba mbat maéba.*+

11 Lingwañ le mut a mpala kôhna* li ga nyoi,+

ndi lingwañ le mut a nkot ndék ni ndék* li ga bôl.

12 I ngéda mut a mbem jam* ndi li lo bé, hala a nkônôs ñem,+

ndi i ngéda ngôñ mut i nyon, hala a yé kiki e niñ.+

13 I mut a nyan biniigana* a ga kôhna nôgôs,+

ndi i mut a nôgôl mbén a ga kôhna bibom.+

14 Biniigana* bi mut pék bi yé lingen li niñ,+

bi nhôla mut i keñgle tjandi di nyemb.

15 Mut bañga pék a nlémél bôt,

ndi njel i bôt ba nliba i gwé bikumul.

16 Mut yihe a mboñ mam lôñni yi,+

ndi jôñ mut i ñunda bijôñ gwé i mbamba.+

17 Béba nlegelnwin i ga kwo ikété mam mabe,+

ndi nkenwin nu maliga a ga lona hogbe.+

18 Liyep ni wonyuu bi yé inyu mut a ntjél le ba kodol nye,

ndi lipém li yé inyu nu a neebe le ba nôgôs* nye.+

19 I ngéda mut a mal boñ i jam li konok nye ngôñ, hala a nél nye,*+

ndi jôñ mut i ngwés bé tjôô mam mabe.+

20 I mut a nhiôm ni bôt ba pék a’ bana pék,+

ndi nu a nkiha ni bijôñ bi bôt a’ nok ndutu.+

21 Bikuu bi noñ baboñbéba,+

ndi mam malam ma yé bibom bi bôt ba téé sép.+

22 Loñge mut i nyigle balal bé ngababum,

ndi lingwañ li mboñbéba li yé ntéédaga inyu mut a téé sép.+

23 I hisi hiyeyeba hi mut hi nsal, hi nti ngandak bijek,

ndi ngitelepsép i nla boñ le bi mal.*

24 I mut a ngwélél bé hisôô* a ñoo man wé,+

ndi i mut a ngwés man wé a mpala* kodol nye.+

25 Mut a téé sép a nje, a nuu,+

ndi mabum ma bibéba bi bôt ma yé hôlô.+

14 Muda nu a gwé toi pék a ñoñ ndap yé,+

ndi nu a yé jôñ a mbôk yo ni moo mé.

 2 I mut a nkil ikété njel telepsép, a nkon Yéhôva woñi;

ndi nu a noñ manjel ma yé nkoda,* a nyan nye.

 3 Bipôdôl bi ngôk bi jôñ mut bi yé kiki hisôô,

ndi bibép bi bôt ba pék bi ga sôñ bo.

 4 I homa bémba i ta bé, jéhne bilém i yé mapubi;

ndi ngui i nlôm nyaga i mboñ le libumbul li ba likeñi.

 5 Mut mbôgi maliga a ntembee bé,

ndi mut mbôgi bitembee a ntembee kiki a nhép.+

 6 Mut minjôha a nyéñ pék ndi a ga kôhna bé yo,

ndi mut nu a nyi jam a nhoo kôhna yi.+

 7 Kee haa ni jôñ mut,

inyule i bibañga bi mpam nye i nyo bi gwé bé yi.+

 8 Pék i mboñ le mut yihe a yi i njel a nkil,

ndi bijôñ bi bijôñ bi bôt bi nyumus bo.*+

 9 Mam mabe bijôñ bi bôt bi mboñ ma nôlha bo hiol,*+

ndi bôt ba téé sép ba nyéñ njel le ba sañgal mindañ.*

10 Mut nyetama nyen a nla nok i njôghe a gwé ikété ñem,*

mut numpe a nla bé to nok maséé a nôgda.

11 Ndap i béba mut i ga tjiba,+

ndi ndap libadô i bôt ba téé sép i ga telep siñ.

12 Ngim njel i nene loñge i mis ma mut binam,+

ndi i nsôk i kena nye i nyemb.+

13 To ibale mut a nol hiol, ñem wé u nla ba ikété njôghe;

yak maséé ma nla sôk ma yila ndutu.

14 Mut nu a gwé mandon i ñem a ga kôhna bikuu inyu maboñok mé,+

ndi loñge mut i ga kôhna bibom inyu maboñok mé malam.+

15 Mut nu a gwé bé yi* a nhémle hiki jam ba nkal nye,

ndi mut yihe a ntibil béñge i homa a mbiine kôô.+

16 Mut pék a nyoñ yihe, a nkeñgle ki béba;

ndi jôñ mut i nyoñ bé yihe,* i mbôdôl ki nyemede ñem.

17 I mut a mpala unup a mboñ bijôñ bi mam,+

ndi ba ñoo i mut a nyoñ ngéda i wan mam.*

18 I bôt ba gwé bé yi* ba ga kôdôl bijôñ,

ndi i bôt ba nyoñ yihe ba nkôhna ntut u yi.+

19 Bibéba bi bôt bi ga ôôp i bisu bi biloñge bi bôt,

yak baboñbéba ba ga ôm maboñ i manwemel ma bôt ba téé sép.

20 Mut liyep a yé le yak mut wé libôk a ñoo nye;+

ndi ngwañ mut u gwé ngandak mawanda;+

21 I mut a nyan mut wé libôk a mboñ béba;

ndi nu a nkônôl diyeyeba ngoo a yé kimasoda.+

23 Hiki bôlô ngui i nlona yéñe,

ndi hop u yañga u nlona ndik liyep.+

24 Ntut u bôt ba pék u yé lingwañ jap,

ndi mam bijôñ bi bôt bi mboñ ma yé ndik bijôñ.+

25 Mut mbôgi nu maliga a mpéyés biniñ* bi bôt,

ndi mut mbôgi bitembee a ntembee kiki a nhép.

26 Mut nu a nkon Yéhôva woñi a mbôdôl nye ñem;+

hala a ga ba lisolbene inyu bon bé.+

27 I kon Yéhôva woñi i yé lingen li niñ,

i mboñ le mut binam a keñgle tjandi di nyemb.

28 Kiñe i nkôhna lipém i ngéda litén jé li mbôl,+

ndi i ngéda ñane a gwé bé bôt isi énél yé, ane yé i ntjiba.

29 I mut a mpala bé unup, a gwé yi;+

ndi mut nu a nihbe bé, a ñunda bijôñ gwé.+

30 Ñem nwee u nti nyuu niñ,*

ndi njôñ i yé kon u u nkoñ bihés.+

31 I mut a mpôs hiyeyeba a nsol Nhek wé;+

ndi nu a nkônôl diyeyeba ngoo, a nti Nhek wé lipém.+

32 Béba mut i ga kwo ikété maboñok mé mabe,

ndi maliga ma ga ba lisolbene li mut a téé sép.+

33 Pék i mom nwee ikété ñem u mut nu a nyi jam,+

ndi bijôñ bi bôt bi ngwés bi ñunda le bi gwé pék.

34 Telepsép i nti loñ lipém,+

ndi béba i nti litén wonyuu.

35 Kiñe i nkon maséé ni ngwélél nu a nsal ni pék,+

ndi i ñunbene nu a mboñ mam ma nwéhna nyuu.+

15 Loñge ndimbhe* i mômôs hiun,+

ndi bibuk bibe* bi nlona hiun.+

 2 Hilémb hi bôt ba pék hi ntibil gwélél yi,+

ndi nyo u bijôñ bi bôt u mpémés bijôñ.

 3 Mis ma Yéhôva ma yé homa nyensôna,

ma ntehe bibéba bi bôt ni biloñge bi bôt.+

 4 Bipôdôl bilam* bi yé e niñ,+

ndi bipôdôl bi malôga bi mboñ le mut a lehel ñem.*

 5 Jôñ mut i nyan maéba ma isañ,+

ndi mut yihe a neebe le ba kodol* nye.+

 6 Ndap i mut a téé sép i gwé ngandak nkus,

ndi libumbul* li béba mut li nlona nye mandutu.+

 7 Bibép bi bôt ba pék bi ntjam yi,+

ndi hala bé nyen miñem mi bijôñ bi bôt mi mboñ.+

 8 Yéhôva a ñoo sesema i bibéba bi bôt,+

ndi masoohe ma bôt ba téé sép ma nlémél nye.+

 9 Yéhôva a ñoo maboñok ma béba mut,+

ndi a ngwés i mut a noñ telepsép.+

10 Bikodlene bi nlémél bé i* mut a ntjôô njel i téé sép,+

ndi nu a ñoo le ba kodol nye a ga wo.+

13 Ñem maséé u mboñ le su u bai,

ndi njôghe ñem i nlona kon u mahoñol.+

14 Ñem u u nyi jam u nyéñ yi,+

ndi manyo ma bijôñ bi bôt ma ngwés* bijôñ bi mam.+

15 Dilo tjodisôna di mut nu a nhoñol ndik ndutu di yé dibe,+

ndi nu a gwé ñem maséé* a yé ikété ngand hiki kel.+

16 I yé nseñ le u bana ndék bigwel moo ndi u konok Yéhôva woñi,+

iloole u bana ngandak lingwañ lôñni nduña.*+

17 I yé nseñ le u je baam* i homa gwéha i yé+

iloole u je nlôm nyaga mahoñ i homa ôa i yé.+

18 Mut nu a nhoo unup a nlona mindañ,+

ndi mut a mpala bé unup a mélés jomol.+

19 Mut yeñgi a ntehe njel yé kiki lipénd li biloo,+

ndi njel i bôt ba téé sép i yé kiki nloñ nkeñi u u tégi.+

20 Man nu a gwé pék a nkônha isañ maséé,+

ndi jôñ mut i nyan nyañ.+

21 Bijôñ bi yé jam li maséé inyu mut nu a gwé bé pék,*+

ndi mut nu a nyi bagal mam a nkil i njel i yé sép.+

22 Mam ma ga yon bé ibale mut a mbat bé maéba,*

ndi mam ma nyon i ngéda bati maéba* ba yé ngandak.+

23 Mut a nkon maséé i ngéda a nti ndimbhe i téé sép,*+

yak lipôdôl i ngéda i kôli, li yé lilam kiyaga!+

24 Mut pék a nkil i njel niñ, njel i i mbet mbedek+

le ndi a keñgle njel i nsôs i Soñ.*+

25 Yéhôva a ga bôk ndap i bôt ba ngôk,+

ndi a ga sôñ nwaa nkoñ u yik muda.+

26 Yéhôva a ñoo bipék bi béba mut,+

ndi bibañga bilam bi yé bipubhaga i mis mé.+

27 I mut a nkôhna yéñe ikété ngitelepsép a nlona ndutu* i lihaa jé,+

ndi nu a ñoo bitek a ga kônde niñ.+

28 Mut a téé sép* a nhek pék ilole a ntimbhe,*+

ndi nyo u béba mut u mpémés ndik mam mabe.

29 Yéhôva a yé haa ni bibéba bi bôt,

ndi a ñemble masoohe ma bôt ba téé sép.+

30 Manuna ma maséé* ma mboñ le yak ñem u nkon maséé,

nwin nlam u nti bihés ngui.*+

31 Mut nu a ñemble maéba ma ma nti niñ,*

a ga bana liyééne jé ipôla bôt ba pék.+

32 I mut a ntjél le ba kodol nye, wee a nyan niñ yé,+

ndi nu a ñemble maéba a ga bana yi.*+

33 I kon Yéhôva woñi i niiga pék,+

yak suhulnyuu i nlona lipém.+

16 Mut binam a nkôôba mahoñol ma ñem wé,*

ndi i ndimbhe a nti* i nlôl yak Yéhôva.+

 2 Mut binam a nhoñol le maboñok mé momasôna ma téé sép,*+

ndi Yéhôva nyen a nwan mahoñol.*+

 3 Bii hiki jam u mboñ i moo ma Yéhôva,+

ha nyen mam moñ ma ga ke loñge.

 4 Yéhôva a mboñ le mam momasôna ma yônôs sômbôl yé,

kayéle yak béba mut i ga tjiba i kel kogse.+

 6 Loñgeñem* ni maliga bi mboñ le bibéba bi nwéhlana,+

yak i kon Yéhôva woñi i mboñ le mut a kôm béba mbus.+

 7 I ngéda maboñok ma mut ma nlémél Yéhôva,

a mboñ le yak baoo ba mut nu ba kôp nsañ ni nye.+

 8 I yé nseñ le u bana ndék bigwel moo lôñni telepsép+

iloole u bana ngandak nkus ikété ngitelepsép.+

 9 Mut a nla hek pék i ñem wé inyu jam a nlama boñ,

ndi Yéhôva nyen a ñéga mabal mé.+

10 Mbagi i nlôl yak Nyambe yon i nlama pam i nyo u kiñe;+

kekikel, a nlama bé kôde telepsép.+

11 Loñge kilô i nlôl yak Yéhôva;

yak matam ma kilô momasôna ikété bot ma yé nson wé.+

12 Bikiñe bi ñoo maboñok mabe,+

inyule lôñni telepsép nyen yééne ane i umi siñ.+

14 Hiun hi kiñe hi nla boñ le ba nol mut,+

ndi mut pék a nsuhul* hio.+

15 Mapubi ma su u kiñe ma nti niñ;

loñge yé ñem i yé kiki ond i i nlona nop i ngéda mbéñ.+

18 Ilole mut a ntjiba, ngôk won u mbôk,

ilole mut a mbaage, lipamal jon li mbôk.+

19 I yé nseñ le u bana suhulnyuu*+ ipôla bôt ba ta bé ngôk,

iloole u kabna nkus ipôla bôt ba ngôk.

20 I mut a gwé pék ikété ngim jam, mam ma ga ke nye loñge,

yak nu a mbôdôl Yéhôva ñem a yé kimasoda.

21 I mut a gwé pék i ñem a ga séblana le mut a nyi jam,+

yak nu a nyi nkwel* a gwé ngap i kwés bôt nkaa.+

22 Pék i yé lingen li niñ inyu bôt ba gwé yo,

ndi maboñok ma bijôñ bi bôt mon ma nkodol bo.

23 Ñem u mut pék u mboñ le a yoñ yihe i ngéda a mpot,+

u mboñ yak le bipôdôl gwé bi kwés bôt nkaa.

24 Bipôdôl bilam bi yé kiki babi wéi,

bi nés niñ, bi bak ki matibla inyu bihés.+

25 Ngim njel i nene loñge i mis ma mut binam,

ndi i nsôk i kena nye i nyemb.+

26 Ngôñ je* i ntinde ngwelnson le a sal ni ngui;

ñ, njal* i mboñ nye le a tumbba ni nson.+

27 Hitégéé hi mut hi nhulul mam mabe,+

bipôdôl gwé bi nlighana kiki hié.+

28 Mut minkéñha* a nlona mindañ,+

yak mut hilégé a mbagal bañga mawanda.+

29 Mut bisañ a nlop mut wé libôk,

a nkena ki nye i njel ibe.

31 Ño mbu u yé ntut u bilama*+

i ngéda u yéne i njel i téé sép.+

32 I mut a mpala bé unup+ a nloo mpémba mut,

yak nu a ngwel hiun hié* a nloo i mut a nkadal tison.+

33 Mut binam a nla leñ mbam,*+

ndi makidik momasôna ma nlôl yak Yéhôva.+

17 I yé nseñ le u je két bret nso ikété nsañ,*+

iloole u ba i ndap ba nlamb bañga bijek,* jomol li bak mu.+

 2 Nkol u u gwé pék u ga ane man* nu a mboñ mam ma nwéhna nyuu;

u kôli ki bana ngababum kiki bon ba nwet mbai.

 3 Juu li nhôla mut i nyimbi silba ni gôl inyu pubus gwo,+

ndi Yéhôva nyen a nwan miñem.+

 4 Béba mut i nyoñ ngéda i emble bibuk bi mbaabana,

mut nliba a ñemble bitembee.+

 5 Mut nu a nol hiyeyeba hi mut hiol, a nsol Nhek wé;+

mut nu a nkon maséé i ngéda bôt bape ba nok ndutu, a ga pei bé kogse.+

 6 Balal ba yé ntut u mimañ mi bôt,

basañ* ba yé lipém li bon bap.*

 8 Likébla li yé kiki tik ngok inyu nu a gwé jo;*+

hiki homa mut a nke, likébla li mboñ le mam ma kee loñge inyu yé.+

 9 I mut a nwéhél* hihôha a nyéñ gwéha,+

ndi i mut a nwaa bé pot ngim jam, a mbagal bañga mawanda.+

10 Ibale ba nkodol mut a nyi jam ngélé yada, a ñôt biniigana+

iloo mbôgôl disôô le ba mbép jôñ mut.+

11 Béba mut i nyéñ ndik le i ndogop,

ndi ba ga om mut a gwé ñem mbe le a kogse nye.+

12 I yé nseñ le u boma ñin ours u u nimis bon bé,

iloole u boma jôñ mut ikété bijôñ gwé.+

13 Ibale mut a ntimbhe béba inyu loñge,

béba y’a nyodi bé i ndap yé.+

14 Bibôdle bi mindañ bi yé wengoñle mut a nyibil malép;*

ilole jomol li mbôdôl, kenek.+

15 Nu a nkéé béba mut ni nu a nkogse mut a téé sép,+

Yéhôva a ñoo bo iba.

16 Baa hala a nhôla kii le jôñ mut i kôhna pék,

ibale a gwé bé ngôñ i kôhna yo?*+

17 Bañga liwanda i ngwés ngéda yosôna,+

a yé linyañ li li bi gwéé inyu mangéda ma ndutu.+

18 I mut a gwé bé pék* a mbép woo i tôl, a neebe ki

i bisu bi mut wé libôk le a nti bibep inyu pil u bôt bape.+

20 I mut a gwé bihéñba i ñem, mam ma ga ke bé loñge inyu yé,+

yak nu a mpot bitembee a ga tjiba.

21 I mut a ngwal jôñ man a ga bana ndutu;

yak man nu a gwé bé yi, isañ a ta bé maséé.+

22 Ñem maséé u yé bañga matibla,*+

ndi ñem u nduña u mboñ le mut a nimis ngui.*+

23 Béba mut i neebe bitek bisôsôli*

inyu kôde mbagi.+

24 I mut a nyi bagal mam a nimis bé pék yé,

ndi jôñ mut i nhee mis homa nyensôna.+

25 Jôñ man i nôgha isañ ndutu,

i nôgha ki nu a bi gwal nye njôhge i ñem.*+

26 I ta bé loñge i kogse* mut a téé sép,

to bép mut nu a kôli ni lipém, hala a téé bé sép.

27 I mut a gwé yi a ngwel nyo wé,+

yak mut nu a nyi bagal mam a mom nwee.*+

28 To jôñ mut i nla nene mut pék ibale i mom nwee,

yak nu a nyip nyo wé a nene mut nu a nyi jam.

18 I mut a ngwés a nyén nyetama, a nyéñ ndigi yéñe yé;

a ntjél* ki bañga pék yosôna.

 2 Bañga yi i nlémél bé jôñ mut;

a ntehe nseñ i yelel mam ma yé nye ikété ñem.+

 3 I ngéda béba mut i nlo, yak diyana di nlo,

yak ibale ba nwéha mut nyuu, a nkon hison.+

 5 I ta bé loñge i kil béba mut i pes,+

to kôde mbagi i mut a téé sép.+

 6 Bibuk bi jôñ mut bi nlona jomol,+

nyo wé u ntinde bôt i bép nye.+

 7 Nyo u jôñ mut u yé tjiba yé,+

yak bibép gwé bi yé hiandi inyu niñ yé.

 8 Bibañga bi mut hilégé bi yé kiki bijek bi bi ne;*+

ba mil gwo tjwat, bi tagbe ngélé yada ikété libum.*+

 9 I mut a nyeñgep i gwel nson wé

a yé linyañ ni mut nu a nkand bikuu.+

11 Nkus u ngwañ mut u yéne nye kiki tison i i gwé mapénd ma ngui;

ikété mahoñol mé, u yé kiki lipénd li li nsôñ nye.+

12 Ngôk ikété ñem mut u nkena nye i tjiba,+

ndi suhulnyuu i mboñ le a kôhna lipém.+

13 Ibale mut a ntimbhe ngim jam nye ngi tibil nok jo,

hala a yé nye bijôñ ni hison.+

14 Ñem ngui u nla hôla mut i nihbe kon,+

ndi ibale mut a mal lehel ñem,* baa a nla ki hônba?+

15 Ñem u mut nu a nyi jam u mbana yi,+

yak ôô u mut pék u nyéñ bana yi.

16 Likébla li mut li nyible nye manjel;+

li mboñ nye le a boma bañga bôt.

17 Mut bisu nu a nyoñ hop, i nene le nyen a mpot mbale,+

ndi nuu numpe a nlo, a bat le nu bisu a unda le maliga mon a mpot.*+

18 I ngéda ba nleñ mbam, i mélés pééna,+

i nsañgal* ki bôt ba ba ñoona.

19 I ngéda mut a ñunbaha manyañ, i sañgla ni nye i yé ndutu iloo kadal tison i i gwé mapénd;+

ngim mindañ i yé kiki bihimbil bi makôga ma nkum ndap.+

20 I bibuk bi mpam mut i nyo, bi yé kiki bijek bi bi ga yônôs libum jé;+

i yom bibép gwé bi mpot yon a ga bumbul.

21 Hilémb hi nla lona nyemb ni niñ;+

i bôt ba ngwés ba ngwélél hio ba nlama ki neebe i mam ma nlo mu mbus.*+

22 I mut a nkôhna loñge nwaa, a nléba jam lilam,+

wee a nlémél* Yéhôva.+

23 Hiyeyeba hi mut hi mpot, hi yemhege,

ndi ngwañ mut u ntimbhe ni lôs.

24 Ngim bilôñ i yé bebee i boñna béba,+

ndi ngim liwanda i nla adbe mut iloo manyañ.+

19 I yé nseñ le u ba liyep ndi u kilak ikété maliga+

iloole u ba jôñ ndi u podok bitembee.+

 2 I ta bé loñge le yi i héñél mut,*+

nu a mpubla i boñ jam,* a mboñ béba.

 3 Bijôñ bi mut gwon bi mboñ le a kil i béba njel;

i mbus, a kahal unbene Yéhôva

 4 Lingwañ li nlona ngandak mawanda;

ndi i ngéda mut a yé liyep, yak liwanda jé li ntjôô nye.+

 5 Mut mbôgi bitembee a ga pei bé kogse,+

yak nu a ntembee kiki a nhép a ga pei bé.+

 6 Ngandak bôt i nyéñ lémél ntôô mut,*

hiki mut a nyéñ ba liwanda li nu a ntina makébla.

 7 Lôkisañ yosôna i hiyeyeba hi mut i ñoo nye;+

bôô ni ngélé yañen mawanda mé ma nkeñgle nye!+

 9 Mut mbôgi bitembee a ga pei bé kogse,

yak nu a ntembee kiki a nhép a ga tjiba.+

10 I ta bé loñge le jôñ mut i bana niñ i mbomboo;

bôô ni ngélé yañen ni nkol u u ñane mintôô mi bôt!+

11 Pék i mut i ngwel hiun hié,+

a ga kôhna lipém ibale a nwéhél* mahôha.+

12 Hiun hi kiñe hi yé wengoñle mbondo njéé* i i nkônd,+

ndi konangoo yé i yé kiki manwee ma ma nkwo i ngii bikai.

13 Jôñ man i nti isañ nduña,+

muda jomol* a yé kiki nyôl u u nsoo, soo ni soo.+

14 Mandap ni lingwañ bi yé ngababum le basañ ba nyék,

ndi muda pék a nlôl yak Yéhôva.+

15 Yeñgi i nkiha ’ilo ngandak,

yak njal i ga gwel mut* nu a ngeñee.+

16 I mut a nôgôl mbén a nsôñ niñ* yé;+

ndi nu a nyan bikuu bi nlôl mu maboñok mé, a ga wo.+

17 I mut a mbôñôl hiyeyeba loñge, a yé i pôôs Yéhôva,+

nyen a ga timbhe* nye liboñok jé lilam.+

18 Kodol man woñ i ngéda botñem+ i ngi yii,

u begee bañ nsohi inyu* nyemb+ yé.

19 I mut a mpala unup a ga kôhna bikuu;

ibale u nsômbôl sôñ nye, w’a boñ hala, boñ ni boñ.+

20 Emble maéba, neebe yak le ba kodol we+

inyu boñ le u bana pék i dilo di nlo.+

21 Mut binam a nhek ngandak bipék i ñem wé,

ndi sômbôl i Yéhôva yon y’a yon.+

22 Jam lilam mut a nla bana, li yé loñge yé ñem;*+

i yé nseñ u ba liyep iloole u ba mut bitembee.

23 I kon Yéhôva woñi i nkena niñ;+

i mut a nkon nye woñi, a ga ke ’ilo loñge, béba yo ki yo y’a pémél bé nye.+

24 Mut yeñgi a nha woo i pan bijek,

ndi a nla bé témbna wo i nyo wé.+

25 Bép mut minjôha+ inyu boñ le mut nu a nyi bé jam a nigil i yoñ yihe,+

kodol mut nu a nyi jam inyu boñ le a kônde bana yi.+

26 I mut a ntééñga isañ, a luhlak ki nyañ

a yé man nu a nwéhna nyuu, a nkônha ki hison.+

27 A man wem, ibale u nwaa emble maéba,

w’a ke ki yi ngwéé.

28 Mut mbôgi nu a gwé bé nseñ a nyan telepsép,+

yak nyo u bibéba bi bôt u ngwés béba.+

29 Kogse i mbem bôt ba minjôha,+

yak disôô di yé inyu mbus i bijôñ bi bôt.+

20 Wai i nwéhna nyuu,*+ maok ma mboñ le mut a nyai;+

i mut a nwas le bi yumus nye a gwé bé pék.+

 2 Hiun hi kiñe hi yé wengoñle mbondo njéé*+ i i nkônd,

i mut a ñunbaha nye a nla nimis niñ yé.+

 3 I mut a nkeñgle jomol a kôli ni lipém,+

ndi bijôñ bi bôt bi nhoo jôp i jomol.+

 4 Mut yeñgi a ntop bé sal i ngéda mbéñ,

ndi i ngéda libumbul, a mbôdôl njagi inyule a gwé bé to yom.*+

 5 Mahoñol* ma ñem mut ma yé kiki ndip malép,

ndi mut nu a gwé yi nyen a ñap mo.

 6 Ngandak bôt i nkadba le i gwé bañga gwéha,*

ndi njee a nla léba mut nu a ntéñbe toi ikété gwéha yé?

 8 I ngéda kiñe i yii i yééne yé ane inyu kéés,+

mis mé ma ntehe* bibéba bi mam gwobisôna.+

 9 Njee a nla kal le: “Me bi pubus ñem wem;+

me yé mpubhaga, me gwé bé béba”?+

10 Kilô i malôga ni hihéga le ba nhubus,*

Yéhôva a ñoo gwo biba.+

11 To ibale a ngi yii mañge, maboñok ma mut ma ga unda

too a gwé bilem bilam, too a gwé bilem bibe.+

12 Ôô u u noga, yak jis li li ntehna,

Yéhôva nyen a bi hek gwo biba.+

15 Gôl i yé, yak tik ngok i tuye* i yé ngandak,

ndi bibép bi bi gwé yi gwon bi yé toi nseñ.+

16 Ibale mut a mbép woo i tôl le a nsaa pil u nkén mut, yoñ mbot yé;+

ibale a mboñ hala inyu nkén muda, yoñ bibep i nyeni.+

17 Bijek le mut a nkôhna ni malôga bi nél nye,

ndi i mbus ngéda, nyo wé w’a yon ni njaga.+

18 I ngéda mut a mbat maéba, mam mé ma nke loñge,*+

inyu jo gwét, i mbéda mut nu a ñéga mam loñge.*+

19 Mut minsohi a mbet, a nsôs, a yeelak mam a kôli bé pot;+

u kiha bañ ni mut nu a ngwés hilégé.*

20 Nu a ntiihe isañ bo nyañ,

lambe yé i ga lém i ngéda jiibe li nkôp.+

21 Ngababum le mut a nkôhna ni manjel mabe

i ga lona bé i mut nu bisai i dilo di nlo.+

23 Yéhôva a ñoo litam li kilô li li téé bé sép,*

to kilô i malôga i ta bé loñge.

24 Yéhôva nyen a ñéga mabal ma mut binam;+

lelaa mut binam a yé le a yi njel yé nyemede?*

26 Kiki ba mbagal* bikôgôô lôñni blé,+

hala nyen kiñe i i gwé pék i mbagal bibéba bi bôt.+

27 Nhébék u mut binam u yé lambe i Yéhôva,

i i mbai ikétékété yé.

28 Loñgeñem* ni ñem maliga bi nsôñ kiñe;+

lôñni loñgeñem nyen a ga lédés yééne yé ane.+

29 Lipém li boñge ba wanda li yé ngui yap,+

yak ño mbu u yé bilama bi mimañ mi bôt.+

30 Ndôndôô* ni mbabaa bi mboñ le mut a nwas béba,*+

yak disôô di nhéya mam mabe ikété ñem.

 2 Mut a nhoñol le maboñok mé momasôna ma téé sép,+

ndi Yéhôva nyen a nwan miñem.*+

 3 Maboñok malam ni mam ma téé sép

ma nlémél Yéhôva iloo bisesema.+

 5 Bipék bi mut bôlô bi ga yon,*+

ndi i bôt bobasôna ba mpabla i boñ mam, ba ga sôk ikété liyep.+

 6 I gwélél hilémb hi bitembee inyu kôhna nkus,

hala a yé kiki hiida hi hi ntagbe tole hiandi hi hi nola.*+

 7 Bisañ* bi bibéba bi bôt bi ga tjé bo,+

inyule ba ntjél boñ mam ma téé sép.

 8 Njel i mut a mboñ mam mabe i yé nkoda,

ndi maboñok ma mut a gwé ñem u mpôp ma téé sép.+

 9 I yé nseñ le u yééne i likas li nyôl,

iloole u yééne i nlélém ndap ni muda jomol.*+

10 Mam mabe ma nkon béba mut ngôñ;+

a nkônôl bé mut wé libôk ngoo.+

11 I ngéda ba nkogse mut minjôha, i bôt ba gwé bé yi ba nkôhna pék,

ndi i ngéda mut pék a nkôs maéba, a nkônde yi jam.*+

12 Nyambe nu a téé sép a mbéñge ndap i béba mut;

a mboñ ki le bibéba bi bôt bi tjiba.+

13 I mut a nloñ maôô mé i ngéda hiyeyeba hi nlôndôl nye,

yak nye a ga sébél, ndi ba ga timbhe bé nye.+

14 Likébla ba nti bisôsôli li nsuhul hiun,+

yak bitek ba nti bisôsôli* bi mômôs nyayak.

15 Mut a téé sép a nkon maséé i boñ mam ma téé sép,+

ndi hala a yé jam li bilim inyu bôt ba gwé lem i boñ mam mabe.

16 I mut a nyodi i njel pék,

a ga ke i koba bawoga.+

17 I mut a ngwés a ntuk niñ* a ga ba liyep;+

yak nu a ngwés wai ni môô a ga bana bé lingwañ.

18 Béba mut i yé binoñ inyu mut a téé sép,

ba ga gwel mut nliba inyu yiha mut a téé sép.+

19 I yé nseñ le u yééne i ñoñ,

iloole u yén ni muda jomol,* nu a ntjelel hiki ngéda.+

20 Tik nkus ni môô bi yé i ndap i mut pék,+

ndi jôñ mut i ga ôbôs* i gwom a gwé.+

21 I mut a noñ telepsép yak ni loñgeñem,*

a ga léba niñ, telepsép ni lipém.+

22 Mut pék a nla bet* i lipénd li tison i mimpémba mi bôt inyu jôs bo,

a tjé ki mapénd ma ngui ba mbôdôl ñem.+

23 I mut a ngwel nyo wé ni hilémb hié,

a nkeñgle bikuu.+

24 Mut ngôk, mut nu a nhumbul nyuu ni mut bikadba, hala nyen ba nsébél

i mut a mboñ mam ni lipamal, ibabé i hek pék.+

25 I yom mut yeñgi a nsômbôl bana yon i ga nol nye,

inyule moo mé ma ntjél sal.+

26 Kel yosôna, huluk yé ñem i ntinde nye i tam ngandak gwom;

ndi mut a téé sép a nkap, a mbañal bé.+

28 Mut mbôgi bitembee a ga tjiba,+

ndi i mut nu a mpot ndigi i jam a nok, mam ma ga ke loñge inyu yé.*

29 Béba mut i mboñ wengoñle mam ma nke loñge,+

ndi mut a téé sép nyen a mpohol njel ilam.*+

31 Hosi i yé nkôôbaga inyu kel gwét,+

ndi tohi i nlôl yak Yéhôva.+

22 Jôl lilam li nloo ngandak lingwañ;+

lipém li yé nseñ iloo silba ni gôl.

 3 Mut yihe a ntehe jam libe a solop,

ndi bôt ba ba gwé bé yi ba nke ni bisu, bikuu bi kwél bo.*

 4 Suhulnyuu ni i kon Yéhôva woñi gwon bi nlona

lingwañ, lipém, ni niñ.+

 5 Biloo ni tjandi bi yé i njel i mut mandon,

ndi nu a ndiihe niñ* a nke gwo ngwéé.+

 6 Niiga mañge* i njel a nlama kil;+

to i ngéda a ga un, a ga nyodi bé mu.+

 7 Ngwañ mut u ñane diyeyeba,

nu a mpoo a yé nkol u nu a mpôôs nye.+

 8 Nu a nsal ngitelepsép a ga bumbul bikuu,+

yak ntoñgo u hiun hié u ga tjiba.+

 9 Mut likap* a ga kôhna bisai,

inyule a nkébél diyeyeba bijek gwé.+

10 Luhul mut mahoda,

jomol li ga mal;

yak mindañ* ni bisol bi ga ba ha bé.

11 I mut a gwé ñem u mpôp, a ban-ga bipôdôl bilam,

kiñe i ga ba liwanda jé.+

12 Yéhôva nyen a ntééda yi,

a ga mélés bipôdôl bi bôt ba nliba.+

15 Bijôñ bi yé ikété ñem u mañge,*+

ndi hisôô hi kogse hi ga héya gwo.+

16 I mut a nlôk hiyeyeba inyu kwo ngwañ,+

ni i mut a nti mingwañ mi bôt makébla,

ba ga sôk ba kwoo liyep.

17 Sédi ôô, u emble bibañga bi bôt ba pék,+

inyu boñ le yi yem i tihba ñem woñ;+

18 inyule hala a yé loñge jam ibale u ntééda gwo ikété yoñ,+

kayéle gwobisôna bi ba i bibép gwoñ ngéda yosôna.+

19 Me nti we yi i len ini,

inyu boñ le u bôdôl Yéhôva ñem.

20 Baa me bi bôk bé me tilna we,

me ti we maéba, me ti ki we yi,

21 le ndi me niiga we bibañga bi maliga, bibañga le mut a nla bôdôl ñem,

kayéle u témbna ndimbhe ilam yak nu a bi om we?

22 U kadal bañ hiyeyeba gwom gwé inyule a yé liyep,+

u tét bañ to mut nu a yé ngoo i nwemel u tison;+

23 Yéhôva nyemede a ga pun bo,+

a ga nol* i bôt ba nkadal gwom gwap.

24 U ba bañ liwanda ni mut nu a mpala unup,

u kiha bañ to ni mut nu a mpala nok liyot,

25 tiga le u yoñ bilem gwé,

wemede* u kwo i hiandi.+

26 U kiha bañ ni bôt ba ba mbép woo i tôl le ba ga saa pil u mut numpe,

ba ba nti bibep inyu pil u mut numpe.+

27 Ibale u gwé bé yom inyu saa,

ba ga yoñ nañi yoñ, u tehge!

28 U héñha bañ nwaa nkoñ,

le basôgôlsôgôl boñ ba bi bii.+

I bisu bi bikiñe nyen a ga telep;+

a ga telep bé i bisu bi gwañga bi bôt.

23 Ibale u nyén inyu je ni kiñe,

yoñ yihe ni gwom bi yé we i bisu;

 2 Ibale u nyi le u nje ngandak,

ha ngwende i joo joñ.*

 3 U tam bañ bijek gwé bilam,

inyule bijek bi malôga bi.

 5 I ngéda u nke i béñge jo, li ga ba ha bé,+

inyule li ga bana bipapai kiki nyôgôl, li puue nyoo i ngii.+

 6 U je bañ bijek bi mut wim;*

bijek gwé bilam bi kon bañ to we ngôñ,

 7 inyule a yé kiki mut nu a nsoñgol hiki yom u nje.*

 8 W’a lo bijek u nje,

u ga tehe le u béghak nye yañga.

 9 U pot bañ i maôô ma jôñ mut,+

tiga le a yan bibañga gwoñ bi pék.+

10 U héñha bañ nwaa nkoñ,+

u jôbôk bañ to i wom u man nyuu.

11 Inyule Nu a nsôñ* bo a gwé ngui;

a ga kéés hop wap, a kolba we.+

12 Yibil ñem woñ inyu nok maéba,

yak ôô woñ inyu emble bibañga bi yi.

14 Bép nye disôô

inyu boñ le u sôñ nye* le a ke bañ i Soñ.*

15 A lok yem, ibale u mbana ñem u pék,

yak ñem wem w’a kon maséé.+

16 Ibale bibép gwoñ bi mpot mam ma téé sép,

me ga ba maséé ikétékété yem.*

17 Ñem woñ u tam bañ bibéba bi bôt,+

ndi kon Yéhôva woñi ngéda yosôna,+

18 hala nyen w’a ba loñge i dilo di nlo,+

yak botñem yoñ y’a set bé.

19 A lok yem, emble me le ndi u ba mut pék,

éga ñem woñ i njel i téé sép.

20 U yén bañ i ti i bôt ba nyôba,+

to ipôla bôt ba nsôgba binuga,+

21 inyule bôt ba nyôba ni bôt ba mbéna je ba ga kwo liyep;+

ibale u ntôñgôl ’ilo, u ga haba bipéda bi mambot.

22 Emble isoñ nu a bi gwal we,

u yan bañ nyuñ ndik inyule a ñun.+

23 Somb* maliga ndi u nuñlak bañ mo,+

boñ nlélém ni pék, ni mabéhna, ni bañga yi.+

24 Isañ mut nu a téé sép a ga ba maséé;

nu a yé isañ man nu a gwé pék, a ga kon maséé inyu yé.

25 Isoñ bo nyuñ ba ga kon maséé,

i muda a bi gwal we a ga ba maséé.

26 A lok yem, ti me ñem woñ,

yak maboñok mem ma lémél we.+

27 Inyule muda libambe a yé bee i i yé ikétékété,

muda ndéñg* a yé hipagda hi bee.+

28 A nsolop i njel kiki ntonba;+

a mbulus nsoñgi u bôlôm ba ndéñg.*

30 I bôt ba ntégbaha ngandak ngéda i nyo wai;+

i bôt ba nyéñ* mpôdnaga wai.

31 U béñge bañ wai kiki i nkôyôp,

kiki i nene ilam ikété tômblô, i kulak mbeñel mbeñel i libit.

32 Inyule sôk i nsôk, i nkoogana kiki nyoo,

i ntjo mbôñ kiki péé.

33 Mis moñ ma ga tehe mam ma ma yé nkén,

ñem woñ u ga tinde we i pot mpuñgu.+

34 U ga ba kiki mut nu a niñi i ñem tuye,

kiki mut nu a niñi i manjoñ ma sitima.*

24 Mam ma bibéba bi bôt ma lémél bañ we,

u kiha bañ to lôñni bo,+

 2 inyule miñem nwap mi nhégda ndigi mam mabe,

yak bibép gwap bi mpot ndigi i mam mabe ba nsômbôl boñ.

 3 Pék yon i mboñ le mut a oñ ndap;*+

liyi bagal mam li mboñ le ndap i telep loñge.

 4 Yi yon i mboñ le bituñ bi yon

ni mintén mi tik gwom nwominsôna, yak ni gwom bilam.+

 5 Mut pék a gwé ngui;+

yi yon i mboñ le ngui mut i keñep.

 6 Inyu jo gwét, i mbéda mut nu a ñéga mam loñge,*+

ndi i ngéda bati maéba* ba yé ngandak, mut a nla yémbél.*+

 7 Bañga pék i yé haa ni jôñ mut;+

a gwé bé to jam i pot i nwemel u tison.

 8 I mut a nhek bipék bibe,

a ga séblana le malét mam mabe.+

 9 Bipék bi jôñ mut bi nkena i béba,

yak bôt ba ñoo mut mahoda.+

10 Ibale u nimis makénd i kel njiiha,*

ngui yoñ y’a ba ititigi.

11 Sôñ bôt ba nke i nyemb,

péyés bôt ba yé bebee ni nôla.+

Ñ, nu a mbéñge we* a nyi mo,

a ga timbhe ki hiki mut inoñnaga ni minson nwé.+

13 A lok yem, je wéi inyule u yé nlam;

wéi u u nkuli i babi u ne.

Ibale u nléba yo, w’a ba loñge i dilo di nlo,

yak botñem yoñ y’a set bé.+

15 U solop bañ bebee ni ndap mut a téé sép inyu boñ nye béba;

u tjé bañ to liyééne jé.

16 Inyule mut a téé sép a nla kwo ngélé isaambok, a témb a telep,+

ndi njiiha i mboñ le béba mut i baage.+

17 Ibale ñoo woñ a nkwo, u kon bañ maséé;

ibale a mbaage, ñem woñ u kon bañ maséé,+

18 tiga le Yéhôva a tehe hala, hala a nlémél bé nye,

ndi a unbene ha bé i ñoo woñ.+

19 Njôô i gwel bañ we* inyule u ntehe bibéba bi bôt;

mam ma bibéba bi bôt ma lémél bañ to we,

20 Inyule béba mut y’a ba bé loñge i dilo di nlo;+

yak lambe i bibéba bi bôt i ga lém.+

U kiha bañ ni bôt ba nkolba ngomin,*+

22 inyule tjiba yap i ga lo kunda yada.+

25 Ndi mam ma ga ke loñge inyu bôt ba mbéhe nye;+

bisai gwap bi yé le ba ga bana ngandak gwom bilam.+

27 Tjek bôlô yoñ, u kôôba ki wom woñ;

ndi to le u ñoñ ndap yoñ.*

29 U kal bañ le: “M’a boñ nye kiki a bi boñ me;

m’a timbhe nye i jam a bi boñ me.”*+

30 Me bi tagbe ipañ wom u mut yeñgi,+

bebee ni wom u minkôô mi wai u mut a gwé bé pék.*

31 Me tehe le bikai bi nyon homa nyensôna;

disañla di nhô wom wonsôna,

yak lipénd li ngok li bi kwo.+

32 Me bi béñge i jam li, me ôt pék;

me nun jo, me nigil ki le:*

33 Kônde ke ndék ’ilo, tôñgôl ’ilo ndék,

kônde hôô moo i tôl inyu noi,

34 ha nyen liyep joñ li ga puhe we kiki mut wip,

yak liyend joñ li ga nyek kiki mut gwét.+

 2 lipém li Nyambe li yé le a sôô ngim jam,+

yak lipém li bikiñe li yé le bi tibil wan mam.

 3 Kiki ngii i yé haa, yak hisi hi bak njôôñ,

hala nyen mut a nla bé yi i yom i yé ikété ñem u kiñe.

 4 Héya silba mahindi mé,

ndi i ga kônde bai.+

 5 Héya béba mut i bisu bikiñe,

inyu boñ le yééne yé ane i tééba ikété telepsép.+

 6 U bédés bañ wemede i bisu bi kiñe,+

u yén bañ to ni bañga bôt,+

 7 i yé nseñ le nyemede a kal we le: “Bet nyono,”

 8 U pala bañ ke i minkaa i bisu bi ngomin;

inyule w’a boñ lelaa i mbus ngéda, ibale mut woñ libôk a nwéha we nyuu?+

 9 Kwel ni mut woñ libôk,+

ndi u yelel bañ to mam mé,*+

10 tiga le mut a nok i jam li, a wéha we nyuu,

u tôô ki jam libe* ndi u la ha bé sas jo.

11 Kiki matam ma gôl ikété biséya* bi silba,

hala nyen bibañga bi bi mpôda i loñge ngéda bi yé.+

12 Kiki dimbuñga* di gôl ni bieñg bi bañga gôl bi yé inyu maôô,

hala nyen mut nu a nti maéba ni pék a yé inyu mut nu a nok maéba.+

13 Kiki maok ma ma nsune* i ngéda libumbul,

hala nyen loñge nlegelnwin a yé inyu bôt ba ñom nye,

inyule a nhôgbaha nwet wé.*+

14 I mut a nkadba ni likébla li a maa bé ti,*+

a yé kiki ond ni mbebi bi bi nlona bé nop.

15 Ni wongut nyen ba nkwés ñane nkaa,

hilémb hi nwee hi nla bôk hés.+

16 Ibale u nléba wéi, je ndigi libim li nkola we;

ibale u nje wo ngandak, u yé le u lo.+

17 Kôô woñ u béna bañ ke i ndap i mut woñ libôk,

tiga le a waa we, a kahal oo we.

18 Kiki mboñgo kék, pansoñ, ni likoñ le ba nhôl,

hala nyen i mut a ntelbene mut wé libôk mbôgi bitembee a yé.+

19 I bôdôl mut nliba ñem* i ngéda ndutu,

i yé wengoñle mut nu a nje ni buga lisoñ, tole mut nu a nke ni buga kôô.

20 Kiki mut nu a nhéya mbot i ngéda lihep,

ni kiki séñha wai le ba nkôp ikété bas,*

hala nyen mut nu a ntubul nu a nok njôghe ñem tjémbi a yé.+

21 Ibale njal i gwé ñoo woñ, kébél nye;

ibale nyus i gwé nye, ti nye malép ma nyo,+

22 inyule u yé i kot makalak ma hié i ngii ño wé,*+

Yéhôva a ga bom ki we.

23 Mbebi i nlôl i ñombok i nlona banop,

yak hilémb hi hi ntjam hilégé hi nlona hiun.+

24 I yé nseñ le u yééne i likas li nyôl,

iloole u yééne i nlélém ndap ni muda jomol.*+

25 Kiki malép ma nsune ma yé inyu mut nu a yé nwaak,

hala nyen nwin nlam u u nlôl i loñ i yé haa u yé.+

26 Kiki lingen li li ntuñgla ni bee malép i i ñôbi,

hala nyen mut a téé sép a yé i ngéda a noñ maéba ma* béba mut.

27 I ta bé loñge i je ngandak wéi,+

i ta bé to loñge le mut a yéñ lipém jé nyemede.+

26 Kiki libu li lisuni* i ngéda sép ni nop i ngéda libumbul,

hala nyen jôñ mut i kôli bé ni lipém.+

 2 Kiki hinuni hi nke bé ngwéé yañga, to ngañ-njok i mpuue bé yañga,

hala nyen yak ndiihe i nlo bé yañga.*

 3 Kiki hisôô hi yé inyu hosi, ni kéñél nyo inyu jagas,+

hala nyen kék i yé inyu bép bijôñ bi bôt i mbus.+

 4 U timbhe bañ jôñ mut inoñnaga ni bijôñ gwé,

tiga le yak we u yila kiki nye.*

 5 Timbhe jôñ mut inoñnaga ni bijôñ gwé,

inyu boñ le a hoñol bañ le a yé mut pék.+

 6 Kiki mut nu a mbôk makôô mé nyemede, a kegek ki nyemede,*

hala nyen i mut a mbééga jôñ mut nson a yé.

 7 Kiki makôô ma ndeñg* bôk mut,

hala nyen mangén ma bijôñ bi bôt ma yé.+

 8 I ti jôñ mut lipém+

i yé kiki ngok le ba nkañ i ndamb.

 9 Kiki e biloo i woo u mut lihiua,

hala nyen ngén i yé i manyo ma bijôñ bi bôt.

10 I mut a nyoñ jôñ mut i bôlô, tole mut nu a gwé bé ngap,

a yé kiki nleñ mpihlôñgô nu a mbabaa bôt ngi kôôba.*

11 Kiki ngwo i ntémb i je bilôô gwé,

hala nyen jôñ mut i ntiimba bijôñ gwé.+

13 Mut yeñgi a nkal le: “Man mbondo njéé a yé i njel,

mbondo njéé i yé i mbégdé!”+

14 Kiki likôga li nkiiña i ngii biyiñgis gwé,

hala nyen mut yeñgi a mbiiñge* i ngii nañi.+

15 Mut yeñgi a nha woo i pan bijek,

ndi a yé nwaak ngandak inyu témbna wo i nyo.+

16 Mut yeñgi a nhoñol le a gwé pék

iloo bôt basaambok ba ba ntimbhe ni pék.

17 I mut a ntagbe, ndi a bôdôl unup inyu* ndañ u mbéñge bé nye

a yé kiki mut nu a ngwel maôô ma ngwo.+

18 Kiki mut njék nu a nleñ makoñ ma hié lôñni makoñ ma ma nola,*

19 hala nyen i mut a nlôk mut wé libôk a yé, ndi a kalak le: “Me yé i jôha!”+

20 I homa tjéé di ta bé, hié hi nlém,

i homa mut hilégé a ta bé, momol ma mal.+

21 Kiki makalak ma nloñ, yak tjéé di boñok le hié hi loñ,

hala nyen mut mindañ a nlona momol.+

22 Bibañga bi mut hilégé bi yé kiki bijek bi bi ne;*

ba mil gwo tjwat, bi tagbe ngélé yada ikété libum.+

23 Kiki silba le ba nhoo i hibee hi biték,

hala nyen bipôdôl bilam bi bi nlôl i* ñem u béba mut bi yé.+

24 Nu a ñoo bôt, a nsôô hala ni bibép gwé,

ndi mandon mon ma yé ikété yé.

25 To hala kiki a gwé bibañga bilam, u bôdôl bañ nye ñem,

inyule mam mabe masaambok ma yé nye i ñem.*

26 To hala kiki a nlôk inyu sôô ôa yé,

béba yé i ga yeli ikété likoda.

27 I mut a ntém bee a ga kwo mu,

nu a mbiiñgaha ngok, i ga témb ni mbus, i nyagat nye.+

28 I mut a gwé hilémb hi malôga, a ñoo i bôt a mbabaa ni malôga mé,

yak mut nu a nlop bôt ni bipôdôl bilam a nlona tjiba.+

27 U ngôgôp bañ inyu yani,

inyule u nyi bé lelaa yani a ga ba.*+

 2 Nwas le nyo u mut numpe* won u bégés we, he nyo woñ bé;

bibép bi bôt bape* gwon bi bégés we, he bibép gwoñ bé.+

 3 Ngok i nyét, yak lisege li yédék,

ndi ibale jôñ mut i ngwélha we njôô, hala a nyét iloo i gwom bi gwo biba.+

 4 Njôô i yé béba, ngandak hiun i yé kiki malép ma nhôl,

ndi njôñ i yé béba iloo i gwom bi.+

 6 Mambabaa ma liwanda ma ñunda le a yé maliga,+

ndi mut a ñoo we nyen a mbéna sambla we.*

 7 I mut a nuu, a ntjél* yak wéi u u nkuli i babi,

ndi i ngéda njal i gwé mut, yak i yom i nlol i nél nye.

 8 Kiki hinuni hi hi nke haa ni jumbul jé,*

hala ki nyen i mut a nyék ndap yé a yé.

 9 Môô ni binjinjiñ bi nkônha ñem maséé;

hala ki nyen maéba malam ma mboñ le mut a kôhna bañga liwanda.+

10 U tjôô bañ liwanda joñ, to liwanda li isoñ,

u jôp bañ to i ndap manyuñ i ngéda u gwé ndutu;

i mut a nyééne bebee ni we, a yé nseñ iloo manyuñ nu a yé haa.+

11 A lok yem, bana pék, u kônha ki ñem wem maséé,+

inyu boñ le me timbhe i mut a nyumbla me.+

12 Mut yihe a ntehe jam libe a solop,+

ndi bôt ba ba gwé bé yi ba nke ni bisu, bikuu bi kwél bo.*

13 Ibale mut a mbép woo i tôl le a nsaa pil u nkén mut, yoñ mbot yé;

ibale a mboñ hala inyu nkén muda, yoñ bibep i nyeni.+

14 Nu a nsayap mut wé libôk tutu bikegla, a ma bédés kiñ,

i mut nu a ga kôhna ndiihe.

16 I mut a nla gwel nye, a nla gwel yak mbebi,

a nla ki gwel môô ni woo wé walôm.

17 Kiki kei* i nhôl kei,

hala ki nyen mut a mboñ liwanda jé le li hôlôl.*+

18 I mut a nyoñ ngéda ni e faigé, a ga je matam mé;+

yak nu a nyoñ ngéda ni nwet wé, a ga kôhna lipém.+

19 Kiki mut a ntehe su wé ikété malép,

hala ki nyen mahoñol ma mut ma nene ikété mahoñol ma mut numpe.

20 Kiki Soñ ni homa tjiba* bi nyon bé,+

hala ki nyen mis ma mut binam ma nuu bé.

21 Kiki juu li nhôla mut i nyimbi silba ni gôl inyu pubus gwo,+

hala ki nyen ibale ba mbégés mut, a ga yelel i jam li yé nye ñem.*

22 To u ntét jôñ mut ni tidil,

kiki ba ntét kôn ikété ntjobo,

bijôñ gwé gw’a mal bé.

Yoñ ki ngéda ni* mintômba nwoñ,+

24 inyule lingwañ li nom bé mba ni mba,+

to ntut ane u ga nom bé tjai ndi tjai.

25 Kai i nwo, kai ipe i kahal o,

ba nkot yak bikai bi bi yé i ngii hikôa.

26 Ni bon ba mintômba u ga bana mambot,

yak ni balôm ba kembee* u ga somb wom.

27 Milik mi kembee mi ga ba ngandak inyu je woñ,

inyu jés ndap yoñ lihaa ni inyu niñis bagwélél boñ ba bôda.

28 Bibéba bi bôt bi nke ngwéé ki le mut a noñ bé bo,

ndi bôt ba téé sép ba gwé makénd kiki mbondo njéé.*+

 2 I ngéda bôt ba mbôk mbén ikété* loñ, ba nhéñha baane hiki ngéda,+

ndi ni mahôla ma mut nu a nyi bagal mam, a ban-ga yi, ñane a ga nom.+

 3 Hiyeyeba hi hi mpôs i bôt ba gwé ngôñ ni mahôla,+

hi yé kiki nop nu a nkulna bijek gwobisôna.

 4 I bôt ba mbôk mbén, ba mbégés béba mut,

ndi i bôt ba noñ mbén, ba ñunbene bo.*+

 5 Bibéba bi bôt bi nla bé nok telepsép,

ndi i bôt ba nyéñ Yéhôva ba nok mam momasôna.+

 6 Hiyeyeba hi hi nkil ikété maliga hi yé nseñ

iloo ngwañ mut u u gwé maboñok mabe.+

 7 Man nu a nyi jam a noñ mbén,

ndi nu a nkiha ni bôt ba mbéna je, a nwéha isañ nyuu.+

 8 I mut a mpôôs bôt ni yéñe,+ a nuñlak moni inyu bulus lingwañ jé,

a yé i kot jo inyu nu a nkônôl diyeyeba ngoo.+

 9 Nu a ntjél emble mbén,

Nyambe a ñoo yak masoohe mé.+

10 Nu a nlugha bôt ba téé sép i boñ mam mabe, a ga kwo ikété bee yé nyemede,+

ndi bôt ba ngi nsohi ba ga kôdôl gwom bilam.+

11 Ngwañ mut u nhoñol le u gwé pék,+

ndi hiyeyeba hi hi nyi bagal mam hi nyi toi njee a yé.+

12 I ngéda bôt ba téé sép ba nyémbél, lipém li yé ngandak,

ndi i ngéda bibéba bi bôt bi mbôdôl ane, bôt ba nke ba solop.+

13 Nu a nhô bibéba gwé, mam ma ga ke bé loñge inyu yé,+

ndi nu a mpahal bibéba gwé, a nwas ki gwo, nyen ba ga kônôl ngoo.+

14 I mut a nyoñ yihe* ngéda yosôna a yé kimasoda,

ndi nu a nlédés ñem wé a ga kôhna ndutu.+

15 Kiki mbondo njéé i i nkônd tole ours i i noñ nuga,

hala nyen béba ñane i ntét bôt ba ba gwé bé nhôla.+

16 Ñane nu a gwé bé yi a mbep gwélél ane yé,+

ndi nu a ñoo nkus malôga a ga niñ ntandaa ngéda.+

18 I mut a yé ngi nsohi a ga tohlana,+

ndi nu a nkil i minkoda mi manjel a ga kwo kunda yada.+

19 I mut a nsal wom a ga bana ngandak bijek,

ndi nu a nsal bibôlô bi gwé bé nseñ a ga nuu liyep.+

20 Mut maliga a ga kôhna ngandak bisai,+

ndi i mut a nyéñ hoo kwo ngwañ, a ga ba bé nginsohi.+

21 I ta bé loñge i todol bôt;+

ndi mut a nla boñ jam libe inyu két bret.

22 I mut a gwé huluk ñem* a nyéñ pala kwo ngwañ,

ndi a nyi bé le a ga kwo liyep.

25 Mut huluk ñem* a nlona mindañ,

ndi nu a mbôdôl Yéhôva ñem a ga ba loñge.*+

26 Nu a mbôdôl nyemede ñem a yé jôñ,+

ndi nu a mboñ mam ni pék a ga pei.+

27 Nu a nkébél diyeyeba, yom i ga héñél bé nye,+

ndi nu a mboñ wengoñle a ntehe bé bo, a ga kôhna ngandak ndiihe.

28 I ngéda bibéba bi bôt bi mbôdôl énél, bôt ba nke ba solop,

ndi i ngéda ba nwo, bôt ba téé sép ba nkônde bôl.+

29 I mut ba nti ngandak maéba ndi a nai ni ndok,*+

tjiba yé y’a lo kunda yada, matibla ma mba ha bé.+

 2 I ngéda bôt ba téé sép ba yé ngandak, litén li yé maséé;

ndi i ngéda béba mut yon i ñane, litén li ntjelel.+

 3 Man nu a ngwés pék, a nkônha isañ maséé,+

ndi nu a noñ bôda ba libambe, a ñôbôs nkus wé.+

 4 Ni telepsép nyen kiñe i ntéé mam i loñ,+

ndi i mut a nyoñ bitek a nkena yo i tjiba.

 5 I mut a nlop mut wé libôk ni bipôdôl bilam,

wee a mbiine nye hiandi* i makôô.+

 6 Béba mut i ngwiya* i hiandi hi béba yé,+

ndi mut a téé sép a nleñ diléla, a konok ki maséé.+

 7 Mut a téé sép a nyoñ ngéda ni hop u diyeyeba,+

ndi béba mut i gwé bé jam mu.+

 8 I bôt ba nkadba, ba nlona yubda i tison,+

ndi bôt ba pék ba nhôyôs hiun.+

 9 I ngéda mut pék a mbôdôl pééna ni jôñ mut,

jôñ mut i mpot makeñi, i nolok, ndi mut pék a ga bana bé yéñe.+

10 Bôt ba nkôp matjél ba ñoo mut nu a yé nginsohi,*+

ba nyéñ ki le ba nol* bôt ba téé sép.*

11 Jôñ mut i mpémés hiun hié hiosôna,*+

ndi mut pék a nyén nwee, a gwel ki hio.+

12 I ngéda ñane a ñemble bitembee,

bagwélél bé bobasôna ba nyila bibéba bi bôt.+

14 I ngéda kiñe i nkéés diyeyeba lôñni telepsép,+

yééne yé ane i ga piñgla bé i boga ni boga.+

15 Hisôô* ni maéba bi ntina pék,+

ndi mañge nu ba nwas le a boñok kiki a ngwés, a ga wéha nyañ nyuu.

16 I ngéda bibéba bi bôt bi mbôl, yak bibéba bi mam bi mbôl,

ndi bôt ba téé sép ba ga tehe bo kiki ba nkwo.+

17 Kodol man woñ, a ga boñ le u bana noi;

a ga kônha ki we maséé ngandak.+

18 I homa lipôdôl li Nyambe* li ta bé, bôt ba mboñ kiki ba ngwés;+

ndi i bôt ba nôgôl mbén ba yé bokimasoda.+

19 Ngwélél a nwas bé le ba kodol nye ni bibañga,

inyule to a nok, a nôgôl bé.+

21 Ibale ba mbop ngwélél ibôdôl nye mañge,

i mbus ngéda, a ga yi ha bé ti mayéga.

22 I mut a mpala unup a nlona mindañ;+

i mut njôô i mpala gwel, a ga boñ ngandak bibéba bi mam.+

23 Mut ngôk a ga kôhna wonyuu,+

ndi i mut a yé suhulnyuu a ga kôhna lipém.+

25 I kon bôt ba binam woñi i yé hiandi,*+

ndi nu a mbôdôl Yéhôva ñem a ga pei.+

26 Ngandak bôt i nyéñ le ñane a leege bo,*

ndi yak Yéhôva nyen mut binam a nkôhna mbagi i téé sép.+

27 Mut telepsép a ñoo mut a téé bé sép,+

yak béba mut i ñoo mut nu a nkil ikété telepsép.+

 2 Me nhañ yi iloo bôt bobasôna,+

me gwé bé to bañga yi mut binam a nlama bana.

 3 Me bi nigil bé i bana pék,

me gwé bé to yi i Nu a nlôôha mpubi.

 6 U kônde bañ jam mu bipôdôl gwé,+

tiga le a kogse we,

i nene ki le u yé mut bitembee.

Ti ndik me bijek bi kôli ni me,+

 9 tiga le me nuu, me tañba we, me kal le: “Yéhôva a yé njee?”+

10 U ke bañ i ôbôs jôl li ngwélél yak nwet wé,

tiga le ngwélél a tiihe we, i nene le wen u gwé njom.+

11 Ngim bôt* i ntiihe basañ bap,

i nsayap bé to banyañ bap.+

12 Ngim bôt i nhoñol le i yé bapubhaga,+

ndi ki i nhéya bé mahindi* map.

13 Ngim bôt i yé ngôk ngandak,

i nun bôt bape ni mis ma diyana!+

14 Ngim bôt i gwé masoñ kiki pansoñ,

mañg nwap mi bak kiki mangwende;*

i mbugul minyendek mi bôt hana ’isi,

lôñni bôt ba ba yé diyeyeba.+

Gwom baa bi nuu bé,

gwom bina bi ta bi kalak bé le: “Hala a kôli!”

16 Soñ*+ ni libum li li ngwal bé,

hisi hi hi gwé bé malép,

ni hié hi hi ta hi kalak bé le: “Hala a kôli!”

17 Mut* nu a ndegle isañ, a nôgôl bé to nyañ,+

biboboñ bi nsôsôgô* bi ga tôp nye jis,

bon ba minyôgôl ba ga je jo.+

18 Mam maa ma bi hélés me,*

mam ma-na ma yé le me nok bé:

19 njel nyôgôl u u mpuue i ngii,

njel nyoo i i nkil i ngii liaa,

njel sitima i i nke i ñem tuye,

ni njel mañge munlôm i ngéda a nke yak mañge muda.

a nje, a sas nyo;

i mbus, a kal le: “Me mboñ bé jam libe jo ki jo.”+

21 Mam maa ma yé le ma nla nyiñgis hisi,

mam ma-na ma yé le hisi hi nla bé hônba:

22 i ngéda nkol u nyila kiñe,+

i ngéda jôñ mut i nje, i nuu,

23 i ngéda muda nu ba ñoo* a nke libii,

i ngéda nkol muda u nyoñ tel i* nyañ wé.+

24 Gwom bina bi yé bititigi hana ’isi,

ndi bi bi gwééna pék:*+

25 dison di yé bihégél bi bi gwé bé ngui,*

ndi di nkôôba bijek gwap i ngéda sép.+

26 Gwogi*+ bi yé bihégél bi bi gwé bé ngui,*

ndi bi ñoñ mandap map ikété maaa.+

27 Bitandi+ bi gwé bé kiñe,

ndi gwobisôna bi yé mbogok* mintôñ mintôñ i ngéda bi nke.+

28 Makôô ma njéé libap+ ma ñadbe gwom gwobisôna,

i njôp yak i yale i kiñe.

29 Gwom baa bi gwé likenek li li nhélhana,

gwom bi-na bi nhélhana i ngéda bi nke:

30 mbondo njéé, i nloo binuga gwobisôna ngui,

i nke bé to mut nye ki nye ngwéé;+

31 ngwo nsômbi; nlôm kembee;*

lôñni kiñe i i nkiha ni ntôñ wé bisônda.

32 Ibale bijôñ bi ntinde we i kadba,+

tole u mbana hala i mahoñol,

gwel nyo woñ.+

33 Ibale ba mbôô milik, bota i mpam;

ibale ba nwot jôl, matjél ma mpam;

hala nyen ibale ba ntôdôl hiun, mindañ mi mbôô.+

 2 kii me nlama kal we, a man wem,

kii me yé le me kal we, a man nu a bi pémél libum jem,

kii me yé le me kal we, a man nu mimbônga nwem?+

 3 U mélés bañ ngui yoñ yak bôda,+

u noñ bañ to mam ma ntjé bikiñe.+

 4 I ta bé loñge inyu bikiñe, a Lémuel,

i ta bé loñge inyu bikiñe i nyo wai,

to inyu baane i kal le: “Ti me wai, me nyo!”+

 5 Tiga le ba nyo, ba hôya mbén,

ba kôde ki mbagi i diyeyeba.

 6 I bôt ba nke i tjiba, tinak bo maok,+

i bôt ba nok njôghe,* tinak bo wai.+

 7 Inyu boñ le ba nyo, ba hôya liyep jap;

ba hoñol ha bañ to mandutu map.

 8 Pot inyu bôt ba nla bé pot;

sôñ i bôt bobasôna ba yé ke i nyemb.+

 9 Pot, u kéés ki ni telepsép;

sôñ* minyendek mi bôt ni diyeyeba.+

11 Nlôm a mbôdôl nye ñem ngandak,

yom yo ki yo i nhéñél bé nlôm.

12 A mboñ nlôm loñge, a mboñ bé nye béba

dilo di niñ yé tjodisôna.

13 A nsomb mahuu ma kembee, yak ni loñge bôñgô;*

a yé maséé i sal ni moo mé.+

14 A yé kiki bisitima bi mut nyuñga,+

a nyôñôl bijek gwé haa.

15 A ntelep kel ngi ye,

a ti lihaa jé bijek,

a ti ki bagwélél bé ba bôda bijek.*+

16 A nhek pék i bana wom, a somb ki wo;

a mbel ki wom u minkôô mi wai ni yéñe a nkôhna i bôlô yé.*

17 A nkôôba i sal bôlô ngui,*+

a nlédés ki moo mé.

18 A ntehe le nyuñga yé i nlona nye nseñ;

lambe yé i nlém bé ni juu.

19 Moo mé ma ngwel kék ba mbéñél bôñgô,

moo mé ma mbôñôl ki kék ba nlép bôñgô.+

20 A nsambal libai jé li woo inyu hôla i mut a nyend,

a néhi ki woo inyu kébél diyeyeba.+

21 A ntôñ bé inyu lihaa jé i ngéda libu li lisuni* li nkwo,

inyule lihaa jé jolisôna li hééba mambot ma lihep.*

23 Nlô wé a nyiba loñge i manwemel ma tison,+

i het a mbéna yén lôñni mimañ mi litén.

24 A ngwélél mabadô ma loñge bôñgô* inyu kôñôl mambot,* a nuñlak ki mo,

a nuñle ki bôt ba nyuñga ngôli.

25 Ngui ni lipém bi yé mambot mé,

a mbem dilo di nlo ni botñem.*

26 A nyibil nyo ni pék;+

loñgeñem* yon i mpam nye i nyo.

27 A mbéñge minson mi ndap yé,

a nje bé koga i yeñgi.+

28 Bon bé ba ntelep, ba kal nye le a yé kimasoda;

yak nlôm a ntelep, a bégés nye.

29 Bañga bôda* i yé ngandak;

ndi we, u nloo bobasôna.

30 Nolnyuu i yé malôga, yak bilama bi nla mal;*+

ndi i muda a nkon Yéhôva woñi nyen ba ga bégés.+

31 Tina nye bibom inyu mam a mboñ,*+

minson nwé mi mboñ le ba bégés nye i manwemel ma tison.+