ÑAÑAL

1 Bibañga bi nkot bôt,*+ man David, kiñe i i yé i Yérusalem.+

 7 Balom* bobasôna ba nsul tuye, ndi tuye a nyon bé.+

Balom ba témb i homa ba nlôl, nyoo nyen ba ntimbil inyu boñ le ba témb ba kuli.+

10 Baa ngim jam i yé le mut a nla kal le: “Béñge i jam lini, li yé mondo”?

12 Me, nkot bôt, me bi ba kiñe Israel i Yérusalem.+ 13 Me bi kôôba ñem wem i nigil ni i wan lôñni pék+ mam momasôna ma mbôña hana ’isi;+ hala wee minson mi yañga, mi Nyambe a bi ti bôt ba binam le ba gwel.

16 I mbus, me bi kal ikété ñem wem le: “Nun-ki! Me bi bana ngandak pék iloo bôt bobasôna ba bi bôk i Yérusalem,+ ñem wem u kônde ki hol ikété pék ni yi.”+ 17 Me bi ha ñem i yi pék, mam ma njék*+ ni maboñok ma bijôñ bi bôt; yak hala a yé kiki linoñ mbebi.

2 Ha nyen me bi kal ikété ñem wem le: “Lo noode maséé ma niñ,* u tehe too loñge i yé mu.” Ndi nun-ki! Yak hala a yé yañga.

 2 Me bi kal inyu hiol le: “Njék i!”

Ni inyu maséé ma niñ* le: “Umbe nseñ ma gwé?”

3 Me bi yoñ makidik i wan mambe maséé wai i nla lona,+ ndi i nlélém ngéda me téédaga pék yem; me bi boñ yak bijôñ bi mam inyu tehe kii i yé loñge le bôt ba binam ba boñ inyu ndék dilo di niñ ba gwé hana ’isi. 4 Me bi gwel minson minkeñi.+ Me oñ mandap inyu yem;+ me sal nwom mi minkôô mi wai inyu yem.+ 5 Me bi sal nwom minkeñi ni mintitigi inyu yem, mu nyen me bi bel mintén mi bie nwominsôna mi mi num matam. 6 Me bi tém bititimba inyu kôp malép mu bibebela bi wom.* 7 Me bi kôhna bagwélél ba bôlôm ni ba bôda;+ bagwélél bape ba bi gwééne i ndap* yem. Me bi kôhna ki ngandak bilém, nyaga ni mintômba+ iloo bôt bobasôna ba bi bôk ba niñ i Yérusalem. 8 Me bi kot gôl ni silba inyu yem,+ nkus u u nlôl yak* bikiñe ni i bipes bi mbok.*+ Me kot batôp tjémbi ba bôda ni ba bôlôm inyu yem, yak ni hiki jam li nla lona bôt ba binam ngandak maséé; bôda, ñ, ngandak bôda. 9 Me bi yila mut nkeñi iloo bôt bobasôna ba bi bôk ba yén i Yérusalem.+ Me bé me ngi gwé pék.

10 Hiki jam li bi kon me ngôñ,*+ me bi boñ jo. Me bi nim bé ñem wem maséé mo ki mo, ñem wem u bé ki maséé inyu ndumbba yem yosôna, hala a bé nsaa* u ndumbba yem yosôna.+ 11 Ndi i ngéda me bi hoñol minson nwominsôna moo mem ma bi gwel ni ndutu me bi nok ikété ndumbba yem yosôna,+ me bi tehe le mam momasôna ma yé yañga, hala a yé kiki linoñ mbebi;+ jam jo ki jo li gwé bé nseñ* hana ’isi.+

12 Ha nyen me bi yoñ ngéda i wan pék, njék ni bijôñ.+ (Inyule limbe jam i mut a ga yoñ tel i mbus kiñe a nla boñ? Ndik jam li ma bôña.) 13 Me bi tehe le pék i nloo bijôñ+ kiki mapubi ma nloo jiibe.

14 Mut pék a ntibil tehe mam;*+ ndi jôñ mut i nkil ikété jiibe.+ Me bi sôk tehe le bobasôna ba gwé ndik lisuk jada.+ 15 Ha nyen me bi kal ikété ñem wem le: “I jam li mpémél jôñ mut jon li ga pémél yak me.”+ Wee umbe nseñ u yé le me bana pék iloo hihéga? Jon me bi kal ikété ñem wem le: “Yak i jam li, li yé yañga.” 16 Inyule bôt ba ga bigda bé mut pék, to jôñ mut inyu jôga li ngéda.+ I dilo di nlo, ba ga hôya bo. Lelaa mut pék a ga wo? Nlélém kiki jôñmut i nwo.+

17 Jon me bi sôk me oo niñ,+ inyule mam momasôna ma mbôña hana ’isi ma bi hénd me ñem, inyule momasôna ma yé yañga,+ hala a yé kiki linoñ mbebi.+ 18 Me bi sôk me oo mam momasôna me bi tumbba i boñ hana ’isi,+ inyule me nlama yigle mo i mut a nlo i mbus yem.+ 19 Njee a nyi too a ga bana pék, too a ga ba jôñ mut?+ Ndi nyen a nlama yoñ mam momasôna me bi boñ biliya bi ngui i kôhna hana ’isi, me gwélél ki pék i kôhna mo. Yak i jam li, li yé yañga. 20 Ha nyen me bi bôdôl lehel ñem inyu minson nwominsôna me bi tumbba i gwel hana ’isi. 21 Inyule mut a nla tumbba ni nson, a ban-ga pék, yi ni likeñge li bôlô; ndi i gwom gwobisôna a bi kôhna,* a nlama yigle gwo mut nu a bi sal bé inyu bana gwo.+ Yak i jam li, li yé yañga, li sôghege ki i ñem.*

22 Umbe nseñ mut a gwé inyu ndumbba yé yosôna ni inyu biliya gwobisôna ñem wé u ntinde nye* i boñ hana ’isi?+ 23 Bôlô yé i nlona ndik nye njôghe ni nduña dilo di niñ yé tjodisôna,+ to juu ñem wé u noi bé.+ Yak i jam li, li yé yañga.

24 Jam lipe li nloo bé lini le mut a je, a nyo, a kon maséé* ikété ndumbba yé yosôna.+ Me bi sôk tehe le yak i jam li, li nlôl i woo u bañga Nyambe,+ 25 inyule njee a nje, a nyok iloo me?+

26 Nyambe a nti i mut a nlémél nye pék, yi ni maséé,+ ndi a nti mboñbéba bôlô i kot ni tééda nkus inyu ti wo nu a nlémél bañga Nyambe.+ Yak i jam li, li yé yañga; hala a yé kiki linoñ mbebi.

9 Umbe nseñ mut a nkôhna inyu biliya gwé?+ 10 Me bi tehe bôlô Nyambe a bi ti bôt ba binam le ba bana yom i boñ. 11 A bi boñ hiki jam loñge* i ngéda yé.+ A bi ha yak mahoñol ma niñ boga ikété miñem mi bôt ba binam; ndi to hala mut binam a ga yi bé bibôdle to lisuk li nson u bañga Nyambe.

12 Me bi sôk tehe le jam lipe li ta bé loñge inyu yap iloo lini le ba kon maséé, ba boñ ki loñge i niñ yap,+ 13 ni ki le hiki mut a je, a nyo, a kon ki maséé inyu ndumbba yé yosôna. Hala a yé likébla li Nyambe.+

14 Me bi sôk me nigil le hiki jam bañga Nyambe a mboñ li nom i boga ni boga. Bôt ba nla bé kônde jam mu, to héya jam mu. Bañga Nyambe a bi boñ mam hala inyu boñ le bôt ba kon nye woñi.+

15 I jam li yé i bôña, li ma bôña; i mam m’a lo, ma bi bôk ma bôña;+ ndi bañga Nyambe a nyéñ mam bôt ba binam ba bi noñ.*

16 Me bi tehe ki hana ’isi le: i homa mbagi sép i nlama ba, béba yon i yé ha; i homa telepsép i nlama ba, béba yon i yé ha.+ 17 Jon me bi kal ikété ñem wem le: “Bañga Nyambe a ga kéés mut a téé sép ni béba mut,+ inyule hiki nson ni hiki jam li gwé ngeñ.”

18 Me bi kal ki ikété ñem wem le bañga Nyambe a ga noode bôt ba binam, a unda ki bo le ba yé kiki binuga, 19 inyule lisuk li yé ndik jada inyu mut binam ni inyu nuga; bobasôna ba gwé lisuk jada.+ Kiki mut a nwo, hala nyen yak nuga i nwo; bobasôna ba gwé nlélém mbuu.+ Jon mut binam a nloo bé nuga, inyule mam momasôna ma yé yañga. 20 Bobasôna ba nke i nlélém homa.+ Bobasôna ba bi lôl biték,+ bobasôna ba ntémb ki biték.+ 21 Njee a nyi ibale mbuu u mut binam u mbet i ngii, tole mbuu u nuga u nsôs ’isi?+ 22 Me bi tehe le jam lilam li nloo bé lini le mut a kon maséé ikété bôlô yé,+ inyule nsaa* wé u; njee a nla ti nye ngap i tehe kii i ga tagbe i ngéda a mba ha bé?+

4 Me bi témb me yoñ ngéda i béñge ndééñga yôsôna i yé hana ’isi. Me bi tehe gwiiha bi bôt ba nok njôghe, ndi mut a bé bé inyu hôgbaha bo.+ I bôt ba bé tééñga bo ba bééna ngui, ndi mut a bé bé inyu hôgbaha bo. 2 Me bi tehe le bawoga ba yé loñge iloo bayômi.+ 3 Ndi nu a yé ngi gwéé, hala wee nu a yé ngi tehe bibéba bi mam bi mbôña hana ’isi,+ a yé loñge iloo bawoga ni bayômi.+

4 Me bi tehe biliya* ni likeñge li bôlô pémsan i ntinde bôt i boñ;+ yak hala a yé yañga ni linoñ mbebi.

5 Jôñ mut i nhôô moo i tôl ndi ki le a mboñ nyemede béba.*+

6 Ndék noi* i yé nseñ iloo ngandak ndumbba nson* ni linoñ mbebi.+

7 Me bi tehe jam lipe li li yé yañga hana ’isi: 8 ngim mut i yé nyetama, a gwé bé liwanda, a gwé bé man, to manyañ; ndi a ntumbba ni nson ibabé waa. A nuu bé lingwañ.+ A mbadba bé to le: ‘Inyu njee me ntumbba ni nson hala, me nimik ki memede gwom bilam’?+ Yak hala a yé yañga ni nson u mbolan.+

9 Bôt iba ba nloo mut wada+ inyule ba gwé loñge nsaa* inyu ndumbba yap. 10 Inyule ibale wada a nkwo, nuu numpe a nla hôla nye. Ndi kii y’a tagbe ibale wada a nkwo ndi a bana bé mut i hôla nye?

11 Tole ibale bôt iba ba niñi, ba nla tina lék; ndi lelaa mut a nla nôgda lék ibale a yé nyetama? 12 Ngim mut i nla yémbél mpom mut wada, ndi bôt iba ba nla jôs nye. Ndi nkôô u u mbéga ni minkôô maa u mpala* bé pédi.

13 Mañge nu a yé liyep ndi a ban-ga pék, a yé nseñ iloo mañ kiñe u u yé jôñ+ kayéle u nok ha bé maéba.+ 14 Inyule a* bi pémél i mok inyu yila kiñe,+ to hala kiki a bi gwééne ikété liyep isi énél i mañ kiñe.+ 15 Me bi tehe bayômi bobasôna ba mbet ba sôhôk hana ’isi, yak ni lelaa mam ma ntagbe inyu mañge nu a ga yoñ tel i mbus kiñe.* 16 To hala kiki bôt ba nit nye ba yé ngandak, i bôt ba ga lo i mbus ngéda, ba ga kônôl bé nye maséé.+ Yak hala a yé yañga ni linoñ mbebi.

5 Yoñ yihe i ngéda u nke i ndap i bañga Nyambe;+ i yé loñge le u ke nyoo inyu emble+ iloole u ke nyoo inyu ti bisesema kiki bijôñ bi bôt bi mboñ,+ inyule ba nyi bé le i jam ba mboñ li yé libe.

2 U pala bañ pot, u nwas bañ le ñem woñ u tinde we i pot jam i bisu bi bañga Nyambe we ngi ôt pék,+ inyule bañga Nyambe a yé i ngii ndi we u yé hana ’isi. Jon u nlama bé pot ngandak.+ 3 Ibale mut a nhoñol minson nwé ngandak,+ hala a ntinde nye i emel,* Ibale mut a mpot ngandak, a nsôk a kahal popoda kiki jôñ mut.+ 4 I ngéda u mbôn Nyambe jam, u tiñha bañ i yônôs jo,+ inyule a nkon bé maséé ni bijôñ bi bôt.+ I jam u mbôn, yônôs jo.+ 5 I yé loñge le u bôn bé, iloole u bôn ndi u yônôs bé.+ 6 U nwas bañ le nyo woñ u bôñha we béba,*+ u kal bañ to i bisu bi añgel* le u bi boñ hihôha.+ Inyuki w’a boñ le bañga Nyambe a unbene we kayéle u tinde nye i tjé minson mi moo moñ?+ 7 Kiki ngandak nduña inyu minson i ntinde mut i emel,+ hala nyen yak ngandak hop i yé yañga. Ndi we, kon bañga Nyambe woñi.+

8 Ibale u ntehe ba ntééñga hiyeyeba hi mut i homa u yéne, tole ba nkôde mbagi sép ni telepsép, hala a hélés bañ we.+ Inyule mut ngomin nunu a yé isi énél i ngomin ikeñi ipe, yak bo iba ba gwé bôt bape ba nloo bo tel.

9 Bobasôna ba nkabna bijek bi nlôl ’isi; yak yom kiñe i nje i nlôl i wom.+

10 I mut a ngwés moni a ga nuu bé moni, to nu a ngwés lingwañ a ga nuu bé jo.+ Yak i jam lini li yé yañga.+

11 I ngéda gwom bilam bi mbôl, yak baje gwo ba mbôl.+ Umbe nseñ u yé inyu nwet a gwé gwo, handugi i béñge gwo ni mis mbéñgege?+

12 Ngwelnson a nke ’ilo loñge, to a nje ndék, to a nje ngandak; ndi ngandak nkus i ngwañ mut i nwas bé nye le a kee ’ilo.

13 Me bi tehe jam li yé ngoo* ngandak hana ’isi: mut a nkot lingwañ, li sôk li lona nyemede ndutu. 14 A bi nimis lingwañ jé inyule a bi ha jo i ngim nyuñga,* nyuñga i kwo; i ngéda a bi gwal man munlôm, a bééna ha bé to yom.+

15 Kiki mut a bi pam nso i libum li nyañ, hala nyen a ga ke nso kiki a bi lo.+ A nla bé kena yom yo ki yo inyu ndumbba yé yosôna.+

16 Yak hala a yé ngoo ngandak. Nlélém yaga kiki mut a bi lo, hala ki nyen a ga ke; umbe nseñ u yé inyu nu a nwaa bé tumbba ni nson yañga?*+ 17 Hiki kel a nje bé ni maséé,* ndi a ban-ga ngandak liyot ni makon ni hiun.+

18 Jam lini jon me bi tehe le li yé loñge: le mut a je, a nyo, a kon ki maséé ikété ndumbba yosôna+ a ntumbba hana ’isi inyu ndék dilo di niñ bañga Nyambe a bi ti nye, inyule hala a yé nsaa* wé.+ 19 I ngéda bañga Nyambe a nti mut lingwañ ni bigwel moo,+ ndi a ti ki nye njel i nok lingoñoo li gwom bi, i mut nu a nlama yoñ i bisai* bi, a kon ki maséé ikété ndumbba yé. Hala a yé likébla li Nyambe.+ 20 Inyule a ga tehe* wengoñle dilo di niñ yé di mpala tagbe, inyule bañga Nyambe a nyônôs nye ñem ni maséé.+

6 Me bi tehe jam libe lipe li li mbéna pémél bôt ba binam hana ’isi: 2 bañga Nyambe a nti mut lingwañ, bigwel moo ni lipém, kayéle a nhañ bé yom yo ki yo i nkon nye ngôñ. Ndi bañga Nyambe a nwas bé nye le a nok lingoñoo li gwom bi, ndi nkén mut nyen a nok lingoñoo li gwom bi. I jam lini li yé yañga, li nsôghana ki i ñem. 3 Ibale mut a ngwal mbôgôl bon, a nom ngandak nwii, a un, ndi a nok bé lingoñoo li gwom gwé bilam ilole a njôp i soñ, me nla kal le yak i man nu a nwél libum a yé loñge iloo nye.+ 4 Inyule i man nunu a mpam i libum yañga, a tagbe ki ikété jiibe, ba ño bé to nye jôl.* 5 To ibale a bi tehe bé hiañgaa, a yi bé to jam jo ki jo; a yé loñge iloo* i mut nu.+ 6 Umbe nseñ u yé i niñ dikôô di nwii diba, ndi u ba bé maséé? Baa bobasôna ba nke bé i nlélém homa?+

7 Ndumbba i mut yosôna i yé ndigi inyu yônôs libum jé;+ ndi to hala a nuu bé. 8 Inyule mut pék a nloo jôñ mut ni kii,+ tole umbe nseñ hiyeyeba hi mut hi gwé inyule hi nyi joba inyu niñ?* 9 I yé nseñ le mut a kon maséé ni mam mis mé ma ntehe iloole a kahal yéñ mam a nla bé bana. Yak hala a yé yañga ni linoñ mbebi.

10 Hiki yom i yé, i bi bôk i kôhna jôl, yak libak li mut binam li nyiba; a nla bé to telep i minkaa ni mut nu a nloo nye ngui. 11 Kiki bibuk* bi mbôl, hala nyen yak gwañga bi mam bi mbôl; bi gwééne mut binam umbe nseñ? 12 Njee a nyi kii i yé loñge le mut binam a boñ ikété dilo di niñ yé i i yé yañga, i tagbege kiki yiye?+ Inyule njee a nla kal mut binam kii i ga tagbe hana ’isi i ngéda a mba ha bé?

7 Jôl lilam li nloo loñge mbon,+ yak hilo hi nyemb hi nloo hilo ligwéé. 2 I yé nseñ le u ke i ndap maéya iloole u ke i ndap ngand,+ inyule lisuk li bôt bobasôna li, bayômi ba nlama tééda i jam li i ñem. 3 Njiiha i yé loñge iloo hiol,+ i ngéda mut a môdi,* hala a nyilha nye loñge mut.+ 4 Ñem u mut pék u yéne i ndap maéya, ndi ñem u jôñ mut u yéne i ndap ngand.*+

5 I yé nseñ le u emble mut pék nu a nkônd we+ iloole u emble jôñ mut i ntubul we tjémbi di bibégés. 6 Kiki dikaha* di di nloñ isi hibee, hala nyen hiol hi jôñ mut hi yé;+ yak hala a yé yañga. 7 Ndi ndééñga i nla boñ le mut pék a boñ wee mut njék, yak bitek bi ñôbôs ñem.+

8 Lisuk li jam li yé nseñ iloo bibôdle gwé. I yé nseñ le u bana wongut iloole u bana ngôk.+ 9 U pala bañ unup,*+ inyule bijôñ bi bôt gwon bi mpala unup.*+

10 U kal bañ le: “Inyuki dilo di kôba di bé dilam iloo dini?” Inyule pék bé yon i ntinde we i bat hala.+

11 I ngéda mut pék a nkôhna ngababum, hala a yé loñge. I pék ini i yé ki nseñ inyu bôt ba yé i niñ.* 12 Pék i nsôñ mut+ kiki yak moni mi nsôñ+ mut, ndi nseñ u yi u yé le: pék i nsôñ niñ i nu a gwé yo.+

13 Béñge nson u bañga Nyambe, inyule njee a nla kodol i jam a bi kôdi?+ 14 I kel mam ma yé malam,+ yak we boñ loñge; ndi i kel ndutu, yi le Nyambe nyen a bi boñ i kel ini yo iba,+ inyu boñ le bôt ba binam ba pam bañ i yi i mam ma ga lo.+

15 Me bi tehe mam momasôna munu niñ yem i i gwé bé nseñ wo ki wo:+ mut a téé sép a nwo, to hala kiki a mboñ mam ma téé sép;+ ndi béba mut i nom, to hala kiki i mboñ mam mabe.+

16 U ba bañ mut a téé sép+ iloo hihéga, u ba bañ to mut pék iloo hihéga,+ tiga le u boñ wemede béba.+ 17 U ba bañ béba mut iloo hihéga, u ba bañ to jôñ mut,+ tiga le u wo ngéda ngi kola.+ 18 I yé loñge le u emble mabéhna ma bisu,* ndi u nwas bañ to mana mape;*+ inyule i mut a nkon Nyambe woñi a ga emble mo ima.

19 Mut pék a gwé ngui iloo jôm li mimpémba mi bôt ikété tison.+ 20 Inyule mut telepsép a ta bé munu ’isi le a mboñ ndigi loñge, ndi a boñ bé béba.+

21 U emble bañ to hiki jam bôt ba mpot;+ tiga le u nok ngwélél woñ a ntiihe we;* 22 inyule wemede u nyi ikété ñem woñ le u ma tiihe bôt bape ngandak ngélé.+

23 Me bi noode wan mam momasôna ni pék, me kal le: “M’a bana pék.” Ndi i bi loo me ntel. 24 I mam ma bi bôña, di ta bé le di yi mo, ma yé ki ndip ngandak. Njee a nla nok mo?+ 25 Me bi yoñ makidik i yi pék, i wan yo ni i yéñ yo; i yi inyuki mam ma mbôña, ni i nok maboñok mabe ma bijôñ bi bôt, ni bijôñ bi mut njék.+ 26 Ha nyen me bi tehe le: i muda a yé kiki mbunja nsômbi a nlol iloo nyemb, ñem wé u yé kiki pése, moo mé ma yé kiki minsañ mi bikei mi ndap mok. I mut a nkon bañga Nyambe woñi, i muda nu a ga gwel bé nye,+ ndi a ga gwel mboñbéba.+

27 Nkot bôt+ a nkal le: “I jam lini jon me bi léba. Me bi wan mam momasôna jada ni jada ipam lisuk, 28 ndi jam me bi téñbe i yéñ, me bi léba bé jo. Ikété hikôô hi bôt, me bi léba munlôm wada nu a téé sép, ndi me bi léba bé muda nu a téé sép. 29 I jam lini jon me bi léba: bañga Nyambe a bi hek bôt ba téé sép,+ ndi ba bi noñ manjel map bomede.”+

8 Njee a yé mut pék? Njee a gwé mahoñol inyu mélés ngim ndutu?* Pék i mboñ le su u mut u bai, i mboñ ki le su u mut u ba ha bañ nkañak.

2 Me nkal le: “Nôgôl oda i kiñe+ inyule u bi kum soñ i bisu bi Nyambe.+ 3 U pala bañ nyodi i homa a yé.+ U nit bañ to jam libe;+ inyule kiñe i nla boñ to kii i nlémél nye, 4 inyule nyen a gwé buk i nsôk;+ njee a nla kal nye le: ‘Kii u yé i boñ?’”

5 I mut a nôgôl mbén a ga nok bé ndutu,+ yak mut pék a ga yi imbe ngéda ni lelaa a boñ mam.*+ 6 Hiki jam li gwé yé ngeñ ni lelaa li nlama bôña,*+ inyule bôt ba binam ba gwé ngandak mandutu. 7 Kiki mut to wada a nyi bé jam li ga tagbe, njee a nla kal lelaa li ga tagbe?

8 Kiki mut to wada a nla bé ane nhébék niñ,* a nla bé to gwel wo le u pam bañ, hala ki nyen mut a nla bé to ane hilo hi nyemb.+ Kiki sônda i nla bé kôhna kunde i yék gwét, hala nyen béba i ga nwas bé i mut a mboñ yo le a pei.*

9 Me bi tehe mam mana momasôna, me yoñ ki ngéda i wan minson nwominsôna mi mbôña hana ’isi, i ngéda mut a ñane mut inyu boñ nye béba.+ 10 Me bi tehe kiki ba njô bibéba bi bôt, bi bi bé jôp, bi pamak i homa mpubhaga, ndi ba bi pala hôya bo mu tison ba bé bôñôl mam mabe.+ Yak i jam li, li yé yañga.

11 Ibale ba mpala bé lona kogse inyu liboñok libe,+ miñem mi bôt mi nai ni boñ mam mabe.+ 12 To hala kiki mboñbéba a mboñ mam mabe mbôgôl ngélé, ndi to hala a niñik ndigi, me nyi le mam m’a sôk loñge inyu i bôt ba kon bañga Nyambe woñi, inyule ba nkon nye woñi.+ 13 Ndi mam m’a sôk bé loñge inyu béba mut,+ niñ yé i yé kiki yiye,+ i ga nom bé inyule a nkon bé Nyambe woñi.

14 Yañga jam* yada i mbôña hana ’isi: bôt ba téé sép+ ba nkôhna i jam bibéba bi bôt bi kôli kôhna, yak bibéba bi bôt bi nkôhna jam bôt ba téé sép ba kôli kôhna.+ Me nkal le yak i jam lini, li yé yañga.

15 Jon me nti maéba le mut a kon maséé,+ inyule hana ’isi jam lipe li nloo bé lini le: mut a je, a nyo, a kon ki maséé; a nlama boñ hala ngéda yosôna a ntumbba ni nson ikété dilo di niñ+ bañga Nyambe a bi ti nye hana ’isi.

16 Me bi yoñ makidik i ñem wem i bana pék ni i wan minson nwominsôna mi mbôña hana ’isi,+ juu ni njamuha me bé ke bé ’ilo.* 17 Ha nyen me bi wan minson mi bañga Nyambe nwominsôna, me bi sôk me nok le bôt ba binam ba ta bé le ba nok mam ma ntagbe hana ’isi.+ To ba mboñ biliya bi ngui, ba nla bé nok. To ibale ba nkadba le ba gwé pék, ba ta bé le ba nok mo.+

9 Jon me bi tééda i mam mana momasôna i ñem, me sôk ki nok le mut telepsép lôñni mut pék ba yé i moo ma bañga Nyambe, yak minson nwap mi yé i moo mé.+ Bôt ba nyi bé gwéha i bi ba ilole ba ngwéé, to ôa i bi ba, ba bi yi bé yo. 2 Mut telepsép ni béba mut,+ loñge mut ni mut nu a yé mpubhaga lôñni mut nu a ta bé mpubhaga, i bet ba nti bisesema ni bet ba nti bé bisesema, bobasôna ba gwé lisuk jada.+ Loñge mut i yé nlélém ni mboñbéba; nu a nkum soñ a yé nlélém ni nu a nkon woñi i kum soñ. 3 I jam lini li nhindhana ñem, li mbôña hana ’isi: inyule bobasôna ba gwé nlélém lisuk,+ ñem u mut binam u yé nyonok ni béba; yak njék i yé bo ñem niñ yap yosôna, i mbus ba nwo!*

4 Botñem i yé inyu mut a niñ, inyule ngwo i ngi niñik i yé nseñ iloo mim u mbondo njéé.+ 5 Inyule bayômi ba nyi le ba ga wo,+ ndi bawoga ba nyi bé to jam,+ ba ga kôhna ha bé ki nsaa* wo ki wo, inyule bôt ba ga hôya bo.+ 6 Yak gwéha yap, ôa yap ni njôñ yap bi mal tjiba, ba nyoñ ha bé ngaba ni jam jo ki jo li li mbôña hana ’isi.+

7 Jon kenek, u je bijek gwoñ ni maséé, u nyo ki wai yoñ, ñem u konok we maséé,+ inyule minson nwoñ mi nlémél bañga Nyambe.+ 8 U habga ndigi bipuba bi mambot,* u hoobaga ndigi mbon i ño.+ 9 Nok lingoñoo li niñ lôñni nwaa woñ nu gwéha+ ikété dilo tjodisôna di niñ yoñ i yañga, tjon Nyambe a bi ti we hana ’isi, dilo tjoñ tjodisôna di di mpala tagbe, inyule hala a yé ngaba yoñ ikété niñ ni ikété nson wonsôna u ntumbba hana ’isi.+ 10 To kinje jam u gwé le u mboñ, boñ jo ni ngui yoñ yosôna inyule nson wo ki wo, to mahoñol, to yi, to pék bi ta bé i Soñ,*+ i het u nke.

11 Me bi tehe jam lipe hana ’isi: nu a mpala ngwéé bé nyen a nyémbél ngwéé hiki ngéda, nu a gwé ngui bé nyen a nyémbél bisañ hiki ngéda,+ i nla pam le mut pék a bana bé bijek, i nla pam le nu a nyi jam a bana bé lingwañ,+ mam ma ntoo bé hiki ngéda inyu nu a gwé yi,+ inyule mangéda mabe ni mimpuhge mi mam mi nkwél bôt bobasôna. 12 Inyule mut binam a nyi bé i ngéda jam li mpémél nye.+ Kiki hiobi hi ngwiya* i mbunja, yak dinuni di ngwiya i hiandi, hala nyen ndutu* i mpuhe mut binam kiki hiandi.

13 Me bi tehe jam hana ’isi inyu pék, li bi suk me: 14 man tison wada a bééna ndék bôt mukété; mpémba kiñe wada u lo i jôs yo, a kéña yo ni lipénd. 15 Ndi hiyeyeba hi mut hi bé mu tison i, hi bak mut pék; a bi sôñ i tison ini lôñni pék yé. Ndi mut to wada a bi bigda bé hiyeyeba hi mut hi.+ 16 Jon me bi kalba le: ‘Pék i nloo ngui;+ ndi to hala, ba nyan hiyeyeba hi mut, ba nôgôl bé to bipôdôl gwé.’+

17 I yé loñge i nôgôl maéba mut pék a nti we ikété nwee, iloole u emble minlondok mi nu a ñane bijôñ bi bôt.

18 Pék i yé nseñ iloo bijôl bi gwét, ndi mboñbéba wada a nla ôbôs ngandak biloñge bi mam.+

10 Kiki mim mi banjemnje mi mboñ le labinda i numb bôô njiñ, i pémés ki lihus, hala nyen ndék bijôñ i ñôbôs jôl lilam li mut nu a gwé pék ni lipém.+

2 Ñem u mut pék u ñéga nye i loñge njel,* ndi ñem u jôñ mut u ñéga nye i béba njel.*+ 3 To imbe njel jôñ mut i nyoñ, pék i nhañ nye,*+ a nyis ki bôt bobasôna le a yé jôñ.+

4 Ibale ñane a ñunbene we, u nyodi bañ i homa woñ,+ inyule libak li nwee li nhôyôs bibéba bikeñi.+

5 Me bi tehe jam li nhindhana ñem hana ’isi, mintén mi dihôha baane ba mboñ:+ 6 bijôñ bi bôt bi nkôhna ngandak bitel bikeñi, ndi i bôt ba nyi bôlô* ba gwé bitel bititigi.

7 Me bi tehe bagwélél ba nkil i bihosi, ndi baane ba kenek ni makôô wengoñle ba yé bagwélél.+

8 Nu a ntém bee a yé le a kwo mu;+ nu a mbôk libap li ngok, nyoo i yé le i kogoo nye.

9 Nu a mbol ngok a nla babaa; nu a mbahal tjéé, béba jam i nla pémél nye.*

10 Ibale sélél i ntuu,* ndi mut a hôl bé yo, a nlama sal ni ngui ngandak. Ndi pék i nhôla i boñ mam loñge.

11 Ibale nyoo i nkogoo we ilole ba mbobe yo, wee mbobe nyoo* a nhôla ha bé to jam.

12 Bibañga bi mpémél i nyo u mut pék bi mboñ le bôt ba gwés nye,+ ndi bibép bi jôñ mut bi nlona nyemede ndutu.+ 13 Bibañga bi bisu bi bi mpémél i nyo wé bi yé bijôñ,+ bibañga gwé bi nsôk bi yé wee mut le a nkônd njék. 14 Ndi jôñ mut i mpot ndigi pot ni pot.+

Mut a nyi bé i jam li ga bôña; njee a nla kal nye i jam li ga tagbe i ngéda a mba ha bé?+

15 Ndumbba nson i jôñ mut i nwéés nye, inyule a nyi bé to lelaa a léba njel i nke i tison.

16 Kinje béba jam inyu loñ i ngéda kiñe i yé mañge,+ yak baane ba bôdlak ngand kegla! 17 Kinje maséé inyu loñ i ngéda kiñe i yé man ntôô mut, yak baane ba jek i loñge ngéda inyu bana ngui, ndi ha inyu lihiua bé!+

18 Ngandak yeñgi i mboñ le bileñ bi nyôl bi nkuuba, yak moo ma yeñgi ma mboñ le nyôl u soo.+

19 Bijek* bi nlona maséé,* yak wai i nlémés niñ;+ ndi moni mi nsomb hiki yom mut a gwé ngôñ.+

20 To ikété ñem woñ,* u tiihege bañ* kiñe,+ u tiihege bañ to ngwañ mut ikété tuñ yoñ; inyule hinuni* hi nla kena nwin,* tole nuga i i gwé bipapai i nla tiimba i yom u mpot.

11 Leñ bret yoñ i malép,+ inyule i mbus ngandak dilo w’a témb u léba yo.+ 2 Ti bôt basaambok, to bôt juem ngaba,+ inyule u nyi bé i béba jam i ga kwo hana ’isi.

3 Ibale ond i nyon ni malép, nop a ga no hana ’isi; ibale e i nkwo i pes nwelmbok tole i pes ñombok, i ga yégle ha i homa i nkwél.

4 I mut a mbéñge kiki mbebi i nhôñ, a ga nwes bé mbôô; yak nu a nun ond a ga bumbul bé.+

5 Kiki u nyi bé lelaa mbuu u mboñ i bihés bi man nu a yé ikété libum li* muda jém,+ hala nyen u nyi bé to nson u bañga Nyambe nu a mboñ mam momasôna.+

6 Nwes mbôô yoñ kegla, u nôyôs bañ woo woñ letee ni kôkôa;+ inyule u nyi bé imbe i ga o, too ini, too ii tole yo iba.

7 Mapubi ma yé loñge, i yé ki loñge le mis ma tehe hiañgaa. 8 Ibale mut a niñ ngandak nwii, a kon maséé mu nwii mi nwominsôna.+ Ndi a nlama bé hôya le yak dilo di jiibe di nla ba ngandak; i mam momasôna ma nlama lo ma yé yañga.+

9 Kon maséé a mañge wanda hala kiki u ngi yii njohok, yak ñem woñ u kon maséé i dilo di binéñél gwoñ. Boñ kiki ñem woñ u nkal we, noñ mam malam mis moñ ma ntehe; ndi yi le bañga Nyambe a ga pémhene we mbagi* inyu mam ma momasôna.+ 10 Jon héya mam ma nlona we nduña ñem, kee ki haa ni mam mabe,* inyule libak li mañge wanda ni ngui mañge wanda bi yé yañga.+

12 Jon u bigdaga Nhek woñ i dilo di binéñél gwoñ,+ ilole dilo dibe di nlo,+ yak ni nwii u ga kal le: “Niñ i nél ha bé me”; 2 ilole hiañgaa, mapubi, sôñ ni tjôdôt bi nkôp jiibe,+ ilole ond i ntémb i loo i mbus nop;* 3 i kel batat* ndap ba mbôdôl sehla,* mimpémba mi bôt mi gwé ha bé ngui,* yak bôda ba nwaa kok inyule ba ta ha bé ngandak, i bôda ba mbéñgne i biwinda ba ntehe jiibe;+ 4 i ngéda makôga ma ma nun nloñ ma nkwéhba, i ngéda mbimba i ngok kôgôl i nsôs, mut a ntôde i ngéda a nok kiñ hinuni, yak i bingond gwobisôna bi ntôp tjémbi, kiñ yap i mpam ha bé loñge.+ 5 Mut a nkon woñi i bet i bahoma ba nyôgi, gwom bi nkônha woñi bi yé mu njel. End i nkana* i nsem,+ tandi i nla ha bé puue, ngôñ je i mal, inyule mut a yé i ke i homa a ga yén ntandaa ngéda,+ i bôt ba nkôhna maéya ba nhiôm ni nloñ;+ 6 ilole nkôô silba u mpédi, lidis li gôl li nyugda, himbôga hi bôô i lingen, yak keñgee ba ñudul malép i bee i nyugda. 7 Ha nyen nluñ ték u ntémb i biték+ i het u bi lôl, mbuu* u témb yak bañga Nyambe nu a bi ti wo.+

8 Nkot bôt+ a nkal le: “Gwañga* bi mam! Mam momasôna ma yé yañga.”+

9 Nkot bôt a bi bana ndik bé pék, ndi a bé niiga yak bôt i mam a bé yi,+ a bi ôt pék, a tibil ki wan mam inyu tila mangén ikété oda.+ 10 Nkot bôt a bi yéñ bibañga bilam+ ni bibañga bi maliga le mut a nla bôdôl ñem.

11 Bibañga bi bôt ba pék bi yé kiki minsoñ mi makoñ,+ yak bipôdôl gwap bi pék bi yé kiki batone le mut a ntibil tômôl; bi nlôl yak ntééda mintômba wada. 12 Handugi mam mana, a man wem, me mbéhe we le, nson u tila ngandak bikaat u gwé bé lisuk, yak ngandak yigil i bikaat i nwééhana.+

13 Kiki mam momasôna ma mal nôga, lisuk li nkwel li yé le: kon bañga Nyambe+ woñi, nôgôl ki mambén mé,+ inyule hala a yé jam hiki mut a nlama boñ.+ 14 Nyambe a ga kéés bôt inyu mam momasôna ba mboñ, yak mam ma sôli, inyu yi too ma yé malam too ma yé mabe.+