DANIEL

1 I nwii mi nyônôs maa mi ane i kiñe Yuda le Yéhôyakim,+ nyen kiñe Babilôn le Nébukadnézar a bi lo i Yérusalem, a kéña tison.+ 2 Yéhôva a sôk a ti kiñe Yuda le Yéhôyakim i moo+ ma kiñe Babilôn, lôñni pes yada i bisélél bi ndap* i bañga Nyambe. Kiñe Nébukadnézar a kena gwo i loñ Sinar,*+ i ndap* nyambe wé. A bii i bisélél bi i litéédana* li nkus li nyambe wé.+

3 I mbus, kiñe i kal Aspénaz, mut ngomin nu a bé ane ndap yé, le a lona bon* ba Israel bahogi, téntén ba ba yé mu mbôda i kiñe ni i mintôô mi bôt.+ 4 Ba bé lama ba boñge ba wanda ba ba gwé bé lem* mu manyuu map, ba bak balam, ba ban-ga pék, ni yi, ni liyi wan mam;+ ba lak ki sal i ndap* kiñe. Aspénaz a bé lama niiga bo matila, yak ni hop u bôt ba Kaldéa. 5 Handugi hala, kiñe i ti oda le hiki kel, ba nlama ti bo bijek bilam lôñni wai ba bé bii i téblé kiñe. Ba bé lama niiga* bo nwii maa. I lisuk li ngéda i, ba bé lama bôdôl sélél kiñe.

6 Ikété boñge ba wanda, bahogi ba bé lôl i litén li* Yuda, bo bana le: Daniel,*+ Hanania,* Misael* ni Azaria.*+ 7 Ndi mut ngomin nu a ñane ndap kiñe, a ti bo môl mape;* a ti Daniel jôl le Beltésasar,+ a ti Hanania jôl le Sadrak, a ti Misael jôl le Mésak, a ti ki Azaria jôl le Abed-Négô.+

8 Ndi Daniel a bi kit mu ñem wé le, a ga hindis bé nyemede ni bijek bilam to ni wai ba bé bii i téblé kiñe. Jon a bi bat mut ngomin nu a ñane ndap kiñe kunde le a je bañ bijek bi bi yé le bi hindis nye. 9 Ha nyen bañga Nyambe a bi boñ le mut ngomin nu a ñane ndap kiñe, a unda Daniel loñgeñem,* a kon ki nye ngoo.+ 10 Ndi mut ngomin nu a ñane ndap kiñe, a kal Daniel le: “Me nkon nwet wem le kiñe woñi, nyen a bi kal i gwom ni nlama je ni i gwom ni nlama nyo. Kii i ga tagbe ibale a ntehe le ni nkôt iloo bana boñge ba wanda bape, ba ba yé bisega binan? Ngo ki bé bon n’a boñ le kiñe i kit me ño.”* 11 Ha ni nyen Daniel a bi pôdôs i ntat mut ngomin nu a ñane ndap kiñe a bi téé le a tééda nye Daniel, Hanania, Misael ni Azaria; a kal nye le: 12 “Soho, noode le bagwélél boñ jôm li dilo, le ba ti ndik bés bikai* inyu je, ni malép inyu nyo. 13 I mbus, u ga béñge masu més ni masu ma bana boñge ba wanda bape, ba ba nje bijek bilam ba bé bii i téblé kiñe, inyu tehe bonjee ba gwé masu ma nene loñge, ha nyen u ga yoñ makidik inoñnaga ni i yom u ga tehe.”

14 Ha ni nyen a bi neebe mahoñol map, a noode ki bo jôm li dilo. 15 I mbus jôm li dilo, masu map ma bé nene loñge, ba nen-ge ki mbôô* iloo bana boñge ba wanda bobasôna ba ba bé je bijek bilam ba bé bii i téblé kiñe. 16 Jon ntat a bé a héya bijek gwap ni wai yap, a tinak ndik bo bikai.* 17 Ha nyen bañga Nyambe a bi ti i boñge ba wanda bana pék, bo ba-na, a ti ki bo yi ni ngap i tibil wan mam inyu mintén nwominsôna mi bôlô matila; yak Daniel a kôhna bañga yi inyu toñol biyiinda gwobisôna ni bieem gwobisôna.+

18 Kiki ngéda Nébukadnézar a bi téé le ba lona nye boñge ba wanda i bi kola,+ mut ngomin nu a ñane ndap kiñe, a kena bo i bisu gwé. 19 I ngéda kiñe i bé pot ni bo, ba bi léba bé mut to wada mu ntôñ wap nu a bé kiki Daniel, Hanania, Misael ni Azaria;+ hala nyen ba bi yégle inyu sélél kiñe. 20 I ngéda kiñe i bé bat bo jam i het pék ni bañga yi bi bé béda, i bé léba le ba nloo biprisi bi makañ gwobisôna jôm li ngélé, yak bôt ba ngambi+ ba ane yé yosôna. 21 Daniel a yén nyoo letee ni i nwii ane u bisu u kiñe le Kirus.+

2 I nwii mi nyônôs ima mi ane yé, Nébukadnézar a bi emel ngandak bieem, hala a tééñga+ nye,* kayéle a la ha bé ke ’ilo. 2 Jon kiñe i bi ti oda le ba sébél biprisi bi makañ, bôt ba ngambi, bôt ba makañ, yak ni bôt ba Kaldéa,* le ba kal nye bieem gwé. Ha nyen ba bi lo, ba telep i bisu bi kiñe.+ 3 Kiñe i kal bo le: “Me ñemel, ndi i eem ini i ntééñga me,* inyule me nyéñ yi kii me ñemel.” 4 Bôt ba Kaldéa ba timbhe kiñe ni hop Araméa,*+ ba kal le: “A kiñe, niñ i boga ni boga. Kal bagwélél boñ eem yoñ, ndi bés d’a kal we kii i nkobla.”

5 Kiñe i timbhe bôt ba Kaldéa le: “Makidik mem ma nsôk mana: Ibale ni nyis bé me eem ni ngobol yé, b’a señde bé bikét bikét, ba boñ ki le mandap manan ma yila biluk.* 6 Ndi ibale ni nkal me eem ni ngobol yé, me ga ti bé makébla, me bom bé, me ti ki bé lipém likeñi.+ Jon kala me eem ni ngobol yé.”

7 Ba timbhe kiñe inyu ngélé i nyônôs iba, ba kal le: “A kiñe, kal bagwélél boñ eem yoñ, ndi bés d’a kal we kii i nkobla.”

8 Kiñe i timbhe bo le: “Me ntehe le ni nyéñ je ngéda, inyule ni nyi le me mal yoñ makidik. 9 Ibale ni nyis bé me eem, bébobasôna ni ga bana ndik nlélém kogse. Inyule ni nôgla le ni nkal me bitembee, ni nsômbôl ki lôk me, ni hoñlak le me nla héñha makidik mem. Jon kala me eem, ha nyen m’a yi le ni nla kobol yo.”

10 Bôt ba Kaldéa ba timbhe kiñe le: “Hana ’isi,* mut nye ki nye a nla bé boñ i jam kiñe i mbat, inyule kiñe ikeñi yo ki yo, to ngomin i pes mbok yo ki yo i yé ngi bat prisi makañ, to mut ngambi, to man Kaldéa i nya jam i. 11 I jam kiñe i yé i bat li nlet, mut a ta bé le a boñ jo, ndik banyambe ba ba niñ bé ni bôt.”*

12 Kiki kiñe i bi nok hala, i unup ngandak, i ti oda le ba nol bôt ba pék bobasôna ba Babilôn.+ 13 I ngéda oda i bi pam, ba bôdôl yéñ bôt ba pék le ba nol bo, ba bôdôl yak yéñ Daniel lôñni basolôñ bé le ba nol bo.

14 Ha ngéda i nyen Daniel a bi kwel ni Ariôk, ñane batat kiñe, nu a bé ke i nol bôt ba pék ba Babilôn; a pôdôs nye ni bibuk bi pék, a yoñok ki yihe ni bibañga gwé. 15 A bat Ariôk, ngwélél kiñe le: “Inyuki oda i kiñe i yé ndutu hala?” Ha nyen Ariôk a bi kal Daniel i jam li ntagbe.+ 16 Jon Daniel a bi ke a tehe kiñe, a bat le i ti nye ngéda inyu boñ le a kobol eem yé.

17 Daniel a témb i ndap yé, a kal basolôñ bé Hanania, Misael ni Azaria i jam li. 18 A bat bo le ba soohe Nyambe nu ngii inyu jimb li, le a kônôl bo ngoo, le ndi Daniel ni basolôñ bé ba wo bañ lôñ yada ni bana bôt ba pék ba Babilôn bape.

19 Ha nyen i jimb lini li bi soolana Daniel i yiinda juu.+ Jon Daniel a bi bégés Nyambe nu ngii. 20 Daniel a kal le:

24 I mbus, Daniel a ke yak Ariôk, i mut kiñe a bi téé le a nol bôt ba pék ba Babilôn,+ a kal nye le: “U nol bañ mut pék to wada nu Babilôn. Jôbna me yak kiñe inyu boñ le me kal nye kii eem yé i nkobla.”

25 Ariôk a pala jôbna Daniel yak kiñe, a kal kiñe le: “Me nléba mut ikété bon ba Lôk Yuda ba ba yé hana i minkôm,+ nu a nla yis kiñe kii eem yé i nkobla.” 26 Kiñe i bat Daniel, nu ba bé sébél le Beltésasar,+ le: “Baa u nla toi kal me i eem me bi emel ni kii i nkobla?”+ 27 Daniel a timbhe kiñe le: “Mut to wada ikété bôt ba pék, bôt ba ngambi, biprisi bi makañ, to bayitjôdôt a ta bé le a kal kiñe i jimb a yé bat.+ 28 Ndi Nyambe wada a yé i ngii, nyen a yé Nu a nyelel mam ma sôli,*+ nyen a nyis Kiñe Nébukadnézar i jam li ga bôña i dilo di nsôk. Eem yoñ ini, yak biyiinda u bi tehe i nañi yoñ, gwo bini:

29 “A kiñe, i ngéda u bé i nañi yoñ, u bi emel i jam li ga bôña i dilo di nlo, Nu a nyelel mam ma sôli nyen a bi yis we i jam li ga bôña. 30 I jimb lini li bi soolana bé me inyule me nloo mut nye ki nye pék; ndi hala a yé inyu boñ le kiñe i yi kii eem yé i nkobla, kayéle u yi mahoñol ma ñem woñ.+

31 “We, a kiñe, u bé béñge, ndi u tehe ôñgba* i nlôôha ba ikeñi. I ôñgba ini i bé soso, i bayak ki ngandak kiyaga, i bé i téé we i mbombom, i kônhaga woñi ngandak. 32 Ño u ôñgba ini u bé ni bañga gôl,+ tôl yé ni bitjep ni moo mé bi bé ni silba,+ libum jé ni mabel mé bi bé ni mamuna,+ 33 makôô mé ma bé ni kei,*+ mabal mé ma bak pes yada ni kei, ii pes ipe ni ték lima.*+ 34 Mu kiki u bé béñge, ngok yada i nyodi nyoo i hikôa, ibabé le moo ma mut mon ma héya yo, i kumul ôñgba i mabal, ma ma bé ni kei* ni ték lima; ngok i nyugut gwo minluñ minluñ.+ 35 Ha nyen kei,* ték lima, mamuna, silba ni gôl bi bi nyugdana gwobisôna minluñ minluñ, bi yila kiki bikôgôô bi litidil i ngéda sép, mbebi i kena gwo haa kayéle yom to yada i bi yégle bé. Ndi ngok i i bi bép ôñgba i yila hikôa hikeñi, hi yônôs hisi hiosôna.

36 “Eem ini, nano di ga kal kiñe kii eem i nkobla. 37 We a kiñe, kiñe i bikiñe, wen Nyambe nu ngii a nti ane,+ lipémba, ngui ni lipém, 38 a bi ti yak bôt i moo moñ to hee homa ba yiine, yak binuga bi bikai, yak dinuni di ngii, a yilha ki we ñane i ngii mam momasôna.+ Ngo wen u yé ño gôl.+

39 “I mbus yoñ, ane ipe i ga telep,+ ndi i ga bana bé ngui kiki ane yoñ;* yak ane ipe, i nyônôs aa, i i yé ni mamuna, yon i ga énél hisi hiosôna.+

40 “Ndi inyu ane i nyônôs ina, i ga bana ngui kiki kei.*+ Kiki kei i nyugut gwom gwobisôna, i nwehek minluñ mbok yosôna, ñ, kiki kei i mbôk gwom ngéñ ngéñ, hala nyen i ane ini i ga nyugut, i bôk yak biane bini gwobisôna ngéñ ngéñ.+

41 “Nlélém kiki u bi tehe mabal ni dinoo di makôô, bi bi bé pes yada ni ték lima, ii pes ipe i bak ni kei,* hala nyen ane i mba nkabak, ndi pes yada i ane i ga let kiki kei, hala kiki u bi tehe kei mpôdnaga ni ték lima. 42 Kiki dinoo di makôô di di bé pes yada ni kei,* ii pes ipe ni ték lima, jon pes ane yada i ga bana ngui, ii pes ipe i bombok. 43 Kiki u bi tehe kei mpôdnaga ni ték lima, hala nyen bo ni bôt* ba ga pôdna; ndi to wada a ga adbe bé nuu numpe, ndik kiki kei* i mpôdna bé ni ték lima.

44 “I dilo di bikiñe bi nyen Nyambe nu ngii a ga téé ngim ane,+ i i ga tjiba bé kekikel.+ I ane i, i ga tagbe bé i moo ma litén lipe.+ I ga nyugut biane bi gwobisôna, i bôk ki gwo ngéñ ngéñ,+ ndi yotama yon i ga nom i boga ni boga.+ 45 Kiki u bi tehe ngok yada i nyodi i ngii hikôa ibabé le moo ma mut mon ma héya yo, i nyugut kei,* ni mamuna, ni ték lima, ni silba lôñni gôl minluñ minluñ.+ Nyambe Nunkeñi a nyis kiñe i jam li ga bôña i dilo di nlo.+ Eem i yé maliga, yak ngobol yé i ga set bé.”

46 Ha nyen Kiñe Nébukadnézar a bi ôm mbom ’isi i bisu bi Daniel, a ti nye bibégés. A ti ki oda le ba ti Daniel likébla, ba ligis ki binjinjiñ inyu yé. 47 Kiñe i kal Daniel le: “Ntiik, Nyambe woñ a yé toi Nyambe nu banyambe, Nwet nu bikiñe, yak ni Nu a nyelel mam ma sôli, inyule u mbana ngap i yelel i jimb li.”+ 48 Kiñe i ti Daniel tel ikeñi, i ti nye ngandak makébla malam, i téé nye ñane i ngii pes mbok* i Babilôn,+ i téé ki nye ñéga nu bisu i ngii bôt ba pék ba Babilôn bobasôna. 49 Kiñe i boñ i yom Daniel a bi bat nye, i téé Sadrak, Mésak ni Abed-Négô+ le ba béñge pes mbok* i Babilôn, ndi Daniel nye a bé sal i kotoo i kiñe.

3 Kiñe Nébukadnézar a boñ ôñgba* i gôl, ntel wé u bé môm masamal ma dikéñéé di moo,* pôk yé i bak dikéñéé di moo disamal.* A téé yo i tegep mbok i Dura, i pes mbok* i Babilôn. 2 I mbus hala, Kiñe Nébukadnézar a ti oda le ba kot batééda nkoñ,* baéga, bangomin ba bipes bi mbok, batipék, batééda nkus, bakéés, biloya* ni babéñge bipes bi mbok* bobasôna, le ba loo i ngand mayibil i ôñgba Kiñe Nébukadnézar a bi téé.

3 Jon batééda nkoñ, baéga, bangomin ba bipes bi mbok, batipék, batééda nkus, bakéés, biloya ni babéñge bipes bi mbok* bobasôna ba kodba inyu ngand mayibil i ôñgba Kiñe Nébukadnézar a bi téé. Ba telep i mbombom ôñgba Nébukadnézar a bi téé. 4 Nlegelnwin a lond makeñi, a kal le: “A bé bôt ba matén, ba biloñ, ni ba dilémb, i oda ini yon ni nlama noñ: 5 i ngéda n’a nok kiñ i hioñ, i hikos, i hiluñ hi manganda, i hiluñ, i hikôkôda hi manganda, i hikos hikeñi, ni i bini bikôkôda bipe gwobisôna, ha nyen ni ga ôm maboñ ’isi, ni bégés ôñgba i gôl Kiñe Nébukadnézar a mal téé. 6 Nu ni nu a ga ôm bé maboñ ’isi, to bégés ôñgba, a ga léña kunda yada ikété juu li hié hikeñi.”+ 7 Jon i ngéda matén momasôna, biloñ gwobisôna, ni bôt ba dilémb tjodisôna ba bi nok kiñ i hioñ, i hikos, i hiluñ hi manganda, i hiluñ, i hikôkôda hi manganda, ni i bini bikôkôda bipe gwobisôna, ha nyen bobasôna ba bi ôm maboñ ’isi, ba bégés ôñgba i gôl Kiñe Nébukadnézar a bi téé.

8 Ha ni nyen bôt ba Kaldéa bahogi ba bi tiige kiñe bebee inyu soman Lôk Yuda.* 9 Ba kal Kiñe Nébukadnézar le: “A kiñe, niñ i boga ni boga. 10 A kiñe, wen u bi ti oda le hiki mut nu a ga nok kiñ i hioñ, i hikos, i hiluñ hi manganda, i hiluñ, i hikôkôda hi manganda, i hikos hikeñi ni i bikôkôda bini bipe gwobisôna, a nlama ôm maboñ ’isi, a bégés ôñgba i gôl; 11 ni le nu ni nu a ga ôm bé maboñ ’isi, to bégés ôñgba, a ga léña ikété juu li hié hikeñi.+ 12 Ndi Lôk Yuda ihogi, i u bi téé le ba béñge pes mbok* i Babilôn, hala wee Sadrak, Mésak, ni Abed-Négô;+ ba ntjél nôgôl we, a kiñe. Ba ngwélél bé banyambe boñ, ba ntjél ki bégés ôñgba i gôl u bi téé.”

13 Ha nyen Nébukadnézar a bi bep unup, a ti oda le ba lona Sadrak, Mésak ni Abed-négô i bisu gwé. Hala nyen ba bi lona i bôt ba i bisu bi kiñe. 14 Nébukadnézar a kal bo le: “A Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, baa i yé toi maliga le ni ngwélél bé banyambe bem,+ ni tjélék ki bégés ôñgba i gôl me ntéé? 15 Nano ni, ibale ni yé bebee i ôm maboñ ’isi i ngéda n’a nok kiñ i hioñ, i hikos, i hiluñ hi manganda, i hiluñ, i hikôkôda hi manganda, i hikos hikeñi, ni i bikôkôda bini bipe gwobisôna, ni bégés ki ôñgba i gôl me ntéé, ki hala a ga ba loñge. Ndi ibale ni ntjél bégés yo, ki n’a léña kunda yada i juu li hié hikeñi. Numbe nyambe a ga la ni sôñ bé i moo mem?”+

16 Sadrak, Mésak ni Abed-Négô ba timbhe kiñe le: “A Nébukadnézar, di gwé bé le di timbhe we munu jam lini. 17 A kiñe, to ibale i mpam le di léña ikété juu li hié hikeñi, Nyambe wés nu di ngwélél a nla sôñ bés mu, a nla ki sôñ bés i woo woñ.+ 18 Ndi to ibale a mboñ bé hala, a kiñe, yi le d’a gwélél bé banyambe boñ, to bégés ôñgba i gôl u mal téé.”+

19 Ha nyen Nébukadnézar a bi bep unbene Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, kayéle libak* jé ipañ yap li héñha héñha yosôna, a ti ki oda le ba kônde lôñôs juu li hié hikeñi ngélé isaambok iloo kiki ba bé béna lôñôs jo. 20 A sébél bôlôm bahogi ba ba bé mimpémba iloo bana bape ikété ntôñ wé gwét, a ti bo oda le ba kañ Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, ni le ba leñ bo ikété juu li hié hikeñi.

21 Ha nyen ba bi kañ i bôlôm bana, ba bak ba ngi hééba mambot map ma ngii, mambot map ma kété, dikôtô tjap ni mambot map mape momasôna, ba leñ bo ikété juu li hié hikeñi. 22 Kiki kiñe i bi ti oda i i bééna ngui ngandak, yak juu li hié hikeñi li ban-ga mbimba kiyaga, jon lindômbôô li hié li bi nol i bôt ba bi leñ Sadrak, Mésak ni Abed-Négô ikété hié. 23 I bôlôm bana bo baa, Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, ba kwo ikété juu li hié hikeñi, ba bak nkañak.

24 Kunda yada, Kiñe Nébukadnézar a kon woñi, a telep, a bat bôt bé ba ngomin bakeñi le: “Baa bôlôm baa bé bon di nleñ ikété hié?” Ba timbhe kiñe le: “Tôs nu, a kiñe!” 25 A kal le: “Nuna-ki! Ngo me yé i tehe bôlôm ba-na ba ba ta bé nkañak, ba nhiôm i ñemkété hié, ndi hié hi mboñ bé bo to yom, yak munlôm nu yônôs ina a mpôna man wada nu banyambe.”

26 Nébukadnézar a kôôge bebee ni nwemel u juu li hié hikeñi, a kal le: “A Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, a bé bagwélél ba Nyambe Nungingii,+ pama, ni loo nyono!” Jon Sadrak, Mésak ni Abed-Négô ba bi pam, ba nyodi i ñemkété hié. 27 Ha nyen batééda nkoñ, baéga, bangomin ba bipes bi mbok, ni bôt ba ngomin bakeñi ba kiñe ba ba bi kodba ha,+ ba tehe le hié hi bi boñ bé* manyuu ma bôlôm bana to yom;+ to hiôñ hiada mu miño nwap hi bi lék bé, to mambot map ma ngii ma bi héñha bé to ndék; to numb, ba bé numb bé hiida.

28 Nébukadnézar a kal ni le: “Nyambe nu Sadrak, Mésak ni Abed-Négô a kôhna bibégés,+ nu a ñom añgel, a sôñ ki bagwélél bé. Ba mbôdôl nye ñem, ba ntjél ki nôgôl mbén kiñe, ba bak bebee i wo* iloole ba gwélél tole ba bégés nyambe numpe, handugi Nyambe wap.+ 29 Inyu hala nyen me nti i oda ini le: ibale ngim mut i mpot Nyambe nu Sadrak, Mésak ni Abed-Négô béba, to a nlôl imbe loñ, to a nlôl limbe litén, to a mpot umbe hop, ba ga señde nye bikét bikét, ba yilha ndap yé biluk;* inyule nyambe numpe a ta bé nu a nla sôñ kiki nunu.”+

30 Ha nyen kiñe i bi yoñ Sadrak, Mésak ni Abed-Négô, i ti bo bitel bikeñi* mu pes mbok* i Babilôn.+

4 “Me Kiñe Nébukadnézar, me ntilna bôt ba matén momasôna, ba biloñ gwobisôna, ni ba dilémb tjodisôna ba ba nyén mu hisi hiosôna le: Nsañ nan u bôl! 2 Me ntehe loñge i yis bé biyimbne ni mam ma hélha Nyambe Nungingii a bi boñ inyu yem. 3 Biyimbne gwé bi yé bikeñi kiyaga, yak mam mé ma hélha ma nlôôha mimpémba! Ane yé i yé ane i boga, yak énél yé i yé inyu tjai tjodisôna.+

4 “Me Nébukadnézar, me bé niñ nwee i ndap yem, yak mam mem ma kenek loñge ikété yale* yem. 5 Me bi emel, ndi eem yem i bi kônha me woñi. I ngéda me bé me niñi, bititii ni biyiinda me bi emel bi bi kônha me woñi.+ 6 Jon me bi ti oda le ba lona me bôt ba pék ba Babilôn bobasôna, inyu boñ le ba yis me kii eem ini i nkobla.+

7 “Ha nyen biprisi bi makañ, bôt ba ngambi, bôt ba Kaldéa* ni bayitjôdôt+ ba bi lo. I ngéda me bi añle bo eem yem, ba bi la bé yis me kii eem ini i nkobla.+ 8 Sôk i nsôk, Daniel a lo i bisu gwem, nu jôl jé le Beltésasar+ (jôl me bi ti nye inyu ti nyambe+ wem lipém); a gwé mbuu u banyambe bapubhaga.+ Me añle nye eem, me kal le:

9 “‘A Beltésasar, ñane biprisi bi makañ,+ me nyi yaga le u gwé mbuu u banyambe bapubhaga,+ ni le jimb jo ki jo li u nla bé toñol li ta bé.+ Jon, toñle me biyiinda me bi tehe mu eem yem, u yis ki me kii eem ini i nkobla.

10 “‘Mu biyiinda me bi bana i ngéda me bé me niñi, me bi tehe e+ i téé i ñemkété ’isi, i bak ikeñi kiyaga.+ 11 E i bi nañ, i yila ikeñi, i pam yaga letee ni i ngii; i bé nene letee ni i masuk ma ’isi. 12 Tjai tjé di bé dilam kiyaga, matam mé ki ma bak ngandak; i bé ti bijek inyu bihégél gwobisôna. Binuga bi bikai bi bé lo i solop isi yé, dinuni di ngii di bé yééne isi mintjep nwé, yak bihégél gwobisôna* bi bé je matam mé.

13 “‘Kiki me bé tehe i biyiinda bini, me bak me niñi i ngii nañi yem, me tehe ntat* wada a nsôs, a bak mpubhaga, a lôlak i ngii.+ 14 A lond makeñi, a kal le: “Ni kit e,+ ni kit mintjep nwé, ni héya tjai tjé, ni sand ki matam mé! Binuga bi kee ngwéé, bi nyodi isi yé; yak dinuni di di yé mu mintjep nwé, di kee ngwéé. 15 Ndi ni nwas kumul ni minkañ nwé mu ’isi, ni band ki yo ni béndél i kei* ni i mamuna ikété bayôôma ba bikai. Manwee ma ngii ma yôôs yo, i yén* ki ni binuga nyoo i bikai bi hisi.+ 16 Ba héñha ñem wé le u ba ha bañ ñem u mut binam, ndi u ba ñem u nuga, letee nwii minsaambok*+ mi tagbe.+ 17 Batat+ bon ba ñañal i litéak lini, bapubhaga ki bon ba nlegel i makidik mana, inyu boñ le bôt ba yi le Nungingii nyen a yé Ñénél nu ane i bôt ba binam,+ a nti ki yo tonjee a ngwés, a ntéé yak to numbe mut a nlôôha ntitigi* le nyen a ane yo.”

18 “‘I eem i yon, me Kiñe Nébukadnézar, me ñemel; nano ni, a Beltésasar, we kal me kii eem ini i nkobla, inyule bôt ba pék bobasôna ba ane yem ba nla bé yis me kii i nkobla.+ Ndi we u nla boñ hala, inyule u gwé mbuu u banyambe bapubhaga.’

19 “Ha nyen Daniel, nu jôl jé ki le Beltésasar,+ a la ha bé pot inyu ngim ngéda, a kon ki woñi.

“Kiñe i kal nye le: ‘A Beltésasar, u nwas bañ le to eem, to ngobol yé, bi kônha we woñi.’

“Beltésasar a timbhe nye le: ‘A nwet wem, i eem ini i kôli ndik yon i ngii bôt ba ñoo we, yak ngobol yé i kôli ndik yon i ngii baoo boñ.

20 “‘E u bi tehe, i i bi nañ, i yila ikeñi, i pam ki letee ni i ngii, i nen-ge ki ni hisi hiosôna,+ 21 tjai tjé di bak dilam kiyaga, matam mé ki ma bak ngandak, i tinak yak bijek inyu bihégél gwobisôna; binuga bi bikai bi solbak isi yé, yak dinuni di ngii di yéénege isi mintjep nwé,+ 22 ngo wen u yé i e ini, a kiñe, inyule u bi nañ, u bana ngui, bikeñi gwoñ ki bi pam letee ni i ngii,+ yak énél yoñ i pam letee ni i masuk ma hisi.+

23 “‘Kiñe i bi tehe ki ntat a nsôs, a bak mpubhaga,+ a lôlak i ngii, a kalak le: “Ni kit e, ni kit yo ngéñ ngéñ, ndi ni nwas kumul ni minkañ nwé mu ’isi, ni band ki yo ni béndél i kei* ni i mamuna ikété bayôôma ba bikai. Manwee ma ngii ma yôôs yo, i yén* ki ni binuga nyoo i bikai letee nwii minsaambok* mi tagbe.”+ 24 Jon ngobol ini, a kiñe; i jam lini jon li ga kwél we, a nwet wem, li yé litéak li Nungingii. 25 Ba ga luhul we le u niñ ha bañ lôñni bôt ba binam, ndi w’a yén ni binuga bi bikai; nwii minsaambok,*+ ba ga ti we bikai le u je nlélém kiki balôm ba nyaga, yak manwee ma ngii ma ga yôôs we,+ letee u yi le Nungingii+ nyen a yé Ñénél nu ane i bôt ba binam, a nti ki yo tonjee a ngwés.+

26 “‘Ndi kiki ba bi kal le ba nwas kumul e ni minkañ nwé,+ wee u ga tiimba yila kiñe i ngéda u ga sôk nok le Nyambe nyen a ñane i ngii. 27 Jon, a kiñe, emble maéba mem. Tjôô bibéba gwoñ, boñ loñge; kodol ki mahôha moñ, kon diyeyeba ngoo. Bebek le ha nyen mam moñ ma ga ke loñge ntandaa ngéda.’”+

28 I mam mana momasôna ma bi kwél Kiñe Nébukadnézar.

29 I mbus jôm li sôñ ni iba, i ngéda kiñe Babilôn i bé kiiña mu ngii ndap yé, 30 a kahal kal le: “Baa i Babilôn nunkeñi nunu bé nyen memede me bi oñ ni ngui yem lôñni lipémba jem, le a ba ndap kiñe inyu ti bikeñi gwem lipém?”

31 Kiñe i bé ngi mal pémés i bibañga bini mu nyo wé, kiñ i lôl i ngii, i kal le: “A Kiñe Nébukadnézar, i nwin unu u yé inyu yoñ: ‘Ba mal héya we ane,+ 32 ba ga buñga ki we le u niñ ha bañ lôñni bôt ba binam. Ndi w’a yén ni binuga bi bikai; nwii minsaambok,* ba ga ti we bikai le u je nlélém kiki balôm ba nyaga, letee u yi le Nungingii nyen a yé Ñénél nu ane i bôt ba binam, a nti ki yo tonjee a ngwés.’”+

33 I nlélém ngéda yaga, bañga i yônôl Nébukadnézar. Ba luhul nye le a niñ ha bañ lôñni bôt ba binam, a kahal je bikai nlélém kiki balôm ba nyaga, manwee ma ngii ma yôôs ki nyuu yé, letee tjôñ tjé di yila mimbôñgô kiki tjimba* di minyôgôl, yak gwalak gwé bi yila kiki gwalak bi dinuni.+

34 “I lisuk li ngéda i,+ me Nébukadnézar me béñge ngii, me témbna ki yi yem. Ha nyen me bi bégés Nungingii, me ti ki Nu a niñ i boga ni boga lipém ni bibégés, inyule énél yé i yé énél i boga, yak ane yé i yé inyu tjai tjodisôna.+ 35 Bôt ba hisi bobasôna ba ta bé to yom i bisu gwé, a mboñ yak to kii a ngwés ni ntôñ gwét u ngii, nlélém ni bôt ba hisi. Mut to wada a nla bé kéñ nye* i boñ ngim jam,+ a nla bé to bat nye le: ‘Kii u mboñ?’+

36 “Ha ngéda i nyen me bi témbna yi yem. Me témb me kôhna lipém li ane yem, me kôhna ki bikeñi, ni lipém jem.+ Bangomin bem bakeñi ni mintôô nwem mi bôt mi pala yéñ boma me; me témb me yila kiñe, me kôhna ki lipém likeñi iloo kiki ngéda bisu.

37 “Nano ni, me Nébukadnézar, me mbégés, me ñañal, me nti ki Kiñe nu ngii lipém,+ inyule a mboñ mam mé momasôna ni maliga, a mboñ ki mo i nya i téé sép,+ ni inyule a nla suhus bôt ba ngôk.”+

5 Kiñe Bélsasar+ a bi naña soso ngand inyu hikôô hi mintôô nwé mi bôt, a nyok wai i bisu gwap.+ 2 Kiki a bi nyo ngandak wai, Bélsasar a ti oda le ba lona nye mabôndô ma gôl ni ma silba, ma isañ le Nébukadnézar a bi yoñ i témpel, nyoo i Yérusalem.+ A bé gwés le nye ni mintôô nwé mi bôt, ni manyaa mé, yak ni bana baa bé bape ba nyôl mu. 3 Ha nyen ba bi lona mabôndô ma gôl, ma ba bi yoñ i homa mpubhaga* nu ndap Nyambe nyoo i Yérusalem; kiñe, ni mintôô nwé mi bôt, ni manyaa mé, yak ni bana baa bé bape ba nyôl mu. 4 Ba nyo wai, ba béghak banyambe ba ba yé ni gôl, ni silba, ni mamuna, ni kei,* ni kék, yak ni ngok.

5 Kunda yada, dinoo di woo u mut binam di nene, di bôdôl tila mu puba pén i i bé i libap li ndap* kiñe, i mbombom tééne bilambe, yak kiñe i bé tehe mbus woo u ntila. 6 Ha nyen su u kiñe u bi héñha,* a kon woñi ngandak, bôbôk i kak nye,+ yak maboñ mé ma kahal tôômana.

7 Kiñe i lond makeñi le ba jôbna bôt ba ngambi, bôt ba Kaldéa* ni bayitjôdôt.+ Kiñe i kal bôt ba pék ba Babilôn le: “I mut a ga la añ i matila mana, a kal ki me kii ma nkobla, ba ga ha nye mbot wedewede,* ba ha nsañ u gôl i joo jé,+ a ba ki mut nu yônôs aa munu ane ini.”+

8 Jon bôt ba pék bobasôna ba kiñe ba bi jôp, ndi ba bi la bé añ matila, to koble mo kiñe.+ 9 Kiñe Bélsasar a kônde kon woñi, yak su wé u héñha; mintôô nwé mi bôt mi bé nhelek.+

10 I ngéda kiñemuda i bi nok i yom kiñe ni mintôô mi bôt ba bé kal, a jôp i ndap ngand, a kal le: “A kiñe, niñ i boga ni boga. U kon bañ woñi hala, sañgal su woñ. 11 Mut wada* a yé munu ane yoñ, a gwé mbuu u banyambe bapubhaga. I dilo di isoñ, ba bi léba le a nyi wan mam, a ban-ga nogna ilam, a ban-ga ki pék kiki banyambe.+ Isoñ Kiñe Nébukadnézar a bi téé nye ñane biprisi bi makañ, bôt ba ngambi, bôt ba Kaldéa, ni bayitjôdôt;+ ñ, a kiñe, hala nyen isoñ a bi boñ. 12 I Daniel nunu, isoñ kiñe a bi ti ki nye jôl le Beltésasar,+ a bééna libak li* tôbôtôbô, a ban-ga yi ni pék* i kobol bieem, i toñol mangén,* ni i toñol mam ma nlet.*+ Nano ni, bat le ba sébél Daniel, nyen a’ koble we i matila mana.”

13 Ha nyen ba bi jôbna Daniel i bisu bi kiñe. Kiñe i bat Daniel le: “Baa wen u yé Daniel, man Lôk Yuda wada mukété bôt ba yé hana i minkôm,+ bôt tata le kiñe a bi nyodna i Yuda?+ 14 Me nok le u gwé mbuu u banyambe,+ ba nléba ki le u nyi wan mam, u ban-ga yak nogna ilam ni pék i mbuma ñañ.+ 15 Ba bak ba lona bôt ba pék ni bôt ba ngambi i bisu gwem le ba añ i matila mana, ba yis ki me kii ma nkobla; to hala, ba nla bé koble me i jam lini.+ 16 Ndi me nok ngan yoñ le u nla nkobol mam,+ u ntoñol ki mam ma nlet.* Nano ni, ibale u nla añ matila mana, u koblene ki me mo, ba ga ha we mbot wedewede,* ba ha we nsañ u gôl i joo, w’a ba ki mut nu yônôs aa munu ane ini.”+

17 Daniel a timbhe kiñe le: “Tééda makébla moñ, ti ki bôt bape bibom gwoñ. Ndi to hala, m’a éñél kiñe i matila mana, me koblene ki nye mo. 18 A kiñe, Nyambe Nungingii a bi ti isoñ Nébukadnézar lipémba, lipém ni bikeñi.+ 19 Kiki Nyambe a bi ti nye lipémba, bôt ba matén momasôna, ba biloñ gwobisôna, ni ba dilémb tjodisôna ba bé sehla i bisu gwé,+ ba konok nye woñi. I mut kiñe a bé sômbôl nol, a bé a nol nye; yak i mut a bé sômbôl nwas i niñ, a bé a nwas nye i niñ. I mut a bé sômbôl bédés,* a bé a bédés nye; yak i mut a bé sômbôl suhus,* a bé a suhus nye.+ 20 I ngéda ñem wé u bi ngôgôp, a bana ño mbe, a kahal ki boñ mam ni lipamal,+ ba bi héya nye mu yééne yé ane, ba héya ki nye lipém jé. 21 Ba bi luhul nye le a niñ ha bañ lôñni bôt ba binam, ñem wé u bi yila kiki ñem u nuga, a yén ki lôñni magas ma bikai. Ba bé ti nye bikai le a je nlélém kiki balôm ba nyaga, manwee ma ngii ma bi yôôs ki nyuu yé, letee ni ngéda a bi sôk nok le Nungingii nyen a yé Ñénél nu ane i bôt ba binam, a nti ki yo tonjee a ngwés.+

22 “Ndi we, a Bélsasar, we nu u yé man wé, u bi suhus bé ñem woñ, to hala kiki u yik i mam mana momasôna. 23 Ndi u mbédél Nwet nu ngii,+ u ti oda le ba lona we mabôndô ma ndap yé.+ I mbus, we, ni mintôô nwoñ mi bôt, ni manyaa moñ, yak ni bana baa boñ bape, ni nyôl wai mu, ni béghak banyambe ba ba yé ni silba, ni gôl, ni mamuna, ni kei,* ni kék, yak ni ngok; banyambe ba ba ntehe bé to yom, ba ba nok bé to yom, ni ba ba nyi bé to yom.+ Ndi Nyambe nu a gwé niñ yoñ* mu woo wé, a ban-ga ki mam momasôna u mboñ* mu woo wé,+ u nti bé nye lipém. 24 Inyu hala nyen a ñep i woo unu, le woo u tila i matila mana.+ 25 I matila mana mon ma yé ntilga: MENÉ, MENÉ, TEKEL ni PARSIN.

26 “Lana nyen i bibañga bini bi nkobla: MENÉ, hala a nkobla le Nyambe a mal soñgol dilo di ane yoñ, a nsugus ki yo.+

27 “TEKEL, hala a nkobla le Nyambe a nhek we i kilô, a léba le u nhoi.

28 “PÉRÉS, hala a nkobla le Nyambe a nkap ane yoñ môga ima, a ti ki yo bôt ba Média ni ba Persia.”+

29 Ha nyen Bélsasar a bi ti oda le ba ha Daniel mbot wedewede, le ba ha nye nsañ gôl i joo, ba legel ki le nyen a ga ba mut nu yônôs aa mu ane.+

30 I u yaga u won ba bi nol kiñe bôt ba Kaldéa le Bélsasar.+ 31 Ha nyen mut Média le Darius+ a bi yoñ ane; a bééna 62 nwii.

6 I bi nene loñge i mis ma Darius le a téé 120 batééda nkoñ* i ngii ane yé yosôna.+ 2 Ba bééna bôt ba ngomin bakeñi baa i ngii yap, wada wap a bé le Daniel;+ batééda nkoñ+ ba bé lama ti bo ñañga inyu hiki jam, inyu sôñ gwéñe bi kiñe. 3 Ndi Daniel a bé yi bôlô iloo bana bôt ba ngomin bakeñi ni batééda nkoñ bape, inyule a bééna libak li* tôbôtôbô;+ yak kiñe i bééna ngôñ i téé nye i ngii ane yé yosôna.

4 Ha ngéda i nyen bôt ba ngomin bakeñi ni batééda nkoñ ba bi kahal yéñ le ba ôm Daniel nsohi mu bôlô yé ngomin,* ndi ba bi léba le a gwé bé nsohi wo ki wo, to ngitelepsép yo ki yo, inyule a bé mut le ba nla bôdôl ñem, a bé jôha bé ni bôlô yé, a bé bé to mut malôga. 5 I bôt bana ba kal le: “I Daniel nunu, di ga la bé ôm nye nsohi wo ki wo, handugi le di gwel nye mu mbén Nyambe wé.”+

6 Ha nyen bôt ba ngomin bakeñi ni batééda nkoñ ba bi jôp ntôñ yak kiñe, ba kal nye le: “A Kiñe Darius, niñ i boga ni boga. 7 Bagwélél ba kiñe bobasôna, baéga bakeñi, batééda nkoñ, bagwélél bakeñi ba kiñe, ni bangomin ba bipes bi mbok, ba bi hek pék ntôñ le kiñe i téé ngim mbén, i ti ki oda* le mu 30 ma dilo, i mut a nsoohe nyambe numpe, to mut binam numpe handugi we, a kiñe, ba ga leñ nye i bee mbondo njéé.+ 8 Nano ni, a kiñe, téé yaga i mbén ini,+ u sane ki yo, inyu boñ le ba héñha bañ yo, inoñnaga ni mbén i bôt ba Média ni ba Persia, i i nla bé héñha.”+

9 Ha nyen Kiñe Darius a bi sane i mbén i, a ti ki oda i.

10 Ndik kiki Daniel a nyi le kiñe i mal sane mbén, a témb i ndap yé, biwinda bi tuñ yé i nyôl bi bé bi néhi, bi nunuk i pes i Yérusalem.+ Ngélé aa hiki kel, a bé ôm maboñ ’isi, a soohege, a béghak ki Nyambe wé kiki a bééna lem i boñ. 11 Ha nyen i bôlôm bana ba bi nyek, ba koba Daniel a nsoohe, a yemhege i bisu bi Nyambe wé.

12 Jon ba bi ke i tehe kiñe, ba hôñlaha nye oda i kiñe, ba kal le: “Baa u bi sane bé mbén i i nkal le mu 30 ma dilo, i mut a nsoohe nyambe numpe, to mut binam numpe handugi we, a kiñe, ba ga leñ nye i bee mbondo njéé?” Kiñe i timbhe bo le: “Tôs nu nyen ni mpot, i oda ini i yé inoñnaga ni mbén i bôt ba Média ni ba Persia, i i nla bé héñha.”+ 13 Kunda yada, ba kal kiñe le: “I man Lôk Yuda nunu le Daniel, a yé hana i minkôm,+ a ntjél nôgôl we, a kiñe, a nôgôl bé ki to i mbén u bi sane, ndi a nsoohe ngélé aa hiki kel.”+ 14 Ndik kiki kiñe i nok i jam li, hala a tééñga nye ngandak, a kahal hek pék inyu yi lelaa a yé le a sôñ Daniel; letee ni i manañle ma hiañgaa, a bi boñ biliya gwé gwobisôna le a tohol nye. 15 Sôk i nsôk, i limut li bôt lini jolisôna li jôp yak kiñe, li kal kiñe le: “A kiñe, u hôya bañ le inoñnaga ni mbén i bôt ba Média ni ba Persia, hiki oda tole hiki mbén kiñe i mal téé i nla bé héñha.”+

16 Jon kiñe i bi ti oda, ba lona Daniel, ba leñ ki nye i bee mbondo njéé.+ Kiñe i kal Daniel le: “Nyambe woñ, nu u ngwélél ngéda yosôna, a’ sôñ we.” 17 I mbus, ba lona ngok, ba yip nyo* u bee; kiñe i band yo ni hilonde hié, yak ni hilonde hi mintôô nwé mi bôt, kayéle yom yo ki yo i héñha bañ mu makidik ma nyôña ikolba Daniel.

18 I mbus ha, kiñe i témb i ndap yé. A tjél je u wonsôna, a tjél mintuk,* a la bé to ke ’ilo.* 19 Ndik kiki kiñe i ntehe mapubi ma maye ma kel, i telep, i pala ke i bee mbondo njéé. 20 I ngéda kiñe i bi tiige bebee ni bee, i sébél Daniel ni kiñ i mut a gwé nduña ñem. Kiñe i bat le: “A Daniel, ngwélél Nyambe nu niñ, baa Nyambe woñ, nu u ngwélél ngéda yosôna, a nla sôñ we i nyo u mbondo njéé?” 21 Daniel a hoo timbhe kiñe, a kal le: “A kiñe, niñ i boga ni boga. 22 Nyambe wem a ñep añgel yé, a yip ki manyo ma mbondo njéé.+ Mbondo njéé i mboñ bé me jam libe,+ inyule me yé nginsohi i mis ma Nyambe; me mboñ bé to we jam libe jo ki jo, a kiñe.”

23 Kiñe i bé maséé ngandak, a ti ki oda le ba pémés Daniel mu bee. I ngéda ba bi pémés Daniel mu bee, ba léba le a bééna bé mbabaa yo ki yo mu nyuu yé, inyule a bi bôdôl Nyambe wé ñem.+

24 I mbus, kiñe i ti oda, ba lona i bôt ba bi soman Daniel,* ba leñ bo i bee mbondo njéé, ni bon bap, lôñni baa bap. Bo ngi to pam nyoo ’isi, mbondo njéé i kap bo, i nyugut bihés gwap gwobisôna.+

25 Ha nyen Kiñe Darius a bi tilna bôt ba matén momasôna, ba biloñ gwobisôna, ni ba dilémb tjodisôna ba ba nyén mu hisi hiosôna le:+ “Nsañ nan u bôl! 26 Mu minkoñ nwominsôna mi mi yé isi ane yem, me yé i ti oda le bôt ba nlama kon Nyambe nu Daniel woñi, ba sehlaga i bisu gwé.+ Inyule a yé Nyambe nu a niñ, a niñ ki i boga ni boga. Ane yé i ga tjiba bé kekikel, yak énél* yé i ga nom i boga ni boga.+ 27 A nsôñ, a ntohol,+ a mboñ ki biyimbne ni bihélha bi mam i ngii ni hana ’isi,+ inyule a mal tohol Daniel i moo* ma mbondo njéé.”

28 Hala nyen mam ma Daniel ma bé ke loñge mu nwii mi ane i Darius+ ni mu nwii mi ane i man Persia le Kirus.+

7 I nwii u bisu u ane i kiñe Babilôn le Bélsasar,+ Daniel a bi emel, a tehe ki biyiinda i ngéda a bé a niñi i nañi yé.+ I mbus, a bi tila i eem ini,+ a añal ki i mam ma momasôna. 2 Daniel a bi kal le:

“Kiki me bé béñge biyiinda juu, nuna-ki, me tehe mbebi yo ina i ngii i bé hôñ, i pôghak tuye nkeñi.+ 3 Ha nyen binuga bikeñi bina+ bi bi pam mu tuye, hiki nuga i bé pôna bé ii ipe.

4 “Nuga i bisu i bé pôna mbondo njéé,+ ndi i bééna bipapai bi nyôgôl.+ Kiki me bé béñge, me tehe kiki ba nup bipapai gwé, ba héya yo ’isi, ba pa yo le i telep mu makôô mé mo ima kiki mut binam, ba ti yak yo ñem u mut binam.

5 “Nuna-ki, me tehe nuga ipe i nyônôs iba, i pôn-ga ours.+ I pa pes yé nyuu yada, i ban-ga mbai aa mu nyo wé, ipôla masoñ mé; i mbus, ba kal yo le: ‘Telep, je ngandak minsôn.’+

6 “I mbus mam mana, me kônde béñge, ndi nuna-ki, me tehe nuga ipe i mpôna njéé,*+ ndi i bééna bipapai bina i mbus yé kiki bipapai bi hinuni. I nuga ini i bééna miño mina,+ ba ti ki yo kunde le i ane.

7 “I mbus mam mana, kiki me bé kônde béñge biyiinda juu, me tehe nuga i nyônôs ina, i bé kônha woñi ngandak, i bak ibe kiyaga, i ban-ga ngui bañga bañga, i ban-ga ki masoñ ma kei* makeñi. I bé milba gwom gwobisôna, i nyugdak ki gwo, i tidbege i gwom bi bé yégle ni makôô mé.+ I bé pôna bé bini binuga bipe gwobisôna bi bisu; i bééna jôm li bitoñ. 8 I ngéda me bé béñge i bitoñ bini, nuna-ki, me tehe toñ ipe i i yé man,+ i nañ ipôla yap; ha nyen bitoñ baa bi bisu bi bi nuba i bisu bi man toñ. Ndi nuna-ki, i man toñ nunu a bééna mis, ma pôn-ga mis ma bôt ba binam, a ban-ga ki nyo u u mpot ni ngôk.*+

9 “Kiki me bé kônde béñge, me tehe kiki ba ntek biyééne bi ane, yak Nlôlômbi*+ a yén.+ Mambot mé ma bé pôp le peeñ,*+ yak tjôñ tjé di ño di bak kiki bipuba bi mahuu ma ntômba. Yééne yé ane i bé mandômbôô ma hié, yak makôô ma yééne yé ane ma bé hié hi nloñ.+ 10 Lom nu hié a bé kuli i bisu gwé,+ a pémlak mu yééne yé ane. Hikôô hi dikôô hi bé gwélél nye, yak jôm li dikôô ngélé jôm li dikôô* di bé di téé i bisu gwé.+ Nkéés*+ a bi yén, ba yibil ki bikaat.

11 “Ha ngéda i nyen me bi kônde béñge, inyule me bi nok liyôgbe man toñ a bé boñ i ngéda a bé pot ni ngôk;*+ me kônde béñge letee ni i ngéda ba bi nol nuga, ba leñ mim wé ikété hié, ba ligis* ki wo. 12 Ndi bini binuga+ bipe, ba bi héya gwo kunde i ane, ba kônde ki ti gwo dilo di niñ inyu ngim ngéda ni inyu ngim ntéak ngéda.

13 “Kiki me bé kônde béñge biyiinda juu, nuna-ki, me tehe ngim mut i mpôna man mut wada,+ a lôlak i ond i ngii; a kôhna kunde i jôp i bisu bi Nlôlômbi,*+ ba boñ ki le a tiige nye bebee inyu telep i bisu gwé. 14 Ba ti nye énél,+ lipém+ ni ngim ane, le ndi bôt ba matén momasôna, ba biloñ gwobisôna, ni ba dilémb tjodisôna ba gwélél nye.+ Énél yé i yé énél i boga, hala wee i ga mal bé; yak ane yé i ga tjiba bé.+

15 “Me Daniel, me bi kon woñi ngandak inyule biyiinda bi bé kônha me woñi.+ 16 Me tiige bebee ni mut wada ikété bôt ba bé ba téé ha, le ndi me bat nye kii i mam mana momasôna ma nkobla toi. Ha nyen a bi timbhe me, a yis ki me kii i mam mana ma nkobla.

17 “‘I binuga bikeñi bina bini,+ bi yé bikiñe bina bi ’isi, bi bi ga telep.+ 18 Ndi bapubhaga ba Nu limpémba+ bon ba ga kôhna ane,+ ane i ga ba ki yap+ i boga ni boga, ñ, i boga ni boga.’

19 “Ha nyen me bi sômbôl tibil yi nuga i nyônôs ina, i i bé pôna bé bini binuga bipe gwobisôna. I bé kônha yaga woñi ngandak, hala kiki i bééna masoñ ma kei* ni gwalak bi mamuna; i bé milba gwom gwobisôna, i nyugdak ki gwo, i tidbege i gwom bi bé yégle ni makôô mé.+ 20 Me bi sômbôl ki tibil yi jôm li bitoñ+ bi bi bé mu ño wé, me bi sômbôl yak tibil yi toñ i i bi nañ, i kwés bini bitoñ baa bipe;+ i toñ ini i bééna mis, i ban-ga nyo u u mpot ni ngôk,* i nen-ge ki le i nloo bii bitoñ bipe.

21 “Kiki me bé kônde béñge, me tehe le toñ i bé leñ bapubhaga gwét, i yémblak ki bo,+ 22 letee ni i ngéda Nlôlômbi*+ a bi lo, a pémés ki mbagi sép inyu bapubhaga ba Nu Limpémba,+ yak ntéak ngéda u kola le bapubhaga ba yoñ ane.+

23 “I ndoñi ini yon me bi kôhna: ‘Nuga i nyônôs ina i yé ane i nyônôs ina i i ga ba hana ’isi. I ga ba bé kiki bini biane bipe gwobisôna, i ga milba hisi hiosôna, i tidbe hio, i nyugut ki hio.+ 24 Jôm li bitoñ li yé jôm li bikiñe bi ane ini, bi bi ga telep. Ndi i mbus yap, kiñe ipe i ga telep, i ga ba bé kiki bini bikiñe bi bisu, i ga wéha bikiñe baa nyuu.+ 25 I kiñe ini i ga pot Nungingii béba,+ i kee ki ni bisu i tééñga bapubhaga ba Nu Lipémba. I kiñe i, i ga yéñ héñha ngéda ni mbén, ba ga ti ki bapubhaga i moo mé inyu ngim ngéda, ni mangéda, ni pes ngéda.*+ 26 Ndi i ngéda Nkéés* a bi yén, a bi héya i kiñe ini kunde yé i énél, inyu boñ le a sas nye, a tjé ki nye tjé yosôna.+

27 “‘Ha nyen ba bi ti bapubhaga ba Nu Lipémba+ ane, énél, ni bikeñi bi biane bi bi yé munu ’isi yosôna. Ane yap i yé ane i boga,+ yak biane gwobisôna bi ga gwélél bo, bi nôgôl ki bo.’

28 “Hana nyen i ñan unu u nsôk. Me Daniel, me bi kon woñi ngandak, kayéle su wem u héñha;* ndi me bi tééda i mam mana ikété ñem wem.”

8 I nwii mi nyônôs maa mi ane i Kiñe Bélsasar,+ me Daniel, me bi tehe yiinda ipe, i mbus yiinda me bi bôk me tehe.+ 2 I ngéda me bé béñge yiinda, me tehe le me bé i yale* Susan,*+ i i yé i pes mbok* i Élam;+ me tehe mu yiinda le me bé i mbaa lom* Ulai. 3 I ngéda me bi pa mis, me tehe nlôm ntômba+ wada a téé i bisu bi lom, a bééna bitoñ biba.+ Bitoñ gwo biba bi bé mbôñgô, ndi toñ yada i bé mbôñgô iloo ii toñ ipe; ndi i toñ i bé mbôñgô ngandak i bi nañ i mbus ii toñ i bisu.+ 4 Me tehe nlôm ntômba a nke ngwéé inyu jo gwét i pes hiôñg, i pes ñombok, ni i pes nwelmbok; nuga bikai to yada i bé la bé kolba wo, mut nye ki nye a bé la bé to sôñ nuga yada i moo mé.*+ A bé boñ kii yosôna i nlémél nye, a ngôgbak.

5 Kiki me bé me ngi béñgege, nuna-ki, me tehe nlôm kembee*+ a nlôl nyoo i pes likôl,* a bé tabge hisi hiosôna bihôô bihôô kayéle makôô mé ma bé tihba bé ’isi. I nlôm kembee nu a bééna toñ ikeñi ipôla mis mé.+ 6 A bé ke i boma nlôm ntômba nu a bééna bitoñ biba, nu me bi tehe a téé i bisu bi lom; a bé ke ngwéé, a kenek i boma nlôm ntômba, a bak ñunbak ngandak.

7 Me tehe nlôm kembee a ntiige nlôm ntômba bebee, a unbenege nye ngandak. A leñ nlôm ntômba gwét, a bôk ki nye bitoñ gwé gwo biba; nlôm ntômba a bééna bé ngui i kolba nye. Nlôm kembee a kwés nlôm ntômba ’isi, a tidbe nye, ndi mut nye ki nye a bé la bé sôñ nlôm ntômba i moo mé.*

8 Ha nyen nlôm kembee a bi nai ni ngôk. Ndi i ngéda a bi mal ndigi yila mpémba, toñ yé ikeñi i bugi; bitoñ bikeñi bina bi pémél ha homa nu, bi nunuk makas mo ma-na ma nkoñ ’isi.*+

9 Man toñ a bi pémél ikété toñ yada mu, a keñep ngandak i pes nwelmbok, ni i pes likôl,* ni i pes Hisi hilam.*+ 10 I toñ ini i bi keñep ngandak kayéle i pam letee ni nyoo i ngii, i homa ntôñ gwét u ngii u yéne, inyu jôs wo; i kwés ki bahogi mukété ntôñ gwét u ngii hana ’isi, i kwés yak tjôdôt dihogi, i tidbe ki tjo. 11 I toñ ini i bi ngôgbene yak Ñane ntôñ gwét u ngii, i mélés ki bisesema bi ngéda yosôna;* yak homa mpubhaga nu a bé a umi siñ, i kwés nye ’isi.+ 12 Kiki béba i bé, ngim ntôñ gwét i bi tina i moo ma toñ, yak bisesema bi ngéda yosôna* bi mal; toñ i bi ke ni bisu i kwés maliga ’isi, yak mam mé ma kenek loñge.

13 Ha nyen me bi nok mut mpubhaga wada a mpot, ndi mut mpubhaga numpe a bat nu a bé pot le: “Bisesema bi ngéda yosôna,* ni béba i i nlona tjiba,+ bi yiinda i mpôdôl, yak i tidbe ba ntidbe homa mpubhaga ni ntôñ gwét, bi ga nom letee ni ngéda mbe?” 14 I mut mpubhaga nu a bé pot a timbhe me le: “Bi ga nom letee 2 300 dilo* di tagbe; i mbus ha nyen homa mpubhaga a ga témb a ba kiki a nlama ba.”

15 I ngéda me Daniel, me bé béñge yiinda, me yéñék ki nok yo, kunda yada, me tehe ngim mut i téé i bisu gwem, a pôn-ga mut binam. 16 I mbus, me nok kiñ i mut i mpémél i ñemkété lom Ulai;+ i mut nu a pot makeñi le: “A Gabriel,+ tibil toñle nye i yom a bak a tehe.”+ 17 Jon a bi lo bebee ni homa me bé me tééne, ndi i ngéda a bi lo, me bé kon woñi ngandak kayéle me kwo ’isi, me ôm mbom ’isi. A kal me le: “Emble-ki! A man mut, yi le i yiinda ini i yé inyu masuk ma ngéda.”+ 18 Ndi i ngéda a bé a ngi pôdhak me, me beha ’ilo, su wem u tihbaga ’isi. Ha nyen a bi tihba me, a téé ki me i homa me bé me tééne.+ 19 I mbus, a kal me le: “M’a yis we i mam ma ga bôña i lisuk, i ngéda Nyambe a ga sôk lona hiun hié, inyule hala a ga bôña i ntéak ngéda u lisuk.+

20 “Nlôm ntômba u ntehe, nu a gwé bitoñ biba, nyen a yé bikiñe bi Média ni Persia.+ 21 Nlôm kembee nu a gwé mahuu, nyen a yé kiñe Grikia;+ yak toñ ikeñi, i i bé ipôla mis mé, i yé kiñe bisu.+ 22 I ngéda i toñ ini i bi bugi, bitoñ bina bi bi yik telep ha homa nu;+ i bitoñ bini bi yé biane bina bi bi nlôl mu loñ i kiñe bisu, ndi bi ga bana bé ngui yé.

23 “I ngéda ane yap i mba bebee ni mal, yak baboñbéba ba boñok béba i nya i nlôôha,* kiñe i i nkônha woñi, i nogok bipôdôl bi malôga,* i ga telep. 24 A ga yila mpémba ngandak, ndi ni ngui yé bé. A ga lona tjiba i nya i mbuma ñañ,* mam mé ma ga ke loñge, a yônôs ki ngôñ yé. A ga tjé mimpémba mi bôt, a tjé ki ba ba yé bapubhaga.+ 25 Kiki a yé mut mandon, a ga gwélél malôga inyu boñ le mam mé ma kee loñge; yak ñem wé u ga ba nyonok ni ngôk; i ngéda bôt ba ga hoñol le ba niñ nwee,* a ga kena ngandak yap i tjiba. A ga kolba yak Ñane nu baane, ndi a ga bugi, ibabé le woo u mut binam u tihba nye.

26 “I yom i nkéla mu yiinda inyu bisesema ba nti bikegla ni bikôkôa i yé maliga, ndi u kalak bañ mut i yiinda ini, inyule i mam mana ma ga yik bôña i mbus ntandaa ngéda.”*+

27 Me Daniel, me bé nwaak kiyaga, me kon ki ngandak dilo.+ I mbus ha, me telep, me kena bôlô i kiñe+ ni bisu; i mam me bi tehe ma bi bôk me nyuu yosôna, ndi mut nye ki nye a bé la bé nok mo.+

9 I nwii u bisu u ane i Darius,+ man Ahasuérus, mut wada mu mbôda i bôt ba Média, nu ba bi téé kiñe i ngii ane i bôt ba Kaldéa,+ 2 i nwii u bisu u ane yé nyen me Daniel, me bi yimbe ikété bikaat* nsoñgi u nwii Yérusalem a ga yégle hôlô, inoñnaga ni lipôdôl li Yéhôva a bi kal mpôdôl Yérémia,+ hala wee 70 ma nwii.+ 3 Ha nyen me bi hiel su wem yak bañga Nyambe le Yéhôva, me yemhe nye ikété masoohe, me sôga je,*+ me haba minsugut, me kôpba ki libu. 4 Me soohe Yéhôva Nyambe wem, me pahal bibéba gwés, me kal le:

“A Yéhôva, bañga Nyambe, Nyambe nunkeñi ni nu ba kôli kon woñi, nu a ntééda malômbla mé, a téñbege i gwés+ bôt ba ngwés nye, ba ba ntééda mambén mé;+ 5 di bi boñ béba, di yoba, di boñ mam mabe, di ndogop ki,+ di tjôô yak mambén moñ ni matéak moñ. 6 Di bi nôgôl bé bagwélél boñ le bapôdôl,+ ba ba bi pôdôs bikiñe gwés, baane bés, basôgôlsôgôl bés, ni bôt ba loñ bobasôna i jôl joñ. 7 A Yéhôva, wen u téé sép, ndi bés di kôli nôgda wonyuu* kiki di nôgda yo i len ini, ñ, bésbobasôna, yak bôlôm ba Yuda, bayééne i Yérusalem, ni Israel yosôna; i bôt u bi sand inyu ngimanôgla yap, ba ba yé bebee ni ba ba yé haa, inyule ba bi téñbe bé ni we.+

8 “A Yéhôva, bés di kôli nôgda wonyuu,* yak bikiñe gwés, ni basôgôlsôgôl bés, inyule di bi boñ we béba. 9 A Yéhôva Nyambe wés, konangoo ni nwéhél+ bi nlôl i weeni, inyule di bi ndogbene we.+ 10 A Yéhôva Nyambe wés, di bi nôgôl bé we,* hala kiki di bi noñ bé mambén u bi ti bés ni njel bagwélél boñ le bapôdôl.+ 11 Israel yosôna i bi bôk Mbén yoñ, i kôm ki we mbus inyule ba bi tjél nôgôl we. Jon u bi tiihe bés, u kum ki soñ le i mam ma yé ntilga ikété mbén Môsi, ngwélél bañga Nyambe,+ m’a kwél bés inyule di bi boñ we béba. 12 U mal yônôs bibañga u bi pot ikolba bés,+ ni ikolba baane ba ba bé ane bés,* i ngéda u bi lona ndutu ikeñi i ngii yés; jam li ma bé bôña munu hisi hiosôna kiki li li bi bôña i Yérusalem.+ 13 Kiki i yé ntilga ikété mbén Môsi, i ndutu ini yosôna i bi kwél bés;+ to hala, di bi yemhe bé we le u kon bés ngoo,* a Yéhôva Nyambe wés, le ndi di tjôô béba yés,+ di yéñ ki le di tibil nok maliga* moñ.

14 “Jon Yéhôva a bi yén péé, a lona ndutu ikeñi i ngii yés, inyule Yéhôva Nyambe wés a téé sép ikété minson nwé nwominsôna; to hala, di bi nôgôl bé nye.+

15 “Nano ni, a Yéhôva Nyambe wés, a we Nu u bi nyodna litén joñ i loñ Égiptô ni mpémba woñ woo,+ u boñ ki le jôl joñ li kee ngan letee ni i len ini,+ di bi boñ béba, di boñ ki mam mabe. 16 A Yéhôva, inoñnaga ni maboñok moñ ma ma téé sép,+ soho, boñ le hiun hioñ ni kundul* yoñ bi ke haa ni tison yoñ le Yérusalem, hikôa hioñ hipubhaga; inyule inyu bibéba gwés, ni mahôha ma basôgôlsôgôl bés, nyen Yérusalem ni litén joñ ba yé yom i nwéha nyuu inyu bôt bobasôna ba ba nkéña bés.+ 17 Nano ni, a Nyambe wés, emble masoohe ma ngwélél woñ, yak minyemhe nwé; inyu jôl joñ, a Yéhôva, béyés ki su woñ i ngii homa woñ mpubhaga,+ nu a mal yégle nso.+ 18 Éé a Nyambe wem, sédi ôô, u emble! Yibil mis moñ, u tehe kiki tison i i bé i bééga jôl joñ, i nyégle nso; inyule di nyemhe bé we inyu maboñok més malam, ndi inyu ngandak yoñ konangoo.+ 19 Éé a Yéhôva, emble. A Yéhôva, nwéhél.+ A Yéhôva, sédi maôô, u boñ ki jam! A Nyambe wem, u tiñha bañ, inyule tison yoñ ni litén joñ bi bééga jôl joñ.”+

20 I ngéda me bé me ngi podok, me soohege, me pahlak béba yem ni béba i litén jem Israel, me yemhege ki Yéhôva Nyambe wem le a kônôl hikôa hié hipubhaga ngoo,+ 21 ñ, i ngéda me bé me ngi podok ikété masoohe, Gabriel,+ i mut me bi bôk me tehe i yiinda,+ a lo ipañ yem i ngéda me bé nwaak ngandak, bebee ni ngéda ba ntine sesema i kôkôa. 22 Ha nyen a bi tibil toñle me mam, a kal le:

“A Daniel, nano me nlo i ti we pék, ni i hôla we i tibil nok. 23 I ngéda u bak u bôdôl minyemhe nwoñ, ha nyen me nkôhna nwin, won me nlo i legel we, inyule u yé mut nu a nlôôha ba nseñ.*+ Jon emble i nwin unu loñge, u tibil ki nok yiinda.

24 “Nyambe a ntéé 70 ma sonde* inyu litén joñ ni inyu tison pubhaga,+ inyu mélés litjañg ni sugus béba,+ inyu nwéhél* hihôha,+ inyu lona telepsép i boga,+ inyu yônôs biyiinda ni bipôdôl bi bapôdôl,+ ni inyu hoo homa a nlôôha mpubhaga môô. 25 U nlama yi i jam lini, u nok ki le ibôdôl i ngéda oda i ga pam le ba tibil Yérusalem+ ni le ba tiimba oñ nye, letee ni i ngéda Ñéga+ le Mésia*+ a ga lo, sonde 7 i ga tagbe, yak 62 sonde i tagbe.+ Ba ga tibil Yérusalem, ba tiimba ki oñ nye, ni mbégdé lôñni mbôga, ndi hala a ga bôña i ngéda mandutu.

26 “I mbus 62 sonde, ba ga nol* Mésia,+ a bana bé yom yo ki yo i yé yé.+

“Ndi Ñéga wada a ga lo, ntôñ wé gwét u ga tjé tison ni homa mpubhaga.+ I lisuk lini li ga ba kiki ngéda malép ma nhô ngim homa. Gwét gwon bi ga ba letee ni i lisuk; Nyambe a mal kit le tjiba yon i ga ba.+

27 “A ga tééda malômbla ni limut li bôt inyu sonde yada, ndi i ñemkété u sonde, a ga boñ le ba ti ha bañ bisesema ni makébla.+

“Nu a ga lona tjiba a ga ba i ngii bipapai bi gwom bi bi nsuñgaha ñem; i yom Nyambe a mal kit i ga yônôl yak nu a ntjiba,+ letee tjiba yosôna i tagbe.”

10 I nwii mi nyônôs maa mi ane i kiñe Persia le Kirus,+ nyen ba bi yeelene Daniel jam, nu ba nsébél ki le Beltésasar;+ i nwin u, u bé maliga, u bé pôdôl ki gwét bikeñi. Daniel a bi nok i nwin u, ba toñle ki nye i jam a bi tehe.

2 Mu dilo di, me Daniel, me bi ee+ sonde aa. 3 Me bé je bé biloñge bi bijek, me ha bé to nuga to wai mu nyo wem, me hooba bé to môô mu nyuu yem sonde aa. 4 I hilo hi nyônôs 24 hi sôñ bisu, i ngéda me bé i ngwañ lom nkeñi, hala wee Tigre,*+ 5 me pa mis, me tehe mut a bé a hééba mbot i loñge bôñgô,*+ a ban-ga ngôli i gôl i Ulfas i bôbôk. 6 Nyuu yé i bé bai kiki krisôlitô,+ yak su wé u bayak kiki nwegnwek, mis mé ma bé loñ kiki nwai, moo mé ni makôô mé bi bé pôna mamuna le ba nse,+ mbimba i kiñ yé i bak kiki liyôgbe li limut li bôt. 7 Me Daniel, metama nyen me bi tehe i yiinda ini; i bôlôm ba bé ni me ba bi tehe bé yo.+ Ndi ba bi kon woñi ngandak, ba ke ngwéé, ba solop.

8 I mbus, me bi yégle metama. I ngéda me bi tehe i hélha yiinda ini, me bana ha bé ngui; su wem u héñha,* me nimis ngui yem yosôna.+ 9 Ha nyen me bi nok mbimba i kiñ yé; ndi i ngéda me bi nok nye a mpot, me beha ’ilo, su wem u tihbaga ’isi.+ 10 Ndi a tihba me ni woo wé,+ a tôdôl me le me telbene i moo ni i maboñ. 11 A kal ni me le:

“A Daniel, a mut nu a nlôôha ba nseñ,*+ emble i yom me nsômbôl kal we. Nano ni, telep bitétéé i homa u yéne, inyule ba ñom me i weeni.”

I ngéda a bi kal me hala, me telep, me sehlaga mensôna.

12 Ha nyen a bi kal me le: “A Daniel. U kon bañ woñi,+ bibañga gwoñ bi bi nôga ibôdôl i kel bisu u bi ha ñem le u tibil nok mam, u suhus ki wemede i bisu bi Nyambe woñ; inyu hala nyen me nlo.+ 13 Ndi ñane+ Persia a bi kolba me 21 dilo. Ha nyen Mikael,*+ mut wada mukété baane ba bisu,* a bi lo i hôla me; me yén ha ipañ bikiñe bi Persia. 14 Me nlo i toñle we i mam ma ga kwél litén joñ i dilo di nsôk,+ inyule i yiinda ini i ga yon ndik i dilo di nlo.”+

15 I ngéda a bi kal me hala, me suhus su wem ’isi, me la ha bé to pot. 16 Ha nyen wada nu a bé pôna mut binam a bi tihba me i bibép;+ i ngéda me bi yibil nyo wem, me kal i mut a bé a téé me i bisu le: “A Nwet, i yiinda me ntehe i mboñ le me sehla ngandak kiyaga, yak ngui i mal me.+ 17 Me nu me yé ngwélél nwet wem, lelaa ni me nla pôdôs we, a nwet wem?+ Inyule nano, me gwé ha bé ngui, yak nhébék u mal me.”+

18 Nu a bé pôna mut binam a témb a tihba me, a lédés ki me.+ 19 A kal ni me le: “A mut nu a nlôôha ba nseñ,*+ u kon bañ woñi.+ Nsañ u ba ni we.+ Bana ñem ngui, ñ, bana ñem ngui.” I ngéda a bi pôdôs me, me témbna ngui yem, me kal nye le: “A Nwet wem, podok, inyule u mal lédés me.”

20 A kal ni me le: “Baa u nyi inyuki me nlo i tehe we? M’a témb i jôs ñane Persia;+ i ngéda m’a ke, ñane Grikia a ga lo. 21 Ndi m’a kal we i mam ma yé ntilga ikété kaat maliga. Mut to wada a nit bé me munu mam mana, handugi ñane+ nan le Mikael.+

11 “Ndi memede,* i nwii bisu u mut Média le Darius,+ me bi bôdôl lédés Mikael* ni nit nye.* 2 I yom m’a kal we nano i yé maliga:

“Nun-ki! Bikiñe baa bipe bi ga ane* Persia, ndi kiñe i nyônôs ina i ga kot ngandak lingwañ iloo bii bikiñe bipe gwobisôna. I ngéda lingwañ jé li ga boñ le a bana ngui, a ga tinde bôt bobasôna le ba kolba ane Grikia.+

3 “Ha nyen mpémba kiñe u ga telep, u ane soso nkoñ,+ u boñok kiki u ngwés. 4 Ndi i ngéda a ga lôôha bana ngui,* ba ga bôk ane yé, ba kap ki yo mu makas mo ma-na ma ’isi,*+ ndi i ane ini i ga ke bé i moo ma bon bé,* i ga bana bé to ngui kiki ane yé; inyule ba ga nup ane yé, bôt bape bon ba yoñ yo.

5 “Ndi kiñe nwelmbok, hala wee ñane wada mukété baane ba mintôñ nwé mi gwét,* a ga bana ngui; ndi mut wada a ga yémbél nye, a lôôha ki bana ngui, yak ane yé i ga bana ngui iloo ane i kiñe yé.*

6 “I mbus ndék nwii, ba* ga boñ malômbla; ngond i kiñe nwelmbok i ga lo yak kiñe ñombok le ba nôgla* loñge. Ndi ngond i ga tééda bé ngui i woo wé, yak kiñe yomede i ga kwo, i nimis ki ngui yé yosôna; ba ga ti ngond i, ni i bôt ba bi lona nye, lôñni isañ, yak i mut a bé ti nye ngui mu dilo di i moo ma bôt bape. 7 Ndi mut wada a ga yoñ tel yé,* nyen a yé pom i i ga pémél mu minkañ nwé,* a ga lo i boma ntôñ gwét, a kolba ki lisolbene li ngui li kiñe ñombok; a ga leñ bo gwét, a yémbél ki bo. 8 A ga kena ki banyambe bap i Égiptô, ni biôñgba gwap ba bi ôô,* ni tik yap gwom* bi silba ni i gôl, a kena yak bôt i minkôm. Inyu ndék nwii, a ga telep haa ni kiñe ñombok. 9 Kiñe ñombok yon i ga ke i kolba ane i kiñe nwelmbok, ndi i témb i loñ yé.

10 “Ndi bon bé bon ba ga kôôba gwét, ba kot ki limut likeñi, ñ, ntôñ gwét nkeñi. A ga ke toi ni bisu, a sas gwom gwobisôna kiki lép u u nkulna gwom. Ndi a ga tiimba ke, a jo ki gwét letee a pam i lisolbene jé li ngui.

11 “Ha nyen kiñe nwelmbok i ga unup ngandak, a ke i jôs nye gwét, hala wee inyu jôs kiñe ñombok; nunu* nyen a ga kot limut likeñi, ndi i limut likeñi lini li ga tina i moo ma nuu numpe.* 12 I ngéda limut li ga tjiba* hala, ñem wé* u ga yon ni ngôk, a ga kwés môm ma dikôô ’isi; ñ, a ga bana yaga ngui, ndi a ga yi bé gwélél yo.

13 “Kiñe ñombok i ga témb, i kot ki limut likeñi li li nloo li bisu; i mbus ndék ngéda, hala wee i mbus ndék nwii, a ga lo yaga ni ntôñ gwét nkeñi u u gwé ngandak bijôl bi gwét. 14 Ha ngéda i, ngandak bôt i ga kolba kiñe nwelmbok.

“Bôt ba bisañ* ba litén joñ ba ga nwas le bape ba tinde bo i yéñ yônôs yiinda, ndi ba ga la bé.

15 “Kiñe ñombok i ga lo, i kéña tison ikeñi ni lipénd, i yémbél ki yo. Ndi mintôñ mi gwét* mi nwelmbok mi ga la bé hônba i jam li, to mimpémba nwé mi bôt; mi ga la bé hônba i jam li. 16 A ga lo i kolba kiñe nwelmbok, a boñ ki nye kii yosôna a ngwés; mut nye ki nye a ga la bé kolba nye. A ga telep mu nkoñ u Hisi hilam,*+ woo wé u ban-ga ngui i tjé. 17 A ga kit yaga le a nlo ni mintôñ mi gwét nwominsôna mi ane yé, a nôgla ki loñge* ni nye; ñ, a ga boñ toi hala. A ga kôhna ki kunde i lona tjiba i ngii ngond bôda. I ngond ini i ga la bé hônba i jam li, inyule i ga téñbe bé ni nye. 18 A ga hiel su wé i pes biôn, a yoñ ki ngandak mukété yap. Ndi ñane ntôñ gwét wada a ga mélés wonyuu kiñe i bé lona i ngii yé, kayéle a ga wo ha bé nyuu. A ga boñ ki le wonyuu i timbil kiñe. 19 Ha nyen a* ga hiel su wé le a témb i masolbene ma ngui ma loñ yé. Ndi a ga baage, a kwoo, a ba ha bé.

20 “Ndi numpe a ga yoñ tel yé, a ep ntétbôt* le a tagbene mu ane ilam; ndi a ga tjiba* i mbus ndék dilo ndigi, ndi to hiun hi ngim mut, to gwét bé gwon bi ga tjé nye.

21 “Ndi mut nu ba nyan* nyen a ga yoñ tel yé, ba ga ti bé nye lipém li li kôli ni kiñe; a ga lo i ngéda bôt ba nhoñol le ba niñ nwee,* a kadal ane ni mandon.* 22 A ga sas mintôñ mi gwét kiki lép le u nkulna gwom, mi ga tjiba yaga; nlélém jam won u ga kwél yak Ñéga+ malômbla.+ 23 Kiki bape ba ga boñ malômbla ni nye, a ga bana lem i gwélél malôga, hisii hi loñ hion hi ga boñ le a bet, a bana ki ngui. 24 I ngéda bôt ba nhoñol le ba niñ nwee,* a ga jôp mu bahoma ba pes mbok* ba ba gwé ngandak lingwañ,* a boñ i jam basañ bé, to basañ ba basañ bé, ba bi boñ bé. A ga kap gwom gwé bi nsa, ni gwom a nkadal, ni nkus wé, a ti gwo bôt bé; a ga hek ki bipék bibe le a jôs bahoma ba lisolbene, ndi a ga boñ ndik hala inyu ngim ngéda.

25 “Ha nyen a ga kôhna ngui, a bana ki makénd i kolba kiñe nwelmbok lôñni ntôñ gwét nkeñi; kiñe nwelmbok i ga kôôba gwét ni ntôñ gwét u u nlôôha nkeñi, u bak ki mpémba. Ndi a ga hônba bé i jam li, inyule ba ga hek bipék bibe inyu jôs nye. 26 I bôt ba nje bijek gwé bilam bon ba ga kwés nye ’isi.

“Ba ga sas* ntôñ wé gwét, ba nol ki ngandak bôt.

27 “Miñem mi bikiñe bini gwo biba mi ga ba ndigi bebee i boñ béba; bi ga yén i nlélém téblé, hiki wada a kalak nuu numpe bitembee. Ndi mam ma ga ke bé kiki ba ngwés, inyule lisuk li ga ba ndik i ntéak ngéda.+

28 “A ga témb i loñ yé ni ngandak nkus, a kolba ki malômbla mapubhaga ni ñem wé wonsôna. A ga yônôs ngôñ yé, a témb ki i loñ yé.

29 “I ntéak ngéda, a ga tiimba lo i jôs nkoñ u nwelmbok. Ndi lini lisañ, mam ma ga tagbe bé kiki ngéda bisu, 30 inyule bisitima bi Kitim+ bi ga lo i jôs nye, a wo ki nyuu.

“A ga tiimba lo, a lôôha unbene* malômbla mapubhaga,+ a yônôs ki ngôñ yé; a ga tiimba lo, a yoñ ngéda ni bôt ba bi tjôô malômbla mapubhaga. 31 Mintôñ nwé mi gwét mi ga telep, mi hindis homa mpubhaga,+ ni lisolbene li ngui; mi mélés ki bisesema bi ngéda yosôna.*+

“Mi ga téé ki yom nyega i i nlona tjiba.+

32 “A ga nés bibuk gwé* inyu tinde bôt ba mbôk malômbla, le ba tjañgbene Nyambe. Ndi bôt ba litén ba ba nyi Nyambe wap, ba ga yémbél bo, ba yônôs ki ngôñ yap. 33 Bôt ba pék+ ba litén ba ga hôla limut li bôt le li nok mam. Inyu ngim ngéda, pansoñ y’a kwés bo, yak lindômbôô li hié; ba ga ke i minkôm, ba yoñ ki gwom gwap gwobisôna. 34 Ndi i ngéda ba ga kwés bo, ba ga kôhna ndék mahôla; ngandak i ga nés bibuk gwap* inyu tinde bape i noñ bo. 35 Yak bôt ba pék bahogi ba ga kwo, bon ba ga boñ le ba pubus bôt ba litén, ba témb ki bipuba+ letee ni i masuk ma ngéda; inyule hala a ga ba inyu ntéak ngéda.

36 “Kiñe i ga boñ kiki i ngwés, i ga ba nyonok ni ngôk, i kadbaga le i nloo banyambe bobasôna; i ga pot mam ma hélha ikolba Nyambe nu banyambe.+ Mam mé ma ga ke loñge letee Nyambe a mal lona hiun hié; inyule i jam Nyambe a mal kit, li nlama yon. 37 A ga ti bé Nyambe nu basañ lipém, a ga ti bé ngôñ bôda lipém; a ga ti bé to nyambe nye ki nye lipém, ndi a ga kadba le a nloo bôt bobasôna. 38 Ndi iloole a ti nyambe nu basañ lipém, a ga ti nyambe nu masolbene ma ngui lipém; nyambe basañ ba bi yi bé, nyen a ga ti lipém, a tinak nye gôl, ni silba, ni tik ngok, lôñni gwom bilam.* 39 A ga jôs masolbene ma nlôôha bana ngui lôñni* nkén nyambe. I bôt ba nit nye,* a ga ti bo ngandak lipém, a boñ ki le ba ane ngandak bôt; a ga kap disi, a ti tjo bôt ba nsomb tjo.

40 “I masuk ma ngéda, kiñe nwelmbok i ga bôdôl jôs nye sañ,* yak kiñe ñombok i ga lo i jôs nye ni bikak bi gwét, ni bakilhosi, lôñni ngandak bisitima; i ga jôp ki ikété biloñ, i sas gwom gwobisôna kiki lép le u nkulna gwom. 41 A ga jôp ki i Hisi hilam,+ yak ngandak biloñ i ga kwo. Ndi i biloñ bini gwon bi ga pei i woo wé: Édôm, ni Môab, ni mintôô mi bôt mi Lôk Amôn. 42 A ga ke ki ni bisu i gwélél woo wé u ngui inyu jôs biloñ; to loñ Égiptô i ga pei bé. 43 A ga énél masôô ma nkus, a énél ki gôl, ni silba, ni gwom bilam* i loñ Égiptô yosôna. Bôt ba Libia ni ba Étiôpa ba ga noñ nye i mbus.*

44 “Ndi manwin ma ma nlôl i pes likôl* ni i pes ñombok ma ga tééñga nye, ha nyen a ga ke ni hiun hikeñi inyu sas ni tjé limut likeñi. 45 A ga téé ki mandap ma mabadô ma kiñe ipôla tuye nkeñi ni hikôa hipubhaga i Hisi hilam.*+ Ha nyen lisuk jé li ga lo, mut nye ki nye a ga ba bé ha inyu sôñ nye.

12 “Ha ngéda i nyen Mikael*+ a ga telep; nyen a yé ñane nkeñi+ nu a téé ha* inyu loñge i litén* joñ. Hala a ga ba ngéda njiiha, i nya i maa bé ba ibôdôl i ngéda loñ bisu i bi ba, letee ni ha ngéda i. Ha ngéda i nyen litén joñ li ga pei,+ hala wee i bôt bobasôna môl map ma yé ntilga ikété kaat Nyambe.+ 2 Ngandak bôt i i bi wo* i ga tôde, bahogi ba ga kôhna niñ boga, ndi bape ba ga kôhna wonyuu ni diyana di boga.

3 “I bôt ba gwé pék ba ga bai kiki ngii i mbai njamuha, yak i bôt ba nhôla limut i boñ mam ma téé sép, ba ga bai kiki tjôdôt i boga ni boga.

4 “Ndi we, a Daniel, u kalak bañ mut i bipôdôl bini, band ki kaat letee ni i masuk ma ngéda.+ Ngandak bôt i ga wan yo loñge loñge, ha nyen bañga yi i ga bôl.”+

5 I mbus, me Daniel me bi béñge, me tehe bôt iba ba téé ha, wada a bé a téé ini pes i ngwañ lom, nuu numpe a bak a téé ii pes i ngwañ lom.+ 6 Wada wap a pôdôs nu a bé a hééba mbot i loñge bôñgô,*+ a bak i ngii malép ma lom, a bat nye le: “I mam ma hélha mana m’a yon letee ni ngéda mbe?” 7 Ha nyen me bi nok i mut a bé a hééba mbot i loñge bôñgô* a mpot, a bak i ngii malép ma lom. A pa woo wé walôm ni woo wé waé i ngii, a kumul Nu a niñ i boga ni boga soñ,+ a kal le: “Letee ntéak ngéda, ni mintéak mi mangéda, ni pes ngéda* bi tagbe. I ngéda ba ga mélés* ngui litén lipubhaga,+ ha nyen i mam mana momasôna m’a mal.”

8 Me bé emble, ndi me bé nok bé to yom;+ jon me bi bat le: “A nwet wem, i mam mana m’a sôk lelaa?”

9 Ha nyen a bi kal le: “A Daniel, kenek, inyule mut to wada a nlama bé yi i bipôdôl bini, band ki gwo letee ni i masuk ma ngéda.+ 10 Ngandak i ga pubus yomede, i témb bipuba, i noodana ki.+ Bibéba bi bôt bi ga ke ndik ni bisu i boñ béba; béba mut to yada i ga nok bé i bipôdôl bini, ndi i bôt ba gwé pék bon ba ga nok gwo.+

11 “Ibôdôl i ngéda litén li ga ti ha bé bisesema bi ngéda yosôna,*+ yak yom nyega i i nlona tjiba i tééba ki,+ 1 290 ma dilo di ga tagbe.

12 “Maséé ni nu a mbem ibabé waa,* nu a mpam i lisuk li 1 335 dilo!

13 “Ndi we, hônba ikepam i lisuk. U ga wo,* ndi i lisuk li dilo, u ga telep inyu kôhna bom* yoñ.”+